مرقد جناب ابوالحسن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه قمی

[najm137]

بسم الله الرحمن الرحیم

[najm137]

آدرس: در سمت چپ ورودی خیابان چهار مردان (انقلاب) نرسیده به مدرسه گلپایگانی کنار مسجد زین العابدین علیه السلام

مختصات:

34.641903,50.885518

آدرس ویکی مپیا:

http://wikimapia.org/#lang=fa&lat=34.64 ... 2144384/fa

[najm137]

مرقد جناب ابوالحسن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه قمی

توضیحات:
عالم‌ فاضل‌ خبير ماهر آخوند ملاّ محمّد طاهر قمّي مولّف‌ كتاب‌ «أربعين‌» و كتاب‌ «حكمة‌ العَين‌» و غيره‌.
و مانند شيخ‌ معظّم‌ جليل‌ نبيه‌ عليّ بن‌ بابوَيه‌ قمّي‌ صَدوق‌ اوّل‌ والد بزرگوار رئيس‌ المحدّثين‌ شيخ‌ أبوجعفر محمّد كه‌ تعبير از او به‌ صدوق‌ مطلق‌ مي‌شود، و جلالت‌ و عظمت‌ شأن‌ اين‌ دو بزرگوار بر همه‌ معلوم‌ و ظاهر است‌.

و در «إحتجاج‌» طَبَرسي‌ مذكور است‌ كه‌ حضرت‌ عسكريّ عليه‌السّلام‌ نامه‌ نوشتند به‌ عليّ بن‌ بابوَيه‌؛ و در اوّل‌ آن‌ بعد از حمد و صلوة‌ چنين‌ مرقوم‌ است‌:
أَمَّا بَعْدُ! يَا شَيْخِي‌ وَ مُعْتَمَدِي‌ يَا أبَاالْحَسَنِ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ الْقُمِّيَّ! وَفَّقَكَاللَهُ لِمَرْضَاتِهِ وَ جَعَلَ مِنْ صُلْبِكَ أَوْلَادًا صَالِحِينَ بِرَحْمَتِهِ - تا آخر توقيع‌ شريف‌ كه‌ از جمله‌ فقرات‌ آخرش‌ اينست‌:
يَا شَيْخِي‌! وَ أْمُرْ جَمِيعَ شِيعَتِي‌ بِالصَّبْرِ.

زهي‌ شرافت‌ علم‌ كه‌ صاحبش‌ را به‌ درجه‌ایی رساند كه‌ امام‌ عليه‌السّلام‌ به‌ او چنين‌ مخاطبه‌ فرمايد. قبر شريفش‌ در قبرستان‌ قم‌ معروف‌ است‌.

علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی‌ (درگذشت ۳۲۹ هجری قمری‌)، معروف به اِبْن بابَوَیه‌ْ، فقیه و محدث شیعه و مرجع دینی مردم قم و اطراف آن بوده است‌. وی پدر شیخ صدوق است و معمولاً از این پدر و پسر با عنوان صدوقین یاد می‌شود.

خاندان بابویه:
بابْوَیه یا بابُویه که نام جد بزرگ اوست، یک نام کهن ایرانی است که در روزگار پس از ظهور اسلام نیز افرادی به این نام موسوم بوده‌اند. ابن بابویه مؤسس خاندانی دانشور بوده است که افراد آن تا اواخر سده ( ۶ ق/۱۲ م) معروف بوده‌اند و منتجب الدین آخرین دانشمند این خاندان نیز همین کنیه و نام ابوالحسن علی بن بابویه را داشته است.
بحرانی شرح حال افراد این خاندان را در کتابی به نام فهرست آل بابویه و علماء البحرین گرد آورده است.

زندگی نامه:
از زندگی ابن بابویه جز مواردی معدود، اطلاعی در دست نیست‌. این موارد هم مربوط به نامه امام حسن عسکری علیه السلام خطاب به ابن بابویه‌، دیدار او با حسین بن منصور حلاج (مق ۳۰۹ق‌/ ۹۲۱م‌) و یادی از سفرهای او به بغداد است‌. نامه امام حسن عسکری علیه السلام به ابن بابویه، با توجه به تاریخ وفات امام علیه السلام‌، بر درازی عمر او دلالت دارد.
دیدار ابن بابویه با حلاج در قم بوده است. طبق این حکایت‌، حلاج خود را سفیر و خلیفه مهدی موعود و دارای کرامات می‌دانسته و در ملاقات با ابن بابویه مورد خشم وی قرار گرفته و از قم اخراج شده است‌.

سفرهای ابن بابویه:
در منابع تاریخی، سه سفر ابن بابویه به عراق ذکر شده است؛ نخستین سفر احتمالا اندکی پس از وفات محمد بن عثمان (د ۳۰۴ یا ۳۰۵ق‌/ ۹۱۶م‌) بوده است، سفر دوم در ۳۲۶ق‌/۹۳۸م که تلعکبری از او استماع حدیث کرده است، و آخرین سفر او به بغداد در ۳۲۸ق‌/۹۴۰م بوده که ابوالحسن عباس بن عمر کلوذانی معروف به ابن ابی مروان از او اجازه گرفته است‌.

وفات و مدفن:
بر اساس قول مشهور تاریخ‌نگاران، علی بن بابویه در سال ۳۲۹ هجری قمری در قم درگذشت. مزار او در کنار مزار پسرش حسین، در نزدیکی قبرستان شیخان قم است. نجاشی و چند تن دیگر، وفات او را در بغداد و در سال ۳۲۸ قمری دانسته‌اند.

جایگاه علمی و اجتماعی:
ابن ندیم می‌نویسد که علی بن حسین از فقیهان و ثقات شیعه بوده است‌. ابن بابویه علاوه بر داشتن مقام علمی‌، مردی بازرگان و صاحب مکنت نیز بوده و حجره و دفتر داشته است‌. فرزندش‌، معروف به شیخ صدوق از او به عنوان یکی از مشایخ روایات خویش یاد کرده است‌.
ابن بابویه فقیهی معتمد، جلیل‌، شیخ و پیشرو قمی‌های روزگار خویش بود. مقام او در فقه و حدیث چنان بلند بود که در مواردی که حدیث در دست نبود و یا اینکه در متن حدیث شبهه‌ای به نظر می‌رسید، علماء شیعه به فتاوی او در کتاب الشرایع (رساله‌) رجوع می‌کرده‌اند. یعنی فتاوی او را به منزلت متن روایت می‌دانستند و معتقد بودند وی علی‌القاعده‌، روایتی در اختیار داشته که مأخذ فتوایش بوده است‌.

نقل روایت:
ابن بابویه از گروهی چون عبدالله بن حسن مؤدب، علی بن موسی کمیدانی، سعد بن عبدالله، محمد بن یحیی‌، علی بن حکم روایت کرده است‌. فهرستی از نامهای مشایخ او در مدخل بحار الانوار آمده است‌.
در شمار کسانی که از او روایت کرده‌اند، علاوه بر دو فرزندش ابوجعفر محمد صدوق و ابوعبدالله حسین، از محمد بن احمد بن داوود و هارون بن موسی تلعکبری و سلامه بن محمد نیز نام برده‌اند.

تألیفات:
ابن بابویه دانشمندی پر تألیف بوده است‌. چنانکه ابن ندیم به خط شیخ صدوق دیده است که او ۱۰۰ تألیف پدر خویش را به شخصی اجازه داده بوده است‌.
نجاشی تألیفات او را چنین برشمرده است‌:
الوضوء، الصلوه ، الجنائز، الامامه و التبصره من الحیره، الاملاء، نوادر کتاب المنطق‌، الاخوان‌، النساء و الولدان‌، الشرایع که برای فرزندش فرستاده است‌، التفسیر، النکاح‌، مناسک الحج‌، قرب الاسناد، التسلیم‌، الطب‌، المواریث‌، المعراج‌، تردید در انتساب الامامه و التبصره من الحیره،
در انتساب الامامة و التبصرة من الحیرة به وی تردید کرده‌اند. آقا بزرگ تهرانی می‌نویسد که الامامه و التبصره ابن بابویه‌، غیر از کتابی است به همین نام که مجلسی در مجلدات ۱۶ و ۱۷ بحار الانوار از آن استفاده کرده‌، زیرا در آن روایاتی از راویان پس از او آمده است‌.
منزوی می‌نویسد که نسخه‌ای از این کتاب در اصفهان موجود است‌. تشابه مطالب رساله الشرایع با کتاب فقه الرضا.
به علت تشابه مطالب رساله الشرایع با کتاب فقه الرضا، برخی این دو را یکی دانسته‌اند و محدث نوری علت انتساب آن را به امام رضا علیه‌السلام تشابه نام مؤلف شرایع با نام آن امام یعنی ابوالحسن علی بن موسی‌ علیه السلام دانسته است‌.
نسخه‌ای از این کتاب در کاظمین در کتابخانه سید حسن صدر به خط محمد بن مطرف شاگرد محقق حلی موجود بوده است‌.
مقدس اردبیلی قرب الاسناد را به خط مؤلف داشته است.
نسخه‌های خطی از مناظره او با رکن‌الدوله و محاوره او با محمد بن مقاتل رازی موجود است. بحرانی نسخه‌ای از کتاب الکر و الفر منسوب به او را در اصفهان دیده‌ و افندی اصفهانی می‌نویسد که الکر و الفر همان رساله مناظره با محمد بن مقاتل رازی است و به نسخه‌ای از آن در کازرون اشاره می‌کند، اما خوانساری این انتساب را رد می‌کند و تصریح دارد که الکر و الفر از ابن ابی عقیل است‌.

فرزندان:
ابن بابویه ۳ پسر داشت‌:
محمد (صدوق‌) و حسین که از فقیهان برجسته بودند و حسن که مردی عابد و زاهد بود و با مردم ارتباط چندانی نداشت. ابوالحسن علی بن بابویه را نیز صدوق خوانده‌اند.