عنب الثعلب

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

عنب الثعلب

گياهى است از خانوادۀ Solanaceae نام علمى آن Solanum nigrum L. و مترادف آن S. rumphii Dun. مى‌باشد.


هندى :مكوه مكوى و كاك ماجهى نيز و به لاطينى سلاطم و به بربرى مرابله و به كستيلان ازمور نامند.

فارسی: سگ انگور ، و در اصفهان تاجريزى گويند ،روباه تربك و روباه تورك نيز به معنى انگور روباه و شكر انگور روباه نيز

تركى: قوش ازودى

عربی:«عنب الثعلب»

یونانی:

انگلیسی:Black nightshade و Morel

فرانسه:Morelle noire و Amourette

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

srimg]http://aelaa.net/Ersaal/16/pic/sowar2/enabsaelab.1.jpeg[/srimg]







و انواع میباشد هر يك از برى و بستانى

و هر يك از آن انواع نر و ماده میباشد

و قسم نر او كاكنج است

و نر بستانى مسمى به كاكنج بستانى

و قسم نر جبلى مسمى به كاكنج منوّم است

و قسم مادهء بريّ را عنب الثعلب مجنّن نامند

و قسم مادهء بستانى كه بلغة مغربى قتا نامند عنب الثعلب معروفست

و از مطلق او مراد همين نوع است

نبات او ما بين گياه و شجر و پر شاخ و برگش مايل بسياهى و عريضتر از برگ ريحان

و دانهء او زرد مايل به سرخى و از نخود كوچكتر و با اندك شيرينى و لزوجه

و تخم او سفيد بقدر خشخاش و قسم سياه او غير مستعمل است کتاب تحفه حکیم مومن طبع قدیم ص 186

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و برّى نيز دو قسم مى‏باشد: جبلى و سهلى و جبلى نر آن را اهل مغرب كاكنج غاليه نامند

و در خانه‏ ها مى‏كارند و اين كوچكتر و صلب‏تر از كاكنج بستانى است و نافع‏تر از آن و كيفيت اين بسيار قوى مى‏ باشد

و گويند سياه آن خالى از سميتى نيست و غير مستعمل از داخل و بهترين آن مستعمل زرد مايل به سرخى باليده تازه فاسد نشده آنست

و مستعمل ثمر و برگ و عصاره آن و يا عرق آن و يا مطبوخ يعنى سلاقه آن و يا طلا

و ضماد آن از خارج و عصاره آن نيز و نبات كاكنج بستانى از نبات عنب الثعلب بزرگتر و برگ آن عريض‏تر

و ثمر آن به قدر نبقه كوچكى و انگورى خرد املس و در غلافى و در خامى سبز و بعد از رسيدن سرخ مى‏گردد

و تخم آن بزرگتر از تخم عنب الثعلب

و نبات قسم اول سهلى كه آن را عنب الثعلب منوم نامند ثمنشى عظيم و برگ آن شبيه به برگ سيب و به و مزغب غبارآلود و در ساق آن چسبندگى است

و گل آن سرخ به رنگ خون و ثمر آن در غلافى زرد و اصل قشر آن سرخ و در زمينهاى نمناك سنگلاخ مى‏رويد

و قسم دويّم اين كه مجنن گويند نباتى است برگ‏هاى آن مانند جرجير و بزرگتر از آن شبيه به برگ حرشف و بى ‏خار

و ثمر آن در خوشه و در هر خوشه ده دوازده دانه و دانه‏ هاى آن سياه مدور رخو مانند دانه دبق و بيخ آن سفيد غليظ مجوف به درازى يك ذرع کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 560



تاج‌ريزى سياه، گياهى است علفى، يكساله، كوتاه، بلندى آن كمتر از نيم متر است.

برگهاى آن سبز تيره، بيضى‌شكل، كامل، نوك‌تيز، كناره‌هاى برگ داراى دندانه‌هاى درشت با دمبرگ بلند به ساقه متصل است.

گلهاى آن سفيد است و در طول تابستان ظاهر مى‌شود.

ميوۀ آن كروى و در ابعاد و شبيه آلوبالوى كوچك ابتدا سبز است ولى پس از رسيدن سياه‌رنگ مى‌شود.

داراى دم كوتاه كه در بن ميوه به شكل پنج‌گوشه سبزى شبيه بن بادنجان ديده مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 47

[pejuhesh237]

.عنب الثعلب منوم در زمينهاى نمناك سنگلاخ مى‏ رويد .

.عنب الثعلب مجنن منبت آن امّاكن جبليه و نزديك درخت چنار و مواضعى كه بادهاى گرم آن را محرق سازد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 560


اين گياه در اروپا و آسيا در هندوستان و بعضى نقاط آمريكاى شمالى به‌طور خودرو مى‌رويد.

در ايران در گرگان، بندر گز، در مازندران در بابل، تميشان، درۀ هراز، بين على‌آباد و زردبن در ارتفاعات  ٧٠٠  مترى،

در آمل بين ايستگاه زيراب و شيرگاه، درّه چالوس در گيلان، لاهيجان، جنوب هشت پر در آذربايجان در فارس درحسن‌آباد در  ۴٠  كيلومترى

شيراز و سيستان ديده مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 47-48

[pejuhesh237]

.و عنب الثعلب مجنن از سموم است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 561



معمولا از برگ و سرشاخه‌هاى گلدار گياه و تخم آن به عنوان دارو در طب سنتى استفاده مى‌شود.

در مناطق خاور دور براى تخم تاج‌ريزى سياه و سرشاخه‌هاى گلدار آن يك نوع خواص قايل هستند .

اين گياه براى اسهال خونى نافع است و هجوم خون در يك عضو را از بين مى‌برد و پراكنده مى‌كند

براى التيام زخم گلو و عفونت چركى نرمه‌بند دور انگشتها كه به نام بيمارى ويتلا   شناخته مى‌شود، مفيد است

در هند از ريشۀ گياه براى نرم كردن سينه و از برگهاى خشك آن براى تسهيل در تخليۀ مزاج

و از ميوۀ آن به عنوان مسهل و مليّن استفاده مى‌شود

در اندونزى از عصارۀ ميوۀ رسيدۀ آن براى معالجۀ زخم چشم مرغان استفاده مى‌شود

در فيليپين برگهاى له‌شدۀ گياه را روى ورم و تاولهاى پوست مى‌گذارند .

و از تنطور برگها براى تسكين دردهاى عصبى استفاده مى‌شود .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 49

[pejuhesh237]

در دويم سرد و مايل بخشكى و نزد بعضى در اول سرد و تر و متسعمل دانه اوست کتاب تحفه حکیم مومن طبع قدیم ص 186

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين تفاوت:


و گفته ‏اند سرد در اول و خشك در دويّم و مخدر آن بارد يابس در سيّم و مخدر و منوم آن شبيه به افيون و ضعيف‏تر از آن.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 560

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

رادع و مبرد و ملطف و با قوة قابضه و مسكن تشنگى

و رافع اورام حاره و چهار وقيه آب او با شكر محلل اورام باطنى و امراض احشا

و مسهل اخلاط مرارى و رافع مغص و زحير و ورم مقعد و استسقاى حار

و حقنهء او جهة جنون و شرى و تنقیه امعا

و ضماد او جهة ورم معده و التهاب او و ساير اعضا و اورام حاره و باد سرخ و سوختگى آتش

و زخم آبله و قروح ساعيه و سرطان متقرح و درد سر

و عصارهء او جهة تقويه باصره و فرزجهء او جهة رفع سيلان حيض و رطوبات

و طلاى او با نمك جهة جرب و حكه و با نان و جهة غرب

و با روغن گلسرخ و سفيداب جهة اورام حاره و غرغرهء او جهة ورم حلق و درد دندان بغايت مؤثر

و بخور و نطول او جهة نزلات و قطور او جهة امراض گوش و بينى نافع و گويند مضر مثانه است

و مصلحش قند و بدلش كاكنج و نزد بعضى بطباط و قدر شربتش تا پنج مثقال

و در مطبوخات تا ده مثقال و از آب او تا بيست مثقال و آب غير مطبوخ او بغايت مقيى است. کتاب تحفه حکیم مومن طبع قدیم ص 186

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

ضماد برگ نرم سوده آن جهت صداع و ورم حجب دماغ و به دستور نطول بدان و بخور آن جهت نزلات

و آشاميدن يك مثقال ريشه بيخ آن با شراب منوم

ضماد آن بر بناگوش جهت تحليل ورم آن و قطور آب برگ آن نيم‏گرم چند مرتبه جهت امراض گوش و بينى.

عصاره برگ همه انواع آن حتى منوم جهت غرب و تقويت بصر و ساييدن شيافات نافعه چشم جهت اوجاع عين در آب آن

بدل آب خالص و بدل سفيده بيضه مرغ انسب و قطور عصاره نبات آن به تمامه جهت زخمى و آسيبى كه به چشم رسد

و به دستور دو اوقيه آن با آب رازيانه و آب كاسنى و با كشوث و حمول آن مانع احتلام به سبب برودت آن

و آشاميدن تخم مخدر آن مدر بول و مفتت حصات گرده و مثانه و مبرد و مانع احتلامکتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 560-561

[pejuhesh237]

رادع و مبرد و ملطف و با قوة قابضه و مسكن تشنگى

و رافع اورام حاره و چهار وقيه آب او با شكر محلل اورام باطنى و امراض احشا

و مسهل اخلاط مرارى و رافع مغص و زحير و ورم مقعد و استسقاى حار

و حقنهء او جهة جنون و شرى و تنقیه امعا

و ضماد او جهة ورم معده و التهاب او و ساير اعضا و اورام حاره و باد سرخ و سوختگى آتش

و زخم آبله و قروح ساعيه و سرطان متقرح و درد سر

و عصارهء او جهة تقويه باصره و فرزجهء او جهة رفع سيلان حيض و رطوبات

و طلاى او با نمك جهة جرب و حكه و با نان و جهة غرب

و با روغن گلسرخ و سفيداب جهة اورام حاره و غرغرهء او جهة ورم حلق و درد دندان بغايت مؤثر

و بخور و نطول او جهة نزلات و قطور او جهة امراض گوش و بينى نافع و گويند مضر مثانه است

و مصلحش قند و بدلش كاكنج و نزد بعضى بطباط و قدر شربتش تا پنج مثقال

و در مطبوخات تا ده مثقال و از آب او تا بيست مثقال و آب غير مطبوخ او بغايت مقيى است. کتاب تحفه حکیم مومن طبع قدیم ص 186

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

ضماد برگ نرم سوده آن جهت صداع و ورم حجب دماغ و به دستور نطول بدان و بخور آن جهت نزلات

و آشاميدن يك مثقال ريشه بيخ آن با شراب منوم

ضماد آن بر بناگوش جهت تحليل ورم آن و قطور آب برگ آن نيم‏گرم چند مرتبه جهت امراض گوش و بينى.

عصاره برگ همه انواع آن حتى منوم جهت غرب و تقويت بصر و ساييدن شيافات نافعه چشم جهت اوجاع عين در آب آن

بدل آب خالص و بدل سفيده بيضه مرغ انسب و قطور عصاره نبات آن به تمامه جهت زخمى و آسيبى كه به چشم رسد

و به دستور دو اوقيه آن با آب رازيانه و آب كاسنى و با كشوث و حمول آن مانع احتلام به سبب برودت آن

و آشاميدن تخم مخدر آن مدر بول و مفتت حصات گرده و مثانه و مبرد و مانع احتلامکتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 560-561

[pejuhesh237]

.