زوفای یابس

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

زوفای یابس
فارسی:
عربی:
یونانی:
انگلیسی:
فرانسه:
آلمانی:
ایتالیائی:

[pejuhesh237]

گياهيست مفروش بر روى زمين

و برگش شبيه به برگ صعتر بستانى و مرزنجوش و باعطريت و شاخهاى او پرگره

و بر هر گرهى گلى مايل به زردى و بى تخم و تلخ مزه کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص-139


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و نوشته‌اند كه برك آن مانند برك حنا است و بهترين آن آنست كه از جانب بيت المقدس آورند و آن را زوفاى مصرى نامند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 481

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

در دويم گرم و در آخر او خشك و كوهى او قويتر از بستانى کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص-139

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و لطيف و مسهل بلغم و مخرج رياح غليظه و كرم معده و خون جامد

و محلل اورام و جهة سرفهء مزمن و ربو و ورم شش و نزله و عسرنفس

و درد سينه و معده و جگر و قولنج و گزيدن جانوران و فالج داء الثعلب و داء الحيه

و سحج با عسل جهة رفع تكون كرم معده

و طبيخ او با سكنجبين مسهل خلط غليظ و با قردمانا و ايرسا اسهال او قويتر

و جهة نيكوئى رنگ رخسار

و با شراب(حلال:حل کننده) جهة استسقأ

و با طبيخ انجير جهة خناق امتلائى

و ضمادش با آب جهة ورم حار

و با شراب (حلال:حل کننده) جهة باردهء او و رفع خون مردهء كه در پلك چشم باشد

و پخته او جهة نزول آب و با بوره و انجير جهة ورم سپرز

و بخار مطبوخ او جهة رياح گوش و مضمضهء او كه در سركه پخته باشند جهة درد دندان نافع

و مضر جگر و مصلحش صمغ عربى و انار ترش

و قدر شربتش در مطبوخ تا پنج درهم و بدلش صعتر است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص-139

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

آشاميدن طبيخ آن به آب و عسل و سداب جهت ورم شش كرم و ربو و سرفۀ مزمن و نزله كه از سر بحلق ريزد و عسر النفس

و كشتن كرم معده و حب القرع

و جوارش و اشربه و لعوق و مطبوخ و معاجين آن در قرابادين مذكور مى‌شود ان شاء اللّه تعالىکتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 481-482

[pejuhesh237]

و لطيف و مسهل بلغم و مخرج رياح غليظه و كرم معده و خون جامد

و محلل اورام و جهة سرفهء مزمن و ربو و ورم شش و نزله و عسرنفس

و درد سينه و معده و جگر و قولنج و گزيدن جانوران و فالج داء الثعلب و داء الحيه

و سحج با عسل جهة رفع تكون كرم معده

و طبيخ او با سكنجبين مسهل خلط غليظ و با قردمانا و ايرسا اسهال او قويتر

و جهة نيكوئى رنگ رخسار

و با شراب(حلال:حل کننده) جهة استسقأ

و با طبيخ انجير جهة خناق امتلائى

و ضمادش با آب جهة ورم حار

و با شراب (حلال:حل کننده) جهة باردهء او و رفع خون مردهء كه در پلك چشم باشد

و پخته او جهة نزول آب و با بوره و انجير جهة ورم سپرز

و بخار مطبوخ او جهة رياح گوش و مضمضهء او كه در سركه پخته باشند جهة درد دندان نافع

و مضر جگر و مصلحش صمغ عربى و انار ترش

و قدر شربتش در مطبوخ تا پنج درهم و بدلش صعتر است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص-139

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

آشاميدن طبيخ آن به آب و عسل و سداب جهت ورم شش كرم و ربو و سرفۀ مزمن و نزله كه از سر بحلق ريزد و عسر النفس

و كشتن كرم معده و حب القرع

و جوارش و اشربه و لعوق و مطبوخ و معاجين آن در قرابادين مذكور مى‌شود ان شاء اللّه تعالىکتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 481-482



[جوارش زوفاى يابس‏]
جوارش زوفاى يابس منقول از قرابادين افندى صالح چليپى حكيم‏باشى ابرهيم سلطان قيصر روم كه مشار اليه از طب كيميائى براكلسوس انتخاب نموده نافعست جهت نزلات و تنقيه دماغ و معده و جهت سرفه و هاضمه‏
صنعت آن‏
زوفاى خشك حاشا بيخ بنفشه فلفل از هريك سى درم پودنه صعتر فارسى زيره كرمانى سداب از هريك بيست درم انجير زرد كثير اصل السوس خرماى هيرونى منقى از نوى و پوست مويز منقى رازيانه از هريك ده درم زنجبيل انيسون كروبا دوقو از هريك دو درم كوفته و بيخته با شكر سفيد بقدر كفايت بقوام اورده بدستور مقرّر تركيب نمايند
فصل در ذكر اشربه زوفائى‏
[شراب زوفا بنسخه شيخ داود]
شراب زوفا بنسخه شيخ داود نافع از براى اوجاع صدر و سعال مزمن و نزلات و عسر نفس و صلابت معده و تفتيح سدّها
صنعت آن‏
مويز سرخ دانه بيرون كرده سى درم عناب سپستان انجير زرد خشك اصل السّوس ايرسا از هريك بيست درم بيخ رازيانه بيخ كرفس پرسياوشان زوفاى خشك از هريك ده درم بهدانه انيسون رازيانه از هريك پنج درم جو مقشر مغز تخم خيار بادرنك مغز تخم كدو مغز تخم خربزه مغز فستق مغز فستق مغز حبّ الصّنوبر سنبل الطّيب اذخر مكّى مغز تخم خطمى سفيد تخم كتان از هريك سه درم نيم كوفته باب بجوشانند و بپالايند و با چهار رطل شكر صافى بقوام اورند و بعضى كفته‏اند كه لبوب را صواب آنست كه نرم كوبيده و بعد از آنكه شراب را بقوام اورده باشند در انحل كنند و اكر لبوب را شيره كشيده در اخر داخل كنند بهتر است‏
[شراب زوفا حار]
شراب زوفا حار نافع از براى صدر بارد و زكام و نزلات و سعال بارد و ضيق النفس و ربو
صنعت آن بنسخه سيد اسماعيل‏
انجير خشك زرد پانزده عدد مويز منقى از دانه بيست عدد حلبه تخم كرفس رازيانه سر بنفشه پرسياوشان زوفاى يابس از هريك پنج درم اصل السّوس ده درم جوشانيده بپالايند و هر صبح چهل درم آن را با دو مثقال معجون زوفا بدهند و بعضى در اين شراب سه درم زراوند مدحرج و پنج درم فراسيون مى‏افزايند و در نسخه قلانسى مويز منقى پانزده درم است و باقى موافق نسخه اصل سيد اسمعيل است و كفته كه مجموع ادويه را در دو من آب بجوشانند تا بثلث برسد پس بپالايند و سرد كرده در شيشه نكاه دارند و هر روز سه اوقيه آن را بياشامند
شراب زوفاى ديكر كه سيد اسمعيل در ذخيره در سعال بارد ساذج اورده‏
صنعت آن‏
انجير زرد خشك پانزده عدد مويز منقى بيست دانه اصل السّوس ده درم پرسياوشان پنج درم زوفاى يابس سه درم ايرسا دو درم جوشانيده صاف نموده سه اوقيه آن را با مثروديطوس‏

يا سنجرنيا بدهند
شراب زوفا بخط ميرزا معز الدين موسوى‏
صنعت آن‏
عناب سى دانه سپستان شصت دانه مويز منقّى بيست مثقال انجير زرد دوازده دانه كل بنفشه دو مثقال و دو دانك پرسياوشان چهار مثقال و پنجدانك تخم خطمى تخم خبازى از هريك سه مثقال و چهار دانك اصل السّوس مقشر چهار مثقال و پنجدانك زوفاى خشك چهار مثقال و پنجدانك تخم خشخاش سفيد چهار مثقال اجزاى معز الدين اين نسخه را از خط پدر خود ميرزا محمّد رضا موسوى نقل كرده و معزى اليه نوشته كه كمترين دو شربت زوفا متعارف تصرف نموده و بحسب تجربه مفيد آمد
[شراب زوفاى ديگر بنسخه سيّد اسمعيل‏]
شراب زوفاى ديكر بنسخه سيّد اسمعيل كه در سعال مادى وقتى كه حار باشد ماده آن و غليظ باشد مستعمل است‏
صنعت آن‏
عناب بيست دانه سپستان پنجاه دانه مويز منقى ده درم انجير زرد خشك ده دانه اصل السّوس ده درم جو مقشر يك مشت تخم خشخاش سفيد هفت درم تخم خطمى كثيرا بهدانه از هريك پنج درم در دو من آب به‏پزند تا نصف بماند پس بپالايند و سرد كرده در شيشه كنند و هر صبح مقدار چهل درم آن را با پنج درم خميره بنفشه اصل بدهند و اكر سه درم روغن بنفشه اضافه كنند بهتر است‏
شراب زوفا منقول از قرابادين برادرزن حكيم اشرف قمى‏
صنعت آن‏
عنّاب خراسانى بزرك دانه سى عدد سپستان پنجاه عدد انجير زرد بيست مثقال كل بنفشه فراسيون از هريك چهار مثقال پرسياوشان اصل السّوس زوفاى خشك از هريك هفت مثقال تخم خطمى تخم خبازى از هريك پنج مثقال جوشانيده صافى نموده با شكر سفيد مقدار يكمن بدستور معمول بقوام آورند شربتى يك اوقيه و در بعضى نسخها مويز بيدانه بيست درم اسقيل مشوى زراوند مدحرج مصطكى از هريك دو درم داخلست‏
شراب زوفاء ديكر نافع است از براى سرفه كهنه و بلغم و تنكى نفس و ربو
صنعت آن‏
بسباسه چهار مثقال عنّاب سيعدد كل نيلوفر چهار درم سپستان مويز منقى از هريك پنجاه عدد انجير زرد بيست عدد كاوزبان تخم خطمى از هريك پنجاه مثقال سر بنفشه چهار مثقال پرسياوشان هفت مثقال تخم خيارين پنج درم اصل السوس پنج درم زوفاى خشك ده درم بدستور جوشانيده صافى نموده با قند سفيد شربت سازند شربتى يك اوقيه‏
شراب زوفا بنسخه حكيم محمّد رضا
صنعت آن‏
انجير زرد چهل دانه مويز منقّى يك‏صد دانه كل بنفشه هفت درم و دو ثلث درمى پرسياوشان دوازده درم تخم خطمى سفيد ده درم زوفاى خشك چهار درم مجموع را در سه رطل آب بخيسانند پس بجوشانند تا بنصف رسد صافى نموده يكمن قند سفيد داخل كرده بقوام اورند شربتى يك اوقيه‏
شراب زوفاء بنسخه حكيم صالح خان مرحوم‏
صنعت آن‏
زوفاى خشك سى درم ايرسا بيست و چهار درم كل بنفشه پرسياوشان از هريك سى درم عناب يك‏صد دانه سپستان دو صد دانه اصل السّوس خراشيده دوازده درم انجير زرد سى دانه كل خطمى سفيد دوازده درم تخم خطمى پانزده درم تخم كتان سى درم مويز منقى دو صد عدد پوست خشخاش دوازده عدد آنچه لائق كوبيدن باشد نيم‏كوفته يك شب در پانزده رطل آب بخيسانند و صبحش بجوشانند تا بنصف رسد ترنجبين خطائى يك رطل نبات سفيد چهار من طبّى داخل كرده بجوشانند و كف آن را بكيرند و صافى نموده باز در ديك كرده بجوشانند تا بقوام آيد شربتى چهار مثقال‏
[شراب زوفاى ديگر تنگى نفس و سرفه كهنه را سود دارد]
شراب زوفاى ديكر تنكى نفس و سرفه كهنه را سود دارد و اخلاط غليظه و رطوبت سينه و شش رفع سازد و طبع را نرم سازد
صنعت آن‏
عناب جرجانى مويز بيدانه از هريك بيست دانه سپستان سى دانه تخم خطمى خبازى ايرسا فراسيون زراوند كرد از هريك سه درم اصل السوس تراشيده بيخ باديان پوست بيخ كرفس از هريك پنج درم كبر جاشا زوفا از هريك چهار درم انجير پانزده درم بنفشه سه درم پرسياوشان هفت درم بدستور معروف در دو من آب خيسانيده و جوشانيده تا يكمن بماند پس ماليده صاف نموده يكمن قند اضافه نمايند و بقوام آورند شربتى از پنج درم تا ده درم همراه آب كرم بياشامند
شراب زوفا سرفه كرم را سود دارد و طبع را نرم سازد
صنعت آن‏
زوفاى خشك پانزده درم عناب بيست دانه سپستان پنجاه دانه انجير سفيد ده دانه اصل السّوس مويز بيدانه از هريك ده درم كثيرا تخم خطمى بهدانه از هريك پنج درم تخم خشخاش هفت درم جو يك كف مجموع را در دو من آب بجوشانند تا نصف بماند صاف نمايند و با دو رطل قند بقوام اورند شربتى دو درم با آب كرم بنوشند
شراب زوفاى ديكر تنكى نفس را سود دارد
صنعت آن‏
زوفاى خشك پانزده درم انجير سفيد خرماى بيدانه از هريك پانزده دانه بيخ سوسن صحرائى ده درم حلبه پنج درم پرسياوشان هفت درم بيخ كرفس پنج درم بيخ رازيانه تخم ابخره رازيانه فراسيون از هريك پنج درم مجموع را در چهار رطل آب بجوشانند تا نصف بماند صاف كنند و بقوام اورند
شراب زوفاء بنسخه محمّد امين‏
صنعت آن‏
عناب استه بيرون كرده پانزده توله انجير زرد ربع يك سير شاه‏جهانى كل بنفشه شش توله و نيم پرسياوشان دوازده توله تخم خطمى سفيد تخم خبازى اصل السوس زوفاى خشك از هريك پنج درم اجزا را در هشت سير شاه‏جهانى آب بخيسانند و روز ديكر بجوشانند تا بنصف رسد صافى نموده مقدار چهار سير و نيم قند سفيد داخل كرده بقوام اورند شربتى از سه مثقال تا چهار مثقال‏
[شراب زوفاى ديگر منقول از خطّ غفران پناه ميرزا على‏نقى حكيم باشى‏]
شراب زوفاى ديكر منقول از خطّ غفران پناه ميرزا على‏نقى حكيم باشى كه مشار اليه آن شرح سديدى نقل كرده‏اند قلمى نموده كه مجرب است از براى ربو و ضيق النفس و امراض صدر بلغمى‏
صنعت آن‏
رازيانه تخم كرفس از هريك پنج درم زوفاى يابس هفت درم انجير زرد بيست دانه مويز استه بيرون اورده سى درم حلبه چهار درم تخم خطمى اصل السّوس بيخ سوسن اسمانكونى از هريك سه درم پرسياوشان هفت درم عناب بيست عدد سپستان بيست عدد فراسيون سه درم جوشانيده صافى نموده شكر سفيد دو رطل جلنجبين يك رطل داخل كرده قدرى بجوشانند و صافى نموده بقوام اورند شربتى از ده درم تا پانزده درم يا يك درم روغن بادام تلخ و كاهى از اين شراب كم كرده ميشود بعض ادويه و زياده كرده ميشود مثل كل نيلوفر و تخم خشخاش نزد حرارت مزاج در اين حالت بايد كه بكردانند بدل جلنجبين به ترنجبين يا خميره بنفشه‏
[لعوق زوفا تنگى نفس و سرفه كهنه و ربو را نافع باشد]
لعوق زوفا تنكى نفس و سرفه كهنه و ربو را نافع باشد و اخلاط غليظه لزجه را از سينه و شش پاك كند
صنعت آن‏
زوفاى خشك بيخ سوسن صحرائى از هريك بيست درم بيخ سوسن را نيم كوب نموده با زوفا در سه رطل آب يك شب خيسانيده بجوشانند و بمالند و صاف كنند و با يك رطل قند بقوام اورند
مطبوخ زوفا كه جهت ربو و ضيق النفس و سرفه نافعست‏
صنعت آن‏
عناب ده دانه سپستان بيست دانه مويز بيدانه پانزده دانه انجير زرد يازده دانه اصل السّوس محكوك چهار مثقال پرسياوشان سه مثقال تخم خطمى تخم خبّازى زوفاى خشك بيخ سوسن حلبه از هريك دو مثقال در چهار رطل آب بجوشانند تا بربع رسد پس صاف نموده هر روز سى مثقال او را با بنفشه مربّا يا لعوق خشخاش يا معجون منقى باضافه روغن بادام بنوشند
معجون زوفا جهة نضج مواد محتبسه در سينه مجرّب تاليف مير محمّد زمان‏
صنعت آن‏
زوفاى خشك پرسياوشان از هريك ده مثقال قردمانا فلفل از هريك يك مثقال مغز بادام تلخ زراوند مدحرج تخم ابخره از هريك پنج مثقال عسل سه وزن ادويه بسرشند و هر روز دو مثقال آن را با اين مطبوخ بنوشند صنعت آن‏ انجير زرد ده عدد

تمر هندى مويز بيدانه از هريك ده مثقال حلبه تخم كرفس تخم رازيانه پرسياوشان اصل السّوس زوفاى خشك فراسيون از هريك پنج مثقال در چهار رطل آب بجوشانند تا بربع رسد پس صاف نموده سه حصّه نمايند و هر روز يك حصّه را با دو مثقال معجون مذكور بخورند و چون مطبوخ اخر شود بهمين دستور باز ترتيب دهند و هر ماه دو روز متعاقب يكديكر قى نمايند باين دواها صنعت آن‏ اصل السّوس خردل سرخ تخم ترب تخم شبت از هريك سه مثقال جوشانيده صاف كرده با سكنجبين عسلى بنوشند در وقتى كه معده خالى نباشد
معجون زوفاى ديكر
صنعت آن‏
ربّ السّوس پرسياوشان زوفا از هريك ده درم قردمانا فلفل سياه از هريك سه درم مغز بادام تلخ مقشر زراوند مدحرج كرسنه از هريك پنج درم كوفته و بيخته با سه وزن ادويه عسل مصفّى بقوام اورده على الرّسم بسرشند
معجون زوفاى ديكر كه ضيق النفس و ربو و سرفه را سودمند بود
صنعت آن‏
زوفاى خشك ربّ السّوس پرسياوشان از هريك ده درم مغز بادام تلخ مغز چلغوزه از هريك پنج درم حلبه صمغ عربى ابخره از هريك سه درم زراوند كرد دو درم اجزا را كوفته و بيخته با عسل سرشته معجون سازند شربتى دو درم باب كرم کتاب قرابادین کبیر ص 992-994

[pejuhesh237]

.