زقوم

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

زقوم
فارسی:

عربی:

هندى :تهور و سيهنده و سيج نيز نامند

یونانی:

انگلیسی:Elaeagnus angustifolia

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

از اشجار است و حجازى و شامى می باشد

حجازى او به قدر قامتى و برگش از برگ انار عريضتر و با تشريف

و گلش در اطراف شاخهاى او بهيئة ياسمين و زرد و ثمرش سياه رنگ

و شبيه به هليله و در جوف او دانهء مثل کنجد

و اين نوع را برگ و بار تازهء او جهة جراحات تازه نافع و قوى القبض و رادع است

و درخت نوع شامى بزركتر از حجازى و خاردار و گلش زرد

و ثمرش از هليله بزرگتر و رسيدهء او شيرين بي مزه

و با عفوصة و مغثى است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص137


[color=#8000BF]متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

چهار نوع مى‌باشد:

يكى شاخهاى آن سه پهلو و اين را بهندى تدهارا نامند و كره‌دار مى‌باشد و بر سر كوهها بركهاى بسيار كوچك و شير اين را كرفته با آرد نخود بريان سرشته حبوب مى‌سازند

و براى رفع آتشك مى‌كويند قوى الاثر است و اسهال قوى مى‌نمايد و دوم چهار پهلو و اين خاردار و بيبرك مى‌باشد

و سوم ساق آن خاردار و شاخها و تنۀ بالاى آن بيخار و بركهاى آن اندك باريك و بلند بقدر نيم شبر و اين را سيج نامند.

و ديكر اقسام هم دارد چنانچه راقم در باغها انكليشيه ديده از آن جمله سه پهلو است كه بر درختهاى بزرك مى‌پيچد

و ريشهاى آنكه بمنزلۀ بيخ توان كفت بر تنۀ درختها ريشها دوانده مى‌چسپد و بالاى درخت بلكه منتهاى شاخهاى درخت شاخها كشيده متفرق مى‌كردد


و از بيخ اصلى كه قرب زمين است كنده‌تر مى‌شود و قسم ديكر سه و چهار پهلو است كه شاخهاى كنده برآورده ايستاده

و بران خارهاى بسيار طولانى مى‌باشد برخلاف سه دهاره و چو دهاره هندى كه خارهايش كوچك مى‌باشد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 475-476

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و در دويم گرم و خشک كتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص137

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و محلل رياح و جالى و رافع آثار

و قدر شربتش تا پنج مثقال است

و روغن تخم او با اندك تخدير و محلل رياح مفاصل و مواد بلغمى و اخلاط غليظه

و مسهل او و رافع سدد و سپرز و جهة فالج و نقرس و امثال او شرباً

و ضماداً نافع و مصدع محرور و سياه كنندهء جلد

و مصلحش شير تازه

و قدر شربتش چهار قيراط و بدلش نفط است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص137

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و نوع اول با برك و بار و تازۀ آن جهت التيام جراحات تازه نافع و قوى القبض و تجفيف و رادع و آنچه در بنكاله و هند ديده و شنيده شده

و آب برك اين را كرفته كرم نموده در كوش جهت درد آن مى‌چكانند و با اندك نمك كرم كرده براى سرفۀ اطفال مى‌خورانند

و نيز جهت ضيق النفس و استسقا و جذام و صلابت سپرز و ضعف هاضمه و يرقان و نفخ شكم و رياح محتبسه در امعا يعني قولنج ريحي

و تفتيت سنك كرده و مثانه و تحليل اورام چون پوست ريشۀ بيخ پالك جوهي كه كياه هندى است

در آب برك آن باين طريق كه برك آن را از آتش كرم نمايند كه نرم شود و در دستها فشار دهند كه آب خوب برمي‌آيد سائيده حب يا قرص بسته خشك كرده نكاهدارند

وقت حاجت در آب برك آن سائيده بر قوبا طلا نمايند روزى دو سه دفعه در چند روز زائل شود اكرچه كهنه باشد مجرب است

و مكرر بامتحان رسيده و از ان مربا مى‌سازند و جهت امراض مذكورۀ قبل نيز نافع و چون ساق و شاخ آن را ورقها ريزه كرده با شلتوك كه بهندى شالى و دهان نامند

درخمى فرش از زقوم ورق كرده و لحاف از شلتوك كنند طبقه طبقه تا پر كردد و بران آن مقدار آب بريزند كه از بالاى آن يك وجب پر كردد پس سر آن را پوشيده

در سركين اسپ يك هفته يا ده روز دفن كنند پس برآورده شلتوك‌ها را نيم خشك نموده كمسك سازند

و روزى ناشتا مقدار يك كف آن را كه سه مثقال باشد بخورند جهت استسقا و سرفه و ضيق النفس بارد رطب مفيد

و نوع چهارم ساق و شاخهاى آن كم‌خار و از ان تارها بقدر يك شبر و زياده و بقدر انكشت باريكي آويخته مى‌باشد

و لبن اين چار قسم همه سفيد و بندرت سرخ و زرد نيز مى‌باشد سفيد آن جهت امراض و سرخ و زرد آن در اثبات عقرب و سيماب مؤثر كفته‌اند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 476

[pejuhesh237]

و محلل رياح و جالى و رافع آثار

و قدر شربتش تا پنج مثقال است

و روغن تخم او با اندك تخدير و محلل رياح مفاصل و مواد بلغمى و اخلاط غليظه

و مسهل او و رافع سدد و سپرز و جهة فالج و نقرس و امثال او شرباً

و ضماداً نافع و مصدع محرور و سياه كنندهء جلد

و مصلحش شير تازه

و قدر شربتش چهار قيراط و بدلش نفط است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص137

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و نوع اول با برك و بار و تازۀ آن جهت التيام جراحات تازه نافع و قوى القبض و تجفيف و رادع و آنچه در بنكاله و هند ديده و شنيده شده

و آب برك اين را كرفته كرم نموده در كوش جهت درد آن مى‌چكانند و با اندك نمك كرم كرده براى سرفۀ اطفال مى‌خورانند

و نيز جهت ضيق النفس و استسقا و جذام و صلابت سپرز و ضعف هاضمه و يرقان و نفخ شكم و رياح محتبسه در امعا يعني قولنج ريحي

و تفتيت سنك كرده و مثانه و تحليل اورام چون پوست ريشۀ بيخ پالك جوهي كه كياه هندى است

در آب برك آن باين طريق كه برك آن را از آتش كرم نمايند كه نرم شود و در دستها فشار دهند كه آب خوب برمي‌آيد سائيده حب يا قرص بسته خشك كرده نكاهدارند

وقت حاجت در آب برك آن سائيده بر قوبا طلا نمايند روزى دو سه دفعه در چند روز زائل شود اكرچه كهنه باشد مجرب است

و مكرر بامتحان رسيده و از ان مربا مى‌سازند و جهت امراض مذكورۀ قبل نيز نافع و چون ساق و شاخ آن را ورقها ريزه كرده با شلتوك كه بهندى شالى و دهان نامند

درخمى فرش از زقوم ورق كرده و لحاف از شلتوك كنند طبقه طبقه تا پر كردد و بران آن مقدار آب بريزند كه از بالاى آن يك وجب پر كردد پس سر آن را پوشيده

در سركين اسپ يك هفته يا ده روز دفن كنند پس برآورده شلتوك‌ها را نيم خشك نموده كمسك سازند

و روزى ناشتا مقدار يك كف آن را كه سه مثقال باشد بخورند جهت استسقا و سرفه و ضيق النفس بارد رطب مفيد

و نوع چهارم ساق و شاخهاى آن كم‌خار و از ان تارها بقدر يك شبر و زياده و بقدر انكشت باريكي آويخته مى‌باشد

و لبن اين چار قسم همه سفيد و بندرت سرخ و زرد نيز مى‌باشد سفيد آن جهت امراض و سرخ و زرد آن در اثبات عقرب و سيماب مؤثر كفته‌اند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 476

[pejuhesh237]

.