رطبه

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحيم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Leguminosae نام علمى آن Medicago sativa L. اسپست به معنی علف مادها

اولین بار توسط مادها برای تأمین غذای اسب هایشان اهلی گردید

«رطبه» (يونجه تر) قت:یونجه خشک

ترکی: يونجه -کابلی:رشقه، هراتی:سبست

فارسی:اسپست باغى تازه

عربی: برشین- برسیم حجازی



انگلیسی:Alfalfa و Lucerne و Medicks

فرانسه:Luzerne و Luzerne Cultivee و Trefle de Bourgogne و Sainfoin ā fleur violette

آلمانی:Luzerne

ایتالیائی:Lupinella

[pejuhesh237]

گیاهی پایا، به ارتفاع 30 تا 80 سانتی متر و دارای برگ های مرکب از 3 برگچه دندانه دار است .

گل های به رنگ آبی، بنفش و یازرد و مجتمع به صورت خوشه دراز است.

میوه اش به شکل نیام ، داسی شکل، و پیج خورده است .گیاهان دارویی دکتر علی زرگریجلد 1 ص642

.يونجه گياهى است علفى چندساله با ريشه‌اى بسيار عميق كه  ٣ - ٢  متر در عمق خاك

فرومى‌رود. بلندى گياه  ١٠٠ - ۵٠  سانتى‌متر است. برگهاى آن داراى  ٣  برگچه

و هر برگچه بيضى با رنگ سبز تيره و تقريبا بى‌كرك و نوك‌تيز است (صفتى كه برگ ينجه را از برگ شبدر از نظر شكل متمايز مى‌سازد) .

گلهاى آن به صورت سنبله با رنگ بنفش تيره يا آبى روشن است.

ميوۀ آن به شكل مارپيچى است مثل صدف حلزون كه معمولا  ٣  بار دور مارپيچى دارد.

دانۀ آن در داخل ميوه به شكل لوبياى كوچك است. دانه‌هاى جوان آن زرد روشن و

دانه‌هاى گياه مسنّ قهوه‌اى مى‌باشد.

تكثير گياه از طريق كشت بذر آن صورت مى‌گيرد كه در ايران در بهار يا در پاييز

كاشته مى‌شود. اگر در پاييز كاشته شود مستقيما در مزرعه مى‌كارند.

در مواردى كه در بهار كاشته مى‌شود ممكن است زير يك گياه پوشش مانند جو پاشيده

شود. در اين قبيل موارد براى اينكه نور بيشترى به گياه جوان ينجه برسد جو را

كم‌پشت مى‌كارند و مقدار بذر جو كمترى در هكتار مصرف مى‌كنند. ٢۵ - ٢٠  كيلوگرم بذر

ينجه در هكتار كافى است. ينجه در خاكهاى قليايى خوب مى‌شود و در اراضى اسيد رشد

خوبى ندارد. براى تهيۀ بذر ينجه معمولا گياه سال سوم و چهارم براى بذرگيرى انتخاب

مى‌شود كه پايه‌ها كاملا قوى و نيروى بذردهى كافى داشته باشند

و پس از چين دوم و سوم زراعت را براى بذرگيرى باقى مى‌گذارند.

ينجه به خصوص در مناطق گرمسير به آب زياد احتياج دارد و هركجا كه ينجه‌كارى

مى‌شود بايد قبلا به فكر تدارك آب بود. موقع برداشت بذر ينجه موقعى است كه قسمت

عمدۀ بذرها سياه شده باشد. و موقع برداشت هر چين از علوفه ينجه موقعى است كه در

حدود  ٣٠  درصد گلها باز شده باشد زيرا در اين موقع برگها داراى حد اكثر

پروتئين هستند. ينجه از اولين گياهانى است كه بشر به آن دست يافته و براى علوفه

كاشته است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد5 ص 231

[pejuhesh237]

.با احتمال زياد براى اولين بار در سالهاى  ٧٠٠  قبل از ميلاد در ايران كاشته مى‌شده

است و در اوايل  ۵٠٠  قبل از ميلاد از ايران به يونان برده شده است.

شايد سپاهيان خشايار شاه آن را به يونان برده باشند.

در قرن اول پس از ميلاد به ايتاليا وارد شده و در قرون هفت و هشت پس از ميلاد به

فرانسه و آلمان رفته است.

در انگلستان تا اوايل قرن هجدهم ينجه كاشته نمى‌شده و شناخته نبوده است

و در حال حاضر هم به علت شرايط اقليمى نامساعد و خاكهاى اسيد و مسايل ديگرى

اصولا در انگليس خيلى كم كاشته مى‌شود.

پس از قرن هجدهم به ساير مناطق عالم انتشار يافته و در اروپا، امريكا، آسيا و

ساير نقاط دنيا در مناطق مساعد با خاكهاى قليايى در مساحت وسيعى كاشته مى‌شود.

در ايران به علت وجود خاكهاى قليايى (آسياى شمالى) و در مناطقى كه آب كافى وجود

دارد بخصوص در مناطق مركزى و جنوبى كاشته مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5ص231

[pejuhesh237]

.يونجه در دامپرورى ‏هايى كه با تكنولوژى جديد اداره مى ‏شود به عنوان منبع غنى ويتامين‏A در خوراك طيور، گاو، اسب و خوك به كار مى ‏رود

و به سبب مصارف وسيعى كه براى علوفه دام دارد از نظر گياه دارويى كمتر مورد توجه است

ولى به هر حال در درمان برخى ناراحتى ‏هاى انسان آثار مفيدى دارد.

از نظر خواص به علت مواد معدنى كه دارد شيره تازه آن براى استخوان‏بندى‏ بخصوص در مراحل رشد مفيد است.

به علت دارا بودن مواد آهکی نسبتا زیاد در راشیتیسم و تامین استخوان بندی در حیوانات جوان را دارد.

دکتر h.lecler در سال 1918 توانست ا خوراندن شاخه های جوان مقداری از یونجه تازه یا پخته

و هم چنین شیره ان به مقدار 30 تا 60 گرم عوارض شدید ناشی از کمبود ویتامین Cدر بدن را طی 15 روز تامین نمایند .

یونجه اگر به نسبت 5 در صد به شبدر افزوده گردد اختلالات حاصله از فقدان ویتامین K در حیواناتی از قبیل خرگوش و مرغ را از بین ببرد. گیاهان دارویی دکتر علی زرگری جلد 1 ص644




از نظر خواص به علت مواد معدنى كه دارد شيرۀ تازۀ آن براى استخوان‌بندى بخصوص در

مراحل رشد مفيد است. براى اين كار از جوشاندۀ  ٣٠٠  گرم خشك آن در  ٣٠٠  گرم آب

مى‌خورند و در مورد بچه‌ها جوشانده را صاف كرده با عسل مخلوط و به بچه‌ها مى‌دهند.

مقدار خوراك آن روزانه يك ليوان كوچك براى بچه‌ها مى‌باشد.

در چين يونجه تازه را مانند برگ چغندر و برگ اسفناج و ساير سبزيجات مى‌خورند

ولى توجه شود كه يونجه نفّاخ است و به علت ساپونين كه دارد خوردن آن به مقدار

زياد و به صورت تازه حتى در مورد حيوانات نيز عوارض ناراحت‌كننده‌اى ايجاد مى‌كند.

و در برّه‌هاى كوچك گاهى چريدن در يونجۀ تازه چنان نفخ ايجاد مى‌كند كه چوپانها

مجبورند با سوراخ كردن شكم نفخ را خارج و حيوان را راحت كنند.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد5 ص232-233-234

[pejuhesh237]

در آخر اول گرم و تر كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص127


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و در دوم كرم و خشك نيز كفته‌اند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 450

[pejuhesh237]

.باید در نظر داشت که اگر یونجه به حالت تازه به مصرف تغذیه دامها برسد بر اثر تخمیر تدریجی که حاصل میکند موجبات مرگ انها را فراهم می سازد .


ساپونین موجود در گیاه نیز منشا عوارض و اختلالات میگردد. گیاهان دارویی دگتر علی زرگری جلد 1 ص 646

[pejuhesh237]

ملين و مبهّى و نفاخ

و ضماد پختهء او را كه روزى دو بار كنند جهة رعشه مفيد

و مداومت خوردن او با شكر مسمن بدن و مولد خون صالح

و ضماد كوبيدهء او با عسل محلل ورم بارد

و با سركه محلل ورم حار

و تخم او قويتر از ساير اجزا و قابض و مولد منى و شير

و مسمن و مدر حيض خصوصا چون در حمام و بعد از آن تناول نمايند

و جهة خشونة سرفه و سينه نافع و قوتش تا پنج سال باقى مي ماند

و قدر شربتش از دو مثقال تا پنج مثقال

و روغن تخم او و روغنى كه از آب او و روغن زيتون ترتيب دهند جهة رعشه و لقوه

شرباً و ضماداً نافع است و خشك او قابض و گلش ضعيفتر از تخم اوست. كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص127


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

ملين و مبهّى و نفاخ

و ضماد پختهء او را كه روزى دو بار كنند جهة رعشه مفيد

مداومت خوردن او با شكر مسمن بدن و مولد خون صالح

و ضماد كوبيدهء او با عسل محلل ورم بارد

و با سركه محلل ورم حار


و تخم او قويتر از ساير اجزا و قابض و مولد منى و شير

و مسمن و مدر حيض خصوصا چون در حمام و بعد از آن تناول نمايند

و جهة خشونة سرفه و سينه نافع و قوتش تا پنج سال باقى مي ماند

و قدر شربتش از دو مثقال تا پنج مثقال

و روغن تخم او و روغنى كه از آب او و روغن زيتون ترتيب دهند جهة رعشه و لقوه

شرباً و ضماداً نافع است و خشك او قابض و گلش ضعيفتر از تخم اوست. كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص127





يونجه مليّن، مبهى، نفّاخ و خون‌ساز است. ضماد كوبيدۀ آن با عسل محلل ورمهاى سرد است

و با سركه براى ورمهاى گرم و ضماد پختۀ آن روزى چند بار براى رعشه نافع است.

تخم يونجه قابض و قاعده‌آور است و براى نرم كردن سينه و تسكين سرفه نافع است.

مقدار خوراك آن  ٢٠ - ٨  گرم است. روغن تخم آن كه با روغن زيتون درست مى‌كنند،

براى لقوه و رعشه چه از طريق خوردن و چه ماليدن مفيد است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد5 ص232-233-234


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.