بنج

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Solanaceae و نام علمى آن Hyoscyamus niger

بنج به لغة ديلمى كيچك گويند

و تخم آن «بزر البنج» و «ماش عطّار» آمده است.

در كشمير آن را «بزربنگ»

و به سرياني از مالموس بربرى اقطفيت و اسقيراس نيز

و در زبان هندو «اجوايان خراسانى» و «خراسانى اجوان» گفته مى‌شود

و به لغت ديلمي كبرجك كويند چه غلاف آن شبيه است به قفير

فارسی: معرب بنك فارسي است

عربی: سيكران

یونانی:افيقون

انگلیسی: Henbane و Stinking nightshade و Black henbane

فرانسه:Jusquiame noire و Potelee و aux Mort poules و Herbe aux chevaux

آلمانی:Bilsenkraut , Schwarzes-Bilsenkraut

ایتالیائی:Fava-porcina , Morte delle galline , Jusquiamo-nero , Gisquiamo

[pejuhesh237]

چه غلاف او شبيه است به قفيز كوچكى

و آن نباتيست برگش شبيه به برگ بادرنجبوبه و غليظ و مشقق الاطراف

و ساقش غليظ و مانند پشم چيزى بر او ظاهر

و ثمرش غلاقهاى متراكم در تحت اوراق شبيه به گل انار

و مملو از تخمى غير مدور شبيه به حلبه وب سيار از آن كوچكتر

و قسم سياه را گلشن بنفش می باشد

و قسم سرخ را گل مايل به زردى و قسم سفيد را گلش سفید

و مستعمل در شرب سفيد اوست و بعد از يك سال قوتش كم می شودکتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص56


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:
و غير مدور و آن سه نوع مى‌باشد

سياه و سرخ و سفيد و كل سياه آن بنفش و تخم آن شبيه بتخم ريحان و اندك سياهى

و از تخم ريحان كمتر و كل سرخ آن مائل بزردى

و تخم آن شبيه بتودرى و كل سفيد آن سفيد و سياهي و كثافت برك آن كمتر هر دو نوع اول با سميت

و غير مستعمل بسبب سميتي كه دارد

و سوم كه سفيد باشد مستعمل است و نسبت بهر دو كمياب‌تر و بعضى بجاى آن سرخ آن را استعمال مى‌نمايند

و بعضى اطبا تازۀ آن را بجميع اجزا كوبيده عصارۀ آن را كرفته در آفتاب خشك مى‌نمايند

و عند الحاجت بكار مى‌برند و بعضى آن را كوبيده آرد كندم داخل كرده اقراص ساخته خشك مى‌نمايند

و قوت آن تا يك سال باقي مى‌ماند و بعد از ان ضعيف مى‌كردد کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 244

[pejuhesh237]

.اين گياه معمولا در جاهاى مخروبه و اراضى باير قبرستانها و اراضى متروكه در اغلب مناطق اروپا

و نواحى با آب و هواى مديترانه‌اى شمال افريقا و آسيا مى‌رويد.

در ايران در نواحى اطراف تهران، كرج، ييلاقات اطراف تهران و دامنه‌هاى كم‌ارتفاع البرز

و در شمال ايران در رودبار و در آذربايجان اطراف تبريز، بين آستارا و اردبيل، يا، كليبار

و در مناطق مركزى ايران در اراك و تفرش و در گرگان در كوه شاهوار و حاجى‌لنگ در  ٢۵٠٠  مترى و بين اردبيل و خلخال ديده مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص44

[pejuhesh237]

اين گياه سمّى است و براى حيوانات و بخصوص ماكيان مسموميت خطرناك ايجاد مى‌كند
.اين گياه به علت سمّى بودن بايد با احتياط در حد مجاز و با نظر كارشناس گياه‌درمانى و پزشك مصرف شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص45

[pejuhesh237]

و اقسام او سرد و خشك اند سياه او در چهارم

و سرخ او در آخر سيم و سفيد آن در اول سيم کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص56


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

مصرف بيش از آن خطرناك است و خوردن  ١۵ - ١۴  گرم آن كشنده است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص45

[pejuhesh237]

و مخدّر و منوّم و مانع سيلان رحم و رطوبات

و مقوى اعضا و مانع نزلات و رادع و مجفف

و مسكن صداع مزمن و ضربان مفاصل و نقرس و عرق النسأ

و ضماد عصارهء او با آرد جو جهة اورام حاره و درد گوش و چشم

و با شراب (حلال:حل کننده) جهة نقرس و ورم خصيه و پستان

و طلاى او بعد از كندن موى مانع روئيدن او به شرط تكرار

و مطبوخ او به سركه و با ثلث او افيون مجفف قروح

و طلاى رماد او با دارچينى و زنجبيل و عسل

و بهترين ادويهء درد معده و شرب

و بخور او قاطع نزف الدم و فتيلهء او با انجير بهترين ادويهء بواسير و امراض مقعد است

و چون برك و شاخ تازهء سبز او را در عصايد طبخ دهند به غايت مسمّن اما باعث اختلال عقل تا دو سه روز می شود

و خوردن سه چهار عدد برگ او با شراب رافع تبى كه با حرارت و رطوبه باشد
و بخور او جهة جرب دست نافع

و شش قيراط او جهة نفث الدم و سرفه

و ضماد برگش جهة آكلهء استخوان

و طلاى پختهء او با زردهء تخم مرغ يا پيه جهة درد مقعد و كنج ران و خصيه نافع

و با آرد باقلى جهة منع بزرگ شدن پستان و خصيه

و با عسل جهة درد خصيه و فرزجهء او جهة قروح رحم و رطوبات او مفيد

و با بزرالبنج جهة سرفه و نزله و نفث الدم و تسمين بدن

و با ماء العسل و نيم وزن او خشخاش جهة منع ادرار حيض

و نزف الدم ساير اعضاء و با افيون جهة رفع بیخوابى

و سنون با قطران جهة درد دندان

و تاكل او و بخورش جهة كرم دندان

و مضمضهء طبيخ بيخ او جهة درد دندان

و ضمادش جهة درد جگر مزمن نافع

و قدر شربتش از سفيد او از شش قيراط تا نيم مثقال

و از سرخ او تا شش قيراط و از سياه او چهار قيراط

و قدر چهار درهم او كشنده است

و بدلش افيون و مورث سدر و دوار و خناق و جنون

و مصلحش عسل و انيسون است.

و روغن او كه بزرالنج سفيد را كوبيده با آب خمير كرده

در افتاب اندك خشك كرده افشرده باشند تدهين جهة قروح صفرواى سر و جرب

و حكه و سعوط او جهة رفع بیخوابى و درد سر حار

و قطورش جهة درد گوش و حمولش جهة صلابت رحم نافع است

و چون بزرالبنج را با نصف او تخم كاهو و ثلث او خشخاش كوبيده روغن بگيرند

در منافع ترياق سرسام و ماليخوليا و وسواس و تندى نفس است شرباً وتدهيناً وسعوطاً. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص56

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

و مخدّر و منوّم و مانع سيلان رحم و رطوبات

و مقوى اعضا و مانع نزلات و رادع و مجفف

و مسكن صداع مزمن و ضربان مفاصل و نقرس و عرق النسأ

و ضماد عصارهء او با آرد جو جهة اورام حاره و درد گوش و چشم

و با شراب (حلال:حل کننده) جهة نقرس و ورم خصيه و پستان

و طلاى او بعد از كندن موى مانع روئيدن او به شرط تكرار

و مطبوخ او به سركه و با ثلث او افيون مجفف قروح

و طلاى رماد او با دارچينى و زنجبيل و عسل

و بهترين ادويهء درد معده و شرب

و بخور او قاطع نزف الدم و فتيلهء او با انجير بهترين ادويهء بواسير و امراض مقعد است

و چون برك و شاخ تازهء سبز او را در عصايد طبخ دهند به غايت مسمّن اما باعث اختلال عقل تا دو سه روز می شود

و خوردن سه چهار عدد برگ او با شراب رافع تبى كه با حرارت و رطوبه باشد

و بخور او جهة جرب دست نافع

و شش قيراط او جهة نفث الدم و سرفه

و ضماد برگش جهة آكلهء استخوان

و طلاى پختهء او با زردهء تخم مرغ يا پيه جهة درد مقعد و كنج ران و خصيه نافع

و با آرد باقلى جهة منع بزرگ شدن پستان و خصيه

و با عسل جهة درد خصيه و فرزجهء او جهة قروح رحم و رطوبات او مفيد

و با بزرالبنج جهة سرفه و نزله و نفث الدم و تسمين بدن

و با ماء العسل و نيم وزن او خشخاش جهة منع ادرار حيض

و نزف الدم ساير اعضاء و با افيون جهة رفع بیخوابى

و سنون با قطران جهة درد دندان

و تاكل او و بخورش جهة كرم دندان

و مضمضهء طبيخ بيخ او جهة درد دندان

و ضمادش جهة درد جگر مزمن نافع

و قدر شربتش از سفيد او از شش قيراط تا نيم مثقال

و از سرخ او تا شش قيراط و از سياه او چهار قيراط

و قدر چهار درهم او كشنده است

و بدلش افيون و مورث سدر و دوار و خناق و جنون

و مصلحش عسل و انيسون است.

و روغن او كه بزرالنج سفيد را كوبيده با آب خمير كرده

در افتاب اندك خشك كرده افشرده باشند تدهين جهة قروح صفرواى سر و جرب

و حكه و سعوط او جهة رفع بیخوابى و درد سر حار

و قطورش جهة درد گوش و حمولش جهة صلابت رحم نافع است

و چون بزرالبنج را با نصف او تخم كاهو و ثلث او خشخاش كوبيده روغن بگيرند

در منافع ترياق سرسام و ماليخوليا و وسواس و تندى نفس است شرباً وتدهيناً وسعوطاً. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص56


از نظر خواص گياه بنج، برگ و تخم آن كه مصرف طب سنتى دارد به‌طور كلى خشك‌كننده است

و مانع سيلان و جريان رطوبتها به طرف چشم مى‌شود.

و دردهاى گوش را تسكين مى‌دهد. سرد و مزمن و درد مفاصل و سياتيك و نقرس را تسكين مى‌دهد.

ضماد عصارۀ آن با آرد جو براى ورمهاى گرم و درد گوش و چشم مفيد است.

و ضماد عصارۀ تخم آن با سركه براى نقرس و ورم پستان و بيضه‌ها نافع است.

دم‌كردۀ آن با سركه براى خشك كردن جراحتها مفيد است.

اگر برگ له‌شدۀ آن روى پيشانى گذارده شود براى رفع سردردهاى عصبى نافع است

و همچنين ماليدن روغن دانۀ آن نيز براى رفع سردردهاى عصبى مفيد است.

خوردن  ٣ - ٢  عدد برگ آن با سركه براى رفع تب نافع است و براى تسكين دردهاى استخوانها نيز مفيد است.

بخور آن براى رفع جرب دست و قطع خونريزى مفيد است.

خوردن  ۵ / ١ - ١  گرم از تخم يا دانۀ آن با  ٣ - ٢  گرم تخم خشخاش و آب عسل براى تسكين سرفه‌هاى شديد

و سياه‌سرفه و قطع خونريزى از هر عضو حتى از رحم و قطع اخلاط خونى نافع است.

اگر نيم گرم آن با عسل خورده شود، براى تسكين درد نقرس بسيار مفيد است.

ضماد آن با زردۀ تخم‌مرغ و پيه براى درد كنج ران و بيضه‌ها و ضماد آن با آرد باقلا براى جلوگيرى از بزرگ شدن پستان و بيضه‌ها نافع است.

شياف آن در مهبل براى رفع جراحتهاى رحم و خشك كردن رطوبتهاى آن و ضماد آن براى تسكين دردهاى مزمن كبد مفيد است.

مزمزۀ دم‌كردۀ ريشۀ آن براى تسكين درد دندان نافع است.

مقدار خوراك از گياه بنگ‌دانه (ژوسكيام سياه) ۵ / ٠ - ١ / ٠  گرم است،

در دم‌كردۀ  ١  گرم گياه براى  ١٠٠  گرم آب جوش مصرف مى‌شود.

مقدار خوراك از عصارۀ الكلى آن در حدود  ۵  سانتى‌گرم است.

مقدار خوراك از عصارۀ آبى آن  ٣٠ - ١٠  سانتى‌گرم است. از گرد برگ آن  ۵٠ - ٢٠  سانتى‌گرم است.


روش تهيه حب بنج با شوكران براى دردهاى سرطانى: عصارۀ مصفاى بنج  ١  گرم، عصارۀ شوكران  ١  گرم، كوبيده

و نرم‌شدۀ مغز ريشۀ شيرين‌بيان به مقدار كافى. و از اينها  ٣۶  حب به دست مى‌آيد كه  ٢ - ١  حب از آن در تسكين دردهاى سرطانى مؤثر است.

روش تهيۀ عصارۀ الكلى بنگ‌دانه: بنگ‌دانه  ۵٠٠  گرم، الكل  ۶٠  درجه  ١۵٠٠  گرم، بنگ‌دانه را آسياب كرده در آب ريخته

چند ساعت با حرارت ملايم آن را دم مى‌كنند. و با فشار صاف مى‌كنند و تفاله آن را در الكل مى‌خيسانند و مجددا صاف مى‌كنند.

و دو صاف‌شده را مخلوط كرده و با كاغذ صاف مى‌نمايند و صاف‌شده را به غلظت عصاره قوام مى‌آورند

و پس از قوام در چهار برابر وزن آن آب سرد حل كنند و صاف نمايند و صاف‌شده را مجددا تبخير كرده و به قوام حب درآورند.

مقدار خوراك عصارۀ بزر البنج يا بنگ‌دانه  ۵  سانتى‌گرم است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص45-46

[pejuhesh237]

.