کرسنه

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

کرسنه اسم عجمى نوعى از جلبان است ،

سريانى كشنى و به رومى فاغيونس و به فرنگى برو

هندى: متر به فتح ميم و تاى چهار نقطه هندى و راى مهمله نامند



فارسی: به فتح كاف و را و سكون سين مهمله و فتح نون و ها معرب از كسنك فارسى است گاو دانه و كشن و مشنگ گاوى

عربی:حب البقر

یونانی:اوزونس

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

و آن دانه ايست مدور قريب به نخودى

و تيره رنگ مايل به سرخى و تلخى و تندى و غير ماكولست .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص219

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

بلكه علف و غذاى گاو است و آن را فربه مى‏گرداند و به كبوتر و گوسفند و مرغ و بز و غيرها نيز مى‏ خورانند

و بهترين آن املس سنگين مايل به زردى و بعضى گفته‏اند مايل به سفيدى آن است

و نبات آن كوچك و شاخ‏ها و برگ آن باريك و تخم آن كه ثمر آنست در غلافى و اين در هند و بنگاله چند صنف مى ‏باشد

و هر يك به نامى مخصوص يكى را متر نامند چنانچه ذكر يافت

و دويّم را بتلا به فتح باى موحده و سكون تاى مثناة فوقانيه هنديه

و سيّم را ماكهه به فتح ميم و الف و فتح كاف و هاى هندى و اين را چون گاو بخورد سياه و فربه گردد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 660

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

در اول گرم و در دويم خشك .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص219

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مدر بول و ملين طبع و منقى سينه و شش و با ترياقية و جالى و تقطيع

و مفتح سدد و آرد او كه بعد از خيسانيدن

و مقشر كردن به عمل آورده باشند مسهل و محرك باه مبرودين

و با سركه رافع عسر بول

و چرب كردهء او با روغن كنجد مسكن زحیر و مغص

و با عسل و گردكان مسمن بدن

و طبيخ او با عسل جهة سرفهء رطوبى و تنقیهء رحم و عسر النفس

و با سركه جهة يرقان و سپرز نافع

و ضماد او جاذب خون به ظاهر جلد است

و جهة جرب شكستگى اعضا و سعفه و شقاق و نار فارسى

و تحليل و صلابات و قروح خبيثه و ساعيه و التيام جراحات عميقه

و با زراوند مدحرج جهة رويانيدن گوشت بن دندان

و با سركه و افسنتين جهة گزيدن سگ ديوانه و افعى و گزيدن انسان سگ ديوانه گزيده

و با آب دفلى(+ و تخم خربزه) جهة برص و (+گزیدن عقرب و با شراب جهة)بزرگ كردن عضو مؤثر

و در سرخ كردن رخسار قويتر از ساير ادويه است

و مولد خلط فاسد و زيادهء او مدر خون

و مورث اسهال دموى و مصلحش گلاب و گل ارمنی

و قدر شربتش تا سه درهمست.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص219

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مفتح سدد و مقطع و جالى. مسهل نفث غليظ و منقى سينه و شش

و ضماد آن جهت تحليل صلابت پستان.

و خوردن سويق آن باعث رفع لاغرى بدن و شستن عضو با آب طبيخ آن

و يا نطول بدان جهت شقاق عارض از سرما و حكه و بثور لبنيه و شهديه

و سفيد آن را غايله كمتر از سرخ آن و طبخ آن دو مرتبه موجب بطلان قوّت جاليه آنست

و باقى ماندن ارضيت آن و غذا اندك از آن حاصل مى‏گردد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 661

[pejuhesh237]

و مدر بول و ملين طبع و منقى سينه و شش و با ترياقية و جالى و تقطيع

و مفتح سدد و آرد او كه بعد از خيسانيدن

و مقشر كردن به عمل آورده باشند مسهل و محرك باه مبرودين

و با سركه رافع عسر بول

و چرب كردهء او با روغن كنجد مسكن زحیر و مغص

و با عسل و گردكان مسمن بدن

و طبيخ او با عسل جهة سرفهء رطوبى و تنقیهء رحم و عسر النفس

و با سركه جهة يرقان و سپرز نافع

و ضماد او جاذب خون به ظاهر جلد است

و جهة جرب شكستگى اعضا و سعفه و شقاق و نار فارسى

و تحليل و صلابات و قروح خبيثه و ساعيه و التيام جراحات عميقه

و با زراوند مدحرج جهة رويانيدن گوشت بن دندان

و با سركه و افسنتين جهة گزيدن سگ ديوانه و افعى و گزيدن انسان سگ ديوانه گزيده

و با آب دفلى(+ و تخم خربزه) جهة برص و (+گزیدن عقرب و با شراب جهة)بزرگ كردن عضو مؤثر

و در سرخ كردن رخسار قويتر از ساير ادويه است

و مولد خلط فاسد و زيادهء او مدر خون

و مورث اسهال دموى و مصلحش گلاب و گل ارمنی

و قدر شربتش تا سه درهمست.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص219

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مفتح سدد و مقطع و جالى. مسهل نفث غليظ و منقى سينه و شش

و ضماد آن جهت تحليل صلابت پستان.

و خوردن سويق آن باعث رفع لاغرى بدن و شستن عضو با آب طبيخ آن

و يا نطول بدان جهت شقاق عارض از سرما و حكه و بثور لبنيه و شهديه

و سفيد آن را غايله كمتر از سرخ آن و طبخ آن دو مرتبه موجب بطلان قوّت جاليه آنست

و باقى ماندن ارضيت آن و غذا اندك از آن حاصل مى‏گردد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 661


دوائى كه جهة جميع آثار و خون مرده و خیلان و نمش آزموده است
تحفه حکیم مومن:

دوائى كه جهة جميع آثار و خون مرده و خیلان و نمش آزموده است

مغز بادام تلخ 1 ،صدف سوخته 2 ،حرف بابلى 2، نخود مقشر 1، کرسنه ترمس 1 ،

زبد البحر استخوان پوسيده انزروت نبات3 ،به آب عصفر استعمال نمایندکتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص365

دوائى ديگر
تحفه حکیم مومن:
دوائى ديگر

باقلاى مقشر کرسنه ترمس تخم ترب تخم خربزه نخود پوست دار نشاسته مكد مكد جزوى

زرنيخ زرد و سرخ ٣ جزو

انزروت مصطكى بوره يک جزو نيم

با آب پياز و امثال آن طلا نمايند.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص365

در ضماداة و كمادات و نطولاة و قطوراتتحفه حکیم مومن:

ضماد جهة کلف

و آثار بغايت مؤثر است

کرسنه ٥ ،پوست تخم مرغ 2، ايرسا ٣ ،ملح القلى ٢، كه بهندى ساجى گويند قسط تلخ ٣ ،شاخ گوزن 30 ل،

بورهء ارمنى ٢، تخم خربزه ٧، زراوند طويل ٢ ،بادام تلخ ٧، نشارهء عاج ٢ ،سرگين كبوتر ٥، آرد نخود ٢، با سركه طلا کنند.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص356

[pejuhesh237]

.