اراك

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

اراک :به فتح اول و راى مهمله و الف و كاف در آخر

به زبان كرم‌سيرى ايران چوج

و به هندى پيلووجال نيز نامند

به كسر باى عجمي و سكون يا و ضم لام و واو در آخر و تخم آن را بهندى پيل بدون واو كويند .

نام‌های دیگر:شجرة السواک، درخت شور، درخت شوره، حمض، چوج، سوا

نام علمی:Salvadora oleoioles Dene

فارسی:«درخت مسواك» و «اراك»

عربی:الأراک «شجرة المسواك»

یونانی:

انگلیسی:Tooth brush tree و Mustard tree

فرانسه: Mesuak و Arbre ā brosse dent

آلمانی:Senfkorn

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

درخت مسواك شجر او قريب به درخت انار و برگش عريض و خزان نمی كند و خاردار

و گلش مايل به سرخى و ثمرش به قدر بطم و بعد از رسيدن سياه می شود و با اندك حلاوتست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص18

[/size]
متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود:

بدانكه آن برى و جبلي مى‌باشد

برى آن درختى است شبيه بدرخت انار و برك آن عريض و بلند و راست و سبز و خرم و انبوه و چوب آن سست و خزان نمى‌كند
و خاردار و بيخار نيز مى‌باشد

و گل آن مائل بسرخي و ثمر آن بقدر بطم و خوشه‌دار مانند انكور و در خامي اندك تلخ و با عفوصت بسيار و سبز

و در آخر بعد رسيدن بعضى سرخ و بعضى سفيد و بعضى بنفش مى‌كردد

پس سياه و با اندك حلاوت و تلخي و عفوصت و حرافت و تخم آن ريزه و ثمر آن بمقدار نخودى

و خوشۀ ثمر آن كوچك آن مقدار كه در قبضۀ دست آيد

و جبلي آن كمتر از صحرائي و با خارهاى متفرق و خوشۀ ثمر آن بزركتر از برى آن مقدار كه در دو كف دست آيد

و دانهاى آن ريزه‌تر و بي‌تخم و بدستور در آخر سياه و اندك شيرين و عفص و با حرافت مى‌باشد

و در بعضى بلاد شيرين‌تر و بزركتر و با تخم بسيار تلخي مى‌شود و مانند انكور آن را در بازار مى‌فروشند

و بعضى مردم آن را مى‌خورند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 111


درختچه ايي پر شاخه هميشه سبز و داراي چوب نرم به رنگ مايل به سفيد است. شاخه هاي فراوان به حالت خميده به سمت پايين دارد

و پوشيده از پوستي شفاف و تقريبا سفيد با خطوط ظريف مي باشد. برگهاي بيضوي نوك تيز و گلهايي به رنگ زرد مايل به خاكستري مجتمع به روي محوري واقع دركناره برگها

و يا در قسمت انتهايي شاخه ها به صورت پانيكول دارد. ميوه اش گوشتدار به صورت شفت كو چك و به قطر 3 ميليمتر با ظاهر مدور است و پس از رسيدن به رنگ قرمز در ميايد.

انواع گونه ها :

salvadora oleioides

توج: درختچه ايي كوچكي با ساقه پيچ و خمدار و خميده است.

شاخه هاي فراوان آن چوب سخت و پوستي به رنگ مايل به سفيد دارد. برگهاي ان بيضوي دراز و نوك تيز و ضخيم

و چرمي منتهي به دمبرگ كوتاه و به رنگ سبز مايل به سفيد است . گلهاي كوچك و سفيد مايل به سبز آن به صورت خوشه مانند در طول محور ظاهر مي شود.

ميوه اش مدور گوشتدار و كوچك به قطر 4-5 ميليمتر و به رنگ زرد پس از رسيدن است.

Azima teracan tha lam

گياهي پر شاخه داري شاخه فراوان و منشعب از جهات مختلف و به حالت انبوه است .

ساقه هاي جوان ان ظاهر چهر گوش و خارهاي خيلي تيز به دارازي 2 تا 5 سانتيمتردارند.

برگهاي ان داراي وضع متقابل به روي ساقه ها و منتهي به دمبرگ كوتاه و پهنك بيضوي و نوك تيز مي باشند. گلهاي ان بر دو نوع نر و ماده اند.

گل نر انها در محور ساقه ها و به تعداد زياد ولي گل ماده در محور ساقه و به طور منفرد بدون دارا بودن دمگل بين هر دو خار ظاهر مي شود.

ميوه اش مدور به اندازه يك نخود درشت و به رنگ سفيد پس از رسيدن كامل است. در داخل ميوه نيز 2 عدد دانه جاي دارد. ا

ز مشخصات اين گياه ان است كه بيشتر در ايام سال داراي گل و يا ميوه مي باشد. كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد دوم ص 352-

[pejuhesh237]

.و منبت آن اكثر بلاد اقليم اول و دوم و واديها و صحراها است

و در بلاد هند و دكهن و بنادر گرم سيرات ايران نيز مى‌باشد کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 111

در ايران در اطراف تيس، بندر چاه‌بهار، نيك‌شهر، ايرانشهر و بم پشت ديده مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد4 ص 333


salvadora oleioides: در عربستان ايران و هند مي رويد. جنوب ايران بندر عباس مكران نيك شهر تيس بين چهابهار و ايرانشهر در 500 متري كوه بم بشت

Azima teracan tha lam: در هند دكن و سيلان مي رويد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد دوم ص 354

[pejuhesh237]

همه اجزاء استفاده مي شود. برگ و ميوه و دانه و پوست ريشه آن مصارف درماني مي رسد

هيج جزء آن سمي نيست.

ميوه گياه طعم شيرين و اثر اشتها اور مقوي معده و مقوي بائ دارد. برگهاي ان قابض، مدر، ارام كننده درد و ضد كرم است.

از برگ آن توسط بوميان محل رويش گياه ، جهت درمان بواسير، جرب و رفع التهاب استفاده مي شود. دانه آن اثر مسهلي،مقوي كبد و زياد كننده ترشحات ادرار دارد.

در اثار طبي قديم ايران چنين امده است كه مصرف ميوه گياه باعث ميگردد كه نفخ و نارحتي هاي هضمي كاهش ميباد.

له شده پوست ريشه اين درختچه اگر بر روي پوست بدن قرار بگيرد ايجاد تاول ميكند .

طبق توصيه اطبا هند و به طوري كه اظهارر نظر گرديده جوشانده پوست ساقه اين گياه را ميتوان در درمان تب هاي خفيف بكار برد

و هم چنين از ان به عنوان نيرو دهند در موارد قطع حالت قاعدگي به مقدار نصف قاشق چايخوري و 2 مرتبه در روز مصرف كرد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد دوم ص 354

Azima teracan tha lamدرختچه داراى برگهاى بيضى نوك‌تيز و دمبرگ كوتاه:

اجزائ مصرفی:

پوست ريشۀ آن تاول‌زا مى‌باشد. در هندوستان از برگهاى آن به عنوان مسهل

و همچنين براى معالجه و تسكين سرفه استفاده مى‌شود.

ميوۀ آن محرك نيروى جنسى است.

روغنى كه از دانۀ آن گرفته مى‌شود براى تسكين درد به مواضع و اعضاى روماتيسمى ماليده مى‌شود

و براى ناراحتى‌هاى بعد از زايمان در استعمال خارجى مصرف دارد

salvadora oleioidesدرختچه‌ با برگهاى آن برّاق كمرنگ بيضى، دمبرگ كوتاه و شاخه‌هاى آن آويزان و استخوانى.

ميوۀ آن سفت كوچك و سرخ رنگ .

اجزائ مصرفی:

در هند از برگهاى درختچه چوج در استعمال خارجى براى تسكين درد روماتيسم استفاده مى‌شود

و از عصارۀ برگ آن به عنوان معالجۀ كمبود ويتامين C خورده مى‌شود.

از شاخه‌هاى نازك و برگهاى آنكه سوزاننده است به عنوان پادزهر انواع سموم مصرف دارد.

ميوۀ آن بادشكن و مدّر و باز كنندۀ انسداد مجارى عروق است.

جوشاندۀ پوست ساقه آن را در مورد تبهاى ضعيف و به عنوان محرّك و مقوى و تونيك براى رفع كم‌خونى مصرف مى‌كنند.

اين گياه را بايد زير نظر پزشك به مقدارى كه توصيه مى‌شود مصرف نمود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 4 ص 333-335

[pejuhesh237]

در اول گرم و در آخر تا نى خشك .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص18


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

بغدادى كفته كه درخت آن يابس است و ثمر آن در حرارت و يبوست معتدل

و انطاكي در دوم كرم و در سوم خشك کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 111

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و جالى و محلل و مقطع و مفتح سده و جهة رفع رطوبات لزجه و رياح غليظه

و ضماد مطبوخ او در روغن زيتون جهة تحليل ورم رحم و بواسير و سعفه و طبيخ او جهة عسر البول

و تنقیهء مثانه و تخم او جهة تقويه معده و دفع و اسهال به غايت نافع

و ضماد برگ او محلّل و مانع نزلات و ماشرا و نمله و مسواك كردن به چوب او حالى دندان و مقوّى لثه

و اكثار او مورث جوشش الهاة و سحج و مصلحش كتيرا و قدر شربت از طبیخش تا نصف رطل

و از تخمش تا سه درهم و بدلش صندل است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص18

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


صاحب دستور الاطباء و ديكران كفته‌اند برك آن جهت جرب و جذام و بواسير و فساد خون نافع

و ثمر آن را بهندى حال نامند تلخ و مسهل و دافع فساد بلغم و صفرا است و جهت سوزش اعضا

و استسقا و اورام و جذام و حميات حاره و ديدان و حب القرع نافع کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 111

[pejuhesh237]

و جالى و محلل و مقطع و مفتح سده و جهة رفع رطوبات لزجه و رياح غليظه

و ضماد مطبوخ او در روغن زيتون جهة تحليل ورم رحم و بواسير و سعفه و طبيخ او جهة عسر البول

و تنقیهء مثانه و تخم او جهة تقويه معده و دفع و اسهال به غايت نافع

و ضماد برگ او محلّل و مانع نزلات و ماشرا و نمله و مسواك كردن به چوب او حالى دندان و مقوّى لثه

و اكثار او مورث جوشش الهاة و سحج و مصلحش كتيرا و قدر شربت از طبیخش تا نصف رطل

و از تخمش تا سه درهم و بدلش صندل است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص18

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


صاحب دستور الاطباء و ديكران كفته‌اند برك آن جهت جرب و جذام و بواسير و فساد خون نافع

و ثمر آن را بهندى حال نامند تلخ و مسهل و دافع فساد بلغم و صفرا است و جهت سوزش اعضا

و استسقا و اورام و جذام و حميات حاره و ديدان و حب القرع نافع کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 111

[pejuhesh237]

اثرات ضد میکروب

قسمت‌های مختلف گیاه مسواک به علت دارا بودن تانن، ترکیبات گوگردی

و ترکیبات ایزوتیوسیانات دارای اثر ضدمیکروبی قوی و گسترده بر روی انواع میکروارگانیسم ها است.

ده‌ها تحقیق در جهان نشان داده است که این اثرات به خصوص در مورد میکروارگانیسم های غیر هوازی مانند استرپتوکوکوس موتانس،

که باعث پوسیدگی دندان می‌باشد، انتخابی و ایده آل است.

اثر ضد زخم

اثر ضد زخم چوب مسواک مربوط به وجود فلاوونوئیدها و تانن های موجود در آن است.

گرچه ترکیبات دیگری در این مورد دخالت دارند و مسلماً موثر می‌باشند،

ولی دو دسته مواد مذکور که اثر ضد زخم آن‌ها قوی می‌باشد، علت اصلی این خاصیت هستند.

اثر دترجنت (پاک‌کنندگی و ضد جرم دندان)

کلراید قابل توجه موجود در چوب مسواک به عنوان یک دتر جنت قوی عمل نموده و از ایجاد جرم روی دندان‌ها جلوگیری می‌کند؛

به همین دلیل افرادی که به طور طولانی از چوب مسواک استفاده می‌کنند (بعضی کشورهای عربی مانند عربستان سعودی) اصولاً دندان‌های سفیدی دارند.

اثر ضد پوسیدگی دندان

فلوراید قابل توجه به همراه ترکیبات گوگردی، تاننی و ایزوتیوسیاناید موجود در گیاه مسواک باعث خاصیت قوی ضد پوسیدگی دندان در ساقه های گیاه شده است.

کلیه‌ی اثرات ذکر شده با مکانیسم‌های مربوطه پس از تحقیقات زیادی که در نقاط مختلف جهان صورت گرفته تایید شده که خلاصه ای از آن‌ها به شرح زیر است.

تحقیق یکی از دانشمندان انگلیسی بر روی افراد مسن عربستان سعودی نشان داد که اکثر آن‌ها از دندان‌هایی سالم و سفید برخوردارند

و دارای کمترین بیماری‌های دهان و دندان می‌باشند. این افراد از کودکی از چوب مسواک استفاده کرده بودند؛ بنابراین احتمالاً استفاده از چوب مسواک و موضوع مذکور قوت گرفت.

برای بررسی بیشتر و اثبات قطعی این مسئله دو گروه از دانش آموزان دو شهر عربستان که در یکی از چوب مسواک استفاده چندانی نمی‌کردند و اکثراً خمیر دندان‌های خوب و

استاندارد مصرف می‌کردند و در دومین شهر که نسبت به استفاده از چوب مسواک تعصب داشتند، مورد مطالعه قرار گرفتند.

تحقیق در مورد دندان‌های سالم، تعداد دندان‌های پوسیده و پیوره و یا مشکلات دیگر دهان و دندان در آن‌ها نشان داد دانش آموزانی که از چوب مسواک استفاده می‌کنند

دارای وضعیت کاملاً بهتری از هر نظر نسبت به شهر دیگر داشتند.

این بررسی نشان داد که مصرف چوب مسواک به خصوص در طولانی مدت می‌تواند در بهداشت دهان و دندان اثرات ایده آلی داشته باشد.

اثر ضد زخم چوب مسواک مربوط به وجود فلاوونوئیدها و تانن های موجود در آن است.

گرچه ترکیبات دیگری در این مورد دخالت دارند و مسلماً موثر می‌باشند، ولی دو دسته مواد مذکور که اثر ضد زخم آن‌ها قوی می‌باشد، علت اصلی این خاصیت هستند

تحقیق جالب دیگری در این زمینه انجام شد؛ به این نحو که در یک گروه چوب مسواک به مدت چند دقیقه در دهان قرار گرفت و در گروهی دیگر از لاستیک‌های بی اثر استفاده گردید.

پس از حدود 5 دقیقه بزاق دهان هر دو گروه جمع آوری شد و با روش HPLC به طور دقیق مورد مطالعه قرار گرفت.

نتایج نشان داد که ترکیبات بزاق دو گروه کاملاً متفاوت است؛ به این معنا که در بزاق دهان افرادی که چوب مسواک داشتند

تعدادی از مواد، املاح و یون‌های بسیار با ارزش که می‌توانند

با چندین مکانیسم آثار بسیار جالب و مثبتی در جهت جلوگیری از بیماری دهان و دندان بر جای گذارند، و جود داشت.

این تحقیق نشان داد که مواد موجود در چوب مسواک به راحتی و در زمان بسیار کوتاه در بزاق حل می‌شوند،

در حالی که مواد موثر بسیاری از گیاهان نمی‌توانند به این سرعت در بزاق دهان حل شوند. حتی یک آزمایش ساده می‌تواند این مسئله را تایید کند.

در صورتی که پوست چوب مسواک را برداریم و آن را در یک استکان آب قرار دهیم، می‌بینیم در مدت کوتاهی موادی از ساقه در آب حل شده و آب کاملاً کدر می‌شود.

اگر به ته استکان نگاه کنیم املاح حل شده از چوب مسواک را مشاهده می‌کنیم. تجزیه‌ی این مواد، ترکیبات ارزشمندی را که در بزاق حل می‌شوند، نشان می‌دهد.


تحقیق دیگری در مورد اثر ضد میکروبی و ضدعفونی کننده‌ی چوب مسواک در مقایسه یا خمیردندان‌های خوب دنیا انجام شد؛

به این صورت که در تعدادی از افراد قدرت ضدمیکروبی و ضدعفونی کننده‌ی بزاق پس از استفاده از خمیر دندان در زمان‌های مختلف اندازه گیری شد.

در تحقیق جداگانه ای گروه دیگری که از چوب مسواک استفاده کرده بودند، مورد آزمایش قرار گرفتند.

نتایج آزمایش‌ها نشان داد که خاصیت ضدمیکروبی چوب مسواک از لحظه‌ی ورود به دهان شروع می‌شود و به مدت طولانی دوام دارد؛

در حالی که دوام خمیر دندان‌ها بسیار کوتاه بوده و قابل مقایسه با چوب مسواک نیست.

یک تحقیق بسیار ارزشمند و جالب در مورد ماده‌ی موثر چوب مسواک به نام بنزیل ایزوتیوسیاناید نشان داد که این جسم پس از ورود چوب مسواک به دهان در بزاق حل می‌شود.

این ماده با یک اتم اکسیژن هیدروژن پراکسید (H2 O2) که از فعالیت میکروارگانیسم های دهان حاصل می‌شود ترکیب شده و تولید آب معمولی و ترکیب جدید اکسید بنزیل

ایزوتیوسیاناید می‌کند. در این عمل اضافه‌ی آب اکسیژنه (هیدروژن پراکساید) موجود در بزاق خنثی شده و آسیب به بافت‌های مخاطی دهان را کاهش می‌دهد.

همزمان ترکیب جدید اکسید بنزیل ایزوسیاناید تولید می‌شود که قدرت ضدعفونی کننده‌ی آن از بنزیل ایزوتیوسیاناید قوی‌تر است.

دانشمندان قبلاً به این نتیجه رسیده بودند که ترکیب بنزیل ایزوتیوسیاناید به مقدار کم و به طور طبیعی توسط غدد بزاقی در دهان ترشح می‌شود

و این یکی از اعجازهای درخت مسواک می‌باشد که در نوع خود منحصر به فرد است.

بیش از دویست تحقیق مختلف بر روی مواد و اثرات جالب چوب مسواک انجام گرفته که از خواص منحصر به فرد آن خبر می‌دهد. پیغمبر عظیم‌الشأن اسلام،

حضرت محمد (صلی الله علیه واله و سلم)، اولین معرف و توصیه کننده‌ی این چوب در جهت بهداشت دهان و دندان بوده‌اند؛

در حالی که قبل از آن مسواکی وجود نداشته است و این بسیار جالب است.

کلراید قابل توجه موجود در چوب مسواک به عنوان یک دتر جنت قوی عمل نموده و از ایجاد جرم روی دندان‌ها جلوگیری می‌کند

پايگاه خبري افتاب ، منبع: ابنا