ااطريلال

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

ااطريلال

به مد الف و سكون طاى مهمله و كسر راى مهمله و سكون ياى مثناة تحتانيه و فتح لام و الف و لام

لغة بربرى و به معنى رجل الطيّر است

به جهت مشابهت شاخ گياه او به چنگال مرغ

و در كوهستان و لرستان پاى زاغان نامند .

گياهى است از خانوادۀ Alismaceae نام علمى آن Alisma plantago-aquatica L.

var orientale Samuels و مترادف آن A. majus S. F. و A. Plantago auct. مى‌باشد.

فارسی:در كتب طب سنتى «رجل الوز» و «بارتنگ آبى»

عربی:حشيشة الارض و حرز الشياطين

یونانی:

انگلیسی:Water plantain

فرانسه:Plantain d'eau و Alisme

آلمانی:

ایتالیایی:

تركي:غاز یاغي

هندي: كاك چنكي يعني پاى زاغ و مسي نيز كويند بعضى كويند كه مسي غير آن است

[pejuhesh237]

مراد از او تخمى است بسيار ريزه و تيره مايل به كبودى و طولانى و به غايت تلخ و باحرافة و گياه شبيه به شبت

و گلش سفيد و برگش متفرق و ساقش مربع

و در آخر بهار می رسد و آنچه سبز و تيره و شبيه به رازيانه است قسمى از دو قواست و تخم خلالدان گويند کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 9

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

بهترين آن مصرى است. .کتاب مخزن الادويه-طبع قديم-جلد یک ،ص90=91

متن قرابادين كبير مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

گياهى است علفى چندساله به بلندى  ١٠٠ - ١٠  سانتى‌متر كه قسمت زيرزمين آن متورم است و از آن ريشكها بيرون مى‌آيد.

برگهاى آن دراز رگبرگهاى موازى بيضى شكل نوك‌تيز كه همه با دمبرگ از ريشه خارج مى‌شوند،

شبيه برگ بارهنگ. گلهاى آن سفيد يا صورتى كوچك است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 167

[pejuhesh237]

مؤلف گويد اين نوع در طرف اهواز مى‌رويد و تخم خلال‌دان كويند . .کتاب مخزن الادويه-طبع قديم-جلد یک ،ص90=91

اين گياه بيشتر در كنار آب‌بندها و نهرها و مردابها مى‌رويد.

اين گياه در ايران انتشار دارد و در مناطق جنوب غرب: اشتران‌كوه، كوه رزوند،

در سيلاخور، و در شوش كنار رودخانۀ شور، در آذربايجان شرقى: بين مراغه و مرحمت‌آباد در مناطقى كه آبهاى راكد وجود دارد

و در آذربايجان غربى در آبهاى گودالهاى جونگوارى ديده مى‌شود. ..کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 167

[pejuhesh237]

همه اجزائ ان استفاده میشود

هیچ جزئ ان سمی نیست.






.قسمت متورم زيرزمينى گياه مدر است خنك‌كننده است و براى استسقا و سوزاك مفيد مى‌باشد

براى بيمارى‌هاى قند و بيمارى‌هاى كليه مفيد است ساير خواص كه به گياه نسبت داده مى‌شود

تونيك، مقوى معده، قابض، محلل و زيادكنندۀ ترشح شير است

استوارت تحقيق كرده و نشان مى‌دهد كه اثر ميوه‌ها و تخم آن شبيه آثار قسمت زيرزمينى آن است

ولى خوردن ميوۀ آن انسان را عقيم مى‌كند. در هندوچين از گرد قسمت متورم زيرزمينى گياه به عنوان مدر استفاده مى‌كنند.

اين گياه در كتاب طب سنتى چين Pentsao آمده است و خواص زيادى در رديف آنچه كه فوقا ذكر شد

براى قسمت متورم زيرزمينى آن در آن كتاب نوشته شده است.

به علاوه در چين اين گياه را براى تسهيل زايمان و كاهش درد و تسريع تولد بچه به زائو در حال وضع حمل مى‌داده‌اند.

از برگهاى آن نيز براى جذام استفاده مى‌شده است.

در Pentsao هم‌چنين آمده است كه خوردن ميوۀ آن موجب عقيم شدن انسان مى‌شود

و اضافه شده است كه خوردن ريشه آن چشم و گوش را تيز و حساس مى‌كند وزن انسان كم مى‌شود

رنگ رخسار درخشان و عمر دراز و انسان اصولا سبك مى‌شود.

در اسناد ديگرى آمده است كه له‌شدۀ برگهاى غازياغى با سركه و نمك براى زخمهاى بد و سوختگى و جراحتها مفيد است.

شليمر معتقد است كه نام فارسى گياهى كه به فرانسوى Coronope و Corn de cerf و به انگليسى Wild Scurvy grass ناميده مى‌شود

و نام علمى آن Cochlearia Coronopi Herba مى‌باشد، غازياغى و موجه و اطريلال است كه در كتب طب سنتى آن را حشيشة البرص نام

مى‌برند و اين همان گياهى است كه در بهار مخلوط با سبزى‌هاى ديگر به نام سبزى صحرائى در تهران عرضه مى‌شود

و مصرف درازمدت آن براى برص  . مفيد است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 169

[pejuhesh237]

و در آخر سيم گرم و خشك .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 9

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

متن قرابادين كبير مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود:

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و محلّل رياح و جالى آلات تنفس

و مدّر فضلات و مفتح سدّه و منقى گرده و مثانه و چون با زجاج بسوزانند

و با عسل بياشامند مفتت حصاة و يك درهم او را با عسل جهة رفع رياح و ايلاوپس مجرب دانسته‌اند

و ضماد او مجفف فروح و زايل كنندهء آثار جلد و نفوخ او در بينى

و به دستور شرب او مسقط جنين و مضر جگر حار

و مصلحش سكنجبين و مضر گرده و مصلحش كتيرا

و بدلش در اطليهء برص كندش و قدر شربتش از يك درهم تا سه درهم است

با عسل يا شراب چون در فصل گرمى هوا يك درهم او را با عاقرقرحا و تربد

و زنجبيل از هر يك دانگى

با عسل سرشته بعد از تنقيه به مسهلات بياشامند

و در آفتاب نشسته موضع برص را مكشوف دارند

تا آفتاب بر او افتد و آب ننوشند و عرق كنند و دو روز اول نهايت

تا روز سيم موضع برص آبله كرده بعد از دفع زرداب بالكيه بر طرف شود

و مجرّبست و گفته‌اند كه هر گاه از مفرد او هر روز سه درهم با عسل تا پانزده روز بنوشند

يا از مركب او به دستور مذكور در مدت مزبور استعمال نمايند يقينا رفع برص می شود.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 9

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


ماليقي نوشته كه بدو ظهور منفعت اين دوا و شهرت آن از مغرب اوسط از قبيلۀ بربر معروف به بني

و جهان از اعمال بجايه بود و مردم قصد و توجه بسوى آن مى‌نمودند از براى مداواى آن مرض و ضنت مى‌ورزيدند

و مخفي مى‌داشتند از مردم و تعليم مى‌كرديدند خلف از سلف خود تا آنكه حق سبحانه تعالى ظاهر نمود

آن را بر بعضي از مردم و شده‌شده شهرت يافت و استعمال نمودند آن را بانحاى شتى چنانچه بعضي از ان ذكر يافت كتاب مخزن الادويه-طبع قديم-ص90-91

متن قرابادين كبير مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود:

[pejuhesh237]

و محلّل رياح و جالى آلات تنفس

و مدّر فضلات و مفتح سدّه و منقى گرده و مثانه و چون با زجاج بسوزانند

و با عسل بياشامند مفتت حصاة و يك درهم او را با عسل جهة رفع رياح و ايلاوپس مجرب دانسته‌اند

و ضماد او مجفف فروح و زايل كنندهء آثار جلد و نفوخ او در بينى

و به دستور شرب او مسقط جنين و مضر جگر حار

و مصلحش سكنجبين و مضر گرده و مصلحش كتيرا

و بدلش در اطليهء برص كندش و قدر شربتش از يك درهم تا سه درهم است

با عسل يا شراب چون در فصل گرمى هوا يك درهم او را با عاقرقرحا و تربد

و زنجبيل از هر يك دانگى

با عسل سرشته بعد از تنقيه به مسهلات بياشامند

و در آفتاب نشسته موضع برص را مكشوف دارند

تا آفتاب بر او افتد و آب ننوشند و عرق كنند و دو روز اول نهايت

تا روز سيم موضع برص آبله كرده بعد از دفع زرداب بالكيه بر طرف شود

و مجرّبست و گفته‌اند كه هر گاه از مفرد او هر روز سه درهم با عسل تا پانزده روز بنوشند

يا از مركب او به دستور مذكور در مدت مزبور استعمال نمايند يقينا رفع برص می شود.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 9

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

ماليقي نوشته كه بدو ظهور منفعت اين دوا و شهرت آن از مغرب اوسط از قبيلۀ بربر معروف به بني

و جهان از اعمال بجايه بود و مردم قصد و توجه بسوى آن مى‌نمودند از براى مداواى آن مرض و ضنت مى‌ورزيدند

و مخفي مى‌داشتند از مردم و تعليم مى‌كرديدند خلف از سلف خود تا آنكه حق سبحانه تعالى ظاهر نمود

آن را بر بعضي از مردم و شده‌شده شهرت يافت و استعمال نمودند آن را بانحاى شتى چنانچه بعضي از ان ذكر يافت كتاب مخزن الادويه-طبع قديم-ص90-91

معجون آطريلال نافع از براى برص‏

صنعت آن‏

عاقرقرحا يك درم تربد سفيد زنجبيل از هريك دانكى با سه وزن ادويه عسل مصفى بسرشند و بعد از تنقيه بمسهلات بياشامند

و در افتاب نشينند و موضع برص را مكشوف دارند تا افتاب بر آن افتد و عرق كند در روز اول نهايت تا روز سيوم موضع برص ابله كرده بعد از رفع زرداب بالكليّه برطرف ميشود

معجون آطريلال ساده از براى برص‏

صنعت آن‏

بكيرند اطريلال چهل و پنج مثقال كوفته بيخته با عسل يك‏صد سى و پنج مثقال سرشته تا پانزده روز دوازده درم آن را كه شش مثقال و نيم دانك صيرفى است تناول نمايند

يقينا برص را زائل ميكرداند و قلمى فرموده‏اند آنچه كمترين در بدل اطريلال يافته در برص ضمادا و طلاء و شربا دواى هندى است كه آن را بابچى كويند باطين مغره‏ .كتاب قرابادين كبير جلد يك ص 576

[pejuhesh237]

.