عدس

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

عدس

گياهى است از خانوادۀ Leguminosae تيرۀ فرعى Papilionaceae نام علمى آن Lens culinaris Medic.

و مترادف‌هاى آن Ervum lens L. و Lens esculenta Moench. از طرف گياه‌شناسان مختلف نامگذارى شده است.

فارسی: «مرجومك» ، «نشك» ، «نرسك» ، «عدس»

عربی:

هندى: مسور به فتح ميم و ضم سين مهمله و سكون واو و راى مهمله و در يمن ملس نامند.

یونانی:

انگلیسی:Lentil

فرانسه: Lentille و Lentille commune

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

برى او كوچك مايل بتدوير و تلخ است

و بستانى پهن و مدور .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –181

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


حبى از حبوب مأكوله مشهور است مدور و مفرطح و دو نوع مى‏ باشد:

برّى و بستانى.

برّى آن كوچك‏تر مايل به تدوير و تلخ و آن را نبقه نامند

و بستانى آن پهن‏تر و بزرگتر و در نوع بستانى دانه‏هاى كوچك سرخ رنگ مى‏ باشد كه به هندى شوخدانه

و در بنگاله اكرى نامند و پخته و مهرّا نمى ‏شود و لهذا چيده جدا كرده تتمه را مى‏ پزند

بهترين آن سفيد بستانى بزرگ دانه آنست كه در طبخ زود گداز يابد و آب را سياه نكند

و با پوست و مقشر كرده هر دو قسم را كه با ترشى انبه و روغن گاو مى‏ پزند لذيذ مى‏ شود.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 543


گياهى است علفى يكساله، ارتفاع بوتۀ آن كم و در حدود يك وجب. برگهاى آن مركب و متشكل از  ١۴ - ۴  برگچه كه در انتهاى آنها پيچك ديده

مى‌شود. برگچه‌هاى آن سبز باريك كوچك. گلهاى آن كوچك به رنگ سفيد با رگه‌هايى به رنگ بنفش و سبز.

ميوۀ آن غلاف كوچكى است كه در هر غلاف معمولا  ٢  دانه عدس قرار دارد (بندرت كمتر و يا بيشتر) .


 ١ . عدس رسمى Lentille commune مانند عدس قزوين كه دانۀ آن گرد و نسبتا درشت و پهن و مسطح به قطر  ٧ - ۶  ميلى‌متر و رنگ آن نخودى روشن است

2. عدس ريز يا عدس قرمز دانه‌هاى آن ريز به رنگ قرمز كروى‌شكل و از نظر زمان كشت نيز عدس دو قسم است،

عدس زمستانه و عدس بهاره. در ايران عدس رسمى را معمولا در اوايل بهار مى‌كارند و پس از چند ماه در تيرماه مى‌رسد و برداشت

مى‌كنند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 368-369

[pejuhesh237]

عدس رسمی:.قزوين، كرمان، بم، بوشهر، ميناب و سرباز كاشته مى‌شود..

عدس ريز يا عدس قرمز مانند عدسى كه بيشتر در مناطق غرب ايران و همدان و كرمانشاه كاشته مى‌شود

عدس به‌طور وحشى نيز در مناطق مختلف ايران مى‌رويد كه آن را عدس برى گويند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 369

[pejuhesh237]

.همه اجزائ ان استفاده میشود

هیچ جزئ ان سمی نیست.

[pejuhesh237]

و در حرارة مايل به اعتدال و در دويم خشك

و بعضى در دويم سرد و خشك دانسته‌اند کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –181


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

‏ و تحقيق آنست كه پوست آن گرم در اول و لب آن سرد در اول است و لهذا آب مطبوخ پوست آن ملين و جالى و لب يعنى جرم مقشر آن قابض

و يبس برّى آن غالب و نفخ بستانى زياده کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 543

[pejuhesh237]

و اكثار خوردن او مظلم بصر و مولد سرطان و جذام و ماليخوليا
و محرق خون و با شرينيها مولد استسقا و قولنج کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –181
.

[pejuhesh237]

و جالى جلد و جرم او قابض

و آب طبيخ او مسهل فرمزورهء او با روغن بادام بعد از رفع تبها مانع نكس

و مطبوخ مهراى او با سركه مقوى معده و بى نفخ است

و به غير سركه پخته(+نفاخ)

و آب طبيخ او جهة سرفه و درد سينه

و مضمضهء او جهة قلاع و خناق

و فرو بردن سى عدد مقشر او مصلح فساد معده

ضماد او با عسل جهة قروح غايره

و با سفيدهء تخم مرغ جهة نمله و جمره و شقاق

و با برگ كرنب جهة ورم پستان و انجماد شير

و مطبوخ او در سركه جهة (+تحلیل) خنازير و اورام صلبه

و با روغن گل جهة ورم مقعد و ورم حارهء چشم

و با تخم خربزه منقى بشره و رافع زردى رخسار

و با اكليل الملك جهة و آب به نزلات

و سوختهء او جهة سفيد كردن دندان و استرخاى پلك چشم مفيد

و مضر بواسير و مورث عسر بول و احتباس حيض

و مصلحش روغن كنجد

و پختن او با برگ چغندر و استعمال گوشت فربه و سركه است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –181

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و نفاخ و بطى الهضم و مولد خون سوداوى و سودا و و مسكن غليان خون و مغلظ آن و مانع سلوك آن در عروق ضيقه

و باعث ديدن خوابهاى مشوش ردى و ظلمت بصر

و ضماد خام با قشر آن با چند دانه فلفل جهت تحليل اورام و تسكين اوجاع آنها

مطبوخ آن با پوست جهت اصحاب جدرى خصوصاً با سركه و يا آب غوره

و به دستور با سركه پخته جهت شقاق عارض از سرما و خنازير و اورام صلبه و با سويق جهت نقرس.

مضر سوداوى مزاج و صاحب ضعف بصر و معده و قولنج و و اكثار خوردن آن مولد خون سوداوى و محرق خون

و مظلم بصر و محدث ماليخوليا و سرطان و جذام و اورام صلبه

و با شيرينيها مولد استسقا و قولنج و بواسير و عسر البول و حبس آن و احتباس حيض و مجفف بدن و قاطع باه

و باعث ديدن خوابهاى مشوش و تاريكى چشم، مصلح‏ آن گوشت فربه خوردن و بدترين همه خوردن آن با ماهى نمكسود.

بدل آن‏: ماش است و مطبوخ بستانى آن با پوست قابض و مقلل بول و حيض و برّى آن مسهل و مدر هر دو.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 543

[pejuhesh237]

و جالى جلد و جرم او قابض

و آب طبيخ او مسهل فرمزورهء او با روغن بادام بعد از رفع تبها مانع نكس


آش عدس با روغن بادام براى دوران نقاهت بعد از تب به منظور اينكه تب عود نكند مفيد است

و مطبوخ مهراى او با سركه مقوى معده و بى نفخ است

و به غير سركه پخته(+نفاخ)

و آب طبيخ او جهة سرفه و درد سينه


خوردن آب عدس پخته براى بيمارى‌هاى ريه و سينه و خوردن پختۀ آن با سركه مقوى معده و بدون نفخ است،

ولى بدون سركه آن نفاخ است

و مضمضهء او جهة قلاع و خناق

غرغرۀ آب عدس پخته براى زخمهاى دهان و گلو و ديفترى نافع است، خصوصا اگر با رب شاه‌توت پخته شود.

و فرو بردن سى عدد مقشر او مصلح فساد معده

ضماد او با عسل جهة قروح غايره

ضماد آرد آن با عسل براى زخمهاى گود شده

و با سفيدهء تخم مرغ جهة نمله و جمره و شقاق

ضماد آرد عدس با سفيدۀ تخم‌مرغ براى شقاق پا و با سركه براى شقاقهاى عارض از سرما و ورمهاى سفت

و با شراب براى نقرس مفيد است

و با برگ كرنب جهة ورم پستان و انجماد شير

و مطبوخ او در سركه جهة (+تحلیل) خنازير و اورام صلبه

و با روغن گل جهة ورم مقعد و ورم حارهء چشم

و با تخم خربزه منقى بشره و رافع زردى رخسار

و با اكليل الملك جهة و آب به نزلات


از نظر خواص ضماد آرد عدس با اكليل الملك و آب به و روغن گل سرخ براى ورمهاى گرم چشم

و دم‌كردۀ آن با سركه براى ورمهاى گرم، مخملك و خنازير مفيد است.

و سوختهء او جهة سفيد كردن دندان و استرخاى پلك چشم مفيد

و مضر بواسير و مورث عسر بول و احتباس حيض

و مصلحش روغن كنجد

و پختن او با برگ چغندر و استعمال گوشت فربه و سركه است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –181

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و نفاخ و بطى الهضم و مولد خون سوداوى و سودا و و مسكن غليان خون و مغلظ آن و مانع سلوك آن در عروق ضيقه

و باعث ديدن خوابهاى مشوش ردى و ظلمت بصر

و ضماد خام با قشر آن با چند دانه فلفل جهت تحليل اورام و تسكين اوجاع آنها


و ضماد آرد خام با پوست آن مخلوط با چند دانۀ فلفل براى تحليل ورمها و تسكين درد آنها نافع است

مطبوخ آن با پوست جهت اصحاب جدرى خصوصاً با سركه و يا آب غوره

دم‌كرده و پخته عدس با پوست براى تب آبله مفيد است، بخصوص اگر با سركه يا آب‌غوره مخلوط شود

و به دستور با سركه پخته جهت شقاق عارض از سرما و خنازير و اورام صلبه و با سويق جهت نقرس.

مضر سوداوى مزاج و صاحب ضعف بصر و معده و قولنج و و اكثار خوردن آن مولد خون سوداوى و محرق خون

و مظلم بصر و محدث ماليخوليا و سرطان و جذام و اورام صلبه

و با شيرينيها مولد استسقا و قولنج و بواسير و عسر البول و حبس آن و احتباس حيض و مجفف بدن و قاطع باه

و باعث ديدن خوابهاى مشوش و تاريكى چشم، مصلح‏ آن گوشت فربه خوردن و بدترين همه خوردن آن با ماهى نمكسود.

بدل آن‏: ماش است و مطبوخ بستانى آن با پوست قابض و مقلل بول و حيض و برّى آن مسهل و مدر هر دو.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 543


عدس نفاخ است و ديرهضم مى‌باشد و اسراف در خوردن عدس توليد خون سوداوى مى‌نمايد و قابض است و غليظكنندۀ خون است

و جريان خون در رگهاى باريك را بطيى مى‌نمايد و براى اشخاصى كه چشم آنها ضعيف است ديد چشم را كاهش مى‌دهد

و اگر با شيرينى خورده شود موجب ناراحتى بواسير و سختى دفع ادرار و بند آمدن قاعدگى و ضعف نيروى باه است،

براى احتراز از برخورد با اين عوارض توصيه مى‌شود كه عدس با روغن كنجد يا روغن بادام و گوشت چاق و چرب و سركه خورده شود

تا در عين بهره‌گيرى از خواص آن با عوارض فوق مواجه نشوند.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 369

[pejuhesh237]

.