رمان

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحيم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Puniaceae يا Granataceae ، نام علمى آن Punica granatum L. مى‌باشد.

رمان

فارسی: انار گويند و اقسام می باشد شيرين بي دانه را كه امليسى نامند.

و انار ترش و شيرين به فارسى ميخوش گويند

عربی: و انار ترش و شيرين كه به عربى مزو

یونانی:

انگلیسی:Pomegrenate درت انار: Pomegrenate tree

فرانسه:Grenade درخت انار: Grenadier

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

.انواع مى‌باشد برى و بستاني و بهترين آن بستاني شيرين بيدانه است كه املسي نامند

لطيفتر از سائر اقسام و بهترين آن رسيدۀ بزرك دانه شاداب آنست کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 453



رمان بری:
حكيم مير محمد مؤمن در تحفه نوشته كه ثمر آن حب القلقل است

سه چهار برك از زمين برآمده كل مى‌كند و كل آن شبيه بكل انار و برك آن مانند برك كاسني

و اصلا چوب ندارد و ثمر آن شبيه بانار و بزركى انار متوسطى و طعم آن شيرين در زمين مى‌رسد و خستۀ آن بزرك کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 455


انار كه مشهور است از سرزمين ايران برخاسته درخت كوچكى است با شاخه‌هاى كمى تيغدار.

برگهاى آن كاملا سبز، براق، گل آن به رنگ قرمز انارى داراى تعداد زيادى اتامين (آلت نر) و يك تخمدان كه داراى خانه‌هاى متعدد مى‌باشد.

ميوۀ آن كروى‌شكل، پوست آن ضخيم و قرمز و داخل آن تعداد زيادى دانۀ سخت است كه اطراف هر دانه را پوشش آبدار شيرين يا ترش

و شيرين قرمز رنگ شفاف شيشه‌اى فراگرفته است. اين دانه‌ها و پوشش آبدار اطراف آنها قسمت خوردنى انار را به عنوان ميوه تشكيل مى‌دهد

ولى از نظر طب سنتى تمام قسمتهاى اندام اين گياه مفيد و دارويى است كه شرح داده خواهد شد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد2 ص27

[pejuhesh237]

.انار يك گياه نيمه گرمسيرى است كه از قديم در مناطق نيمه گرم ايران مى‌رويد.

در ايران در بلوچستان در مناطق مركزى اطراف كوير مركزى، مناطق غربى، و شمال ايران به‌طور وحشى وجود دارد.

و در اغلب مناطق نيمه گرم ايران نيز به‌طور پرورشى كاشته مى‌شود. در بين النهرين، شمال افريقا، جنوب اروپا و اسپانيا نيز انتشار دارد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد2 ص 28
رمان بری:
در حاشيۀ تحفه نوشته كه در حوالي كوركهه پور از بلاد هند سركار صوبۀ اود كثير الوجود است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 455

[pejuhesh237]

هيج جزء آن سمي نيست

از تمام گل، برگ، پوست ساقه‌هاى سبز و جوان و پوست ريشه، پوست ميوه و دانه و سرانجام عصاره و آب انار استفادۀ درمانى به عمل مى‌آيد.

پوست ريشۀ انار در سرتاسر خاور دور به عنوان داروى مؤثر كرم‌كش بر ضد تيپ ورم شناخته شده است.

همچنين بر ضد ساير انواع كرم روده نيز مؤثر است ولى توصيه شده است كه در مواقع خوردن جوشاندۀ پوست ريشۀ انار،

از خوردن روغن كرچك خوددارى شود زيرا ممكن است مسموميت ايجاد نمايد.

ميوۀ آن داراى مقدار زيادى تانن و بنابراين قابض است و جوشاندۀ ميوه يا پوست ميوۀ آن براى معالجۀ اسهال و اسهال خونى نافع مى‌باشد .

اين جوشانده به عنوان مايع شست‌وشو براى التيام بواسير و ترشحات سفيد مهبل يا لوكوره‌آ   نيز مصرف مى‌شود .

اين جوشانده را مى‌توان از غنچه‌ها، گل و پوست ساقه‌هاى آن نيز تهيه نمود .

از پوست درخت به عنوان داروى تهيۀ غرغره براى شست‌وشو و غرغرۀ زخمهاى گلو و مايع شست‌وشو براى قطع خونريزى بينى استفاده مى‌شود.

در مورد التيام زخم گلو و تهيۀ غرغره ، جوشاندۀ پوست ميوۀ انار را توصيه مى‌كند.

جوشاندۀ برگهاى جوان نيز براى غرغره مستعمل است و جوشاندۀ برگها و ريشه‌هاى درخت انار نيز براى رفع بى‌نظمى قاعدگى تجويز مى‌شود

و مرهمى از له‌شدۀ برگها را نيز براى رفع خارش روى موضع مى‌اندازند .

از گلهاى له‌شدۀ انار مخلوط با روغن كنجد پماد خوبى براى سوختگى درست مى‌كنند ميوۀ انار ضد سرفه و ملين است.

جوشاندۀ پوست درخت و ريشۀ آن ضد كرم كدو است.

در ويتنام شمالى به عنوان ضد كرم كدو يا تنيافوژ  مصرف مى‌شود و Petelot هشدار مى‌دهد كه در موارد مصرف براى دفع كرم كدو بايد محتاط بود،

زيرا ممكن است عوارض مسموميت ايجاد نمايد.

[موزينگ]و [شرام]معتقدند كه گياه داراى خاصيت باكترى‌كشى نيز مى‌باشد.

در هندوستان از پوست ريشۀ درخت و از پوست ساقۀ درخت به عنوان قابض و كرم‌كش مخصوصا ضد كرمهاى نوارى استفاده مى‌شود .

و از پوست ميوۀ انار مخلوط با ادويه معطر مانند ميخك و نظاير آن در موارد اسهال و اسهال خونى به كار مى‌رود.

تخم آن مقوى معده و آب انار مقوى قلب و معده و خنك‌كننده است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد2 ص30-31

[pejuhesh237]

انار شیرین : در اول تر و با قوهء قابضه

شيرين بي دانه: لطيفتر از ساير و سرد باعتدال

انار ترش و شيرين :در سردى و ترى مايل باعتدال است

و انار ترش: در دويم سرد و خشك

و رب انارين :در دويم سرد و در اول خشك كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص128-129


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مطلق آن بارد رطب و برودت آن از دوم نكذشته و رطوبت آن از اول باقوت قابضه كه مفارقت از جميع اجزاى آن نمى‌كند

تا آنكه آب افشردۀ آن نيز همين اثر دارد هرچند قبض آن محسوس نيست و پوست آن بارد يابس شديد القبض دابغ

و ترش آن سرد و تر از شيرين آن و خالي از يبسى نيست و انار ترش جارد و خراشندۀ امعا است حتى آنكه اكر ناشتا بسيار بخورند .

سحج امعا بهم رسد و استسقاى بارد را مضر

و كل انار شديد القبض بارد است و جميع اجزاى درخت آن شديد القبض و پوست آن شديد القبض‌تر کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 453

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

به فارسى انار گويند و اقسام می باشد شيرين بي دانه :

و قليل الغذا و مولد خلط صالح و نفاخ و ازين جهة باعث نعوظ محرورين است

و مدر بول و مفتح و جالى و ملين طبع

و مورث تشنگى و خوردن او بعد از طعام سبب انحدار آن

و جهة تصفيهء روح كبدى

و تقويه جگر و استسقأ لحمى و زقى و سوء القنيه و يرقان و سپرز و خفقان

و الم سينه و سرفه حار و صاف كردن آواز و فربه كردن بدن

و نفوذ فرمودن غذا و رفع جرب و حكه و نيكو كردن رنگ رخسار نافع

و اكثار او مفسد غذا و مرخى معده

و مصلحش انار ترش و در باردالمزاج زنجبيل پرورده است

و رب انار شيرين در افعال قويتر از آب او و مرخى معده

و مصلحش مصطكى است

و چون سر انار شيرين را سوراخ كرده به دفعات به قدري كه گنجايش داشته باشد

روغن بادام شيرين در او ريخته بر روى آتش گذارند تا روغن را جذب كند و به حدى رسد كه ديگر جذب نتواند كرد

مكيدن او جهة درد سينه و سرفه از مجرباتست

و به دستور آشاميدن آب او با شكر و نشاسته و صمغ عربی و روغن بادام كه نيم گرم باشد همين اثر دارد

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و عصير آن را چون در شيشۀ كنند و در آفتاب كذارند تا غليظ كردد پس در چشم كشند

روشنائي آن را بيفزايد و هرچند اين كهنه‌تر شود بهتر مى‌كردد

و دانۀ آن با عسل جهت درد كوش مفيد و خوردن آن نفاخ و مولد رياح در معده

و ذرور كل سوختۀ آن جهت التيام جراحات و خشك نمودن آن مفيد و غنچۀ ناشكفتۀ آن از سه عدد تا هفت عدد بحسب سن

و قوت مزاج اطفال با قدرى بركهاى نورستۀ ام غيلان و قليلى زيرۀ سفيد سائيده سنك‌تاب نموده به اطفال شيرخوار

و يا بزركتر از ان در حالتى كه ايشان را اسهال عارض كردد و كهنه شود خواه بسبب دندان برآوردن باشد و يا غير آن سه روز متوالي و يا تا هفت روز مفيد کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 454

و انار ترش و شيرين :

قابض و مدر بول و مسكن حرارة معده و غليان خون

و مانع سيلان مواد معده

و جهة رفع خمار و قى و خفقان حار

و منع صعود بخار غذا و رفع دخانية آن نافع

و اكثار او مورث قرحهء امعأ و سحج و مضر مبرود

و مضعف جاذبهء جگر و قوه باه

و مصلحش انار شيرين و زنجبيل پرورده و امثال او

و آب انارين كه با پيه افشرده باشند از نيم رطل تا يك رطل و بيست مثقال شكر خام

مسهل صفرا و مقوى معده

و جهة تبهاى صفراوى و يرقان و جرب و حكه نافع

و ضماد مطبوخ مهراى او با پوست و تخم جهة جرب

و حكّه صفراوى مجرب

و طلاى مطبوخ او با شراب جهة تحليل اورام بيعديل است

و مضمضهء آب او جهة قروح خبيثهء دهان وقلاع واكتحالش جهة ناخنه و سبل نافع

و ضماد عصاره او كه در طبخ غليظ شده باشد با قدرى عسل جهة قروح خبيثه و قرحهء بينى و گوشت زياد زخمها و درد گوش مفيد است

و سويق او قابض و جهة رفع خواهش خوردن گل و امثال او زنان حامله را مؤثر است

و رب انار ترش در افعال قويتر از آب اوست و چون آب انارين را در ظرف مس بقوام آورند جهة سلاق و جرب و تقويه باصره

و جراحات مزمنهء خبيثه نافع و چون جوف آن را خالى كرده و روغن گلسرخ در او ريخته بآتش نرم گذاشته در گوش چكانند جهة درد آن بغايت مؤثر است

و پوست انار بغايت قابض و بارد و مجفف است و سفوف او با عفص مسهل بعصر اخلاط سوخته و جهة رفع آتشك بغايت مفيد

و جلوس در آب طبيخ او جهة سيلان حيض و خروج مقعد

و ضماد او با عسل جهة رفع آثار آبله

و طلاى سوختهء او با عسل بر سينه و معده جهة منع نزف الدم و قى الدم و نفث الدم

و حقنه با آب او كه با برنج و جو مقشر بوده داده جوشانيده باشند جهة رفع اسهال و سحج

و مضمضه به آب طبيخ او جهة تقوية لثه

و آشاميدن او جهة سلس البول و شستن مقعد به آن جهة قطع خون بواسير و امراض مقعد

و آشاميدن سائيده او بقدر يك درهم با آب گرم جهة رفع كرم معده بيعديلست

و طبيخ بيخ انار درين باب از مجرباتست

و جهة نزلهء حاره و درد دندان مضمضهء او بيعديل است

و چون پوست انار ترش را با مازو بالسويه سائيد و در سركه بجوشانند تا مهرا شود و منعقد گردد و به قدر فلفل حبها ترتيب داده

پانزده عدد و زياده از آن جهة رفع اسهال مزمن و سحج مخوف و قرحهء امعا و مقعد

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و چون بعد از طعام بخورند مانع صعود بخار است بدماغ

و اسفيدباج با توابل و سير و اكتحال آن جهت ناخنه و سبل نافع

و مضمضه و نكاهداشتن آن در دهان جهت منع قروح خبيثۀ آن

و بدستور چون در ظرف مس با عسل طبخ جيد دهند جهت اكلۀ دهان مجرب کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 454


و رب انارين :

و قابض و جهة التهاب و تشنگى مفرط و تبهاى تند و قى و خمار

و رفع فساد خواهش حوامل و فساد رنگ رخسار و رفع غم نافع

و اناردان قابضتر از رب هر يك است و در افعال قويتر

و كوبيدهء ترش او با مويز بالسويه و خمس او زيرهء كرمانى جهة رفع قى و تقويه معده مجربست

و مضر سحج و سرفه و مصلحش مويز و گردكان و بدلش سماق است

و گل انار در افعال مثل کلنار فارسى است و جهة قطع خون بن دندان و التيام جراحات و فتق و قلاع

و ضماد او با برگ رز بر فم معده جهة قى مفرط

و عصاره ء او با گلاب جهة منع ريختن مواد به چشم و رفع ورم

و با آب بار تنک جهة قرحهء احليل

و با آب جهة ابتداى داخس و خراش پا كه از موزه و كفش شده باشد

و با سركه جهة باد سرخ نافع و عصارهء پوست

و پيه او قايم مقام گل اوست

و خوردن هفت عدد از آن كه هنوز باز نشده باشد بنهجى كه دست گرفته گلها را ناشتا بلع كنند

جهة قطع خون و بروز دمل و رمد تا يك سال آزمودهء است و دانهاى زردي كه در اقماع انار می باشد

شبيه به ذرور و در افعال مثل تخم گل است.كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص128-129

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و ضماد آن با عسل جهت رفع آثار آبله و طلاى سوختۀ آن با عسل بر سينه و معده جهت نزف الدم و نفث الدم

و حقنه به آب آنكه با برنج و جو مقشر بو داده جوشانيده

باشند جهت رفع اسهال و سحج و تغسيل مقعده بآن جهت قطع خون بواسير و امراض مقعده مفيد

و كل انار در افعال مانند كل انار فارسي است

و ذرور آن جهت قطع خون بن دندان و التيام جراحات و قلاع و فتق

و مضمضه بطبيخ آن جهت استحكام دندان متحرك و قطع آمدن خون از لثه و رفع قلاع

و ضماد كل آن با برك كرم تازه بر فم معده جهت رفع قئ مفرط

و قطور عصارۀ كل آن با كلاب در چشم جهت منع انصباب مواد بدان

و تحليل ورم آن و با آب عنب الثعلب و با آب برك لسان الحمل جهت قرحۀ احليل و نشف رطوبت و اندمال آن و انصباب مواد بدان

و با آب قراح جهت سحج موزه و كفش و ابتداى داخس و با سركه جهت حمره كه باد سرخ است مفيد

و با دردى خمر جهت جشاى عارض در چشم بشرط مداومت بران

و عصارۀ پوست رمان و شحم آن قائم مقام عصارۀ كل آنست

و بدستور عقيد عصارۀ درخت آنكه در اواخر ربيع كرفته باشند

و كويند چون هفت عدد غنچۀ ناشكفته آن را بنهجى بلع نمايند كه بدست نرسد

جهت قطع بروز دماميل و رمد تا يك سال مجرب است و دانهاى زردى كه در اقماع انار مى‌باشد شبيه بزرورد در جميع افعال مانند كل آنست

و چون انار را طبخ نمايند تا مهرا شود و چهار درهم از آن را با آبى كه در ان طبخ يافته است با دو اوقيه آرد خبز حوارى

و يا آرد دخن طبخ نمايند تا مانند عصيده كردد پس بران زيت خام و يا روغن كل ريخته بخورند

جهت رفع اسهال ربع مايوس العلاج مجرب چون صاحب تپ بعد اندك غذائى آب انار را خواه شيرين باشد

و خواه ترش بمكد نافع است او را و ليكن اكر پيش از غذا باشد بهتر است از بعد از ان مكر آنكه لينتى در طبع باشد

و يا تهوع و قئ معلوم كردد و چون انار درست را در شراب طبخ نمايند تا پخته كردد پس بسايند

و بر كوش بندند جهت ازالۀ درد آن مجرب است و آش رمان و افشرج و برود رمانين و جوارش و حقنه و حب و حريره

و خوشاب و دواء الرمان و دهن و رمانيه و رب و سفوفات و سكنجبين رماني و سويق و اشربه و طلا

و عصاره و لعوق و ماء الرمانين و معجون آن در قرابادين كبير مذكور شدند

رمان برى: كه مض نامند بضاد معجمه

افعال و خواص آن

ضماد بيخ آن با مساوى آن صبر سقوطرى و طين ارمني جهت ضربه و سقطه مجرب درد و سه دفع وجع آن را زائل مى‌كرداند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 454-455

[pejuhesh237]

به فارسى انار گويند و اقسام می باشد شيرين بي دانه :

و قليل الغذا و مولد خلط صالح و نفاخ و ازين جهة باعث نعوظ محرورين است

و مدر بول و مفتح و جالى و ملين طبع

و مورث تشنگى و خوردن او بعد از طعام سبب انحدار آن

و جهة تصفيهء روح كبدى

و تقويه جگر و استسقأ لحمى و زقى و سوء القنيه و يرقان و سپرز و خفقان

و الم سينه و سرفه حار و صاف كردن آواز و فربه كردن بدن

و نفوذ فرمودن غذا و رفع جرب و حكه و نيكو كردن رنگ رخسار نافع

و اكثار او مفسد غذا و مرخى معده

و مصلحش انار ترش و در باردالمزاج زنجبيل پرورده است

و رب انار شيرين در افعال قويتر از آب او و مرخى معده

و مصلحش مصطكى است

و چون سر انار شيرين را سوراخ كرده به دفعات به قدري كه گنجايش داشته باشد

روغن بادام شيرين در او ريخته بر روى آتش گذارند تا روغن را جذب كند و به حدى رسد كه ديگر جذب نتواند كرد

مكيدن او جهة درد سينه و سرفه از مجرباتست

و به دستور آشاميدن آب او با شكر و نشاسته و صمغ عربی و روغن بادام كه نيم گرم باشد همين اثر دارد

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و عصير آن را چون در شيشۀ كنند و در آفتاب كذارند تا غليظ كردد پس در چشم كشند

روشنائي آن را بيفزايد و هرچند اين كهنه‌تر شود بهتر مى‌كردد

و دانۀ آن با عسل جهت درد كوش مفيد و خوردن آن نفاخ و مولد رياح در معده

و ذرور كل سوختۀ آن جهت التيام جراحات و خشك نمودن آن مفيد و غنچۀ ناشكفتۀ آن از سه عدد تا هفت عدد بحسب سن

و قوت مزاج اطفال با قدرى بركهاى نورستۀ ام غيلان و قليلى زيرۀ سفيد سائيده سنك‌تاب نموده به اطفال شيرخوار

و يا بزركتر از ان در حالتى كه ايشان را اسهال عارض كردد و كهنه شود خواه بسبب دندان برآوردن باشد و يا غير آن سه روز متوالي و يا تا هفت روز مفيد کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 454

و انار ترش و شيرين :

قابض و مدر بول و مسكن حرارة معده و غليان خون

و مانع سيلان مواد معده

و جهة رفع خمار و قى و خفقان حار

و منع صعود بخار غذا و رفع دخانية آن نافع

و اكثار او مورث قرحهء امعأ و سحج و مضر مبرود

و مضعف جاذبهء جگر و قوه باه

و مصلحش انار شيرين و زنجبيل پرورده و امثال او

و آب انارين كه با پيه افشرده باشند از نيم رطل تا يك رطل و بيست مثقال شكر خام

مسهل صفرا و مقوى معده

و جهة تبهاى صفراوى و يرقان و جرب و حكه نافع

و ضماد مطبوخ مهراى او با پوست و تخم جهة جرب

و حكّه صفراوى مجرب

و طلاى مطبوخ او با شراب جهة تحليل اورام بيعديل است

و مضمضهء آب او جهة قروح خبيثهء دهان وقلاع واكتحالش جهة ناخنه و سبل نافع

و ضماد عصاره او كه در طبخ غليظ شده باشد با قدرى عسل جهة قروح خبيثه و قرحهء بينى و گوشت زياد زخمها و درد گوش مفيد است

و سويق او قابض و جهة رفع خواهش خوردن گل و امثال او زنان حامله را مؤثر است

و رب انار ترش در افعال قويتر از آب اوست و چون آب انارين را در ظرف مس بقوام آورند جهة سلاق و جرب و تقويه باصره

و جراحات مزمنهء خبيثه نافع و چون جوف آن را خالى كرده و روغن گلسرخ در او ريخته بآتش نرم گذاشته در گوش چكانند جهة درد آن بغايت مؤثر است

و پوست انار بغايت قابض و بارد و مجفف است و سفوف او با عفص مسهل بعصر اخلاط سوخته و جهة رفع آتشك بغايت مفيد

و جلوس در آب طبيخ او جهة سيلان حيض و خروج مقعد

و ضماد او با عسل جهة رفع آثار آبله

و طلاى سوختهء او با عسل بر سينه و معده جهة منع نزف الدم و قى الدم و نفث الدم

و حقنه با آب او كه با برنج و جو مقشر بوده داده جوشانيده باشند جهة رفع اسهال و سحج

و مضمضه به آب طبيخ او جهة تقوية لثه

و آشاميدن او جهة سلس البول و شستن مقعد به آن جهة قطع خون بواسير و امراض مقعد

و آشاميدن سائيده او بقدر يك درهم با آب گرم جهة رفع كرم معده بيعديلست

و طبيخ بيخ انار درين باب از مجرباتست

و جهة نزلهء حاره و درد دندان مضمضهء او بيعديل است

و چون پوست انار ترش را با مازو بالسويه سائيد و در سركه بجوشانند تا مهرا شود و منعقد گردد و به قدر فلفل حبها ترتيب داده

پانزده عدد و زياده از آن جهة رفع اسهال مزمن و سحج مخوف و قرحهء امعا و مقعد

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و چون بعد از طعام بخورند مانع صعود بخار است بدماغ

و اسفيدباج با توابل و سير و اكتحال آن جهت ناخنه و سبل نافع

و مضمضه و نكاهداشتن آن در دهان جهت منع قروح خبيثۀ آن

و بدستور چون در ظرف مس با عسل طبخ جيد دهند جهت اكلۀ دهان مجرب کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 454


و رب انارين :

و قابض و جهة التهاب و تشنگى مفرط و تبهاى تند و قى و خمار

و رفع فساد خواهش حوامل و فساد رنگ رخسار و رفع غم نافع

و اناردان قابضتر از رب هر يك است و در افعال قويتر

و كوبيدهء ترش او با مويز بالسويه و خمس او زيرهء كرمانى جهة رفع قى و تقويه معده مجربست

و مضر سحج و سرفه و مصلحش مويز و گردكان و بدلش سماق است

و گل انار در افعال مثل کلنار فارسى است و جهة قطع خون بن دندان و التيام جراحات و فتق و قلاع

و ضماد او با برگ رز بر فم معده جهة قى مفرط

و عصاره ء او با گلاب جهة منع ريختن مواد به چشم و رفع ورم

و با آب بار تنک جهة قرحهء احليل

و با آب جهة ابتداى داخس و خراش پا كه از موزه و كفش شده باشد

و با سركه جهة باد سرخ نافع و عصارهء پوست

و پيه او قايم مقام گل اوست

و خوردن هفت عدد از آن كه هنوز باز نشده باشد بنهجى كه دست گرفته گلها را ناشتا بلع كنند

جهة قطع خون و بروز دمل و رمد تا يك سال آزمودهء است و دانهاى زردي كه در اقماع انار می باشد

شبيه به ذرور و در افعال مثل تخم گل است.كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص128-129

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و ضماد آن با عسل جهت رفع آثار آبله و طلاى سوختۀ آن با عسل بر سينه و معده جهت نزف الدم و نفث الدم

و حقنه به آب آنكه با برنج و جو مقشر بو داده جوشانيده

باشند جهت رفع اسهال و سحج و تغسيل مقعده بآن جهت قطع خون بواسير و امراض مقعده مفيد

و كل انار در افعال مانند كل انار فارسي است

و ذرور آن جهت قطع خون بن دندان و التيام جراحات و قلاع و فتق

و مضمضه بطبيخ آن جهت استحكام دندان متحرك و قطع آمدن خون از لثه و رفع قلاع

و ضماد كل آن با برك كرم تازه بر فم معده جهت رفع قئ مفرط

و قطور عصارۀ كل آن با كلاب در چشم جهت منع انصباب مواد بدان

و تحليل ورم آن و با آب عنب الثعلب و با آب برك لسان الحمل جهت قرحۀ احليل و نشف رطوبت و اندمال آن و انصباب مواد بدان

و با آب قراح جهت سحج موزه و كفش و ابتداى داخس و با سركه جهت حمره كه باد سرخ است مفيد

و با دردى خمر جهت جشاى عارض در چشم بشرط مداومت بران

و عصارۀ پوست رمان و شحم آن قائم مقام عصارۀ كل آنست

و بدستور عقيد عصارۀ درخت آنكه در اواخر ربيع كرفته باشند

و كويند چون هفت عدد غنچۀ ناشكفته آن را بنهجى بلع نمايند كه بدست نرسد

جهت قطع بروز دماميل و رمد تا يك سال مجرب است و دانهاى زردى كه در اقماع انار مى‌باشد شبيه بزرورد در جميع افعال مانند كل آنست

و چون انار را طبخ نمايند تا مهرا شود و چهار درهم از آن را با آبى كه در ان طبخ يافته است با دو اوقيه آرد خبز حوارى

و يا آرد دخن طبخ نمايند تا مانند عصيده كردد پس بران زيت خام و يا روغن كل ريخته بخورند

جهت رفع اسهال ربع مايوس العلاج مجرب چون صاحب تپ بعد اندك غذائى آب انار را خواه شيرين باشد

و خواه ترش بمكد نافع است او را و ليكن اكر پيش از غذا باشد بهتر است از بعد از ان مكر آنكه لينتى در طبع باشد

و يا تهوع و قئ معلوم كردد و چون انار درست را در شراب طبخ نمايند تا پخته كردد پس بسايند

و بر كوش بندند جهت ازالۀ درد آن مجرب است و آش رمان و افشرج و برود رمانين و جوارش و حقنه و حب و حريره

و خوشاب و دواء الرمان و دهن و رمانيه و رب و سفوفات و سكنجبين رماني و سويق و اشربه و طلا

و عصاره و لعوق و ماء الرمانين و معجون آن در قرابادين كبير مذكور شدند

رمان برى: كه مض نامند بضاد معجمه

افعال و خواص آن

ضماد بيخ آن با مساوى آن صبر سقوطرى و طين ارمني جهت ضربه و سقطه مجرب درد و سه دفع وجع آن را زائل مى‌كرداند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 454-455





انار شيرين: ااز نظر خواص معتقدند كه توليد اخلاط صالح مى‏كند ولى نفاخ است، لذا در گرم مزاجها موجب و باعث نعوظ مى‏شود.

ملين شكم است و ترشح ادرار را افزايش مى‏دهد و مدرّ است. ايجاد تشنگى مى‏نمايد.

اگر آب انار شيرين بعد از طعام خورده شود براى تصفيه خون و تقويت كبد و يرقان و خفقان و سرفه گرم و صاف شدن صدا و رفع حكه و باز

شدن رنگ صورت نافع است. اسراف در خوردن آن مضر است. غذا را در معده فاسد مى‏كند و معده را سست مى‏نمايد و ايجاد نفخ مى‏كند.

در اين قبيل موارد بايد از انار ترش براى رفع عوارض حاصله استفاده شود و در مورد اشخاص سردمزاج زنجبيل پرورده بخورند.

رب انار شيرين در اين‏گونه خواص از آب آن قوى‏تر است و براى احتراز از بروز عوارض فوق الذكر بهتر است با مصطكى خورده شود.

اگر سر انار شيرين را سوراخ كرده و به دفعات تا آنجا كه گنجايش داشته باشد روغن بادام شيرين يا روغن بنفشه در آن ريخته

و آن را روى آتش گذارند تا روغن آن جذب شود و سپس آن را فشار دهند و بمكند، براى رفع درد سينه و سرفه مزمن خشك بسيار مجرب

است و اگر آب انار را با شكر و نشاسته و صمغ عربى و روغن بادام نيم‏گرم مخلوط و آن را بخورند نيز همين اثر را دارد.

دانه آن نفاخ است و در معده ايجاد گاز مى‏كند و گرد گل سوخته آن براى التيام جراحتها و خشك كردن آنها مفيد است.

اگر غنچه گل ناشكفته انار شيرين را (2- 1 عدد بسته به سن و نيروى بدنى طفل) با قدرى از برگهاى نورسته خار مغيلان (2- 1 گرم)

و كمى زيره سفيد ساييده (2- 1 گرم) با قدرى آب نيم‏گرم مخلوط و به اطفال شيرخوار يا كمى بزرگتر بخورانند

اسهال ساده آنها را كه به سبب دندان درآوردن و عوارض ساده ديگر ايجاد شده باشد، رفع مى‏كند. البته اين كار بايد چند روز تكرار شود.

انار شيرين و ترش را كه به فارسى ميخوش گويند در سردى و ترى معتدل است و انار خيلى ترش خيلى سرد و خشك است

و قابض و ترشح ادرار را زياد مى‏كند و حرارت معده و غليان خون را تسكين مى‏دهد

و اسراف در خوردن آن موجب ايجاد زخم و التهاب در روده‏هاست و براى سردمزاجها مضر مى‏باشد و عمل كبد را ضعيف مى‏كند

و نيروى جنسى را كاهش مى‏دهد و از اين نظر بايد با انار شيرين و زنجبيل پرورده و نظاير آن خورده شود.

آب مخلوط انار شيرين و ترش (500- 250 گرم) كه با حدود 100 گرم شكر مخلوط شده و خورده شود مسهل صفرا و مقوى معده است

و براى تبهاى صفراوى و يرقان و جرب و حكه بسيار مفيد است. مضمضه آب آن براى زخمهاى بد دهان نافع است.

رب انار ترش در جميع موارد از آب آن قوى‏تر است. اگر داخل انار را خالى كرده و روغن گل سرخ در آن بريزند

و بر آتش ملايم گذارند و سپس چند قطره در گوش بچكانند براى درد گوش بسيار نافع است.

مخلوط انار شيرين و ترش، سرد و خشك است و قابض و براى كاهش التهاب و تشنگى مفرط

و تبهاى تند و قى و خمارى و رفع و يار زنان حامله و بدى و زردى رنگ صورت، بسيار نافع است.

دانه انار: قابض‏تر از آب و رب انارين است. كوبيده دانه انار ترش كه به‏طور مساوى با مويز و معادل يك‏پنجم وزن آن زيره كرمانى مخلوط

و خورده شود، براى رفع قى و تقويت معده بسيار مؤثر است. مضر التهاب روده و سرفه مى‏باشد و از اين نظر بايد با گردو و مويز خورده شود.

گل انار كه به گلنار فارسى معروف است به صورت دم‏كرده به‏ طور غرغره براى التيام زخمهاى دهان و خونريزى بن دندان

و عصاره آن با گلاب براى رفع ورم چشم و با آب بارهنگ براى زخم آلات تناسلى مرد

و با آب براى رفع خراشهاى پا كه از كفش تنگ ايجاد شده باشد و با سركه براى باد سرخ بسيار نافع است.

عصاره پوست و قسمت پيه سفيد داخل انار از نظر درمانى قائم‏مقام عصاره گل آن است.

معمولا در ايران بيشتر از گل انارهاى وحشى استفاده مى‏شود كه آن را گلنار فارسى گويند،

بخصوص در شمال ايران و در گيلان كه انار وحشى فراوان است مرسوم است كه از دم‏كرده گلنار فارسى براى رفع اسهالهاى مزمن

و در استعمال خارجى به عنوان غرغره‏هاى قابض به‏طورى كه فوقا ذكر شد، استفاده مى‏كنند.

پوست انار و گوشت سفيد داخل آن بسيار قابض است و سرد و خشك‏كننده مى‏باشد.

گرد كوبيده و خشك آن براى خشك كردن زخم شانكر ساده مفيد است.

مضمضه جوشانده آن براى تقويت لثه و قطع خونريزى آن و خوردن جوشانيده آن‏ براى كنترل سلس البول

و شستن مقعد با آب جوشانده آن براى بواسير و بيمارى‏هاى مقعد و خوردن از گرد خشك شد

و ساييده آن به اندازه 4 گرم مخلوط با آب گرم براى دفع كرم معده و روده بسيار مفيد است.

اگر جوشانده ريشه درخت انار تهيه شود در تمام موارد فوق مؤثرتر است.

براى دفع كرم كدو دم‏كرده ريشه انار از ساير قسمتها مؤثرتر است (اثر آلكالوييد پله‏تيه‏رين)

و مضمضه با دم‏كرده ريشه آن براى تسكين درد دندان بسيار مؤثر است.

اگر در جوشانيده پوست بنشينند براى قطع سيلان مفرط ترشحات عادت ماهيانه

و همچنين در مواردى كه مقعد بيرون آمده باشد، مفيد است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 33-34

آش رمان‏
صنعت آن‏
مثل صنعت آشهاى چاشنى‏دار ديكر است مانند آش انبرباريس و تمر هندى و غيرهما كه ذكر يافتند
[افشرج رمان‏]
افشرج رمان كه از آب انار ترش و قند يا انارين ميسازند در افعال و خواص مانند آب انار چاشنى‏دار است‏
[برود الرّمانين‏]
برود الرّمانين كه آن را كحل الرّمانين و برود النقاشين نيز ميكويند تاليف جالينوس است بنهايت مقوّى باصره است و حافظ صحة چشم و قاطع دمعه و مزيل بياض و حكه و جرب مزمن و تحليل ورم چشم است‏
صنعت آن‏
توتياى كرمانى ساذج هندى نحاس محرق از هريك يك جزو صبر سقوطرى فلفل دارفلفل شادنج عدسى مغسول و اكر نباشد حجر مقناطيس محرق مغسول از هريك نيم جزو عصاره ماميثا عفص سبز چشميزج مقشر انزروت سفيد مدبر زبد البحر از هريك ربع جزوى صلايه كرده باب رمانين پرورند تا پنج مرتبه و در افتاب كذارند پس در شيشه نكاه دارند و بچشم كشند بامر اللّه تعالى نافعست‏
جوارش رمّان ساده جهت تقويت قلب و جكر نافع است‏
صنعت آن‏
بكيرند آب انارين هر مقدار كه خواهند و با هم‏وزن آن يا كمتر يا زياده بقدر ضرور نبات سفيد بقوام اورند و بر روى سنك صاف يا سينى نقره يا مس تازه قلعى يا تخته صافى كه بروغن پسته يا بادام اندك چرب نموده باشند ريخته بطريق مقرّر لوز ببرند و عند الحاجة تا بيست مثقال و زياده هم ميتوان تناول نمود اكر اندكى زعفران و عنبر و مشاق را در اخر اضافه نمايد نيكو است و اكر از آب انار شيرين صرف و يا آب انار ترش صاف يا ميخوش خواهند از آن ترتيب نمايند
جوارش رمان مركب تاليف حكيم الممالك عرف حكيم عزت اللّه كشميرى‏
صنعت آن‏
آب انار شيرين آب انار ترش قند سفيد از هريك يك‏صد و پنجاه درم آب نعناع تازه سى و هفت درم پوست بيرون پسته پوست زرد اترج مصطكى سنبل الطيب هيل‏بوا قاقله كبار طباشير سفيد زر ورد كشنيز خشك از هريك نيم درم عود قمارى خام وجّ تركى از هريك نيم‏دانك بدستور جوارش سازند شربتى از دو درم تا دو مثقال‏
جوارش رمان ديكر مقوى معده و كبد حارّ است‏
صنعت آن‏
آب انارين هر مقدار كه خواهند در ديك سنكى باتش ملايم بجوشانند تا بربع رسد پس بوزن آن قند سفيد اضافه نمايند و بجوشانند تا بقوام آيد پس فرود اورده تير بزنند تا سرد كردد و بر روى سنك بريزند و ببرند و اكر براى زيادتى تقويت زرشك منقى و كرد سماق و امله منقى از هريك يك مثقال و از براى مبرودين و تقويت هاضمه مصطكى رومى قرنفل عود قاقله كبار سنبل الطّيب از هريك يك درم يا زياده اضافه نمايند شايد
حقنه مفيد از براى اسهال و سحج‏
صنعت آن‏
بكيرند پوست انار و برنج فارسى و جو مقشر بو داده و بجوشانند تا مهرّا شود صافى نموده به آب آن حقنه نمايند
حبّ قشر الرمان نافع است از براى اسهال مزمن و سحج مخوف و قرحه مقعده‏
صنعت آن‏
بكيرند پوست انار ترش مازوى سبز متساوى و نرم بسايند و در سركه بجوشانند تا مهرّا شود و منعقد كردد و حبّها سازند بقدر فلفلى پانزده دانه و زياده از آن را بخورند و مجربست‏
حريره رمّان جهت سرفه حارّ و خشونت صوت نافع است‏
صنعت آن‏
بكيرند دو درم نشاسته و آرد برنج چهار درم و سه درم نبات در آب انار شيرين و آب انار ميخوش بحسب حاجت آن مقدار كه طبخ نمايند حل نموده صافى نمايند و باتش ملايم طبخ دهند تا بقوام آيد پس فرود اورده روغن بادام قدرى بر آن ريخته تناول نمايند
خشاب رمان حامض كه قريب در خواص و منافع بشراب آن و الطف از شراب رمان حامض و ميخوش است‏
صنعت آن‏
بكيرند قند سفيد در آب حلّ كرده بجوشانند و كف آن را بكيرند پس انار ترش شاداب بزرك دانه را دانه كرده شسته در آن ريزند و بجوشانند تا بقوام شراب آيد فرود اورده صافى نموده نكاه دارند و بوقت حاجت در آب حلّ كرده بياشامند
[دواء الرّمّان‏]
دواء الرّمّان جهت اسهال مزمن اطفال خصوصا در حين براوردن دندان و غير آن و از براى غير اطفال نيز نافع‏
صنعت آن‏
بكيرند غنچه انار كوچك ناشكفته از براى اطفال از يك عدد تا دو عدد و از براى بزركان تا پنج عدد و از زيره سفيد از مقدار نيم ماشه تا يك ماشه از براى اطفال و از براى ديكران تا سه ماشه و از بركهاى نازك نورسته مغيلان نيز مقدار نيم ماشه تا دو ماشه با قدرى آب بر سنك صلايه نرم سوده صافى نموده با هفت پارچه خزف هفت مرتبه سنك ناب نموده نيم‏كرم بياشامند
[دهن الرّمان امليسى‏]
دهن الرّمان امليسى كه سر آن را برداشته بر آتش كذارند و بدفعات روغن بادام شيرين بچكانند بقدرى كه كنجايش داشته باشد آن بر آتش ملايم باشد تا آنكه ديكر جذب روغن ننمايد پس بمكند آن را جهت درد سينه و سرفه از مجربات است‏
[رمّانيّه‏]
رمّانيّه اشى است متّخذ از آب انار ترش با قند يا آب انار شيرين مسكن معده و حميات صفراويه و غليان خون و مانع انصباب مواد است بمعده و نافع است از براى قى صفراوي و خفقان حار و دفع خمار و صعود بخار غذا بسرو دخانيّت غذا
صنعت آن‏
بكيرند برنج سفيد و در آب به‏پزند و چون نيم پخته شود آب انار ترش باندكى قند يا آب انار شيرين و قدرى آب به شيرين داخل كرده با قدرى روغن بادام شيرين يا شيره مغز بادام شيرين مطيب نموده چند جوش ديكر داده كه چاشنى در برنج جذب شود و در وقت پختن مصالح مانند نعناع تازه هيل دارچينى داخل نمايند و اكر تقويت قوى ضرور باشد كوشت مرغ بچّه يا بزغاله يا بره املك داخل نمايند باين نحو كه كوشت را قطعات نموده با اندك پياز در آب به‏پزند و كف آن را بكيرند پس بپزند چون قريب بمهرّا شدن رسد برنج را در آن داخل كرده بدستور مزبور به‏پزند و بخورند و اكر تب نباشد بعد از كف كرفتن كوشت با پياز و روغن كاو سرخ كرده پس بدستور مزبور پخته بخورند
[رب رمّان حلو]
رب رمّان حلو در افعال اقوى از آب انار شيرين است و ليكن مرخى معده و مصلحش مصطكى است‏
صنعت آن‏
بكيرند رمان امليسى بيدانه و آب آن را كرفته قدرى به شيرين رسيده را پوست و بهدانه و ثفل جدا كرده داخل نموده بپزند تا بقوام آيد و اكر بجاى به قدرى نبات سفيد بجهت قوام امدن داخل نمايند شايسته است‏
ربّ انار ترش در افعال اقوى از آب آنست‏
صنعت آن‏
بكيرند آب انار ترش و در ديك سنكى يا كلى يا مس تازه قلعى نموده و در هر ده من از آب انار ترش يكمن به شيرين را پوست جدا كرده بهدانه و ثفل آن را براورده هر بهى را پنج شش قطعه نموده در آن انداخته بجوشانند باتش ملايم تا بقوام آيد پس فرود اورده در مرتبان اخضر نكاه دارند و بعضى به را داخل نميكنند و بجاى آن در هر ده من آب يكمن قند سفيد يا دوشاب داخل كرده بپزند و بعضى بى‏شيرينى و به تنهائى بقوام مى‏آورند
[ربّ انار ترش و شيرين‏]
ربّ انار ترش و شيرين كه آب اين هر دو را در ديك مس بغير قلعى كرده بپزند تا بقوام آيد جهت جراحات مزمنه و خبيثه ماليدن آن نافع است و كشيدن آن بچشم مقوى باصره و حافظ صحّت آنست و بجهت سلاق و جرب چشم مجرّب است‏
[ربّ رمّانين‏]
ربّ رمّانين كه بطريق رب رمان حامض پخته باشند چنانكه ذكر يافت در دويم سرد و در اول خشك و قابض است و بجهت التهاب و تشنكى مفرط و تبهاى حاره و قى و خمار و دفع فساد خواهش حوامل و فساد رنك رخسار و دفع غم نافعست‏
فصل در ذكر سفوفات قشر و حبّ رمان‏
سفوف رمّان مسهل مبصرات امر اخلاط سوخته را و جهت دفع اتشك بنهايت مفيد است‏
صنعت آن‏
پوست رمانين و مازوى سبز مساوى كوفته و بيخته دو مثقال آن را با آب سرد بخورند
سفوف حبّ رمّان حامض دافع قى و مقوى معده است‏
صنعت آن‏
انار دانه ترش پنج مثقال زيره كرمانى يك مثقال كوفته و بيخته با مويز سرخ پنج مثقال كوبيده سرشته بخورند
سفوف حبّ الرّمّان اسهال را كه سفيد و رقيق باشد و با ثفل اميخته بازدارد و معده را سود دارد
صنعت آن‏
حب الرمان بريان كرده يك‏صد درم صدف سوخته كروياى مدبّر مقلو از هريك بيست درم خرنوب نبطى پنج مثقال سماق منقى از حب ده مثقال كوفته و بيخته سفوف سازند شربتى دو درم با آب به شيرين‏
سفوف حب الرمان بنسخه ديكر
صنعت آن‏
انار دانه بريان نموده ده درم آرد كنار آرد بلوط از هريك پنج مثقال كشنيز خشك بو داده مقشر سماق بو داده منقى كلنار فارسى عود هندى از هريك چهار درم مصطكى رومى دو درم نشاسته بو داده صمغ عربى بو داده طباشير سفيد حب الاس مازوى سبز بو داده نانخواه هيل زرنباد و كل ارمنى از هريك سه درم كوفته و بيخته سفوف سازند
[سفوف حبّ الرّمّان ضعف معده و امعا و اسهال مرارى را نافع است‏]
سفوف حبّ الرّمّان ضعف معده و امعا و اسهال مرارى را نافع است و علامت اين قسم اسهال آنست كه بعد از تبهاى محرقه رغب خالص و خوردن شراب كهنه و عسل حادث شود و زردى مدفوع و سوزش مخرج دالّست بران‏
صنعت آن‏
انار دانه بريان كرده آرد بلوط سماق منقى زيره كرمانى مدبّر آرد سنجد كشنيز خشك بريان كرده خرنوب نبطى آرد كنار از هريك پنج درم عود هندى نيم درم امله منقى يك مثقال كوفته و بيخته شربتى از يك مثقال تا دو درم با آب به شيرين بياشامند
سفوف حبّ الرّمّان بنسخه صاحب ذخيره كه در اسهال مرارى ذكر كرده‏
صنعت آن‏
انار دانه بريان كرده يك‏صد درم كشنيز خشك مدبّر پنجاه درم سماق منقى كلنار فارسى از هريك پانزده درم كزمازج خرنوب نبطى از هريك ده درم كوفته و بيخته شربتى از دو درم تا سه درم با آب به شيرين بياشامند
سفوف حبّ الرّمان ديكر كه اسهال سوداوى را باز دارد
صنعت آن‏
حب الرمان ده درم بهمن سرخ زرنباد جنيد رمان تخم سداب تخم شاه‏سفرم از هريك يك درم كوفته و بيخته سفوف سازند و جنيد رمان غنچه ناشكفته آنست‏
سفوف حب الرمان بنسخه ابن جزله‏
صنعت آن‏
انار دانه بريان نموده پنج درم حب الاس آرد بلوط سماق منقى از حب زيره كرمانى بسركه انكورى تر كرده بريان نموده آرد كنار آرد سنجد كشنيز خشك بريان نموده مقشّر خرنوب نبطى خرنوب شامى از هريك دو درم و نيم سك اصلى رامك عود قمارى خام از هريك يك درم كوفته‏
بيخته ليكن نرم نباشد و استعمال نمايند
فصل در سكنجبينات رمانى‏
[سكنجبين رمانى بنسخه قلانسى مسّكن عطش‏]
سكنجبين رمانى بنسخه قلانسى مسّكن عطش است و نافعست از براى حميات حاده و محرقه و نافع است از براى خمار و مقوى معده و كبد حار است‏
صنعت آن‏
بكيرند آب انار ترش و شيرين يك رطل و سركه خمر جيد سه استار آب زرشك منقى نيم رطل كلاب يك رطل شكر سفيد يكمن و نيم تبريز بدستور مقرر بپزند تا بقوام آيد شربتى بيست درم‏
[سكنجبين رمّانى بنسخه مسيح‏]
سكنجبين رمّانى بنسخه مسيح تبهاى كرم را سود دارد و تشنكى بنشاند و معده و جكر كرم را قوى كرداند و دفع خمار نمايد
صنعت آن‏
آب انار ترش آب انار شيرين از هريك يك رطل و بدستورى كه در سكنجبين تفاحى ذكر شد آن را صافى نمايند پس دو رطل نبات سفيد با وى بياميزند و در ديك سنكى بجوشانند و كف آن را بكيرند و چون ديكر كف بر سر نياورد باز صافى نموده شش استار سركه خمر جيد و يك اوقيه كلاب داخل كرده بجوشانند باتش بسيار ملايم تا بقوام آيد پس فرود اورده و سرد كرده در ظرف چينى يا زجاجى نكاه دارند شربتى دو اوقيه‏
[سكنجبين رمّانى بنسخه محمود بن الياس شيرازى‏]
سكنجبين رمّانى بنسخه محمود بن الياس شيرازى نافع از براى حمّيات حارّه و عطش و از براى كبد و معده حارّ
صنعت آن‏
آب انار مز پنج رطل آب زرشك يك رطل و اكر خواسته باشند آبغوره يك رطل نيز داخل كنند كلاب خشبو ده درم پس در هر رطلى از اينها يك رطل قند سفيد داخل نمايند و در ديك سنكى باتش ملايم بجوشانند و كف آن را بكيرند و چون كف برنياورد فرود اورده بكذارند تا سرد شود صافى نموده پس بازاى هريك رطل شكر سه استار سركه خمر جيد داخل كرده بجوشانند تا بقوام آيد و كسى كه خواسته باشد كه سكنجبين رمانى ترتيب دهد بايد كه اقتصار كند بر آب انار و شكر و سركه صادق الحموضه‏
سكنجبين رمّانى بنسخه سيّد مظفر الدين‏
صنعت آن‏
آب انار ترش آب انار شيرين از هريك يك رطل بجوشانند و كف آن را بكيرند پس فرود اورده بكذارند تا درد آن ته‏نشين شود آب صافى آن را كرفته در هر رطلى از آن قدرى آب زرشك منقى و ربع يك رطل سركه انكورى و يك رطل قند سفيد داخل كرده بجوشانند و كف آن را بكيرند تا بقوام آيد و اكر بعوض آب زرشك وقتى كه طبع قبض باشد آب تمر هندى كنند بهتر است و چون بقوام آيد فرود اورده سرد كرده نكاه دارند
سكنجبين رمّانى بنسخه سيّد اسمعيل‏
صنعت آن‏
آب انار ترش آب انار شيرين از هريك نيم رطل سركه انكورى پنج استار آب زرشك منقى ده استار كلاب يك رطل شكر طبرزد سه رطل بدستور طبخ نموده بقوام سكنجبين اورند شربتى بيست درم‏
سكنجبين رمانى ديكر
صنعت آن‏
آب انار ترش آب انار شيرين سركه انكورى كلاب از هريك يك رطل در يكمن قند سفيد بقوام اورند قدر استعمال دوازده درم با عرق بيدمشك و عرق كاسنى بنوشند
[سكنجبين رمانى بنسخه يحيى بن عيسى بن جزله‏]
سكنجبين رمانى بنسخه يحيى بن عيسى بن جزله تبهاى حارّه و تشنكى و حرارت معده و جكر را سود دارد
صنعت آن‏
آب انار ترش صافى نموده پنج من قند سفيد پنج من درهم كرده بپزند تا بقوام آيد قوامى معتدل پس سرد كرده در شيشه نكاه دارند و در وقت حاجت تناول نمايند
سويق رمّان‏
[صنعت آن‏]
انار دانه خشك را كوبيده سويق سازند و بقدر حاجت تناول نمايند قابض و حابس اسهال صفراويست و جهت دفع خواهش خوردن كل و امثال آن زنان حامله را نافع است و مجرّب‏
فصل در بيان اشربه رمان‏
شراب رمّان بنسخه شيخ رئيس مقوى معده و نافع است از براى شوصه و سرفه‏
صنعت آن‏
آب انار شيرين بيدانه چهار رطل آب سيب شامى يك رطل با نبات سفيد يا فانيذ سنجرى يك رطل بقوام اورند شربتى دو اوقيه‏
[شراب رمان منقول از خطّ ميرزا معز الدين موسوى‏]
شراب رمان منقول از خطّ ميرزا معز الدين موسوى از اولاد ميرزا سليمان قلمى نموده كه اين معمول صاحبى ام ميرزا محمّد باقر حكيم باشى شاه سليمان بوده مقوّى قلب و معده و جكر است و نافع از براى قى و غثيان‏
صنعت آن‏
بكيرند حب الرمان حامض نيم رطل سماق ربع رطلى هر دو را در چهار رطل آب بجوشانند تا بدو رطل رسد صافى نموده پس بكيرند برك اترج ده ورق نعناع تازه ده طاقه قرنفل سه عدد و در نسخه ديكر دو درم است سك اصلى يك مثقال كندر پنج درم پوست بيرون پسته سه درم كوفته و بيخته در آن اندازند و بياشامند از آن از براى غثيان شديد و اكر برك اترج يافت نشود پوست زرد اترج خشك نعناع خشك از هريك دو درم بدل آن هر دو داخل كنند و اكر عوض آب كلاب داخل نمايند بهتر است‏
شراب رمّان حامض قى باز دارد و قمع صفرا كند و قلب و معده حار را قوت دهد
صنعت آن‏
آب انار ترش دو من در ديك سنكى كرده دو شاخ نعناع تازه عود قمارى خام امله منقى از هريك دو درم پوست بيرون پسته پنج درم كوفته در آن داخل كرده بجوشانند تا بنصف رسد صافى نموده قند سفيد يكمن داخل كرده بقوام اورند پس از آتش فرود اورده مصطكى سوده دو درم در آن داخل كرده نيكو برهم زنند كه خوب مخلوط شود و در ظرف چينى نكاه دارند
شراب رمّانين منعنع فواق بنشاند و قى باز دارد و معده و جكر و دل را قوت دهد
صنعت آن‏
آب انار شيرين آب انار ترش كه هر دو معصور با شحم باشد دو من با يكمن قند سفيد و يك اوقيه آب نعناع تازه بقوام اورند شربتى دو اوقيه‏
شراب رمّانين منعنع تهوّع و تقلب نفس و قى و اسهال را سود دارد و معده را قوت دهد
صنعت آن‏
آب انار ترش آب انار شيرين هر دو را يك جوش داده فرود اورده يك شب بكذارند تا درد آن ته‏نشين شود صافى آن را كوفته باتش ملايم بپزند تا بنصف رسد پس بكيرند آب نعناع تازه و صافى نموده در هريك رطل از آب رمّانين كه باقى مانده يك رطل شكر سفيد و نيم رطل آب نعناع داخل كرده بقوام اورند پس آن را از آتش بركرفته سرد كرده در شيشه يا در ظرف چينى نكاه دارند
[شراب رمّان مسهل به نسخه قلانسى‏]
شراب رمّان مسهل به نسخه قلانسى طبع را نرم دارد و صفرا براند و حميّات صفراوى و امراض صفراوى را كه بانها سرفه نباشد برطرف كرداند
صنعت آن‏
آب انار ترش آب انار شيرين كه هر دو معصور با شحم باشد از هريك يكمن تربد سفيد مدبّر دو اوقيه تربد را كوفته در كيسه كتان كشادى كرده در آب انار افكنند و بجوشانند و كيسه را لمحه بلمحه بمالند و بفشارند تا شيره آن برايد پس كيسه را نيكو بمالند و بفشارند و دور كنند پس شكر سفيد مصفّى يكمن داخل كرده بپزند و كف آن را بكيرند و پنج درم سقمونياى مشوى انطاكى نرم سائيده در كيسه كتان كشادي كرده و يك درم زعفران را بكلاب سوده در كيسه كتان ديكر كرده در آن افكنند و دايم هر دو كيسه را بمالند تا هر دو كيسه خالى شوند و شراب بقوام آيد پس از هر دو صره را براورده بفشارند تا چيزى در آن كيسها نماند و شراب را فرود اورده سرد كرده نكاه دارند شربتى از يك اوقيه تا دو اوقيه و در نسخه ديكر نيز يك درم راوند داخل است‏
شراب رمان حامض ساده‏
[صنعت آن‏]
بكيرند آب انار ترش هر قدر كه خواهند و مقدار ثلث آن قند سفيد يا دوشاب انكورى يا عسل داخل كرده در ديك سنكى باتش ملايم بجوشانند و كف آن را بكيرند پس صافى نموده بقوام اورند بعضى شربتى اين شراب هريك از قند يا دوشاب يا عسل كه باشد نصف وزن آب انار ميكشد و چون بقوام آيد فرود آورده سرد كرده نكاه دارند و در وقت حاجت شربتى دو اوقيه بنوشند
شراب رمان حلو ساده از آب انار شيرين انفع است‏
صنعت آن‏
بكيرند آب انار امليسى نه رطل و در آن قند سفيد سه رطل داخل كرده در ديك سنكى باتش ملايم بجوشانند و كف آن را بكيرند و صافى نموده بقوام اورند و در هر رطلى از اين شراب يك مثقال مصطكى رومى سوده داخل كرده سرد نمايند بعد از آنكه از آتش فرود اورده باشند در ظرف چينى يا در شيشه نكاه دارند شربتى تا دو اوقيه‏
[فصل در بيان ديگر تراكيب رمانى‏]
طلاى رمان حامض‏
قلمى فرموده‏اند كه از حضرت استاد اطبّا قدوه حكما مير محمد هادى والد ماجد اين كلب استان امير المؤمنين عليه الصلوة و السّلام است از براى خارش تمام بدن خصوص خصيه و قضيب بنهايت نفع است و مكرّر تجربه شده‏
صنعت آن‏
آب انار ترش يك عدد در ظرف مس سرخ بغير قلعى با سركه انكورى بپزند تا مهرّا شود پس در هاون انداخته كبريت زرد پوست هليله زرد توتياى كرمانى مغسول مغز تخم خربزه بو داده مغز تخم خيارين بو داده مغز تخم كدوى بو داده سنك سبوبه كه آن را بهندى تخم پنوار و چكوند نامند پوست كدوى سوخته حضض مكى از هريك يك مثقال كوفته و بيخته در آن داخل كرده بدسته بمالند پس داخل كرده روغن كل سرخ بقدر حاجت داخل كرده نيكو برهم زنند تا چون مرهم شود در حمام بعد از كيسه مالى بر موضع جرب و حكه بمالند نافع باد
[عصاره رمّان جهت قروح خبيثه و قرحه بينى‏]
عصاره رمّان جهت قروح خبيثه و قرحه بينى و كوشت زياده در زخمها و درد كوش مفيد است‏
صنعت آن‏
بكيرند آب انار را با پيه و شحم آن و قدرى عسل داخل كرده بپزند تا غليظ شود و در ظرف چينى نكاه دارند و عند الحاجت بكار برند
لعوق رمّان نزلات دماغى و سعال را كه از حرارت باشد نافع بود
صنعت آن‏
انار شيرين چندانكه خواهند بفشارند و در ديك سنكى جوش دهند چندانكه نصف بماند پس نصف آن شكر طبرزد اضافه كرده باتش ملايم جوش دهند تا لعوق كردد
قليه آب افشرده رمان‏
صنعت آن‏
مثل صنعت قلاياى ديكر است‏
[ماء الرّمانين‏]
ماء الرّمانين المعصورين با شحم چون نيم رطل آن را تا يك رطل بيست مثقال شكر خام داخل كرده بنوشند اسهال صفرا كند و مقوى معده است و جهت تبهاى صفراوى و يرقان و حكّه و جرب نافع است‏
صنعت آن‏
بكيرند انار ترش و انار شيرين متساوى و همان قسم درست بدست و انگشت دانهاى آن را فشرده نرم نمايند پس سر آن را به‏برند و آب آن را بقوّت تمام بفشارند پس صافى نموده وزن كرده نيم رطل آن را تا يك رطل بحسب حاجت شكر سفيد خام بيست مثقال داخل كرده بكذارند تا شكر حلّ شود صافى نموده بنوشند
[ماء الرّمّان الحلو الامليسى‏]
ماء الرّمّان الحلو الامليسى نافع است از براى درد سينه و سرفه‏
صنعت آن‏
بكيرند آب انار امليسى و داخل نمايند در آن شكر سفيد و نشاسته و صمغ عربى سوده روغن بادام شيرين نيم كرم نموده بياشامند
[معجون رمانى لى‏]
معجون رمانى لى يعنى آن قدس سرّه مقوى معده و كبد و هاضم طعام و مشهّى است‏
صنعت آن‏
آب انار ترش قند سفيداب نعناع تازه از هريك يك درم مصطكى رومى سنبل الطّيب قاقلتين از هريك دو درم كوفته و بيخته بان سرشته معجون سازند
معجون رمّان ديكر ايضا قدس سرّه كه از آن اقواست‏
صنعت آن‏
آب انار ترش آب انار شيرين از هريك يك اثار آب به شيرين آب به ترش از هريك نيم اثار قند سفيد عسل مصفى از هريك يك اثار مجموع را باتش ملايم بقوام اورده كف آن را كرفته پس بكيرند بسباسه جوزبوا قرنفل دارچينى از هريك يك درم مصطكى رومى سنبل الطيب طباشير سفيد از هريك يك و نيم درم عود هندى غرقى خام پوست بيرون پسته پوست زرد اترج قاقلتين از هريك دو درم ادويه را كوفته و بيخته بان سرشته على الرسم معجون سازند.کتاب قرابادین کبیر ص 983-985

[pejuhesh237]

.انار میوه فوق‌العاده‌‌ مفیدی است که مملو از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی بوده و علاوه بر مصارف خوراکی در امور پوست و زیبایی نیز کاربرد بسیاری دارد.

نار، یکی از موادی است که تقریبا در تمامی محصولات مراقبت از پوست و زیبایی ( لوسیون‌های بدن،‌ مرطوب‌کننده‌ها و ...) استفاده می‌شود.

انارها حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها،‌ آنتی ویروس‌ها و مواد مواد ضد‌ سرطان هستند.

علاوه بر آن دارای دانه‌های بسیاری بوده که سرشار از ویتامین‌های A و E و C و فولیک اسید هستند.

طی نتایج حاصله از تحقیقات، میزان آنتی‌اکسیدان موجود در این میوه سه برابر بیش از مقدار موجود در چای‌ سبز است.

مقدار کالری موجود در انار نیز از بسیاری از میوه‌ها بیشتر است.

از آن جا که این میوه دارای خواص ضدالتهابی بوده و دارای مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان است در درمان بسیاری از بیماری‌ها به کار می‌رود.

آب انار حاوی مقدار زیادی پتاسیم است و به همان مقداری است که در آب پرتقال وجود دارد ولی برخلاف آب پرتقال،

این میوه منبع خوبی از ویتامین C محسوب نمی‌شود.

آب انار راهکاری خوشمزه برای کاهش استرس

نتایج تحقیقات حاکی از آن هستند مصرف انار می‌تواند از پیشرفت سرطان پروستات نیز پیشگیری کند.

برخی دیگر از خواص انار عبارتند از:

1- پوست و برگ‌های انار در درمان اختلالاتانار ناشی از هضم موثرند.

2- از افزایش میزان کلسترول بد خون، پیشگیری می‌کند.

3- برای پیشگیری از حملات قلبی و سکته مغزی موثر است.

4- مانند یک آنتی‌اکسیدان برای بدن است.

5- سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و در درمان زخم‌ها کاربرد دارد.

نگاهی به تقویت سیستم ایمنی بدن

6- از پیری زورس پیشگیری می‌کند.

7- میزان احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد.

8- برای سالمندان بهترین دارو برای تقویت کلیه است.

9- آب انار مقوی قلب و معده است.

10- خون را تصفیه می کند.

از نظر سنتی، انار برای شستشو و کاهش التهابات پوستی موثر است و باعث کاهش و درمان التهاب حنجره نیز می‌شود.

طبق نظر محققان، انارها سرشار از آنتی‌اکسیدان بوده از این رو داروی طبیعی مناسبی برای پیشگیری از اکسیده شدن کلسترول بد خون در بدن هستند.

انارها دارای مقدار فراوانی از پلی‌فنول‌ها مانند تانین‌ها و آنتوسیانین‌ها هستند.

تحقیقات پزشکی نشان داده، بیمارانی که هر روز آب انار مصرف می‌کنند از خواص متعدد آن از جمله کاهش کلسترول بد خون،

جذب بیشتر ویتامین C و افزایش جریان خون در قلب بهره‌مند می‌شوند.

مصرف آب انار کمک خوبی برای پیشگیری از آلزایمر است. منبع:www.chilliyes.com