لوز الحلو

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

لوز الحلو
نام علمى آن Prunus amygdalus Var dulcis:

فارسی: بادام شيرين

عربی:

یونانی:

انگلیسی:Sweet almond tree

فرانسه:Amandier doux

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

ثمرى است برّى و بستانى و كوهى مى‏باشد

و هر واحد شيرينى و تلخى دارد

شيرين را لوزالحلو و به فارسى بادام شيرين نامند

درخت آن به قدر درخت انار و به و پوست آن مايل به سرخى و تيرگى و گل آن سفيد

و در ميان آن ريزه‏هاى زرد رنگ و برگ آن پهن مستدير نرم و درخت بستانى آن بعد از غرس در سال سيّم و چهارم ثمر مى‏آورد

و مدتى مى‏ماند و ثمر آن را سه پوست مى‏باشد

و در ابتدا كه هنوز از هم امتياز نيافته‏اند طعم آن عفص پس ميل به ترش مى‏نمايد

و چغاله آن ترش و نازك و لذيذ خصوص با اندك نمك و هر چند نازك‏تر و خام‏تر باشد ترش‏تر و لذيذتر مى‏باشد

پس ميل به بستن مغز و پوست و خشبيت مى‏نمايد و چون پوستهاى آن خشبى و صلب گشتند تفه مى‏گردند

و مغز آن چرب و شيرين و در اين هنگام مغز تازه آن نازك و لذيذ مى‏باشد و چون به كمال رسيد و خشك گشت

مغز آن نيز لذيذ و از آن روغن اخذ مى ‏نمايند و خام و بريان كرده مغز مقشر از هر سه قشر را مى‏خورند

و انواع حلويات از آن ترتيب مى‏ دهند و داخل تراكيب مى‏نمايند و نيز مغز مقشر آن را با گلهاى خوشبو مانند گل بنفشه و گل سرخ كه ورد

احمر باشد و بيدمشك و امثال اينها هر گلى كه خواهند پرورده مى ‏نمايند

و روغن از آن اخذ مى‏كنند عند الحاجت و روغن آن به بوى همان گل مى ‏باشد و يا از آن نقل و حلويات مى‏ سازند

و يا همان قسم مى‏خورند ماحصل هر نحو كه خواهند همه خوشبو و لذيذ و مقوى مى ‏باشد

و پوست بيرونى آن خشبى و اندك نازك مى‏باشد كه بعد از خشك شدن اكثر خودبخود و يا به سودن بادامها با هم جدا مى‏گردد

و پوست وسطى آن صلب سفيد رنگ و پوست سيّم متصل به مغز آن اندك سرخ تيره و با عفوصت و قبوضت

و بعض انواع بادام كه پوست آن رقيق نازك مى‏باشد كه به دست شكسته و جدا مى‏گردد كه آن را بادام كاغذى مى‏نامند

مغز آن لطيف‏تر و لذيذتر و شيرين‏تر از نوع صلب آن و برّى و جبلى اين نوع را پوست صلب‏تر و دهنيت مغز كمتر

و در لطافت و حلاوت نيز ضعيف‏تر از بستانى است و بهترين آن لوز نازك پوست بزرگ مغز چرب است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 708


درخت بادام از درختان ميوه به بلندى  ٨ - ۶  متر است.

اين درخت بومى مناطق با آب‌وهواى مديترانه‌اى آسياى معتدله غربى است

و در زمانى كه شكوفه‌ها باز مى‌شوند، درخت زينتى بسيار زيبايى مى‌باشد.

درخت بادام داراى يك سيستم ريشه‌بندى قوى عمودى و تاج مدور است و ريشه‌هاى قوى آن امكان مى‌دهد كه حتى در شرايط

نامساعد خاك و با كمى رطوبت نيز خوب رشد كند و به حيات خود ادامه دهد.

برگهاى آن ساده و در شاخه‌هاى تازۀ سال اول ظاهر مى‌شود، بيضى باريك دراز نوك‌تيز كمى موجى به رنگ سبز و گلهاى صورتى

قشنگ آنكه روى شاخه‌هاى سال دوم ظاهر مى‌شود، در اوائل بهار قبل از باز شدن جوانه‌هاى درخت بيرون مى‌آيند

و اين زودرس بودن و زود ظاهر شدن شكوفه‌ها كه بسيار ظريف هستند،

اغلب در سالهايى كه در اوايل بهار سرماى زودرس بهاره وجود دارد درخت را مواجه با خطر سرمازدگى مى‌نمايد.

ميوۀ بادام كه مآلاثمر درخت بادام شيرين يا بادام تلخ است از تخمدان يك خامه‌اى گل بادام كه داراى دو تخمك است به وجود مى‌آيد

و معمولا يكى از اين دو تخمك بارور مى‌شود و ميوۀ بادام به صورت شفت كه قشر خارجى آن گوشتى

و سبز رنگ و پوشيده از كرك است و در داخل آن بادام با پوست سخت آن وجود دارد در مى‌آيد.

در اوايل تشكيل ميوه كه پوشش خارجى سبزرنگ و گوشت‌دار پوشيده از كرك قسمت عمدۀ ميوه را تشكيل مى‌دهد

و مغز بادام هنوز رشدى نيافته اين مرحله از ميوه را چغاله‌بادام يا Amandon نامند كه چيده و خورده مى‌شود

و داراى خواصى است كه ذكر خواهد شد.

ولى پس از رسيدن بادام به تدريج اين پوشش سبز گوشت‌دار خشك مى‌شود

و در داخل آن پوست سفت و سخت بادام كه مغز بادام داخل آن است رشد كرده و نهايتا بادام رسيده آماده چيدن مى‌شود.

در داخل قشر سخت خشبى درون‌بر ميوه مغزى وجود دارد، بيضى‌شكل نوك‌تيز كه همان مغز بادام است.

اين مغز را پوستۀ نازك قهوه‌اى‌رنگى پوشانيده است كه پوست مغز بادام است

و به كمك آب گرم از مغز بادام مى‌توان آن را جدا كرد، زيرا به مغز بادام چسبيده است.

تكثير بادام بيشتر از طريق اجراى پيوند روى پايۀ بادام انجام مى‌گيرد و گاهى روى پايه آلو هم پيوند مى‌شود

ولى روى پايه بادام موفقتر و بهتر است. درخت بادام تقريبا در تمام خاكها رشد مى‌كند

ولى خاكهاى آهكى را ترجيح مى‌دهد و از خاكهاى پر رطوبت و بدون زهكش ناراحت مى‌شود و رشد آن صدمه مى‌خورد.

معمولا از شكوفه بادام و از مغز بادام اعم از شيرين و تلخ در طب سنتى استفاده مى‌شود

البته در برخى موارد خيلى كم از برگ آن نيز به عنوان صفرابر استفاده مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 423-425

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

در اول گرم و تر و و مغز او در اول

و سيم گرم و در آخر اول خشك

و روغن بادام معتدل در گرمى و سردى و به غايت مرطب کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص233-234


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

مفتح و حافظ قوتها و جالى اعضاى باطنى

و ملين طبع و حلق و موافق سينه و معين باه

و مسكن حرقة منى و بول و مسمن بدن

و با شكر كثير الغذاء و حافظ جوهر دماغ

و شيرهء او با شكر جهة سرفه مجرب و جهة خشونت سينه

و حنجره و توليد منى و رفع نفث الدم و ربو و قرحه مثانه

و امعا و زحير و رطوبت معده

و با نصف او زفت و مثل او شكر در قطع سرفه از مجربات شريف است

و بوداده ء او مقوى معده و قابض و متكرج

و فاسد او موجب كربو سقوط اشتها و غشى و مصحلش ربوب حامضه است بعد از قى

و تازهء نارس او با پوست او كه چقاله نامند مقوى معده و بن دندان

و برگ تازهء او مسهل و مسقط كرم شكم

و خشك او قابض و رافع اسهال

و شكوفهء بادام محرك باه مردان و قاطع باه زنان

و بادام مربى در تغذيه و فربه كردن بدن و اصلاح كرده قويتر است

روغن بادام : و موافق تشنج یبسى و رافع ورمى كه از وثى و ضربه به هم رسد

و حقنه و شرب و چكانيدن او جهة درد گرده و مثانه و عسر بول

و قولنج و اعانت بر خروج حصاة

و شرب او جهة گزيدن سگ ديوانه و درد معده

و با كثيرا و شكر جهة سرفه خشك مجرب
و جهة تصفيهء آواز و قصبهء ريه و كرم زاید زياد معده

و خاكستر او جهة سوختگى آتش مفيد

و مغز او :و در ازالهء اخلاط غليظه بيعديل

و جهة رب و سرفه و ورم سينه و ريه خصوصا با نشاسته و نعناع

و با مى پخته جهة علل گرده و حصاة

و با عسل جهة سپرز و امراض جگر و تقتيح سدد و يرقان

و با ماء العسل جهة قولنج زياد إلى

و رفع ضرر ادويه مسهله و حبوب حاره مفيد

و قدر شربتش تا نه مثقال و در رفع پيچش مجرب

و دوام تدهين مهرهاى پشت به او جهة نقرس و رفع خميدگى پيران مجرب دانسته‌اند

و جهة سر سام و ذات الجنب به دستور نافع

و غرغرهء او با آب گرم جهة خشونة حلق مؤثر

و مضر احشاى ضعيفه و مصلحش مصطكى.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص233-234

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و سنون پوست صلب سفيد آن كه سوخته باشند و به سرحد رماديت نرسيده باشد جهت تقويت لثه و دندان و جلاى آن.

ملين اعضاى باطنى و بطن به سبب جلايى كه دارد و جهت قرحه امعا و مثانه

و زحير حادث از رطوبت معده و مولد منى و مسكن حدت آن و حدت بول و مسمن بدن

و مفتح با انجير نيز ملين و جهت قولنج نافع و بادام مطحون ثقيل بر معده و بطى النزول از آن و رهشى سريع‏النزول‏تر از آن

و لعق نمودن مقدار يك جوزه معتدل از آن با عسل جهت درد جگر و سرفه

و تحليل رياح خصوص رياح گرده خوردن آن با انجير جهت گزيدگى سگ ديوانه شرباً و ضماداً

المضار: ثقيل و بطى الهضم در معده بارد رطب و مضر احشا، مصلح آن مصطكى و مهيج صفرا،

مصلح آن شكر و بادام متكرج

خواص روغن:

و آشاميدن آن با كثيرا و شكر جهت تليين امعا و رفع ضرر ادويه مسهله مطلقاً و حبوب حاره شرباً

و چرب نمودن آنها بدان و با آب گرم و العبه و اشياى مناسبه نيز جهت زحير و مغص.

و تليين امعا و رفع قولنج و عسر البول و اعانت بر اخراج حصات خصوصاً با حجر اليهود سوده با آب گرم. کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 709

[pejuhesh237]

مفتح و حافظ قوتها و جالى اعضاى باطنى

و ملين طبع و حلق و موافق سينه و معين باه

و مسكن حرقة منى و بول و مسمن بدن

و با شكر كثير الغذاء و حافظ جوهر دماغ

و شيرهء او با شكر جهة سرفه مجرب و جهة خشونت سينه

و حنجره و توليد منى و رفع نفث الدم و ربو و قرحه مثانه

و امعا و زحير و رطوبت معده


خواص آن بازکنندگی و حافظ نیروهای بدن است حفظ آن از حیث جوهر دماغ به خصوص در ترکیت با نباتات است

و پاک کننده اعضاء داخلی و مقوی بینائی و ملین طبع است.

شیرۀ آن با شکر برای رفع سرفه و گرفتگی سینه و حنجره و آسم و ذات الجنب و خونریزی نافع است.

و با نصف او زفت و مثل او شكر در قطع سرفه از مجربات شريف است

و بوداده ء او مقوى معده و قابض و متكرج

بودادۀ بادام مقوى معده و قابض است و سستى را رفع مى‌كند

و فاسد او موجب كربو سقوط اشتها و غشى و مصحلش ربوب حامضه است بعد از قى

بادام فاسد موجب پیچش شکم و از بین رفتن اشتها و موجب تهوع و غشی می شود

که مصلح آن استفراغ نمودن و مصرف رب ترش است

و تازهء نارس او با پوست او كه چقاله نامند مقوى معده و بن دندان


خوردن پوست بيرونى نارس آن يعنى خوردن چغاله‌بادام براى تقويت لثه و ريشه دندان نافع است

و چون سرد است، مسكن حرارت دهان و خشكى پوست دهان و زبان است.

و برگ تازهء او مسهل و مسقط كرم شكم

و خشك او قابض و رافع اسهال

برگ تازۀ درخت بادام مسهل است و ضد كرم معده و برگ خشك آن قابض است و اسهال را بند مى‌آورد.

و شكوفهء بادام محرك باه مردان و قاطع باه زنان

خوردن شکوفۀ آن برای مردان مفید و برای زنان مضر است

و بادام مربى در تغذيه و فربه كردن بدن و اصلاح كرده قويتر است

مربای بادام در تغذیه و چاق نمودن و اصلاح اعمال کلیه نیکو و قوی است.

روغن بادام :

و موافق تشنج یبسى و رافع ورمى كه از وثى و ضربه به هم رسد

و حقنه و شرب و چكانيدن او جهة درد گرده و مثانه و عسر بول

و قولنج و اعانت بر خروج حصاة

و شرب او جهة گزيدن سگ ديوانه و درد معده

و با كثيرا و شكر جهة سرفه خشك مجرب

و جهة تصفيهء آواز و قصبهء ريه و كرم زاید زياد معده

. اگر با كتيرا و شكر خورده شود براى سرفۀ خشك و صاف كردن آواز و قصبۀ ريه و نرم شدن روده‌ها بسيار نافع است

و براى رفع ضرر داروهاى مسهل مؤثر است

و خاكستر او جهة سوختگى آتش مفيد

و مغز او :و در ازالهء اخلاط غليظه بيعديل

و جهة رب و سرفه و ورم سينه و ريه خصوصا با نشاسته و نعناع

و با مى پخته جهة علل گرده و حصاة

و با عسل جهة سپرز و امراض جگر و تقتيح سدد و يرقان

و با ماء العسل جهة قولنج زياد إلى

و رفع ضرر ادويه مسهله و حبوب حاره مفيد

و قدر شربتش تا نه مثقال و در رفع پيچش مجرب

و دوام تدهين مهرهاى پشت به او جهة نقرس و رفع خميدگى پيران مجرب دانسته‌اند

و جهة سر سام و ذات الجنب به دستور نافع

. مقدار خوراك روغن بادام  ۴۵  گرم است. اگر

مرتبا تا مدتى مهره‌هاى پشت را با آن چرب كنند براى نقرس و رفع خميدگى پيران مفيد است.


و غرغرهء او با آب گرم جهة خشونة حلق مؤثر

و مضر احشاى ضعيفه و مصلحش مصطكى.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص233-234


غرغرۀ روغن بادام شيرين و آب گرم براى رفع خشونت حلق نافع است.

چون براى آلات داخل شكم كه ضعيف هستند مضر است، لذا بايد با مصطكى خورده شود.

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و سنون پوست صلب سفيد آن كه سوخته باشند و به سرحد رماديت نرسيده باشد جهت تقويت لثه و دندان و جلاى آن.

.. پوست خشبى بادام را اگر تا سرحد خاكستر شدن بسوزانند تا كاملا خشب آن سوخته باشد

براى تقويت لثه و دندان از طريق مالش مفيد است.


ملين اعضاى باطنى و بطن به سبب جلايى كه دارد و جهت قرحه امعا و مثانه

و زحير حادث از رطوبت معده و مولد منى و مسكن حدت آن و حدت بول و مسمن بدن

و مفتح با انجير نيز ملين و جهت قولنج نافع

بادام براى زخم روده‌ها و مثانه و شكم روشهاى حادث از رطوبت معده مفيد است

مسكن حدت ادرار است. اگر با انجير خورده شود ملين است

و بادام مطحون ثقيل بر معده و بطى النزول از آن و رهشى سريع‏النزول‏تر از آن

و لعق نمودن مقدار يك جوزه معتدل از آن با عسل جهت درد جگر و سرفه

و تحليل رياح خصوص رياح گرده خوردن آن با انجير جهت گزيدگى سگ ديوانه شرباً و ضماداً

المضار: ثقيل و بطى الهضم در معده بارد رطب و مضر احشا، مصلح آن مصطكى و مهيج صفرا،

مصلح آن شكر و بادام متكرج

بادام براى معده‌هاى سرد و تر و براى آلات داخل شكم مضر است از اين نظر بايد با مصطلكى خورده شود،

و موجب هيجان صفرا مى‌شود و از اين نظر بايد با شكر خورده شود.


خواص روغن:

و آشاميدن آن با كثيرا و شكر جهت تليين امعا و رفع ضرر ادويه مسهله مطلقاً و حبوب حاره شرباً

و چرب نمودن آنها بدان و با آب گرم و العبه و اشياى مناسبه نيز جهت زحير و مغص.

و تليين امعا و رفع قولنج و عسر البول و اعانت بر اخراج حصات خصوصاً با حجر اليهود سوده با آب گرم. کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 709


اگر با آب گرم خورده شود براى رفع شكم‌روش و دل‌پيچه، نرم كردن روده‌ها، سخت ادرار كردن و كمك به اخراج سنگ مثانه مفيد است.

در ترکیب با حجرالیهود سائیده شده و آب گرم در خارج ساختن سنگهای کلیه و مثانه مجرب است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 426-427

[pejuhesh237]

.