اكليل الملك

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

اسم علمي:Melilotus officinalis
هندى: پرنگ

فارسی:گیاه قيصر ،«ناخنك» شاه افسر ،شبدر زرد

عربی:اكليل الملك: بكسر همزه و سكون كاف و كسر لام و سكون ياى مثناة تحتانيه

و ضم لام و الف و لام و فتح ميم و كسر لام و كاف و آن را اصابع الملك نامند و ملكا -هندقوق، النفل

یونانی:مالينوطس

انگلیسی:-melilot-field-melilot trifoil

فرانسه:couronne imperiale

آلمانی:pratelle. trefle des mouches. petit trefle jaune. melilot officinal

ایتالیائی:meliloto-erba cavalina-corona reale-trifoglio delle mosche

[pejuhesh237]

نباتيست برگش مدور و به قدر درهم

و شاخهاى او باريك و درشت و صلب و بعضى منبط بر روى زمين

و بعضى را ساق به قدر زرعى

و گلشن زرد و ريزه و بعضى بنفش و بعضى را سفيد و پراكنده

و ثمرش مثل غلاف تخم ترب و هلالى شكل

و در غلاف تخم مدورى ريزه تر از خردل و بعضى را تخم شبيه به حلبه

و بعضى را غلاف غير هلالى مركب القوى کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص31

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

دو صنف مى‌باشد و كياه هر دو صنف شبيه بهم

و بعضى را ورق شبيه ببرك لسان الحمل

و بعضى از ان ريزتر و همچنين كياه آن بعضى بزرك و شاخهاى آن باريك و سست

و بدستور ثمر آن و بالجمله بسبب اختلاف اراضي و بلدان و اهويه مختلف مى‌باشد

در كمر و صغر و قوت و ضعف مستعمل ثمر ان است و برك هندى آنكه پرنك نامند

در طعم و رائحه اندك مشابهتى بحلبه دارد و از برك حلبه كوچكتر و نازكتر و مشرف

چنانچه مانند حلبه پخته با روغن و پياز بريان كرده مى‌خورند و در كوشت و ماهي نيز داخل مى‌نمايند

و ثمر هندى آن بسيار ضعيف و باريك و كوچك است

و بهترين اكليل الملك صلب و تازه زردرنك مائل بسفيدى اطيب الرائحۀ آنست كه چون بشكنند تخم آن زرد باشدکتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 162


گياهى است با اختلافات جزئى شبيه شنبليله ولى برگها

و گلهاى آن كمى درشت و ميوۀ آن هلالى برنگ نخودى روشن است كه در داخل آن دانه‌هاى زردرنگ و معطر قرار دارد.

اين دارو در بازار ايران با نام ناخنك عرضه مى‌شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 149

گياهي علفي دو ساله به طول 20 تا 80سانتيمتر حداكثر كه در غالب دشت ها و كنار جاده ها اماكن سايه دار مخصوصا اگر جنس زمين اهكي باشد به حالت خودرو مي رويد.

برگه هاي آن مركب از 3 برگچه دندانه دار و گلهايش كوچك به درازاي 6 تا 7 ميليمتر به رنگ زرد و معطر است.

ميوه ان به صورت نيام بي كرك به رنگ مايل به سبز و محتوي يك يا دو دانه مي باشد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 619

[pejuhesh237]

.نواحي شمال ايران، اطراف تهران، قلهك، پل جاجرود، ابگرم، اذربايجان، بلوچستان، تبريز، عمارلو: كبوتر چاك، اسپيلي و لاهيجان

خراسان: مشهد فريمان، شوكت اباد در نزديكي بيرجند، در نواحي بايرو در ارتفاعات 1400 متري. نواحي غربي مركزي ايران. كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 623

[pejuhesh237]

هيچ جزئ ان سمي نيست

قسمت مورد استفاده اين گياه سر شاخه هاي گلدار ان است.

از اين جهت در موقعص كه گلها در گياه ظاهر ميگردد سر شاخه ان را چيده پس از خشك كردن در معرض استفاده قرار ميدهند.

. براي اين گياه اثر درماني عديده در زمانهاي قديم قائل بوده اند و هنوز هم چنين اشتهار دارد

كه سر شاخه گلدار آن اثر آرام كننده رفع بيماريهاي عادي سينه مدر وهضم كننده دارد.

دم كرده آن جهت رفع تحريكات عصبي بي خوابيهاي منشا بيماريهاي مختلف، بيخوابيهاي اطفال،

احساس اضطراب و سرگيجه دردهاي عصبي، ميگرن ,دردهاي رماتيسمي، عدم دفع ادرار، اللتهاب و ورم كليه و مثانه، سو ئ هاضمه

قولنج هاي كبدي و غيره بين مردم مصرف دارد به علاوه طبق بررسي هاي جديد داراي اثر ضد انعقاد خون ،

درمان حالات ماليخوليايي، رفع اختلالات زمان يائسگي و كم كننده فشار خون شرياني است.

شبدر زرد به علت دارا بودن مقدار كم كومارين اثر انعقاد دارد و در نوع نيمه حاد بيماري فلبيت (انسداد كه در بر اثر التهاب يك ساهرگ لخته كوچك خون ظاهر ميگردد

و تدريجا سبب انسداد مجرا سياهرگ مي گردد) اثر درماني دارد و چون انتهاي ازاد لخته خون تدريجا از بقيه جدا مي شود

و وارد جريان خون ميگردد ايجاد امبولي ميكند. پس در واقع با استفاده از اين گياه ميتوان خطر وقوع امبولي را در بيماري مذكور يعني فلبيت نيمه حاد رفع نمود

دراستعمال خارج به صورت پماد و ضماد و دم كرده ان به صورت كمپرس حمام و غيره به كار مي رود.

دم كرده ان به صورت كولير جهت رفع تورم پلك ها و ورم ملتحمه نيز مصارف دارد به علاوه از ان در رفع دردهاي رماتيسمي،

جمع شدن شير در پستان ورفع جوشهاي صورت و به صورت كمپرس در باد سرخ استفاده به عمل ميايد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 619-621

[pejuhesh237]

و حرارت و یبوست در او غالب کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص31

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

بقول شيخ الرئيس گرم و خشك در اول


و بعضى مركب القوى و جزو حار يابس در ان زياده از جزو بارد گفته

و ديسقوريدوس معتدل در حرارت و برودت دانسته کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 162

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و محلل و منضج و قابض و مجفف و ملطف و مقوّى اعضاء

و ملّين اورام و جهة صداع و شقيقه و حبس نزلات

و درد جگر و معده و سپرز و امراض مقعد و رحم شرباً ضماداً نافع

و جهة تحليل فضول باطنى

و طلاى پخته او با میفختج جهة اورام مركبه و حاره چشم و رحم و مقعد و انثیين

و مطبوخ او با آب و شراب جهة قروح شهديه و سر با افسنتين جهة ورم سپرز و معده

و قطور عصارهء او جهة درد گوش

و آشاميدن سه درهم او با تخم او با میفختج جهة ورم احشا نافع

و عصارهء او با زعفران در تسكين كل ضربان مجرب

و طبيخ او جهة ربو و تفتيت حصاه و حقنهء او جهة تقوية امعأ و تنقيه و تسكين درد امعا مفيد

و شراب او مضر انثیين و مصلحش عسل و مويز و انجير و قدر شربتش دو مثقال

و از عصارهء او بيست درهم و بدلش بابونج است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص31


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود:

جهت صداع ضماد آن با سركه و روغن گل بر سر

و همچنين نطول آب كرم مطبوخ آن صداع و دوار و سدر و اختلاج و سكته و لقوه

و استرخاى حادث از بلغم و صفرا و كرفتن بخار آن در حمام در هر روز و شب و تمريخ بدهن آن براى امراض مذكوره

و براى اختلاط ذهن و رعونت و حمق و بلادت و ماليخوليا و نسيان و خوردن دو درهم آن با پنج درهم عسل

و نطول آب مطبوخ آن بر سر صاحب وسواس سوداوى در هر سه روز يك يك مرتبه در حمام

و براى فالج و استرخا ضماد كردن آن بر مبدأ عصب عضو مسترخي و جهت تمدد و كزاز بلغمى

و نطول آب مطبوخ آن نيمكرم بر سر و معده و جهت تشنج امتلائي و حبس نزلات

نطول آب مطبوخ آن بتنهائي و يا با ادويۀ مناسبۀ ديكر مانند بابونه و صعتر و شبت

و همچنين آشاميدن آب مطبوخ آن جهت امراض مذكوره امراض المعده و غيرها

و همچنين آشاميدن آب طبيخ آن جهت تحليل فضول باطني

خصوصا با انجير و عسل و زياده كنندۀ شير و مني و دافع ضرر سموم و ادرار بول و حيض و رطوبات و تسكين عطش بلغمي

و ضماد پختۀ آن بتنهائي و با باميپختج جهت قروح شهديۀ سر بتنهائي و يا با بعضى مجففات مانند مازروطين رومي و عدس و كرد آسيا

و بدستور ضماد آن با ميپختج جهت اورام مركبه و حارۀ چشم و كوش و مقعده و رحم و انثيين

و بدستور ضماد پختۀ آن باميپختج جهت اورام حاره و صلبه بتنهائي و يا مخلوط با سفيدۀ بيضۀ مرغ

و آرد حلبه و بزر كتان و تخم كاسني و خشخاش بحسب حاجت و مرض و مزاج و ارادۀ تحليل و انضاج و قبض و تبريد و غيرها

و بي‌تخم آن جهت تسكين اوجاع

و آشاميدن آب طبيخ برك و شاخهاى آن جهت ادرار بول و طمث و اخراج جنين

و استحمام به آب طبيخ آن و سر و بدن و ابدان شستن جهت قروح شهديه و تسكين خارش بيضتين نافع

و از عصارۀ آن تا بيست درم بدل آن بوزن آن بابونه است و فراسيون و لبان ذكر و نيم وزن آن برك انجير

در اضمده نيز كفته‌اند و دهن مطبوخ آن در قرابادين ذكر يافت کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 163

[pejuhesh237]

و محلل و منضج و قابض و مجفف و ملطف و مقوّى اعضاء

و ملّين اورام و جهة صداع و شقيقه و حبس نزلات

و درد جگر و معده و سپرز و امراض مقعد و رحم شرباً ضماداً نافع

و جهة تحليل فضول باطنى

و طلاى پخته او با میفختج جهة اورام مركبه و حاره چشم و رحم و مقعد و انثیين

و مطبوخ او با آب و شراب جهة قروح شهديه و سر با افسنتين جهة ورم سپرز و معده

و قطور عصارهء او جهة درد گوش

و آشاميدن سه درهم او با تخم او با میفختج جهة ورم احشا نافع

و عصارهء او با زعفران در تسكين كل ضربان مجرب

و طبيخ او جهة ربو و تفتيت حصاه و حقنهء او جهة تقوية امعأ و تنقيه و تسكين درد امعا مفيد

و شراب او مضر انثیين و مصلحش عسل و مويز و انجير و قدر شربتش دو مثقال

و از عصارهء او بيست درهم و بدلش بابونج است[color=#FF00FF] کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص31


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود:

جهت صداع ضماد آن با سركه و روغن گل بر سر

و همچنين نطول آب كرم مطبوخ آن صداع و دوار و سدر و اختلاج و سكته و لقوه

و استرخاى حادث از بلغم و صفرا و كرفتن بخار آن در حمام در هر روز و شب و تمريخ بدهن آن براى امراض مذكوره

و براى اختلاط ذهن و رعونت و حمق و بلادت و ماليخوليا و نسيان و خوردن دو درهم آن با پنج درهم عسل

و نطول آب مطبوخ آن بر سر صاحب وسواس سوداوى در هر سه روز يك يك مرتبه در حمام

و براى فالج و استرخا ضماد كردن آن بر مبدأ عصب عضو مسترخي و جهت تمدد و كزاز بلغمى

و نطول آب مطبوخ آن نيمكرم بر سر و معده و جهت تشنج امتلائي و حبس نزلات

نطول آب مطبوخ آن بتنهائي و يا با ادويۀ مناسبۀ ديكر مانند بابونه و صعتر و شبت

و همچنين آشاميدن آب مطبوخ آن جهت امراض مذكوره امراض المعده و غيرها

و همچنين آشاميدن آب طبيخ آن جهت تحليل فضول باطني

خصوصا با انجير و عسل و زياده كنندۀ شير و مني و دافع ضرر سموم و ادرار بول و حيض و رطوبات و تسكين عطش بلغمي

و ضماد پختۀ آن بتنهائي و با باميپختج جهت قروح شهديۀ سر بتنهائي و يا با بعضى مجففات مانند مازروطين رومي و عدس و كرد آسيا

و بدستور ضماد آن با ميپختج جهت اورام مركبه و حارۀ چشم و كوش و مقعده و رحم و انثيين

و بدستور ضماد پختۀ آن باميپختج جهت اورام حاره و صلبه بتنهائي و يا مخلوط با سفيدۀ بيضۀ مرغ

و آرد حلبه و بزر كتان و تخم كاسني و خشخاش بحسب حاجت و مرض و مزاج و ارادۀ تحليل و انضاج و قبض و تبريد و غيرها

و بي‌تخم آن جهت تسكين اوجاع

و آشاميدن آب طبيخ برك و شاخهاى آن جهت ادرار بول و طمث و اخراج جنين

و استحمام به آب طبيخ آن و سر و بدن و ابدان شستن جهت قروح شهديه و تسكين خارش بيضتين نافع

و از عصارۀ آن تا بيست درم بدل آن بوزن آن بابونه است و فراسيون و لبان ذكر و نيم وزن آن برك انجير

در اضمده نيز كفته‌اند و دهن مطبوخ آن در قرابادين ذكر يافت[/color] کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 163

اعتدال‌دهندۀ اخلاط و مقوى بدن است و ورمهاى سفت را نرم مى‌كند.

ضماد تخم آن با سركه و روغن گل‌سرخ اگر بر سر گذارده شود

و يا ريختن آب دم‌كردۀ آن بر سر براى رفع سردرد، سرگيجه، سكته مغزى، لقوه، فراموشى و ماليخولياى سبك مفيد است.

اگر  ٨  گرم آن با  ٢٠  گرم عسل خورده شود براى فلج و سستى اعضاى بدن نافع است

و گرفتن بخار آن در حمام در هر روز و شب و ماليدن روغن آن به بدن نيز براى فلج و سستى اعضا مفيد است.

خوردن آب دم‌كردۀ آن بتنهايى و يا با ادويه مناسب مانند بابونه و صعتر و شبت نيز براى امراض فوق مفيد است.

خوردن آب دم‌كردۀ آن براى رفع درد معده و كبد و طحال و رحم مفيد است.

اگر آب دم‌كردۀ آن با انجير و عسل خورده شود براى ازدياد ترشح شير و اسپرم نافع و مدر است و قاعده‌آور.

خوردن  ١٢  گرم عصارۀ گياه و تخم گياه با دوشاب براى ورم آلات داخل شكم و بدون تخم آن براى رفع درد

و اگر با زعفران مخلوط شود براى تسكين ضربان همۀ اعضا مفيد است.

خوردن دم‌كردۀ شاخه و برگ آن مدر است و قاعده‌آور و براى اخراج جنين كمك مى‌كند.

مضر بيضه‌ها مى‌باشد از اين نظر بايد با عسل و انجير و مويز خورده شود.

مقدار خوراك آن، از تخم آن تا  ١٠  گرم و از عصارۀ گياه تا  ٨٠  گرم است. جانشين آن از نظر خواص بابونه و فراسيون است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 149




[دهن اكليل الملك‏]

دهن اكليل الملك تدهين بآن نافع است از براى صداع حادث از ضربه و سقطه‏

صنعت آن‏

بكيرند آب اكليل الملك تر دو رطل و يك رطل زيت انفاق داخل كرده در قدر مضاعف بجوشانند تا آب برود

و روغن بماند بكار برند و ماليدن آن بر سر نافع است از براى صداع حادث از ضربه و سقطه وقتى كه صداع خفيف باشد

مطبوخ اكليل الملك مستعمل در ورم بلغمى معده‏

صنعت آن‏

اكليل الملك پوست بيخ رازيانه از هريك دو درم در چهار رطل آب به‏پزند تا به ربع برسد

پس چهار اوقيه آن را با دو درم روغن بيد انجير و سه درم روغن كل بادام شيرين بعد از كذشتن هفت روز از ابتداى علت كه همه روز آب رازيانه تازه

و آب كرفس تازه از هريك دو اوقيه با دو درم روغن بادام شيرين خورده باشند استعمال كنند


[امراضى كه اكليل الملك در درمان آنها موثر است‏]

امراض الراس‏

صداع‏

نطول كردن باب مطبوخ اكليل الملك نافع است از براى صداع دوار و سدر ابن نوح قمرى كفته كه طبيخ آن نافع است از براى دوار و سدر بارد السبب

چون سر به بخار آن بدارند و آب مطبوخ آن را كرم بر سر نطول نمايند در حمام در روز و شب و نيز اين فعل نافع است مر دوار و سدر را كه از مرار باشد

اختلاط الذهن و الرعونه و الحمق و البلادة و البلاهة

ارساليوس كفته كه چون خورده شود از اكليل الملك دو درم با پنج درم عسل مصفى نيكو ميكرداند ذهن را

ماليخوليا

چون بياشامند از اكليل الملك وزن يك مثقال با پنج درم عسل مصفى نيكو ميكرداند ذهن را ماليخوليا چون بياشامند

از اكليل الملك وزن يك مثقال با پنج درم عسل مصفى زايل ميكرداند وسواس سوداوى را و چون بپزند آن را در آب و بريزند

آب مطبوخ آن را در حمام بر سر صاحب وسواس سوداوى در سه روز يك مرتبه پس بدرستى كه كه زائل ميكرداند

علت آن را و ارساليوس كفته هرگاه آشاميده شود از اكليل الملك دو درم با پنج درم عسل مصفى مى‏باشد نافع از براى نسيان و نيكو ميكرداند حفظ را

سكته‏

چون اكليل الملك را در آب پخته بر سر صاحب سكته نطول نمايند نافع است او را

فالج و استرخا

ضماد كردن اكليل الملك بر مبدأ عصب عضو مسترخى نافع است استرخاء آن عضو را

لقوه‏

ابن سرابيون كفته كه سر داشتن ببخار آب مطبوخ آن نافع است از براى لقوه رازى كفته كه دهن اكليل الملك مسخن عصب است و نافع از براى لقوه تدهين بان‏

تمدد و كزاز

نطول آب مطبوخ آن در آب نيم كرم بر سر و بر معده نافع است از براى تمدد و كزاز بلغمى‏

تشنج‏

هرگاه بجوشانند اكليل الملك را در آب به تنهائى يا با ادويه مناسبه ديكر مانند بابونه و صعتر و شبت و نطول نمايند

بمطبوخ آن نافع است از براى تشنج امتلائى‏

اختلاج‏

نطول كردن طبيخ اكليل الملك را زائل ميكرداند اختلاج را.قرابادين كبير ؛ ص723

[pejuhesh237]

بررسي اثر عصاره آبي اكليل الملك بر ميزان توليد نيتريك اكسايد در سلول هاي اندوتليوما

چکیده:

مقدمه: اكليل الملك (Melilotous officinalis) با نام عمومي melilot، در بازار گياهان دارويي ايران به «ناخنك» مشهور است

و به همين دليل در كتاب گياهان دارويي ايران نيز «ناخنك» ناميده شده است.

با توجه به منابع طب سنتي ايران و منابع غربي (herbal medicine)، دم كرده سر شامه هاي گلدار

و ميوه آن براي آثار مختلف از جمله رفع ترومبوفلبيت، سندرم هاي post thrombotic و دردهاي شبانه پاها مورد استفاده قرار مي گيرد.

هدف: از كاربردهاي اين گياه، درمان سردردهاي معمولي و ميگرني را ذكر كرده اند.

گر چه مصرف بيش از اندازه آن را ايجاد كننده سر درد مي دانند.

با توجه به تئوري نيتريك اكسايدي ميگرن كه حمله سر درد ميگرني را به افزايش نيتريك اكسايد

در سلول هاي اندوتليوم عرق مغز نسبت مي دهند، اثر عصاره آبي ميوه ناخنك را با غلظت هاي مختلف

بر كشت سلول هاي اندوتليوما مورد بررسي قرار داديم.

روش: عصاره 25 گرم ميوه «ناخنك» را در 200 ميلي ليتر آب تهيه كرديم.

پس از خشك كردن عصاره در فور غلظت هاي 50، 100، 200 و µg/Ml 400 از عصاره را در بافر فسفات تهيه كرده،

بر سلول هاي اندوتليوما اثر داديم.

نتيجه: در چاهك هاي كنترل (بدون عصاره) ميزان نيتريك اكسايد 16µM بود.

در غلظت 50µg/Ml از عصاره، افزايش نيتريك اكسايد توليد شده از سلول ها معنادار نبود.

نيتريك اكسايد در غلظت 100µg/Ml با p<0.05 و در غلظتهاي 200 و 400 µg/Mlبا P<0.001 در مقايسه با كنترل معنادار بود.

نتيجه گيري: از آن جا كه در منابع موجود، درباره آثار ناخنك بر توليد NO نتيجه حاصل از هيچ پژوهشي يافت نشد،

با توجه به نتايج اين مطالعه چنانچه تحقيقات بعدي تاييد كننده باشد،

به نظر مي رسد كه ناخنك مي تواند به عنوان افزايش دهنده نيتريك اكسايد در هدف هاي انبساط عروق مورد استفاده قرار گيرد.گروه بیوشیمی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران