ملح

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن
ملح
به فارسى نمك و به تركى دوز نامند معدنى و مائى می باشد
و معدنى بدون آب متكون مي گردد و آن جبلى و برى می باشد
و مائى او آبهائيست كه منجمد گردد و معدنى او اقسام است
و هر يك را كه نامى مخصوص است مذكور می شود
و بهترين او تلخ و اندرانى معدنيست پس ملح مائى
و بعد از آن نمك طعام و قسم هندى مائى كمياب است
و زبونترين او تلخ معدنى است و اقسام تنكار و قلى و بوره و نوشادر را املاح نامند
و املاح مصنوعه نيز می باشد
و او را از خاكستر بعضى نباتات كه آب او را صاف نموده به آتش يا به آفتاب منعقد مي سازند
و به دستور از بول حيوانات و انسان نمك به طبخ و عقد مي گيرند
و بهترين او محرق محلول معقود صافست
و مراد از مطلق ملح نمك طعام است
و مجموع آن مسهل بلغم و سودا و ماء اصفر و رافع رطوباة لزجه
و سدد و تخمه و طعام و فساد او و مشهى و نيكو كنندهء رخسار
و مصلح اغذيهء بارده و معين اخراج آن و بعضى در اسهال خلط خاصى قويتر از سايرند چنانكه مذكور خواهد شد
و بو دادهء او قابض و سوخته او الطف و همهء او غاسل امعأ و معين قلع سودا از اقاصى بدن
و رافع بدمزگى اطعمه و مانع حدوث جذام
و با سكنجبين(+و با آب مفتح جمیع سده و با عسل و سکنجبین) رافع مضرت افيون
و سموم مخدر و گزيدن هوام و جهة استسقا و امراض سوداوى و بلغمى نافع
و قى كردن با نمك و سكنجبين منقى معده
و با مسهلات جهة قطع اخلاط و با صعتر جهة رفع عفوناة و اخراج رياح به آروغ و به اسفل
و مضمضه او جهة قطع خون لثهء دندان قلع كرده
و ضماد او با صبر جهة نزلات و با روغن زيتون و غير ان و عسل و زفت جهة فسخ و كوفتگى اعضا و وثى
و با سركه و كف صابون جهة ورم ريحى و بلغمى و تهبج
و با تخم كتان جهة گزيدن عقرب
و با سركه و عسل جهة گزيدن زنبور و با مشكطرا مشيع جهة گزيدن افعى
و با زفت و قطران جهة مار شاخدار و نهنگ
و با زفت و عسل جهة اورام بلغمى
و با عسل جهة خون منجمد تحت جلد
و با روغن زيتون جهة سوختگى آتش و حكه و جرب و زخم آبله و جذام
و با حنا جهة داخس و با جوز ماثل(+ جهة ورم انثیان و با خمیر) جهة دمل
و با سركه جهة قوبا و سعفه و اكتحال او جهة بياض و سلاق و سبل و قوت بصر
و سوخته او با سوخته نوشادر و شب سوخته جهة سبل
و با مرواريد جهة بياض مجرب و در پاك كردن دندان بيعديل
و شستن نملهء ساعيه و آكله و جوششها با نمك و سركه رافع آن
و بستن او با پشم بر زخم قاطع خون او
و بستن گرم كردهء او بر اعضا جهة دردهاى بلغمى و ريحى مفيد
و مضر دماغ و مورث تاريكى چشم و اكثار او محرق خون و مقلل منى
و مورث خارش بدن و جرب و مضر ابدان نحيف و مصلحش صعتر و چربيها و اشياء بارده رطبه است
و عرق نمك كه به قرع و انبیق تقطير كنند به غايت تر ؟ طعم و مجفف رطوباة معده
و امعأ و مفتح سدد و رافع استسقا و سپرز است
و اكثار او باعث لاغرى بدن و دلوك او به غايت جالى دندان و رافع گوشت فاسد لثه است.
چون زلو به حلق کسی چسبیده باشد خوردن نمک با نمک آب رفع او می کند
و زلو که پر شده باشد از خون عضوی هرگاه نمک بر او پاشند قی کند
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص249