شبَ

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن
شبّ
از جملهء معادن ربعه غير كامل الصورتست
كه عبارت از زاجات و املاح و نوشادر و شبوب باشد
و آن جسميست شبيه بزاج و با ترشى اندكى به خلاف زاج كه بى طعم ترشيست و در اكثر افعال قريب بزاجست
و از ارمنيه و گرجستان و يمن و ساير مواضع خيزد
و اصناف او را هفده شمرده اند
و آنچه موجود و متداولست رنگى سفيد شفاف مايل بزردى و بى زرديست كه يمانى گويند
و آن ابيست كه در بلاد يمن چكيده منجمد می گردد
و قسم ثانى پى زردى و شفاف را به فارسى زاج بلورى نامند
و پارچهاى مربع شكل را مكعب و مشفق و مايل باستداره را زاج مدجرح نامند
و قسم نرم ملمس زود شكن كه با زهومة رايحه باشد زاج زفر گويند
و اين اقسام در تداوى مستعملند
و قسم زرد مستطيل و قسم غير مضبوط را به شكل و نوع سبز شبيه به يخ
و شور طعم باشد و در تداوى مستعمل نیستند
و قسم ازرق شفاف و سياه مايل به تيرگى و از جملهء سموم اند
و ظاهراً توتياى هندى عبارت ازو باشد
مجموع آن در دويم گرم و در سيم خشك
و مجفف قوى و قاطع نزف الدم زخمها و زايل كنندهء گوشت زياد
و التيام دهندهء قروح و رافع چرك و رنگ معادن
و در صاف كردن آب و شراب سريع الاثر
و شرب او مانع قى و غثيان و مقوى ماسكه
و سعوط آن قاطع رعاف و حمول آن رافع سيلان حيض
و مانع حمل و با قطران مسقط جنين
و ضماد آن با روغن زيتون جهة اورام بلغمى
و با ادويهء مناسبه جهة استسقاى لحمى و تهبّج
و با مورد جهة رفع بدبوئى زير بغل وعرق
و با نمك و عفص در سركه جهة قروح ساعيه
و خبيثه و با آب رز جهة حكه و جرب
و با عسل جهة رفع اثار و با موم جهة داخس
و با آب جهة رفع قمل و رشك
و اكتحال او با مرواريد و شكر و كلس پوست تخم مرغ و سرگين خردون بالسوية جهة رفع بياض مجرب
و با سماق و عفص جهة دمعه و حمرهء مزمنه و اورام و سطبرى پلك چشم مفيد
و نفوخ آن در دهن افعى كشندهء او
و قطور او جهة رطوبات و گرانى سامعه
و سنون او با فوفل جهة درد دندان و حركت آن و تقوية لثه و لهاة نافع
و گذاشتن او در زير جامهء خواب مانع احتلام
و رافع فزع و خوردن او مورث سعال و سل
و دو درهم او كشنده
و مصلحش روغن تازه و ميوها و شير
و قدر شربتش يك قيراط و بدلش نوشادر است
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 163