هوفاريقون

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Hypericaceae نام علمى آن Hypericum perforatum L.

و مترادفهاى آن H. officinal Gater. و H. vulgare Lam. مى‌باشد.

هوفاريقون:



و بعضى اندروسامن و بعضى قوريون و بعضى امامانيطس

به معنى صنوبرى براى مشابهت رايحه تخم آن‏ به بوى راتينج كه صمغ صنوبر است نامند

و گفته ‏اند كه هوفاريقون لغت رومى است.

فارسی: در كتب طب سنتى «هوفاريقون» ، ، «گل راعى» و «قوريون»

و به فارسى «علف چاى» ، «گل هزار چشم» و «چاى كوهى» نام برده مى‌شود.

عربی:«داذى رومى» داذي، حشيشه القلب

یونانی: به ضم ها و سكون واو و فتح فا و الف و كسر راى مهمله و سكون ياى مثناة تحتانيه و ضم قاف و سكون واو و نون معرب از يونانى است

و هيوفاريقون نيز ديده شده به زيادتى ياى مثناة تحتانيه ميان ها و واو -اوقاريقون

انگلیسی: Hypericum و Hard hay و St. John's Wort

فرانسه:Millepertuis و Millepertuis officinal و Millepertuis common و Herbr de la saint-jean

آلمانی:hartheu-tupfel johanniskraut

ایتالیائی:perforata- erba di san giovanni- caccia diavoli-iperico commmune

العرن المثقوب أو نبتة سانت جونز St John's wort أو نبتة سيدي يحيى وتعرف في بلاد الشام باسم عشبة العرن أو كما تسميها بعض المراجع الحديثة باسم عشبة القلب.

نام گذاری گیاه

این گیاه در ایران، با نام‌های علف چای، گُل راعی یا هزارچشم خوانده شده است

در زبان انگلیسی، St. John’s wort (به معنی: مخمّر یوحنای مقدّس) نام دارد؛

دلیل این نام گزینی، به گُلدهی و برداشت سنّتی آن در زادروز حضرت یحیی (۲۴ ژوئن) برمی گردد؛

همچنین می‌تواند یادآور شوالیه‌های St. John (به معنی: شوالیه‌های یوحنای مقدّس) باشد که در طول جنگ‌های صلیبی، از آن برای درمان زخم استفاده می‌کردند.

لازم به ذکر است که همهٔ گونه‌های خانوادهٔ Hypericaceae با نام St. John’s wort شناخته می‌شوند

با نگاهی به واژه نامه‌های پارسی، نام‌های کهن و نام عربی (و برخی از ویژگی‌های کلّی) آن نیز به چشم می‌خورد:

واژهٔ هوفاریقون در لغت نامه دهخدا

هوفاریقون. معرب ، به لغت رومی نام دوایی است که آن را دارمی رومی گویند و آن حبی باشد سرخ به رنگ سماق بغدادی و به عربی رمان الانهار خوانند.

عرق النسا را نافع است و بول وحیض را براند و آن را هیوفاریقون هم می‌گویند. (آنندراج) (برهان).

هزارچشم. و رجوع به مفردات ضریر انطاکی و تحفهٔ حکیم مومن و گیاه شناسی گل گلاب ص ۲۰۴ شود.

واژهٔ هوفاریقون در فرهنگ لغت عمید

(اسم) [معرب، مأخوذ از یونانی] ‹اوفاریقون، هیوفاریقون› (زیست‌شناسی) [hufāriqun] گیاهی با ساقهٔ کوتاه، برگ‌های سرخ،

و گل‌های زرد یا سفید چتری شبیه گل شبت، که تخم‌های آن در غلاف دراز قرار دارد. در طب قدیم جهت رفع تنگی نفس، سل و درد سینه به‌کار می‌رفته؛ علف چای.

[pejuhesh237]

و آن سه قسم می باشد و هر سه قسم را ثمر مثل جو است

قسمي را ساق بقدر شبرى و زياده

و برگش مانند برگ سُداب و بسيار سرخ و گلش سفيد


و شبيه به گل شب بو و در بو شبيه به بوى صنوبر

و تخمش سياه دراز و مدور و مانند جو

و صنف دويم

بزرگتر از اول و برگش به قدر نعناع و پر شعبه و شعبها مستقيم

و ساقش سرخ و گلش زرد

و تخمش در غلافى مانند خشخاش با خطوط

و در بوى شبيه به راتیانج

و صنف ديگر كه دازى رومى عبارت از اوست

نباتش بزرگتر از اول و كوچكتر از ثانى و بسيار سرخ و پر شاختر

و برگش مانند برگ سُداب و گلش زرد و در بوى مانند قسم اول

و مؤلف اختيارات بديعى گويد كه تخم هوفاريقون شبيه به سماق است

و اين قول مخالف قول جمهور حذاقست و نزد حقير مراد از ناكسير هندى قسم اخير است

اگر چه ابن خزاز و حكماى هند فاريقون و دازى رومي را یكى دانسته‌اند

و ناكسير عبارت از آن و از اقسام او فرد كامل مراد ايشان است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص263

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


و حكيم مير عبد الحميد نوشته كه آن را به هندى اروسه نامند

و اقسام است قسمى كه گل آن سفيد و برگ آن مانند (گل عباسى و تخم آن مانند جو و خوشه آن مثل خوشه جو و گندم و بر سر خوشه)

گل آن و درخت آن بقدر دو ذرع و خارناك است از جمله ادويه مشهوره هندى است و در خواص چنان است كه مرقوم است

قسم دويّم را گل زرد و در شاه‏جهان‏آباد و برهان پور آن را پيابانسه نامند

و قسم سيّم را گل بنفش و سرخ نيز مى‏باشد و برى آن در جميع افعال قوى ‏تر از باغى است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 792-793


هوفاريقون گياهى است چندساله علفى با برگهاى متقابل بيضى كمى دراز.

در پهنۀ برگها صدها نقطۀ شفاف غير حاجب ماورا كه شبيه سوراخ است ديده مى‌شود

به همين جهت اين گونه را پرفرراتوم يعنى سوراخ‌سوراخ نامگذارى كرده‌اند.

ولى در حقيقت سوراخ نيست بلكه پردۀ نازك شفاف است كه غده‌هايى مملو از مايع و شيرۀ قرمزرنگى است.

گلها به رنگ سفيد يا زرد به صورت منفرد در قلۀ ساقه به‌طور گروهى

و مجتمع به صورت چترى در بالاى گياه در ماههاى ارديبهشت تا مهر ظاهر مى‌شوند.

گل آن كمى معطّر و داراى بويى شيبيه صمغ صنوبر است. ميوۀ آن به شكل كپسول كه در داخل آن تخمها جاى دارند.

اين گياه داراى گونه‌هاى زينتى با گلهاى درشت بسيار زيبا است

كه در گل‌كارى پرورش داده مى‌شود مانند گونۀ چينى و ژاپنى و علف چاى گل درشت

و نظاير آن و چون خواص دارويى گونه‌هاى زينتى و به اصطلاح بستانى مورد توجه نيست، از ذكر شرح آنها خوددارى مى‌شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص -382-383

الوصف النباتي

هو نبات جزموري معمر، سيقانه منصبة، تتفرع في القسم العلوي ويمكن ان يصل ارتفاعها لحوالي 1 متراً،

لها أوراق رفيعة نسبياً مستطيلة، ملتصقة مباشرة بالساق، بطول 12 مم أو أكبر قليلاً،

لونها أصفر مخضر مع نقاط شفافة للضوء ومن هنا جاءت تسميتها اللاتينية (H. perforatum) ،

مع بعض البقع السوداء على الوجه السفلي، تقيس ازهارها حوالي 2 – 2،5 سم عرضاً،

خماسية البتلات صفراء ناصعة مع بقع سوداء تضفي عليها منظراً مميزاً،

تتوضع الأزهار على نهايات الأجزاء العلوية للنبات، كؤيساتها مؤنفة ضيقة مع ملمس عقدي حبيبي ولها أسدية عديدة،

والتي تتحد بالقاعدة في ثلاث حزم. سايت ويكي پديا

[pejuhesh237]

قسم اول: منبتش زمينهاى سخت کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص263

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

اين گياه معمولا در اغلب مناطق دنيا در اراضى لخت و قسمتهاى روشن‌شده و كم‌درخت جنگل‌ها و در خرابه‌ها مى‌رويد.

در ايران در دامنه‌هاى البرز، كرج، جادۀ چالوس، قره‌داغ يا آذربايجان غربى، جنگل على بولاغ، لاهيجان،

طوالش، خراسان، غرب ايران، بروجرد، نهاوند، گرگان، گنبد قابوس، جنگل گلستان،

مازندران درّه هراز، دره تالار و ساير مناطق ديده مى‌شود. .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص -382-383

[pejuhesh237]

قسمت مورد استفاده اين گياه سر شاخه هاي گلدار ان است

برگهاى گياه براى اسب مسموم‌كننده است.

در نقطه‌هاى روشن برگ غده‌هايى وجود دارد كه مملو از شيرۀ قرمزرنگ مايل به قهوه‌اى است.

در اروپا از اين شيره به عنوان مؤثرترين دارو براى التيام زخمها،

سوختگى‌ها و ماليدن به محلهايى از بدن كه پوست آن كنده شده است، استفاده مى‌كنند.

در هند از اين گياه به عنوان قابض، ضد كرم معده و روده، قاعده‌آور، مدّر و محلل استفاده مى‌كنند.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 284


سر شاخه گلدار اين گياه داراي اثر نيرو دهنده، هضم كننده ، صفرا بر، مسكن اعابف ضد عفوني كننده مجاري ادرار، مدر و ضد نزله،

قابض و تقويت كننده دستگاه تنفسي و رحمي است. به علاوه به طور محسوس اثر تب بر رفع التهاب سرخرگها و ضد كرم دارد و در استعمال خارج التيام دهنده زخم هاست.

علف چاي را در موارد كمي اشتهاف شكم روش، اسهالهاي ساده ، قولنج هاي كبدي و كليوي، زردي، اب اوردن، سنگ كليه، نزله هاي ششي،اغاز بيماري سل، اسم مرطوب،

كم خوني دختران جوان، هيستري، صرع،حالات تشنج، عدم تعادل عصبي، سر درد هاي عصبي،ميگرن، ساتيك، دردهاي عصبي،

بواسير، دفع كرم روده، تب هاي نوبه، قطع حالات قادعدگي در زنان جوان، تاخير وقوع قاعدگي، اختلالات مختلف قاعدگي، ترشحات مهبلي و غيره بكار مي برند.

اطباي قديم از ان براي مصارف درماني مختلف استفاده فراوان به عمل مياوردند مانند انكه كازين در سال 1858 دم كرده ان را در نزله ششي مزمن، اسم، دفع اخلاط چركين در

مسلولين و به طور كلي بيماريهاي سينه، مخلوط با گياهاني نظير invla helenium-glechoma hederaceal بكار مي برده اند،

به علاوه پزشك همزمان از ان نتايج مطلوب در رفه اب اوردن انساج به دست اورده بود.

w.bohn در سال 1927 متوجه شد كه علف چاي در رفه بي اختياري دفع ادرار، حركت و راه رفتن در حال خواب ف منشا هيستري، هم چنين سردرد، نفخ و زردي اثر معالج دارد.

در استعمال خارج، سر شاخه گلدار گياه مخصوصا روغن قرمزي كه از گلهاي ان به دست ميايد به صورت كمپرس در رفع و بهبود غالب زخم ها و سوختگيها بكار مي رود.

بررسي هاي ارزنده در سالهاي اخير، نشان داد كه فراودرهاي اين گياه اثر مدر در بهبود و رفع سوختگيها دارد

به طوري كه بكار بردن اعضاي گياه سبب ميگردد كه درد و ناراحتي سوختگيها به علت به وجود امدن نوعي بي حسي موضعي در حمحل سوختگي كاهش حاصل كند.

به علاوه به كار بردن ان موجب مي شود كه التهاب تسكين يافته از چركين شدن و به وجود امدن مايع تاول مانند در زير پوست محل سوختگي جلوگيري به عمل ايد

و تدريجا موجبات پيدايش پوست تازه در محل اسيب ديده فراهم گردد. اطباي مختلف با استفاده از اين گياه هر يك نتايج مشابه در درمان سوختگيها رسيدند

به طوري كه متفقا اان را در معالجه و رفع نارحتي ان موثر ذكر نمودند.

k.kahnt و عده اي ديگر مصرف ان را به صورت ماليدن بر رو عضو در رفع ناراحتيهاي رماتيسم و نقرس، توصيه نموده اند.

در طب عوام از فراوردهاي اين گياه به طوري كه اشاره ميگردد براي رفع همه نوع عوارض خارجي بدن مانند بريد گيهاي سطحي بدن

زخم هاي باز كوبيدگي خون مردگيها، در رفتگيها و حتي سياتيك، درد كمر، دردهاي تشنجي و غيره استفاده به عمل مياورند.

بهداشت پوست: اثر قابض و ضد عفوني كننده اين گياه موجب گرديه كه از آن در درمان عوارض پوست هاي چرب استفاده به عمل ايد.

معملا پوست صورت اگر چرب باشد پس از پاك كردن از مواد ارايشي بقاياي انها در منافذ پوست كه حالت باز شده دارند باقي ميماند و انها را مسدود ميكند.

برا ي نظافت كامل اين گونه پوست ها جوشانده 50 گرم سر شاخه هاي گلدار كياه را در يك ليتر اب تهيه كرده بر روي پوست صورت اثر مي دهند و ان را پاك ميكنند.

جوشانده مذكور از پيدايش چين در پوست صورت جلوگيري مينمايد و باعث طراوت ان مي شود.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 321-322

[pejuhesh237]

قسم اول: در اول سيم گرم و خشك و قوتش تا ده سال باقيست

و قسم دويم : در آخر دويم گرم و خشك

و قسم ديگر : گرمتر از اول کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص263

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

[pejuhesh237]

بايد توجه داشت كه مصرف مقدار زياد علف چاي به علت دارا بودن هيپرسين اثر تحريك كننده سلسه اعصاب و تشنج اور دارد.

حيواناتي مانند گاو و گوسفند اسب و غيره اگر ازاين گياه ضمن علوفه خود مصرف نمايند دچار نارحتي هاي پوستي ميگردند

بدين نحو كه در محلي از پوست بدن انها كه سفيد رنگ است لكه هاي قرمز ايجاد مي شود و مرگ سلول هيا سطحي بافت پيش ميايد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 323


.مقدار مصرف

براى درمان احتمالى ايدز با پزشك مطلع و واردى مشورت كنيد تا مقدار استاندارد عصاره را در اختيار شما قرار دهد

و يا داوطلب آزمايش در يكى از كلينيكهاى درمان آزمايشى اين بيمارى بشويد.

براى التيام زخم پس از اينكه محل زخم با آب و صابون كاملا تميز شد برگها و گلهاى تازۀ له‌شدۀ گياه را روى زخم بگذاريد.

براى تهيۀ دم‌كرده براى معالجه افسردگى و احتمالا تحريك سيستم دفاعى بدن  ٢ - ١  قاشق مرباخورى سرپر گياه خشك را در يك پيمانه

( ٢٢٠  گرم) آب جوش  ١۵ - ١٠  دقيقه خيس كنيد و تا  ٣  پيمانه در روز بخوريد.

طعم آن ابتدا كمى شيرين و سپس تلخ و قابض است.

به شكل تنظور  ۴ / ١  تا يك قاشق مربّاخورى  ٣  بار در روز مصرف شود.

اين گياه به كودكان زير دو سال نبايد داده شود و براى كودكان بزرگتر و افراد مسنتر از  ۶۵  سال از مقدار كم شروع و بتدريج تا حد مجاز و لازم اضافه گردد.

فاكتورهاى ايمنى

مهاركننده‌هاى MAO در تركيب با بعضى خوراكى‌ها ممكن است در ابعاد خطرناكى فشار خون را بالا ببرد

و علايم آن سردرد، سفتى گردن، آشفتگى و قى و سردى پوست بدن مى‌باشد.

البته قدرت تأثير گياه در مقدار مجاز به قدرت مهاركننده‌هاى MAO دارويى تجارتى نيست ولى مع هذا توصيه مى‌شود ا

شخاصى كه از اين گياه استفاده مى‌كنند نبايد از داروهاى Amphetamines  ١ ، مخدّرها، و از اسيدهاى آمينه Tryptophan ، Tyrosine

و قرص‌هاى ضد باردارى، بخورهاى ضد آسم، از داروهاى ضد سرماخوردگى و تب ينجه استفاده كنند.

و به علاوه بايد از خوردن قهوه، كالباس، ماست، شوكولات، باقلا و خوراكهاى دودى نظير ماهى دودى

و خوراكهاى شور مانند خيارشور خوددارى كنند.

در مواردى كه چاى كوهى به عنوان علوفه دارويى به دامها داده مى‌شود ماده شيميايى هايپريسين زير پوست دام جمع مى‌شود

و زير تابش اشعه آفتاب ايجاد سوختگى و تاول مى‌نمايد.

حتى در مواردى كه به جانوران آزمايشگاهى به مقدار زياد ماده شيميايى هايپريسين تزريق شده

و زير تابش اشعه آفتاب قرار داده شده‌اند، مرده‌اند.

ولى تحقيقات دانشمندان نشان مى‌دهد در مصارف اين گياه براى انسان در صورتى كه در حد مجاز توصيه شده، مصرف شود ايجاد

عوارض پوستى در برابر اشعه خورشيد نمى‌كند

مگر در پوستهاى خيلى حساس كه معمولا از ديگران در مقابل اشعه خورشيد حساستر باشند.

به همين دليل اشخاصى كه از اين گياه استفاده مى‌كنند، شبيه اشخاصى كه از آنتى‌بيوتيك تتراسايكلين   استفاده مى‌كنند

بايد حتى الامكان دور از تابش اشعه آفتاب باشند.

طبق گزارش‌هاى تحقيقاتى بين بيماران مبتلا به ايدز كه از اين گياه مصرف كرده‌اند،

فقط برخى از آنها كمى سرگيجه، حساسيت در مقابل اشعه آفتاب، آشفتگى و اسهال داشته‌اند.

سازمان نظارت بر خوراك و دارو در امريكا در مورد عوارض جانبى اين گياه كمى سردرگم مى‌باشد.

پس از اينكه ابتدا در سال  ١٩٧٧  مصرف آن را مضّر اعلام كرد، مدّتى پس از آن نظر خود را اصلاح و اعلام كرده است كه مصرف اين گياه

مخلوط با ورموت در حد مجاز توصيه شده بدون اشكال است.

به استثناى زنان باردار و مادران شيرده و كودكان زير دو سال براى ساير اشخاص سالم كه مبتلا به فشار خون نيستند

و از مهاركننده‌هاى MAO و ساير داروها و خوراكهاى معارض با مصرف اين گياه استفاده نمى‌كنند

استفاده از چاى كوهى در حد مجاز توصيه شده، بلامانع مى‌باشد

 ١ ) . آمفتامين به فرمول C ٩  H ١٣  N كه به عنوان بخور و يا به صورت محلول Spray در سرماخوردگى‌ها و تب ينجه و يا به صورت شكل

سولفات يا فسفات آن به عنوان محرك براى سيستم اعصاب مركزى مصرف مى‌شود

نام شيميايى آن racemic alpha-methyl-phenetylamine مى‌باشد.

و بيماران مى‌توانند زير نظر پزشك مصرف نمايند و اگر در حين مصرف كمى سردرد،

يا سفتى گردن، آشفتگى و يا عوارض ديگرى داشتند مصرف دارو را قطع كنند و اگر عوارض جانبى بالا مدتى ادامه داشت به پزشك مراجعه كنند. . کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 292 -290


الآثار الجانبية
صورة تظهر النقاط الشبه شافة في وريقات نبتة سانت جونز

أكثر التأثيرات الضارة شيوعا ذكرت هي الأعراض المعدية المعوية، والدوخة، الارتباك (التخليط الذهني)، التعب والتسكين العميق (التخدير).

نبتة سانت جون نادرا ما قد تسبب حساسية للضوء. هذا يمكن ان يؤدي إلى الحساسية البصرية للضوء ولحروق الشمس في الحالات التي ليس من المعتاد أن تسببها.

ويتصل بهذا، دراسات حديثة خلصت إلى أن استخراج مواد تتفاعل مع أشعة الضوء، سواء المرئية أو فوق البنفسجية،

لإنتاج الجذور الحرة، والجزيئات التي يمكن أن تسبب تلف خلايا الجسم. هذه المركبات يمكن أن تتفاعل مع البروتينات الحيوية في العين والتي إذا تضررت،

تترسب وتسبب اعتام عدسة العين المعروف بالكتاراكت أو الساد.

تسبب مكونات نبتة سانت جون عدة تداخلات دوائية من خلال حث إنزيم السيتوكروم P450 CYP3A4، وكذلك أيضا CYP2C9.

هذه النتائج تمثل زيادة في التمثيل الغذائي لهذه المكونات، مما أدى إلى انخفاض تركيز والاثر السريري. hyperforin التي تشكل جزءا رئيسيا يعتقد انها هي المسؤولة.

نبتة سانت جون أيضا، يمكن أن تسبب تفاعلات مع عقاقير أخرى من خلال الحث على ضياع بروتين سكري متعدد عن طريق زيادة في انخفاض الامتصاص

وزيادة التصفية الكلوية والتي تسبب انخفاض تركيز تلك العقاقير بالدم والتي تؤدي إلى انخفاض التركيزات السريرية وبالتاي نقص تأثيراتتها. سايت ويكيپديا

[pejuhesh237]

قسم اول:
و مجفف و ملطف و مدر بول و حيض و مخرج جنين و محلل و مفتح سدد

و جهة درد ورك نافع و برگش جهة التيام جراحات

و تنقیه زخمهاى متعفنه و رفع سوختگى آتش

و عصاره و طبيخ او جهة نقرس بيعديل

و مداومت شرب تخم او را هر روز نيم درهم با ماء العسل جهة عرق النسا مجرب دانسته‌اند

و جهة تب ربع تا نيم وزن او سداب به دستور مجرب شمرده اند

و بدلش تخم شبت و انيسون است

و قسم دويم :

و دو درهم از تخمش مسهل صفراى غليظ

و خوردن از آب سرد معين عمل اوست و در ساير افعال مانند قسم اول

و چون در شراب (حلال:حل کننده) بجوشانند طلاى او رافع جراحات عظيمه است

و قسم ديگر :

و مسهل رطوبات معده و مجفف او در جميع افعال قويتر از اول و ثانى

و سرخ كنندهء رخسار و مقوى معده و رافع فالج و عرق النسا و عسر بول

و حصاة و مسقط جنين و مدر حيض و مقاوم سموم و جهة استسقا و قولنج و تب ربع نافع

و طلاى او جهة بهق و آثار بواسير و ضربان مفاصل و التيام قروح نافع

و مصدع محرور و مصلحش سكنجبين

و قدر شربتش يك درهم و اقسام او بدل يكديگرند

و بدل همه او به وزن او اذخر و نصف او بيخ كبر است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص263





افعال و خواص قسم اول‏:آشاميدن آن جهت كزاز و تفتيح سده معده و كبد و امعا

و ادرار بول و طمث و اسهال مره صفرا و حمول آن نيز جهت ادرار بول و حيض

ضماد برگ آن جهت تنقيه و اندمال جراحات عظيمه و قروح رديه و سوختگى آتش

و ذرور آن جهت تنقيه قروح مترهله متعفنه نافع.

افعال و خواص قسم دوم‏: و آشاميدن تخم آن با شرابى كه آن را اردومالى نامند جهت عرق النساء

و ضماد نبات آن جهت سوختگى آتش نافع و قسم سيّم آن را كه داربروى نامند

افعال و خواص قسم سوم: آشاميدن دو درهم آن مسهل صفراى غليظ خصوصاً با آب سرد

و طلاى آن با زيت جهت فالج كه ميل كرده باشد گردن به سوى پشت

بدل‏ و نصف وزن آن شيطرج و نصف آن قردمانا نيز گفته‏ اند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 792-793

[pejuhesh237]

قسم اول:
و مجفف و ملطف و مدر بول و حيض و مخرج جنين و محلل و مفتح سدد

و جهة درد ورك نافع و برگش جهة التيام جراحات

و تنقیه زخمهاى متعفنه و رفع سوختگى آتش

و عصاره و طبيخ او جهة نقرس بيعديل

و مداومت شرب تخم او را هر روز نيم درهم با ماء العسل جهة عرق النسا مجرب دانسته‌اند

و جهة تب ربع تا نيم وزن او سداب به دستور مجرب شمرده اند

و بدلش تخم شبت و انيسون است

و قسم دويم :

و دو درهم از تخمش مسهل صفراى غليظ

و خوردن از آب سرد معين عمل اوست و در ساير افعال مانند قسم اول

و چون در شراب (حلال:حل کننده) بجوشانند طلاى او رافع جراحات عظيمه است

و قسم ديگر :

و مسهل رطوبات معده و مجفف او در جميع افعال قويتر از اول و ثانى

و سرخ كنندهء رخسار و مقوى معده و رافع فالج و عرق النسا و عسر بول

و حصاة و مسقط جنين و مدر حيض و مقاوم سموم و جهة استسقا و قولنج و تب ربع نافع

و طلاى او جهة بهق و آثار بواسير و ضربان مفاصل و التيام قروح نافع

و مصدع محرور و مصلحش سكنجبين

و قدر شربتش يك درهم و اقسام او بدل يكديگرند

و بدل همه او به وزن او اذخر و نصف او بيخ كبر است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص263


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


افعال و خواص قسم اول‏:آشاميدن آن جهت كزاز و تفتيح سده معده و كبد و امعا

و ادرار بول و طمث و اسهال مره صفرا و حمول آن نيز جهت ادرار بول و حيض

ضماد برگ آن جهت تنقيه و اندمال جراحات عظيمه و قروح رديه و سوختگى آتش

و ذرور آن جهت تنقيه قروح مترهله متعفنه نافع.

افعال و خواص قسم دوم‏: و آشاميدن تخم آن با شرابى كه آن را اردومالى نامند جهت عرق النساء

و ضماد نبات آن جهت سوختگى آتش نافع و قسم سيّم آن را كه داربروى نامند

افعال و خواص قسم سوم: آشاميدن دو درهم آن مسهل صفراى غليظ خصوصاً با آب سرد

و طلاى آن با زيت جهت فالج كه ميل كرده باشد گردن به سوى پشت

بدل‏ و نصف وزن آن شيطرج و نصف آن قردمانا نيز گفته‏ اند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 792-793




گرفتگى‌ها را باز مى‌كند و اخلاط و لزجى‌ها را از هم مى‌پاشد.

خوردن آن براى كزاز و باز كردن گرفتگى‌هاى معده و كبد و ازدياد ترشح ادرار نافع است و قاعده‌آور و مسهل صفرا مى‌باشد.

اگر دم‌كردۀ برگ آن با سركه رقيق و يا مستقيما عصارۀ برگ آن مرتبا تا  ۴٠  روز خورده شود، براى رفع درد ناحيۀ سرين و همچنين براى سياتيك و نقرس مفيد است.

اگر تخم گياه هر روز تا  ٢  گرم با عسل مخلوط و خورده شود براى سياتيك بسيار نافع است.

ضماد برگ آن براى پاك كردن و التيام زخمها و جراحتهاى شديد و وخيم و سوختگى آتش مفيد است.

پاشيدن گرد برگ براى پاك كردن زخمهاى متعفنه بسيار مؤثر است.

دم‌كردۀ آن براى ميگرن و سردردهاى عصبى و تأخير در عادت ماهيانه زنان جوان، آسم مرطوب، صرع، هيسترى و تسكين اعصاب مفيد است.

مقدار خوراك آن تا  ۴  گرم است كه به صورت گرد مستقل و يا به صورت دم‌كرده يا جوشانده استفاده مى‌شود.

براى تهيۀ دم‌كرده يا جوشانده  ۴٠ - ١٠  گرم برگ و گل را در  ١٠٠٠  گرم آب مى‌جوشانند يا دم مى‌كنند

به‌طورى كه در هر فنجان كه خورده مى‌شود  ۴ - ١  گرم حد اكثر از جرم برگ يا گل داشته باشد.

دم‌كردۀ  ٢  گرم از هريك از هوفاريقون، آويشن، بومادران براى هريك فنجان آب جوش براى رفع بى‌اختيارى ادرار نافع است.

روغن هوفاريقون: گل خشك هوفاريقون  ١  واحد و روغن زيتون  ١٠  واحد.

آن را در ظرفى مخلوط كرده مدت  ٢  ساعت روى آتش ملايم گذاشته گاه‌گاه به هم مى‌زنند و بعد مى‌گذارند  ٢۴  ساعت بماند پس از آن با فشار از پارچه‌اى گذرانيده صاف مى‌كنند.

ماليدن اين روغن براى رفع تشنج مفيد است و در زخمها اثر ضدعفونى‌كننده دارد

و در استعمال خارجى، در زخمها، جراحتها، ورمها، براى تسكين درد روماتيسم و لومباگو و به صورت روغن براى آفتاب‌زدگى و روغن زيبايى براى پوست مصرف مى‌شود.

اين روغن به نام St. John's wort oil معروف است. در فرانسه معمول است  ۵٠٠  گرم از سرشاخه‌هاى گلدار گياه را گرفته خرد كرده

و در يك ليتر روغن زيتون و نصف ليتر سركه سفيد مى‌ريزند و مدت  ٣  روز در آفتاب مى‌خيسانند.

سپس مخلوط را در حمام ماريه حرارت مى‌دهند تا سركه آن كاملا تبخير شود و روغن بماند

از اين روغن قرمز براى ماليدن روى جراحت و سوختگى به عنوان ضدعفونى‌كننده مى‌مالند

در التيام سوختگى بسيار مؤثر است. دم‌كردۀ آن در موارد كمى اشتها، اسهال ساده، قولنج كبدى و كليوى، زردى، سنگ كليه و كم‌خونى دختران جوان مصرف مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 284-285

[pejuhesh237]

.ساير تحقيقات جديد علمى كه در مورد گياه چاى كوهى انجام شده است.

گياه هوفاريقون يا چاى كوهى كه در امريكا به St. John's wort معروف است، از دو هزار سال پيش تاكنون به عنوان گياه شفابخش

بخصوص براى تسريع التيام زخم به كار مى‌رفته است،

تا اينكه در تحقيقات جديد علمى دانشمندان به خاصيت احتمالى آن در مورد تحريك و تقويت سيستم دفاعى بدن پى برده‌اند.

و هيجان‌انگيزترين خاصيت و ظرفيت درمانى آن در سال  ١٩٨٨  كشف شد

و آن وقتى بود كه محققان دانشگاه نيويورك به فعاليت قابل ملاحظه اين گياه بر ضد گروهى از ويروسها شامل HIV   كه عامل ايجاد

سندرومهاى نارسايى سيستم دفاعى بدن AIDS  است پى بردند.

و پس از آن تاريخ تعدادى از بيماران مبتلا به AIDS دربارۀ اثر درمانى مثبت مصرف اين گياه در بهبود بيمارى آنها گزارشهايى داده‌اند.

برگها و گلهاى گياه چاى كوهى حاوى غده‌هايى است كه در اثر فشار با انگشتان، اسانس روغنى قرمزى از آنها خارج مى‌شود.

در قرن اول ميلادى طبيعى‌دان معروف ايتاليايى به نام Pliny خيس‌كردۀ چاى كوهى در شراب قرمز را براى درمان مارگزيدگى تجويز مى‌كرد.

و پزشك يونانى Dioscorides اين گياه را در مصرف خارجى براى درمان سوختگى و در مصرف داخلى به عنوان مدّر، محرّك،

افزايندۀ عادت ماهيانه و براى درمان سياتيك و تبهاى نوبه‌اى (مالاريا) توصيه مى‌كرد.

جالب اين است كه در حدود دو هزار سال قبل شيخ الرئيس ابو على سينا و ساير حكماى ايرانى اين گياه را با نام هوفاريقون شناسايى

كرده و براى درمان سياتيك، نقرس، سوختگى، التيام زخمها و تحريك عادت ماهيانه و دهها ناراحتى ديگر توصيه و مصرف مى‌نمودند

كه مشروح آن را در آغاز اين بخش ملاحظه فرموده‌ايد.

در دوران رواج روش معروف پزشكى Doctorine of Signatures كه در آن مكتب با توجه به شكل گياه آن را براى درمان بيمارى‌ها با علايم

مشابه همان شكل مفيد مى‌دانستند، چون گياه چاى كوهى داراى عصارۀ قرمز خونى‌رنگ بود،

معتقد بودند كه براى درمان خونريزى‌ها و التيام زخمها و بريدگى‌ها مفيد است.

در قرن شانزدهم دانشمند گياه‌درمان آن عصر به نام John Gerard چاى كوهى را به عنوان پرارزش‌ترين داروها براى درمان زخمهاى عميق

توصيه مى‌كرد و در يادداشتهايش مى‌نويسد: گياه مدّر است و بر ضد سنگ مثانه بسيار مفيد مى‌باشد.

اولين فارماكوپۀ لندن در سال  ١۶١٨  توصيه مى‌كند كه اگر گلهاى نيم‌كوب چاى كوهى را با روغنى مثلا روغن زيتون مخلوط نموده

و مخلوط را مدت سه هفته در آفتاب بگذارند تنطور حاصل براى درمان زخمها مفيد است و اين روش معالجۀ زخم،

طى چند قرن بر جو پزشكى انگليس حاكم بوده است.

در قرن هفدهم ميلادى نيز گياه‌درمان ديگر انگليسى به نام Nicholas culpepper

در يادداشتهايش چاى كوهى را به عنوان تنها داروى مؤثر براى درمان زخم نامبرده و اشاره مى‌كند كه اگر آن را با شراب جوشانيده

و بخورند براى آسيبهاى داخلى مفيد است و اگر آن را به صورت پماد درآورند براى باز كردن انسدادها و كاهش ورمها

و بستن و به هم آوردن لبۀ زخمها بسيار مؤثر است.

مهاجران اوليه گياه چاى كوهى را با خود به امريكا وارد كرده و با تعجب مشاهده نموده‌اند

كه بوميان سرخ‌پوست امريكا قرنهاست كه به‌طور مرسوم قبيله‌اى از نوعى از اين گياه كه در امريكا مى‌رويد

براى درمان همان مواردى كه در اروپا معمول است، به كار مى‌برند و به عنوان تونيك براى درمان اسهال، تب،

نيش مارهاى سمّى و التيام زخم و ناراحتى‌هاى پوستى مصرف مى‌كنند.

در قرن نوزدهم Dr Charles Millspaugh پى به ارزش والاى درمان اين گياه برده و براى زخمهاى سربازان در جنگلهاى امريكا توصيه مى‌نموده است.

در تمام دوران قرن نوزدهم كه روش پزشكى هوموپاتى 1روش مرسوم و معمول در امريكا بوده است.

كليۀ هوموپاتها از اين گياه براى درمان زخمها، آسم و نيش جانوران سمّى، سياتيك، اسهال و بواسير و انواعى از اشكال فلج،

دارو تهيه و تجويز مى‌كردند. و هوموپاتهاى معاصر امريكا هم عينا چاى كوهى را براى همين موارد به كار مى‌برند.

پزشكان محقق و پيشاهنگ و مبتكر امريكا در قرن نوزدهم نيز از اين گياه براى پيشگيرى كزاز و درمان زخمها و هيستريا در مورد

ناراحتى‌ها و اختلالات عادت ماهيانه به سبب نيروى قاطع مؤثر آن روى سيستم اعصاب مركزى و نخاع استفاده مى‌كردند.

اخيرا به علت اينكه در سال  ١٩٧٧  سازمان نظارت بر خوراك و دارو در امريكا مصرف چاى كوهى را غير قابل اطمينان اعلام كرد،

بين كارشناسان گياه‌درمانى امريكا دودستگى ايجاد شده است.

زيرا برخى تحقيقات نشان مى‌دهد كه گاوهايى كه مقدار زيادى از اين گياه خورده‌اند

پوست بدن آنها در برابر تابش اشعه آفتاب حساس شده و تاولهايى ناشى از سوختگى در پوست ايجاد شده است.

و عده‌اى اين عارضه را در مورد انسان بخصوص اشخاصى كه داراى پوست حساس هستند نيز قابل تسرى مى‌دانند

و اين دسته از كارشناسان گياه‌درمانى امريكا مصرف داخلى اين گياه را براى اشخاصى كه داراى پوست حساس هستند توصيه نمى‌كنند

ولى معتقدند براى بقيه اشخاص اشكالى ندارد.

و در عين حال عدۀ زيادى از كارشناسان گياه‌درمانى معاصر امريكا به اين نظريه معتقد نيستند

و مى‌گويند بيش از  ٢٠٠٠  سال است كه اين گياه در مصرف داخلى براى درمان بيمارى‌ها در مورد افراد مختلف به كار رفته

و عوارض خطرناكى نداشته است، بنابراين حالا نيز مصرف آن را براى انسان بدون اشكال مى‌دانند

و گياه را به صورت مصرف خارجى براى درمان زخمها و به صورت مصرف داخلى براى سياتيك،

 ١ ) . هوموپاتى- Homeopathy روشى است كه طبق آن هر بيمارى را با همان دارويى كه آن را ايجاد مى‌كند درمان مى‌كنند

منتهى با دوز بسيار كم ى‌خوابى، گرفتگى‌هاى عادت ماهيانه، سردرد، سرماخوردگى،

ناراحتى‌هاى سينه‌اى و به عنوان آرام‌بخش مفيد مى‌دانند و توصيه مى‌كنند.

گياه چاى كوهى به‌طور گسترده و دقيق در روسيه و آلمان تحت پژوهش و تحقيق قرار گرفته است.

اين پژوهشها نشان داده است كه گياه داراى مقدار زيادى مواد شيميايى فعال به نام Flavonoids با ظرفيت ايجاد تعادل در سيستم دفاعى

بدن مى‌باشد. و در عين حال در گياه ماده شيميايى فعّال ديگرى به نام هايپريسين وجود دارد كه داراى فعاليت ضد ويروس

و ضد افسردگى است. تحقيقات ديگرى براى گياه چاى كوهى آثار ضد باكترى و ضد قارچ و ضد التهاب را تأييد مى‌كند.

چاى كوهى براى درمان ايدز    يكى از آثار هيجان‌انگيز و جالب چاى كوهى اثر مادۀ شيميايى فعّال هايپريسين بر ضد ويروس ايدز است.

يك پژوهش علمى كه گزارش نتايج آن در نشريه: Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است

حاكى از آزمايشهايى است كه در اين مورد در لوله‌هاى آزمايشگاهى در مورد جانوران به عمل آمده است.

اين آزمايشها نشان مى‌دهند كه گياه با سميت كم، آثار قابل ملاحظه‌اى بر ضد ويروسهايى مشابه HIV يعنى ويروس ايدز دارد.

ابتدا موشهاى آزمايشگاهى با ويروسهايى كه ايجاد بيمارى لوكميا ) Leukemia( مى‌كنند تزريق شده و سپس يك تزريق از عصارۀ گياه

چاى كوهى شده‌اند و اين تزريق صددرصد از بروز بيمارى در آنها جلوگيرى كرده است.

و در آزمايشهايى كه عصارۀ گياه از راه دهان به موش داده شده است نيز همين اثر جالب را نشان داده است.

پژوهشها نشان مى‌دهد كه عصارۀ گياه از سد خونى مغزى عبور مى‌كند كه اين خاصيت براى درمان ايدز بسيار مهم است

زيرا ويروس ايدز اغلب به مغز حمله مى‌كند. اين خواص گياه هيجانى بين دانشمندان ايجاد كرده

و موجب شده كه عده‌اى از آنها اين گياه را در مورد انسانهاى مبتلا به ايدز نيز به كار برند.

نتايج اين تحقيقات هنوز تا تاريخى كه اين كتاب نوشته مى‌شود منتشر نشده است

ولى نتايج مراحل اوليه مقدماتى پژوهشها در نشريه اخبار درمان ايدز   در سال  ١٩٨٩  منتشر شده كه بعضى از آنها تا حال آثار مثبتى بر

ضد ويروس ايدز نشان داده است و بيماران بهبودى محسوسى يافته‌اند

به اين معنى كه فعاليت سيستم دفاعى آنها محسوسا افزايش يافته، وزن آنها زياد شده، اشتها بهتر شده و انرژى بيشترى يافته‌اند.

اين اخبار هرچند مقدماتى است ولى بسيار هيجان‌انگيز مى‌باشد ولى به‌هرحال هنوز بايد با احتياط تلقى شود

و ما دام كه پژوهشهاى علمى به‌طور كامل مراحل قطعى خود را طى نكنند، با اينكه آزمايشهاى مقدماتى اميدبخش است،

نمى‌توان ادعا كرد كه چاى كوهى براى درمان ايدز مؤثر است.

معمولا به بيماران مبتلا به اين بيمارى كه براى آزمايش داوطلب مى‌شوند خود گياه داده نمى‌شود

بلكه از عصارۀ گياه كه عيار آن استاندارد شده باشد، داده مى‌شود.

چاى كوهى از نظر درمان زخمها مطالعات متعددى آثار چاى كوهى براى درمان زخم را تأييد مى‌كند.

مادۀ شيميايى هايپريسين و ساير مواد آنتى‌بيوتيك موجود در اسانس روغنى قرمزرنگ گياه ممكن است

براى پيش‌گيرى عفونت زخمها مفيد باشد و به علاوه مواد شيميايى Flavonoids موجود در گياه ظرفيت گياه را براى تحريك

و تقويت سيستم دفاعى بدن افزايش داده و براى كاهش التهاب زخمها كمك بسيار مؤثرى مى‌كند.

يك پژوهش جديد در آلمان نشان مى‌دهد كه در مقايسه با درمانهاى معمولى با ساير مواد شيميايى،

استفاده از گياه چاى كوهى مدت التيام زخم و سوختگى را خيلى كوتاه مى‌كند و جاى زخم نيز خيلى كمتر باقى مى‌ماند.

اين فرآورده در حال حاضر بيشتر در بازارهاى آلمان عرضه مى‌شود.

چاى كوهى به عنوان داروى ضد افسردگى تحقيقات نشان مى‌دهد كه مادۀ شيميايى هايپريسين موجود در چاى كوهى

ممكن است در ابعاد فعاليت ماده‌اى به نام MAO   دخالت كرده و آن را به مهاركنندۀ  تبديل كند. مهاركننده‌هاى MAO گروه مهمى از داروهاى ضد افسردگى مى‌باشند.

در يك پژوهش كوچك در آلمان كه  ١۵  نفر زن به منظور درمان افسردگى تحت معالجه قرار گرفته‌اند،

پس از اينكه به آنها چاى كوهى داده شد محسوسا بهبود يافتند، اشتهاى آنها افزايش يافت، به زندگى بسيار علاقه‌مند شدند

و اعتماد بنفس خود را بازيافتند و خواب آنها خوب شد.

ولى بايد توجه داشت كه اين گياه درمان فورى براى افسردگى نيست

و طبق پژوهشهاى يك كارشناس گياه‌درمان آلمانى به نام دكتر Rudolph Fritz Weiss

اثر چاى كوهى براى درمان افسردگى فورى نيست و شايد 3-2 ماه طول بكشد تا اثر آن ظاهر شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 287-290


إستعمالها لعلاج الاكتئاب

في 29 دراسة سريرية قامت بها مؤسسة كوشران شملت 5000 مريضاً مصاباً بالاكتئاب الحاد، تبين أن استخدام خلاصة النبات تتفوق على العلاج بالأدوية الوهمية وتماثل في تأثيرها

مضادات الاكتئاب النموذجية، كما كان معدل الآثار الجانبية أقل بمرتين من العلاج بالجيل الجديد من مثبطات إعادة استعمال السيروتونين الانتقائية ( Selective Serotonin Reuptake

Inhibitors (SSRI. وأقل بخمس مرات من الجيل القديم لمضادات الاكتئاب ثلاثية الحلقة، هذه الدراسات تمت على كل حال في البلدان الناطقة باللغة الألمانية،

وبذلك يأمل القائمون بهذه التجارب على استخدام هذا النبات بتوسيع انتشاره ويرون فيه مستقبلاً مشرقاً مليء بالتفاؤل.

بالمقابل المركز الوطني للطب التكميلي البديل (NCCAM) وغيرها من المعاهد الوطنية النتسبة للمنظمات الصحية، ومن خلال تجاربهم السريرية،

رأوا أن تأثير خلاصات النبات لاتتعد ى نتائج العلاج بالأدوية الوهمية، وبذلك يمكن إغفال نتائج العلاج بها،

إلا ان التأثير العلاجي لها يكون واضحاً عند من يعانون من اضطرابات في عمل الغدة الزعترية (التيموس) وخاصة الذي تترافق إصاباتهم مع حالات اكتئاب خفيفة ومزمنة
إستعمالات طبية أخرى

في بعض الدراسات التي أجريت على تأثير النبات على الأعراض الجسمية، وجد أنها لها تأثير خفيف أو بدون تأثيرو ما زالت النتائج غير نهائية.

فمادة الهيبرفورين hyperforin, والتي تعتبر من المكونات الرئيسية للنبتة، تفيد في علاج مدمني الكحول (الكحولية)، بالرغم من أن الجرعة والأمان والفعالية لم تحددبشكل نهائي،

إلا أن مادة الهيبرفورين لها تأثير مضاد للبكتيريا للجراثيم سلبية الغرام، مشتقات الهيبريسين والتي تشكل 0،3 % من محتويات النبتة والتي استخدمت في الدراسة،

تتحول إلى 0.13 % هايبرسين و 0.14 هايبرفورين،

والتي استخدمت في التأثيرات العلاجية للمصابين بفرط الحكية السلوكية Attention-deficit hyperactivity disorder Attention-Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) and Hyperkinetic

Disorder، واختلفت النتائج التي لم يتم اعتماد نتائجها حتى الآن.

قام فريق بحثي من جامعة كومبلوتنسي في مدريد (UCM) نفذت دراسة بعنوان Hypericum perforatum.

لتجد فائدة علاجية ضد مرض الشلل الرعاشي لباركينسون، مما يوحي بأن هذه النباتات ذات الخصائص المضادة للاكتئاب

وتحوي نسباً مهمة من المكونات النشطة المضادة للأكسدة التي يمكن أن تساعد في الحد من تدهور الخلايا العصبية التي يسببها المرض. سايت ويكي پديا