حسك

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

حسك
گياهى است از خانوادۀ Zygophyllaceae جنس Tribulus

نام علمى آن Tribulus terrestris L. مى‌باشد.

مغرب: حمص الامير

هندی:كوكهرو و هست‌چنكهار يعنى در پاى فيل چون بخلد فرياد برآورد

فارسی: «خارخسك» ، «شكر هنج» و «خار سوهوك» و به شيرازى حارسوهوك و به اصفهاني هرداد

عربی: حسك ، ضرس العجوز -و تخم آن «حسك دانه»

یونانی:

انگلیسی: Land caltrops-Caitrops

فرانسه: Tribule terrestre-Escarbol-Croix de Malte

آلمانی: Echter burzel

ایتالیائی:Cacciarella Basapie-Tribolo

[pejuhesh237]

برّى وبستانى می باشد

و بستانى بهتر است شبيه به نبات هندوانه و شاخهاى او منبسط بر روى زمين

و برگش شبيه به برگ زيتون و شاخهاى او خاردار

و ثمرش صلب و سه پهلو و از نخود كوچكتر و سفيد و اطراف او تند مركب القوىکتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص89

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

بری: و طعم ظاهر آن و شبنمى كه بران مى‌افتد ترش و جرم آن بيمزه و با اندك عفوصت و ثمر آن سه پهلو و اطراف آن نيز مانند خار

بستانی: و شاخهاى آن مرتفع از روى زمين و خارهاى آن ريزه و شاخهاى آن طولاني

و طرف بالاى شاخها غليظتر از طرف اسفل و بر آنها چيزى رسته بباريكى موى

و مجتمع شبيه بخوشه و ثمر اين نيز شبيه بثمر آن بهترين آن بستاني آن است .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 355

گياهي علفي، داراي ساقه هاي خوابيده در سطح زمين و پوشيده از تار است.

برگ و ساقه هاي جوان آنرا تارهاي ظريف ابريشمي مي پوشانند.

پراكندگي وسيع در نواحي مختلف كره زمين دارد بطوري كه مي توان آنرا در غالب نواحي كره زمين مشاهده كرد.

برگهاي آن متقابل و مركب از برگچه هاي كوچك و ريزي مي باشند كه به تعداد 3-6 زوج،در طرفين دمبرگ اصلي جاي دارند.

زائده واقع در زير برگ آن داراي ظاهر نوك تيز و پوشيده از تار مي باشد.

گلهاي آن در محور ساقه و يا در كناره برگها به وضع منفرد ظاهر مي شوند و رنگ زرد روشن دارند.

ميوه اش مدور،شامل 5 قسمت جدا شدني و خاردار است.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 451

[pejuhesh237]

برى آن در خرابها و نزديك آبها و بيشها مى‌رويد

و بستانى آن در نهرها مى‌رويد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 355

اين گياه در خرابه‌ها و نزديك آبها و در بيشه‌ها مى‌رويد. واريته‌هايى از اين گياه به نامهاى:

Tribulus terrestris var orientalis G. Beck. و

Tribulus terrestris var robustus) Boiss & Noe(Boiss. و

Tribulus terrestris var bicornis) C. A. Mey. (Hadidi.

در ايران در اطراف تهران، قم، راجرد و در آذربايجان در خوى، در شمال ايران، در فارس، در خراسان و در شاهرود، بسطام، بين دامغان و سبزوار مى‌رويد.

اين گياه در هند نيز در سرتاسر شبه قاره تا ارتفاع  ۴٠٠٠  متر در كشمير انتشار دارد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 6 ص 89-90

[pejuhesh237]

هيج جزء آن سمي نيست

قسمت مورد استفاده اين گياه، ريشه، ميوه، برگ، دانه و گاهي كليه اعضاي گياه است

در چين از گياه خارخسك به عنوان قابض، سقطكنندۀ جنين قاعده‌آور، ازديادكنندۀ ترشح شير ،

افزايش‌دهندۀ نيروى جنسى، مدّر ، ضد جانور انگل شكم تونيك و بند آورندۀ خونريزى استفاده مى‌شود.

از ميوه و از تخم آن براى معالجۀ آبسه‌ها، زخمها اسهال خونى،

قطع انواع خونريزيها و همچنين به صورت غرغره براى معالجۀ التهاب و برفك دهان استفاده مى‌شود

از ميوۀ آن به عنوان مادۀ مغذى براى تقويت كبد و كليه و همچنين براى افزايش ديد چشم مى‌خورند

از جوشاندۀ سرشاخه‌هاى گلدار گياه براى مداواى بيمارى‌هاى پوست و جرب در استعمال خارجى مصرف مى‌كنند

در هند از ميوه و دانه‌هاى آن به عنوان خنك‌كننده، مدّر، تونيك، افزايش دهندۀ نيروى جنسى استفاده مى‌شود.

و در موارد ادرار كردن با درد و ناراحتى‌هاى سنگ كليه و مثانه و ناتوانى جنسى تجويز مى‌شود.

دم‌كردۀ آن به عنوان مدرّ براى بيمارى‌هاى كليه و نقرس و سنگ مصرف مى‌شود. .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 6 ص 90
ريشه و ميوه گياه اثر مقوي و اشتها آور دارد د.برگ آن ،اثر مقوي و تصفيه كننده خون دارد

و مانند ريشه و ميوه گياه،التهاب مجاري ادرار را درمان مي كند

.براي ريشه ، ميوه و خاكستر برگ آن اثر مقوي باء قائل اند.

عده اي معتقدند كه ريشه گياه مقوي معده، بادشكن و قاعده اور نيز مي باشد و در درمان لمباگو موثر واقع مي شود.

در هند ،ميوه و ريشه گياه را در آب ، با افزودن مقدار كمي برنج مي جوشانند و از آن ، براي مصارف درماني استفاده مي كنند..

در ايران از ميوه آن توام با ميوه گياهان ديگر مانند عناب و سپستان ،

جوشانده اي تهيه مي شود كه به بيماران تب دار به عنوان تب بر و معرق داده مي شود.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 452

[pejuhesh237]

و خشكى او غالب و جالى کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص89

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين تفاوت:

مركب القوى از جوهر رطب اندك و يابس بسيار و حرارت لطيف و كرم و خشك در اول نيزگفته‌اند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 355

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مدر بول و مسكن درد مثانه و افزايندهء منى و مفتّت حصاة

و منضح و رادع و مليّن و رافع قولنج حار و با شراب جهة ادويهء سميّه

و ضماد عصاره و طبيخ او جهة ردع ورم حار و منع حدوث او و ريختن مواد به اعضا

و با عسل جهة قلاع و عفونة دهان و ورم عضل حلقوم و درد لثه

و اكتحال عصارهء او مبرد و مجفف و رادع است

و دو مثقال عصارهء خشك برّى او با شراب (حلال:حل کننده) جهة سم افعى

و پاشيدن آب طبيخ او جهة برطرف شدن كيك به غايت مؤثر

و چون نخود را در آب تازهء او مكرر پرورده كنند در تقويه باه بيعديل

و قدر شربتش تا پنج درهم و مضر سر و مصلحش بادام و روغن كنجد است

و تخم آن در افعال مثل عصارهء اوست

و روغن او كه از آب او در روغن كنجد ترتيب داده باشند طلا نمودن

و حقنهء او و آشاميدن او جهة تقوية باه و درد مفاصل

و نيكو كردن رنگ رخسار و درد كمر و درد گرده و عسر بول

و چكانيدن و ماليدن او در احليل و عانه و كمر جهة حصاة گرده و مثانه مؤثر

و قدر شربتش هفت مثقال است با ميفحتج يا نبيذ عسل

(+و چون خسكدانه را با شير تازه سه بار پخته خشك كنند در تقويه باه بيعديل است.)کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص89

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و آشاميدن عصارۀ برك و بيخ و ثمر تازۀ آن بتمامها جهت قرحۀ مجارى بول

و احليل كه به فارسي سوزنك و به هندى سوزاك نامند و تقويت باه و تفتيت حصاة و عسر البول و قولنج کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص355

[pejuhesh237]

و مدر بول و مسكن درد مثانه و افزايندهء منى و مفتّت حصاة

ادرار را زياد مى‌كند و مسكّن درد مثانه و افزايندۀ اسپرم بوده، براى خرد كردن سنگ كليه و مثانه بسيار مفيد است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد6 ص 90

و منضح و رادع و مليّن و رافع قولنج حار

ملين است و براى اعتدال بخشيدن به اخلاط عامل مؤثرى است .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد6 ص 90

و با شراب جهة ادويهء سميّه

و ضماد عصاره و طبيخ او جهة ردع ورم حار و منع حدوث او و ريختن مواد به اعضا

و با عسل جهة قلاع و عفونة دهان و ورم عضل حلقوم و درد لثه

. مضمضۀ عصارۀ آن با عسل براى رفع عفونت دهان و درد لثه و ورمهاى عضلۀ حلق نافع است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد6 ص 91

و اكتحال عصارهء او مبرد و مجفف و رادع است

و دو مثقال عصارهء خشك برّى او با شراب (حلال:حل کننده) جهة سم افعى

و پاشيدن آب طبيخ او جهة برطرف شدن كيك به غايت مؤثر

و چون نخود را در آب تازهء او مكرر پرورده كنند در تقويه باه بيعديل

و قدر شربتش تا پنج درهم و مضر سر و مصلحش بادام و روغن كنجد است

اگر نخود را در آب تازۀ خارخسك خيسانده و پرورده نمايند براى تقويت نيروى جنسى بسيار نافع است.

خوراك آن هربار  ٢٠  گرم است. خارخسك براى سر مضّر است و براى اصلاح آن بايد از بادام شيرين و روغن كنجد استفاده كرد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد6 ص 91

و تخم آن در افعال مثل عصارهء اوست

و روغن او كه از آب او در روغن كنجد ترتيب داده باشند طلا نمودن

و حقنهء او و آشاميدن او جهة تقوية باه و درد مفاصل

و نيكو كردن رنگ رخسار و درد كمر و درد گرده و عسر بول

و چكانيدن و ماليدن او در احليل و عانه و كمر جهة حصاة گرده و مثانه مؤثر

و قدر شربتش هفت مثقال است با ميفحتج يا نبيذ عسل

. مصرف تخم آن در جميع موارد مانند عصارۀ گياه است و اگر آب گياه را با روغن كنجد بپزند و دم كنند روغن آن به دست مى‌آيد

ماليدن اين روغن و يا خوردن آن براى تقويت نيروى جنسى و تسكين درد مفاصل و درخشان كردن رنگ رخسار و درد كمر و درد كليه و رفع بند آمدن ادرار خيلى نافع است.

ماليدن اين روغن به منطقۀ پشت زهار و كمر براى دفع سنگ مثانه و كليه نافع است. مقدار خوراك روغن آن  ٢٨  گرم است كه معمولا آن را با دوشاب يا خرما و يا عسل

مى‌خورند.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد6 ص 91


(+و چون خسكدانه را با شير تازه سه بار پخته خشك كنند در تقويه باه بيعديل است.)کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص89

و اگر تخم آن را كه حسك‌دانه نامند با شير تازه  ٣  بار دم كنند يعنى پس از هربار دم كردن خشك كنند و مجددا دم كنند و بخورند، در تقويت نيروى جنسى بى‌عديل است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 6 ص 91

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:



و آشاميدن عصارۀ برك و بيخ و ثمر تازۀ آن بتمامها جهت قرحۀ مجارى بول

و احليل كه به فارسي سوزنك و به هندى سوزاك نامند و تقويت باه و تفتيت حصاة و عسر البول و قولنج کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص355

اگر عصارۀ برگ و ريشۀ ميوۀ تازۀ آن خورده شود براى زخمهاى مجارى بول و سوزاك بسيار مؤثر است و نيروى جنسى را زياد مى‌كند

و سنگ مثانه را خرد مى‌نمايد و قطع ادرار را باز مى‌كند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 6 ص 91

[pejuhesh237]

.