ارجوان

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

ارجوان
گياهى است از خانواده‏Leguminosae تيره فرعى‏Caesalpinaceae


بضم همزه و سكون راى مهمله و ضم جيم و فتح واو و الف و نون و آن را زعيدا كويند

فارسی:ارغوان

و صاحب شرح الاسماء آن را نوعى «داذى» يا «دادى» خوانده است.

و دو نوع دادى ذكر كرده و مى ‏نويسد:

«داذى اسم تربة هنديه ينبذون بها شراب العسل ...... و قيل ان الداذى شجره».

به طورى كه ملاحظه مى‏شود طبق آنچه كه مايرهوف مترجم و شارح شرح الاسماء العقار مى‏نويسد

در قسمت اول داذى را نوعى خاك هندى دانسته است ولى در حقيقت گياهى است

به نام شيرزاد كه در ايران براى افزايش ترشح شير مى ‏خورند و در قسمت دوم آن را درخت مى‏ داند

كه همان ارغوان است كه در الابنيه عن الحقائق الادويه به نام داذى گفته شده است

عربی:«اكوان»، «ارجوان» و «ارجوان العرب»، «خرزيق» و «زعيد»

یونانی:

انگلیسی:انواع ارغوان Love tree و Red buds و Judas tree

فرانسه:انواع ارغوان Gainier و Arbre d'amour و Arbre de Judee و Siliquastre و Bouton rouge و Arbre de feu

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

گل آن بسيار سرخ و مائل بنفشي و انبوه و نيكو منظر و بوى چندان ندارد

و طعم آن اندك شيرين و مى‌خورند آن را و فارسيان آن گل را تنقل و مزۀ شراب مى‌كنند

و اعتقاد ايشان آن است كه تفريح مى‌آورد و حلق و آواز را نيكو و صاف مى‌كرداند

و چوب آن رخو و سبك و ثمرى ندارد مكر تخمى كه از ان مثل آن رويد و حافظ نوع آن باشد کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 112-113

درختچه ‏اى است به ارتفاع 10- 5 متر از خانواده‏Leguminosae ، داراى برگ كامل مدور يا قلبى شكل،

گل ارغوانى، به صورت خوشه‏هاى كوچك مى‏باشد.

گل قبل از باز شدن برگ در اوايل ارديبهشت‏ماه بر روى درخت ظاهر مى‏شود.

جام گل نامنظم، پرچمها 10 عدد و آزاد، ميوه نيام، بازشونده با دانه‏ هاى‏ فراوان. دايرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى)، ج‏2، ص: 165

[pejuhesh237]

منبت آن بلاد فارس است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 112-113

١ . ارغوان معمولى به نام علمى Cercis siliquastrum L. و مترادفهاى آن C. siliquosa St. Lager و C. florida Selisb. مى‌باشد.

درخت كوچكى است كه بومى اروپا و آسياست. در جنگلهاى شمال ايران در ارتفاعات ميان‌بند انتشار دارد.

در رستم‌آباد و در گرگان نيز ديده شده است. اين درخت در لرستان و بروجرد و كوه الوند و در خان‌آباد همدان نيز مى‌رويد.

در درختان كهن ارغوان، گلها در اوايل ارديبهشت قبل از باز شدن برگها به رنگ ارغوانى يكدست ظاهر مى‌شوند.

 ٢ . ارغوان گونۀ Cercis griffithii Boiss. و مترادف آن C. siliquastrum var Griffithii Bornm. مى‌باشد

. اين درخت در پشت‌كوه و پل‌دختر لرستان و تنگ ملاوى مى‌رويد. برگهاى آن از گونه‌هاى شمال ايران كوچكتر است.

 ٣ . ارغوان گونۀ Cercis canadensis L. . اين گونه بومى ايران نيست و در امريكاى شمالى مى‌رويد

ولى به عنوان درخت زينتى به ايران وارد شده و در باغها كاشته مى‌شود. گلهاى آن صورتى است.

 ۴ . ارغوان چينى Cercis chinensis Bge. اين گونه بومى چين است و به ايران وارد شده و كاشته مى‌شود.

گلهاى آن ارغوانى روشن است و در اواخر اسفند و اوايل بهار در ايران شكفته مى‌شود

و برگهاى آن قلوه‌اى نوكدار به رنگ سبز روشن در اواسط فروردين ظاهر شده و آخر پاييز خزان مى‌كند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 284-285

[pejuhesh237]

همه اجزائ ان استفاده میشود:شاخۀ ارغوان ، ميوه

هیچ جزئ ان سمی نیست


در چين از پوست و از چوب ارغوان چينى براى معالجۀ آبسه‌ها و ناراحتى‌هاى سر تجويز مى‌شود

و به علاوه براى بيمارى‌هاى مثانه نيز مصرف مى‌شود. پوست آن ضدعفونى‌كننده است .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 285

[pejuhesh237]

گرم مایل به اعتدال .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص18-19

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

اعتدال و مخرج اخلاط لزجه

و جهة برودت معده و كليه و تصفيهء لون و طبخ و او مقيّئ و منقى آلات تنفس و معده

و سوخته او جالس نزف الّدم و خضاب نيكوست و زنان ازو خطاط می سازند

و ريشهء بيخ آن را چون به قدر دو در هم بجوشانند مقيئّ قوى است و مصلحش برگ عناب و نمام

و بدلش صندل سرخ و نصف آن گل سرخ و دانهء ارغوان در ادويه عين قائم مقام تشميزج است.و شراب زهر ارجوان و مرباى آن در قرابادين ذكر يافتکتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص18-19

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و ذرور سوختۀ آن حابس نزف الدم و خضاب نيكو است و زنان از ان خطاط مى‌سازند

بسبب سياهي رنك آن و چون برابر و بمالند مژكان را بروياند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 112-113

[pejuhesh237]

اعتدال و مخرج اخلاط لزجه

و جهة برودت معده و كليه و تصفيهء لون و طبخ و او مقيّئ و منقى آلات تنفس و معده

و سوخته او جالس نزف الّدم و خضاب نيكوست و زنان ازو خطاط می سازند

و ريشهء بيخ آن را چون به قدر دو در هم بجوشانند مقيئّ قوى است و مصلحش برگ عناب و نمام

و بدلش صندل سرخ و نصف آن گل سرخ و دانهء ارغوان در ادويه عين قائم مقام تشميزج است.و شراب زهر ارجوان و مرباى آن در قرابادين ذكر يافتکتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص18-19

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

بسبب سياهي رنك آن و چون بر ابرو بمالند مژكان را بروياند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 112-113

گلهاى آن كمى شيرين است و آن را مى‏خورند مفرح است.

خوردن گل آن اخلاط لزج را خارج مى‏ كند و برودت معده و كليه را مرتفع مى‏سازد و سنگ مثانه را خرد مى ‏كند و براى صاف كردن صدا نافع است.

خوردن دم‏كرده گل آن قى ‏آور است و جهاز تنفسى و معده را پاك مى ‏كند و خوردن دم‏كرده پوست ريشه آن به مقدار 8 گرم قى‏ آور است.

گرد سوخته ريشه آن خونريزى را بند مى‏آورد و خضاب خوبى است و زنان از آن به عنوان مداد ابرو استفاده مى‏كنند.

مژگان را رشد داده و دراز مى‏كند. از نظر قى ‏آورى آن را بايد با عناب خورد. گلهاى ارغوان بسيار معطر است

و در فرانسه مانند كور آن را در سركه پرورده نموده و نوعى ترشى درست مى‏كنند

و يا در ساير ترشى‏ها به عنوان ادويه معطر مخلوط مى‏ نمايند. معارف گياهى، ج‏3، ص: 287

شراب زهر ارجوان مفرح و نافع است از براى خمار

صنعت آن‏

بكيرند كل ارغوان تر را و كوبيده آب آن را بكيرند صافى نموده بوزن آن نبات سفيد داخل كرده بقوام اورند شربتى دو اوقيه‏

مرباى زهر ارجوان مانع خمار است خوردن آن‏

صنعت آن‏

بكيرند كل ارغوان پاك كرده از سبزى و در يك من از آن دو من قند كوبيده داخل كرده بمالند

و در افتاب كذارند تا بيست و يك روز پس استعمال نمايند.کتاب قرابادین کبیر ص 601

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.