مقل

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

صمغ رزينى است كه از درختانى از خانوادۀ Burseraceae جنس Commiphora گرفته مى‌شود.

داراى گونه‌هاى مختلفى است كه معروف‌ترين آنها كه از آن مقل ارزق گرفته مى‌شود، گونه‌اى است

به نام علمى Commiphora mukul) Hook. ex Stocks(Engl. كه مترادف آن Balsamodendron mukul Hook. ex Stocks مى‌باشد.

مقل‏ :به ضم ميم و سكون قاف و لام

هندى :كوكل نامند به دو كاف عجمى اول مضموم و بعد از آن واو ساكن و كاف دويّم مكسور و در آخر لام

به سريانى مقلا و به رومى بذالبون‏

فارسی: بوى جهودان براى آنكه يهودان آن را بسيار بخور مى‏نمايند، «مقل» ، «خاك مقل» و «مقل ازرق»

عربی: «قفر» و «كور» و در كتب طب سنتى با نام «مقل» و «مقل اليهود»

یونانی:

انگلیسی:Bdellium


فرانسه:Bdellium

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

مراد از او صمغ درختيست مانند صمغ درخت كندر و بسيار عظيم


و صمغ آن هر چه مايل به سرخى و تلخى باشد مقل ازرق نامند

و مايل به زردى را مقل اليهود

و مايل به تیرگى و سياهى را صقالبى

و بادنجانى می باشد و او را مقل عربى گويند

و بهترين او زرد صاف و براق تلخ است كه زود حل شود و در آتش اندازند خوشبو باشد کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص248


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات :

وبهترین ان در آب زود گداخته شود و آميخته به چوب و خاشاك و رمل و خاك و غيرها نباشد

و آنچه به خلاف آن اوصاف باشد زبون و قوّت آن تا بيست سال باقى مى‏ماند

و چون كهنه شود تلخى آن زياده و هر چند كهنه‏تر گردد ميل به تيرگى مى‏نمايد

و نرم آن مبدل به خشكى و سختى مى‏گردد خصوصاً عربى آن و مغشوش به مر مى‏نمايند

و فرق به لزوجت مقل و براقى است به خلاف مغشوش.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 746


مشخصات مقل

به‌طور كلى تمام انواع مقل از نظر طعم تلخ است نوعى از آن به رنگ مايل به سرخ است كه مقل ارزق ناميده مى‌شود.

نوع ديگر آن زردرنگ است كه «مقل اليهود» گويند.

زيرا يهودى‌ها به عنوان بخور معطّر از آن استفاده مى‌كنند. و نوعى نيز به رنگ بادنجانى است كه از درختان ناحيۀ يمن گرفته مى‌شود.

مرغوبترين آنها نوعى است كه خالص بدون مواد خارجى، برّاق، لزج، چسبنده، نرم و خوش‌بو باشد.

طعم همۀ آنها تلخ است و اگر آن را در آتش بيندازند بوى مطبوعى نظير بوى برگ‌بو از آن متصاعد مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 6 ص 171

[pejuhesh237]

و در شحر صحر و عمان كثير الوجود است

و انچه از نواحى يمن خيزد بادنجانى می باشد کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص248

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


و بلاد هند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 746


درخت فوق در مناطق گرمسير هندوستان در ميسور، دكان، خاندش، سند و بلوچستان مى‌رويد.

برخى از گونه‌هاى اين درختان در يمن و جنوب عربستان و سواحل عمان مى‌رويند.

نام اين‌گونه را پارسا Commiphora molmol Engl. ذكر مى‌كند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 6 ص 171-172

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و قوتش تا بيست سال باقيست در اول سيم گرم و در اول دويم خشك .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص248

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و جالى و محلل و ملين طبع و مدر بول و شير و حيض و رافع حدة ادويه مسهله

و با ترياقيت و مفتت سنگ گرده و مسهل بلغم و مفتح سدد

و شرب او جهة سرفه رطوبى و گزيدن هوام و كزاز

و تحليل خون منجمد احشا و بواسير و تقوية باه

و تنقيهء سينه از اخلاط فاسده و عرق النسا و نقرس و احتباس حيض

و مشيمه و عسر ولادت و درد گلو و ربو و ضعف جگر

و رياح آن و با سركه جهة رفع تسمين مفرط

و ضماد او ملين اورام صلبه و تعقد عصب و ورم حنجره و فسخ عضل

و درد پهلو و رياح غليظه و خون منجمد تحت جلد و امراض رحم و مقعد و بواسير

و با آب دهن صايم جهة ورم پلك چشم و باد فتق و با اندكى سرنج جهة اسقاط دانه بواسير و ثاليل

و بخور آن جهة بواسير و حمول او جهة(+رفع) انضمام فم رحم و جذب جنين و رطوبات رحم

و ضماد مسحوق مطبوخ او با سه چندان سبوس گندم كه به جاى آب رب انگور باشد

با قدرى روغن گاو جهة ورم نغنغه از مجربات

و مضر ريه و مصلحش كثيرا

و مضر جگر و مصلح او زعفران

و شربتش يك درهم و بدلش دوثلث او مرو ربع او صبر است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص248


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و شيخ الرييس گفته قوّت تليين صقلبى زياده از غير آنست

و آشاميدن يك درم آن با شير تازه دوشيده جهت تقويت باه و بغدادى گفته چون اراده تليين طبيعت نمايند مقل را بكوبند

و آب گرم بر آن ريزند و بياشامند اسهال بلغم

و ضماد آن كه با كفى باقلا جوش داده خمير نموده باشند جهت قيلة الماء اطفال و باد فتق و قيلة الامعا را نيز به تخصيص مفيد

و احتقان جهت بواسير و بخور آن جهت دفع فساد هوا كه به سبب عفونت رطوبت بسيار و يا كشتار و يا مردار بسيار باشد

و حمول آن نيز جهت رفع انضمام فم رحم و انحدار و جذب جنين و قطع بواسير و رطوبات سايل از رحم و نشف آنها مفيد.

طلا نمودن آن نيز جهت دفع سميت لسع هوام.

ضماد آن جهت تليين اورام و تقعد عصب و فسخ عضل و خون منجمد تحت جلد

و با آب دهن صايم جهت قوبا و ضماد ممزوج خمير كرده آن با باقلا جوش داده

جهت اسقاط ثآليل آويخته و تحليل اورام بلغميه صلبه

و ضماد مقل اليهود جهت تحليل خنازير و آشاميدن مطبوخ آن جهت اورام باطنيه.

و اطريفلات مقلى و بخور و حبوب و دهن و اضمده و اقراص و مراهم و معجون آن در قرابادين كبير مذكور شد .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 746

[pejuhesh237]

و مدر بول و شير و حيض و رافع حدة ادويه مسهله

و با ترياقيت و مفتت سنگ گرده و مسهل بلغم و مفتح سدد

و شرب او جهة سرفه رطوبى و گزيدن هوام و كزاز

و تحليل خون منجمد احشا و بواسير و تقوية باه

و تنقيهء سينه از اخلاط فاسده و عرق النسا و نقرس و احتباس حيض

و مشيمه و عسر ولادت و درد گلو و ربو و ضعف جگر

و رياح آن و با سركه جهة رفع تسمين مفرط

و ضماد او ملين اورام صلبه و تعقد عصب و ورم حنجره و فسخ عضل

و درد پهلو و رياح غليظه و خون منجمد تحت جلد و امراض رحم و مقعد و بواسير

ضماد آن براى نرم كردن و تحليل ورمها بخصوص ورم حلق و تسريع در جذب و تحليل خون‌مردگى زير پوست نافع است.

و با آب دهن صايم جهة ورم پلك چشم و باد فتق و با اندكى سرنج جهة اسقاط دانه بواسير و ثاليل

و بخور آن جهة بواسير و حمول او جهة(+رفع) انضمام فم رحم و جذب جنين و رطوبات رحم

و ضماد مسحوق مطبوخ او با سه چندان سبوس گندم كه به جاى آب رب انگور باشد

با قدرى روغن گاو جهة ورم نغنغه از مجربات

و مضر ريه و مصلحش كثيرا

و مضر جگر و مصلح او زعفران

و شربتش يك درهم و بدلش دوثلث او مرو ربع او صبر است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص248


مقل براى ريه مضّر است و براى رفع عوارض آن بايد از كتيرا استفاده كرد.

اسراف در خوردن آن براى كبد مضّر است و براى رفع عوارض آن بايد از زعفران (حدود  ۴  گرم) استفاده كرد.

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و شيخ الرييس گفته قوّت تليين صقلبى زياده از غير آنست

و آشاميدن يك درم آن با شير تازه دوشيده جهت تقويت باه و بغدادى گفته چون اراده تليين طبيعت نمايند مقل را بكوبند

و آب گرم بر آن ريزند و بياشامند اسهال بلغم

اگر  ۴  گرم آن را با شير تازه مخلوط و بياشامند براى تقويت نيروى جنسى مؤثر است.

بغدادى معتقد است كه مقل را كوبيده و با آب گرم مخلوط و بياشامند براى لينت مزاج و تسهيل اخراج بلغم مفید است.

و ضماد آن كه با كفى باقلا جوش داده خمير نموده باشند جهت قيلة الماء اطفال و باد فتق و قيلة الامعا را نيز به تخصيص مفيد

و احتقان جهت بواسير

ضماد آنكه با  ٣٠  گرم باقلا جوش داده و خمير نموده باشند، براى باد فتق نافع است. تنقيه آن براى بواسير مفيد است



و بخور آن جهت دفع فساد هوا كه به سبب عفونت رطوبت بسيار و يا كشتار و يا مردار بسيار باشد

و حمول آن نيز جهت رفع انضمام فم رحم و انحدار و جذب جنين و قطع بواسير و رطوبات سايل از رحم و نشف آنها مفيد.

شياف آن براى باز كردن دهانۀ رحم و تسهيل و فرود آمدن جنين و قطع رطوباتى كه از رحم جارى مى‌شود نافع است.

طلا نمودن آن نيز جهت دفع سميت لسع هوام.

ضماد آن جهت تليين اورام و تقعد عصب و فسخ عضل و خون منجمد تحت جلد

و با آب دهن صايم جهت قوبا و ضماد ممزوج خمير كرده آن با باقلا جوش داده

جهت اسقاط ثآليل آويخته و تحليل اورام بلغميه صلبه

و ضماد مقل اليهود جهت تحليل خنازير و آشاميدن مطبوخ آن جهت اورام باطنيه.

و اطريفلات مقلى و بخور و حبوب و دهن و اضمده و اقراص و مراهم و معجون آن در قرابادين كبير مذكور شد .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 746



در بازار داروى ديگرى را به نام «مقل مكّى» عرضه مى‌كنند كه نبايد با مقل ازرق يا به‌طور كلى مقل اشتباه شود.

مقل مكّى صمغ نيست بلكه ميوۀ درختى است كه قابل خوردن است و درخت و ميوه شبيه به خرما مى‌باشد.

از نظر طبيعت مقل مكّى سرد و خشك و قابض است و اسهال را قطع مى‌كند و سيلان خون را هم بند مى‌آورد.


بخور مقل‏
چند نسخه آن در بخورات مذكور است‏
فصل در ذكر نسخ حبوبى كه اصل و عمود در انها مقل است‏
حبى كه بواسير را نافعست‏
صنعت آن‏
پوست هليله زرد هليله سياه از هريك پنج درم صبر سقوطرى هليله كابلى مقل ازرق از هريك پانزده درم تربد سفيد ده درم سكبينج پنج درم خردل دو درم مقل و سكبينج را در آب حل كنند و داروهاى ديكر كوفته و بيخته بان بسرشند
حبّ مقل ديكر بجهة بواسير
صنعت آن‏
مقل ازرق بيست مثقال صبر سقوطرى هليله سياه پوست هليله زرد از هريك سه مثقال كثيرا دو مثقال انجير سيعدد على الرّسم حب سازند و هر صبح سه عدد آن را فرو برند
حب مقل كه خون بواسير را بازدارد
صنعت آن‏
هليله كابلى بروغن كاو بريان كرده پنج درم مازوى سبز سه درم مقل ازرق پانزده درم مقل را در آب كند تا حل كرده باقى ادويه را كوفته و بيخته بان سرشته حب سازند شربتى از دو درم تا سه درم‏
حب مقل ديكر كه چون سه شب متوالى بنوشند وجع بواسير را تسكين دهد
صنعت آن‏
هليله سياه بليله امله منقى مقل ازرق از هريك چهار درم نمك هندى صعتر مصطكى سورنجان اشق هزاراسپند شيطرج نانخواه از هريك يك درم سنبل الطيب زعفران دارچينى وج قاقله سليخه از هريك هشت درم صبر سقوطرى بيست درم سكبينج دو درم مقل و سكبينج را در آب كندنا حل كنند و باقى ادويه كوفته بان بسرشند و حب سازند شربتى دو مثقال‏
حبّ مقل ديكر مسكن وجع بواسير مخترع مير ابو القاسم ولد مير محمد مسيح غفر اللّه لهما
صنعت آن‏
مقل ازرق صمغ عربى از هريك يك مثقال بيخ لفاح مصطكى بزر البنج جوزبوا تخم كرفس زعفران از هريك نيم مثقال افيون يك دانك عاقرقرحا مر صاف از هريك يك درم تخم خشخاش يك مثقال سكبينج يك دانك جندبيدستر نيم‏دانك مقل و سكبينج و صموغ را در آب باديان يا در شيره باديان كه با كلاب شيره كرفته باشند حل كرده باقى ادويه كوفته و بيخته در مقل و سكبينج محلول سرشته حبها سازند هر حبّى بمقدار نخودى و بوقت حاجت دو حب آن را فروبرند
حبّ مقل كه بجهة كشودن خون بواسير نافعست‏
صنعت آن‏
هليله سياه پوست هليله كابلى از هريك دو درم سكبينج سه درم تخم سپندان دو درم مقل ازرق پانزده درم مقل را در آب كندنا حل كنند و ادويه را بان سرشته حب سازند
حبّ مقل خداوند بواسير را نافع باشد و طبع را نرم كند
صنعت آن‏
مقل اليهود ده درم پوست هليله زرد هليله سياه پوست هليله كابلى از هريك پنج درم تربد سفيد مدبر ده درم سكبينج پنج درم خردل دو درم مقل را در آب كندنا حل كنند و ادويه كوفته و بيخته بان بسرشند و حب سازند شربتى از دو درم تا سه درم‏
حبّ مقل ديكر كه خون بواسير حبس كند
صنعت آن‏
هليله و بليله امله از هريك ده درم بسد كهربا صدف سوخته شاخ كوزن سوخته از هريك پنج درم زاج سفيد دو درم نانخواه سه درم مقل بيست درم مقل را با آب كندنا يا آب آهنكران حل كنند و ادويه را بان بسرشند و حبها بندند شربتى دو درم و در نسخه ديكر نانخواه و زاج داخل نيست و پنج درم مرواريد ناسفته داخل است و در نسخه ديكر صدف سوخته هليله سياه بليله امله منقى مقل از هريك يك جزو بسد سوخته كهربا از هريك نصف جزو است‏
حبّ مقل كه جهة بواسير و اعتقال طبع مجرب است‏
صنعت آن‏
امله مقشر پوست هليله زرد هليله سياه پوست هليله كابلى پوست بليله تخم كندنا از هريك پنج جزو مقل ازرق چهار جزو مقل را نيم كوفته در آب كندنا شسته بخيسانند و روز ديكر در هاون بكوبند كه مثل مرهم شود و ادويه را در آن سرشته بقدر نخودى حبّها سازند و هر روز در خلاى معده نه عدد تا پانزده عدد فروبرند و از چيزهاى سوداوى پرهيز نمايند
حبّ مقل ديكر كه خون بواسير حبس كند و نفخ و رياح را زايل كند
صنعت آن‏
هليله كابلى هليله زرد بليله از هريك ده درم صدف سوخته شاخ كوزن سوخته از هريك يك درم نانخواه سه درم مقل دو چند ادويه مقل را با آب كندنا حل كنند و حبّها بندند شربتى يك مثقال وقت خواب و در شفاء الاسقام چنين است هليله سياه و كابلى بليله امله صدف سوخته كهربا از هريك پنج درم نانخواه شش درم مقل ازرق بيست درم مقل را در آب كندنا بكدازند و ادويه را بان بسرشند و حبّها بندند شربتى سه درم ناشتا باب كرم مولف كويد كه اكر سه درم جوزجندم بر اجزا بيفزايند ميكردد اقوى‏
حبّ مقل ديكر كه خون بواسير حبس كند
صنعت آن‏
هليله سياه بليله امله منقى از هريك پنج درم تخم كندنا سه درم بسد كهربا صدف سوخته از هريك دو نيم درم مقل ازرق ده درم ادويه را كوفته و بيخته مقل را در آب برك سرو و آب برك كندنا حل نمايند و باهم سرشته حبّها بندند شربتى سه درم با آبى كه آهن تافته در آن سرد كرده باشند
حبّ مقل ديكر كه جهة بواسير دموى و ريحى و قطع خون رحم و بواسير مجربست منقول از كامل الصناعه‏
صنعت آن‏
هليله سياه امله حب الاس از هريك چهار درم جفت بلوط طراثيث كلنار مقل خبث الحديد مدبر از هريك دو درم مصطكى جوزبوا سنبل الطيب قرنفل از هريك يك درم تخم كندنا دو درم هليلجات و تخم كندنا را در روغن زيتون بجوشانند و مقل را در آب برك سرو حل كنند و ادويه را باز بسرشند و حبّها سازند و دو مثقال آن را با آب كرم بنوشند
حبّ مقل ديكر كه خون امدن از بواسير را بازدارد
صنعت آن‏
هليله كابلى بريان كرده سى درم كهربا ده درم مقل ازرق چهل درم مقل را در آب كراث حل كنند و ادويه را كوفته و بيخته بان سرشته حب سازند
حبّ مقل كه خون بواسير را بازدارد
صنعت آن‏
پوست هليله كابلى پوست هليله زرد بروغن بادام شيرين بريان كرده هليله سياه امله منقى از هريك دو درم بسد كهربا ودع سوخته از هريك يك درم مقل ازرق مساوى جميع اجزا مقل را در آب آهنكران حل كرده باقى ادويه كوفته و بيخته بان سرشته حب سازند شربتى دو درم‏
حبّ مقل ديكر از يوحنا ابن سرابيون بجهت خون بواسير

صنعت آن‏
هليله سياه بليله شير امله از هريك پنج درم زاج سفيد يك درم مقل ازرق دو درم مقل را در آب بكدازند و باقى ادويه را كوفته و بيخته بان سرشته حب سازند شربتى دو درم باب نيم كرم‏
حبّ مقل ديكر كه همين منفعت دارد
صنعت آن‏
هليله سياه بليله امله منقى از هريك دو درم مقل اليهود برابر تمام ادويه مقل را در آب كندنا حل كرده باقى ادويه را كوفته و بيخته بان سرشته حب سازند
[حبّ مقل جهة بواسير از مير محمد مسيح طبيب‏]
حبّ مقل جهة بواسير قلمى فرموده‏اند از مير محمد مسيح طبيب است كه فقير بسه واسطه ارشاد علم طب از آن معدن فضل و دانش نموده بدين ترتيب كه فقير از والد خود مير محمّد هادى تعليم يافته و معزى اليه از مير محمد تقى از والد خود مير محمد مسيح‏
صنعت آن‏
صبر سقوطرى پنج مثقال پوست هليله زرد مصطكى رومى زراوند مدحرج دارشيشعان از هريك دو مثقال پوست بليله غاريقون هش سفيد محموده مشوى از هريك يك مثقال كل سرخ تربد سفيد مدبر افتيمون اسطوخودوس ريوند چينى بيخ لفاح از هريك سه مثقال مقل ازرق پنج مثقال مقل را در آب كندنا حل كرده باقى ادويه را كوفته و بيخته بروغن كاو چرب نموده حبوب ساخته در سايه خشك نمايند شربتى يك مثقال‏
حبّ مقل بنسخه ديكر درد معده و امعا و بواسير را نافع باشد
صنعت آن‏
هليله سياه امله منقى بليله از هريك جزوى مقل برابر همه در آب كندنا حل كنند و داروهاى ديكر كوفته و بيخته در آن بسرشند و حب سازند شربتى دو درم‏
حبّ مقل بنسخه ديكر
صنعت آن‏
پوست هليله زرد پوست بليله هليله سياه امله مقشر از هريك دو درم مقل چهار درم در آب بخيسانند تا حل شود و ادويه را كوفته و بيخته بدان بسرشند و حب سازند شربتى تا دو درم‏
حبّ مقل بنسخه ديكر درد معده و امعا و بواسير را نافعست‏
صنعت آن‏
هليله سياه پوست هليله كابلى امله منقى از هريك جزوى مقل ازرق دو جزو صبر زرد تربد مدبر از هريك يك جزو نيم اجزا را كوفته و بيخته بروغن بادام چرب كنند و با آب حب سازند
حبّ مقل ديكر چون چند شب متوالى بخورند درد بواسير را تسكين دهد و بغايت نافع باشد
صنعت آن‏
هليله سياه پوست هليله كابلى منقى مقل ازرق از هريك چهار درم تربد سفيد يك درم نمك هندى نيم درم سنبل الطيب زعفران دارچينى سليخه از هريك دو درم مقل را در آب كندنا بخيسانند تا حل شود باقى ادويه كوفته و بيخته باب كندنا و مقل بسرشند شربتى دو مثقال‏
حبّ مقل بنوع ديكر شقاق مقعده را سود دارد و طبخ را نرم كند و محرور المزاج را موافق باشد
صنعت آن‏
پوست هليله زرد پوست هليله كابلى مقل ازرق از هريك ده درم كثيرا پنج درم انجير سيعدد در آب بپزند تا مهرّا شود و بپالايند و مقل و كثيرا را در آن حل كنند و پوست هليلجات را كوفته و بيخته بان بسرشند و حب سازند شربتى از دو درم تا سه درم‏
حبّ مقل كه جهة شقاق و بثور و اوجاع مقعده نافعست هرگاه طبيعت قبض باشد
صنعت آن‏
هليله سياه پوست هليله كابلى از هريك ده درم سكبينج سه درم حرف ابيض بريان دو درم مقل نرم چرب پانزده درم مقل را در آب كندنا حل كنند و حبّها سازند شربتى دو درم تا چهار درم‏
حبّ مقل كه اماس دقيق را سودمند و كاسر رياح بود
صنعت آن‏
تخم كرفس هزاراسپند انيسون مصطكى زعفران از هريك يك درم پوست هليله كابلى امله سكبينج مقل از هريك دو درم پودنه صحرائى فطراساليون اذخر قسط زرنباد درونج اسارون از هريك سه درم اجزا را كوفته و بيخته باب سداب تازه حب سازند شربتى يك مثقال‏
حبّ مقل قابض‏
صنعت آن‏
پوست هليله كابلى كه بروغن بادام چرب و يا بريان كرده باشند هليله سياه امله مقشر از هريك دو سير مرجان كهربا از هريك ده مثقال اجزا نرم كوفته و بيخته مقل را برابر اجزا مقل را در آبى كه آهن تاب كرده باشند حل نموده اجزا را بان بسرشند و حب سازند شربتى دو درم‏
حبّ مقل قابض ديكر اسهال و پيچش را كه از بواسير باشد سود دارد
صنعت آن‏
پوست هليله كابلى پوست هليله زرد كه بروغن بادام بريان نموده باشند هليله سياه امله مقشر از هريك دو درم بسد كهربا ودع سوخته از هريك درمى مقل ازرق برابر همه اجزا مقل را در آب كندنا حل سازند و اجزا كوفته و بيخته باب بسرشند و حب سازند شربتى دو درم‏
[دهن مقل‏]
دهن مقل منقول از طبّ كيميائى براكلسوس نافع بواسير را
صنعت آن‏
بكيرند مقل ازرق صافى خالص را و بخيسانند در عرق شراب يا در سركه و بدستور مقرر در قرع و انبيق تقطير نمايند و يا بشيشه كردن كج پس مقطر ميشود اولا آب و بعد از آن دهن و باقى ميماند در اسفل قرع نيز دهن‏
فصل در بيان ضماداتيكه اصل و عمود در انها مقل است‏
ضماد مقل استسقا را كه از برودت معده و جكر بوده باشد نافعست‏
صنعت آن‏
حماما سنبل الطيب قردمانا از هريك ده درم مقل ازرق اشق از هريك هشت درم سعد پنج درم صبر مرمكى كندر حب بلسان از هريك هفت درم لادن شش درم سليخه پيه بط عاقرقرحا ميعه خشك كل سرخ سيساليوس زراوند اكليل الملك قرنفل مصطكى از هريك پانزده درم عصاره قثاء الحمار شحم حنظل از هريك سه درم صمغها را با شراب حل كنند و باقى ادويه را كوفته و بيخته چنانچه رسم است درهم بسرشند و بر شكم ضماد كنند
ضماد مقل جهة كشودن دم بواسير در ساعت‏
صنعت آن‏
آب پياز آب برك كندنا كرفته مقل ازرق در آن حل كرده بخور مريم شحم حنظل مغز بادام تلخ عرطينثا سركين كبوتر بچّه آرد كندم سياه شده كوفته بر آن پاشيده ضماد كنند
ضماد مقل چون بر كمر اندازند بواسير و جميع امراض امعا را مفيد است‏
صنعت آن‏
مقل ازرق تخم كندنا عسل آتش نديده از هريك پنج مثقال علك البطم زفت رومى قسط تلخ برك مورد از هريك سه مثقال ميعه سائله راتينج از هريك دو مثقال افيون يك مثقال آرد عدس ده مثقال ادويه را كوفته و بيخته با سه عدد زرده تخم مرغ و دو درم پيه بروغن زيت كداخته با عسل بسرشند على الرسم و بر كرباس آب نديده ماليده ضماد نمايند و در نسخه ديكر بزرك پنج مثقال نيز داخل است‏
ضماد مقل كه بجهة بواسير مفيد است‏
صنعت آن‏
تخم كندنا بزرك مقل ازرق از هريك پنج درم كوفته بروغن كاو سرشته ضماد نمايند
ضماد مقل ديكر كه همين منفعت دارد
صنعت آن‏
مازوى سبز كندنا كه در روغن كاو بريان كرده باشند از هريك پنج درم مقل ازرق يك درم زعفران نيم درم افيون يك دانك نيم درهم سرشته ضماد نمايند و در نسخه ديكر ضماد بجاى مازوى سبز پياز است و وزن افيون يك دانك است‏
ضماد مقل ديكر استسقا را كه از برودت كبد و معده باشد نافع است‏
صنعت آن‏
حماما سنبل الطيب قردمانا از هريك ده درم مقل ازرق اشق از هريك پانزده درم سعد كوفى پانزده درم صبر سقوطرى مرّمكى كندر حب بلسان از هريك چهار درم قسط تلخ عاقرقرحا ميعه سائله سيساليوس ريوند چينى اكليل الملك قرنفل مصطكى از هريك پنج درم عصاره قثاء الحمار شحم حنظل از هريك سه درم صموغ را در شراب حل نمايند و باقى ادويه كوفته و بيخته بان سرشته ضماد نمايند و اكر قاروره سفيد و رقيق باشد ماء الاصول بدهند و اين نسخه همان نسخه قبل است الا آنكه در اوزان مختلف است و قسط داخل ندارد
ضماد مقل درد و اماس بواسير را بنشاند و انشقاق رحم بازدارد
صنعت آن‏
مقل ميعه سائله مغز استه زردالوى‏
تلخ پيه كوهان شتر مغز ساق كاو از هريك جزوى مجموع را در روغن كاو كه پياز در آن پخته باشند با زرده تخم مرغ حل نموده بر مقعده ضماد نمايند
ضماد مقل كه وجع بواسير را مفيد است‏
صنعت آن‏
پياز كندنا پخته در روغن بريان كرده از هريك پنج درم مقل ازرق يك درم زعفران نيم درم افيون يك دانك نيم ضماد نمايند
ضماد مقل كه بواسير را مخصوص است‏
صنعت آن‏
روغن مغز استخوان زردالوى تلخ پنج مثقال پيه بط پنج درم ميعه سائله سه درم مقل اليهود دو درم زفت رومى يك مثقال و نيم ضماد نمايند
ضماد مقل الجبر برامدن فقرات پشت را كه حدبه كويند نافع است‏
صنعت آن‏
راسن ابهل وج از هريك جزوى كوفته و بيخته در شراب طبخ نمايند تا مهرّا شود پس قدرى مقل در آن حل كنند و ضماد سازند
ضماد مقل ديكر الجبر بجهة عضوى كه از افتادن اسيب يافته باشد
صنعت آن‏
مقل ازرق بكلاب حل كرده در هاون بدسته بمالند تا خوب هموار شود و ادويه نسخه صدر داخل كرده بر كرباس آب نديده ماليده بچسبانند
ضماد مقل ديكر كه خنازير و مطلق اورام صلبه و دماميل را نافعست‏
صنعت آن‏
اشق علك البطم ميعه سائله مقل ازرق مغز قلم كاو پيه بط موم سفيد حلبه تخم كتان روغن سوسن اجزا كوفته و بيخته ضماد ساخته بكار برند
ضماد مقل دمل را پخته كند
صنعت آن‏
مقل چوب حيات از هريك يك توله ريوند چينى ششماشه زردچوبه حناى خشك از هريك دو توله پوست جوز القى سه ماشه مقل را در شراب يا در سركه يا در آب حل كرده ادويه كوفته و بيخته بان سرشته بر پارچه ماليده كرم نموده ضماد نمايند
ضماد مقل ديكر كه همين نفع بخشد
صنعت آن‏
مقل استه تمر هندى جوز القى ريوند چينى اجزا كوفته و بيخته باب سرشته حبوب سازند و خشك ساخته نكاه دارند و عند الحاجت سائيده بر پارچه ماليده ضماد نمايند
ضماد مقل ديكر كه سحج امعا و تزحر و رتق و بواسير و شقاق امعا را فائده دهد مجربست‏
صنعت آن‏
اكليل الملك بزرك شونيز تخم كندنا مساوى از هريك يك مثقال مقل ازرق پنج مثقال زفت رومى دو مثقال ميعه سائله يك مثقال اشق دو مثقال آنچه كوفتنى است بكوبند و آنچه كداختنى است بكدازند و اجزا را در روغن مخلوط كرده بر كمر بمالند
ضماد مقل كه صلابت طحال را سود دارد
صنعت آن‏
اشق بوره ارمنى نمك هندى مقل از هريك چهار درم كرسنه كزمازج از هريك شش درم سداب هشت درم كوكرد دو درم انجير ده عدد انجير را در سركه بپزند و اشق و مقل را در آن بكدازند و باقى ادويه را كوفته و بيخته اضافه نمايند و درهم بسرشند و ضماد نمايند
ضماد مقل ديكر كه صلابت طحال را نافع باشد
صنعت آن‏
مقل ازرق ده درم اشق پنج درم كرسنه آرد باقلا اكليل الملك حلبه تخم كتان بابونه آرد ترمس از هريك دو نيم درم انجير سياه پنجاه عدد مقل اشق كرسنه انجير را در سركه كهنه بخيسانند و نرم سازند و باقى اجزا كوفته و بيخته در آن بسرشند و قدرى روغن سداب اضافه كنند و مجموع را درهم مخلوط كرده بر سپرز ضماد نمايند
ضماد مقل كه صلابت و تحجر مفاصل را نافع است و نقرس را سود دارد
صنعت آن‏
اشق مقل حلبه بادام تلخ اشق و مقل را در روغن سوسن حل كرده اجزا كوفته بان سرشته ضماد نمايند
ضماد مقل ديكر صلابت معده و جكر و سپرز را نرم كند
صنعت آن‏
مقل ازرق اكليل الملك سنبل الطيب مصطكى از هريك سه درم افسنتين چهار درم صبر سقوطرى دو درم كل سرخ سه درم بابونه يك درم و نيم قصب الذريره يك درم اجزا را كوفته و بيخته باب عنب الثعلب سرشته ضماد كنند
ضماد مقل كه صلابت طحال را نافع بود
صنعت آن‏
مقل ازرق دو درم آرد باقلا آرد كرسنه آرد نخود خام اكليل الملك بزر كتان بزر حلبه بابونه ترمس سنبل الطيب از هريك نيم درم اشق يك درم انجير زرد بيست و چهار درم كوفته و بيخته با روغن بابونه يا روغن سداب سرشته ضماد نمايند
ضماد مقل كه طحال را نافعست و بتجربه امده است‏
صنعت آن‏
مصطكى يك مثقال علك البطم مقل از هريك دو مثقال جاوشير نيم مثقال در سركه خيسانيده بكرباس آب نديده ماليده بر سپرز بچسبانند
ضماد مقل فتق ريحى را نافعست‏
صنعت آن‏
زفت رومى شب يمانى حب الغار مقل قطران در آب برك كلم حل كرده خاكستر آرد حلبه بزر كتان بابونه كوفته و بيخته بران پاشيده با پيه كراز در روغن سوسن حل كرده ضماد نمايند
ضماد مقل كه محلل اورام كهنه است‏
صنعت آن‏
مقل حبّ البان تخم كرنب از هريك ده درم سنبل الطيب اشق مصطكى از هريك پنج درم موم سه درم روغن ناردين پانزده درم صمغها را در شراب حل كنند و باقى ادويه كوفته و بيخته اضافه نمايند و با موم روغن ضماد كنند
ضماد مقل كه جميع امراض مفاصل و انواع آن را نافعست‏
صنعت آن‏
بابونه خطمى اكليل الملك از هريك بيست درم اشق جاوشير مقل ازرق از هريك ده درم و موم و سركه پنج درم روغن شبت بيست درم ضماد نمايند
ضماد مقل كه ورم كهنه معده را تحليل دهد
صنعت آن‏
مقل حبّ بلسان تخم كرنب از هريك شش درم سنبل الطيب اشق مصطكى از هريك چهار درم موم سفيد روغن ناردين از هريك پانزده درم مقل و اشق را در شراب خيسانيده حل سازند و باقى ادويه را كوفته و بيخته در قدرى آب طبخ نموده موم روغن اضافه نموده ضماد كنند
ضماد مقل جهة ورم مقعده‏
صنعت آن‏
مقل دوازده درم در آب برك فنجنكشت كه بهندى سنبهالو كويند حلّ نموده زرنباد ريوند چينى زيره كرمانى كل بابونه اكليل الملك خبّازى از هريك قدرى مساوى كوفته و بيخته بان سرشته شب ضماد نمايند و صبح باب كرم بشويند
ضماد مقل كه ورم و درد بواسير را بغايت نافع است‏
صنعت آن‏
روغن كوهان شتر مغز ساق كاو روغن استخوان زردالو از هريك ده درم ميعه سائله دو درم مقل يك درم و نيم آب كندنا آب پياز از هريك قدرى لعاب تخم كتان لعاب حلبه از هريك بيست درم مقل را در لعابها حل كنند و همه را بر آتش نرم بقوام اورند آن كاه زعفران افيون از هريك دو دانك سندروس دو درم زفت رومى يك درم زرده تخم مرغ ده عدد و مجموع را در هاون بسايند تا همچون مرهم شود و بدستور ضماد كنند
ضماد مقل ديكر كه ورم صلب قضيب و انثيين را كه از برودت بود نافع باشد
صنعت آن‏
مويز بيدانه پيه كرده بز مغز قلم كاو پيه بط روغن كل موم سفيد پيه مرغ از هريك پنج درم مصطكى سه درم مقل حلبه تخم فرنجمشك از هريك چهار درم باقلا ده درم باقلا و مويز را طبخ نمايند تا مهرا و نرم شوند و درهم ماليده پيه و موم و روغن را درهم كداخته و صاف كرده باقى ادويه را كوفته و بيخته باهم بسرشند و ضماد سازند
ضماد مقل ديكر اورام سپرز را تحليل دهد و صلابت آن را نرم كند
صنعت آن‏
مرمكى مقل ازرق اشق كندر از هريك جزوى همه را در وزن برابر در سركه خيسانيده نرم سازند و بدستور بر سپرز ضماد كنند
ضماد مقل وجع بواسير كه بسبب حبس خون معتاد باشد سود دهد و مفتح دهن ركهاى باسود است‏
صنعت آن‏
آب پياز بخور مريم مقل قنه زهره كاو مجموع را درهم مخلوط نموده سرشته ضماد نمايند اكر توانند در افتاب نشينند تا خشك كردد بهتر است و الا شب ماليده برك بيد انجير كرم كرده بران بسته بخوابند و بعد از خشك شدن روز باب كرم بشويند
ضماد مقل كه نقرس بارد را سود دارد و بقاياى اورام بارده را تحليل دهد
صنعت آن‏
مقل ازرق كندر

حلبه بزرك اشق كوفته و بيخته بشراب ضماد كنند
[قرص مقل‏]
قرص مقل صلابت كبد و معده را دور كرداند و رياح بواسير را نفع دارد و اين تاليف محمد بن زكريا است‏
صنعت آن‏
مقل ازرق سه درم كل سرخ منزوع الاقماع ده درم سنبل الطيب مصطكى از هريك دو درم قسط تلخ مغز بادام تلخ از هريك يك درم و نيم زعفران يك درم مقل را در شراب حل نمايند و ادويه كوفته و بيخته بان سرشته اقراص سازند هر قرصى سه درم شربتى در صلابت كبد با آب كاسنى تازه و يا آب كرفس و يا آب رازيانه و در صلابت معده با عرق بادرنجبويه و در بواسير با آب كندنا
[قرص مقل بنسخه ديگر]
قرص مقل بنسخه ديكر كه همين منافع دارد و يكى از متاخرين آن را در سوء مزاج كبد وقتى كه با ورم صلب باشد ذكر كرده‏
صنعت آن‏
مقل ازرق سه درم مصطكى دو درم نيم سنبل الطيب دو درم قسط تلخ مغز بادام تلخ مقشر از هريك يك درم نيم زعفران مرمكى صافى از هريك يك درم مجموع را كوفته و بيخته سواى مقل ازرق كه آن را با شراب ريحانى يا آب كرم حلّ سازند پس ادويه كوفته را بان بسرشند و اقراص سازند هر قرصى سه درم شربتى يك قرص با آب كاسنى تازه در سوء مزاج حار و با ماء العسل يا شراب يا با ماء الكرفس و يا با ماء الرازيانج در سوء مزاج بارد كه با ورم صلب يا ورم بلغمى باشد
فصل در بيان مرهمى كه اصل و عمود در انها مقل است‏
[مرهم مقل از تاليفات بنده‏]
مرهم مقل قلمى فرموده‏اند كه اين از تاليف اين بنده درگاه ولايت‏مابست در تحليل اورام صلبه و صلابت عضلات مجربست‏
صنعت آن‏
مقل ازرق اشق از هريك هشت درم كل سرخ بيست درم كل بابونه هشت درم اكليل الملك عنب الثعلب از هريك نه درم برك چغندر ده عدد برك كلم پنج عدد زرنباد زراوند مدحرج مرزنجوش پرسياوشان از هريك چهار درم حاشا زوفاى خشك برك غار حلبه بزر كتان از هريك هشت درم عود هندى چهار درم مجموع را كوفته با آب پخته در هاون انداخته روغن حب الخروع بيست درم روغن ناردين پيه مرغ كداخته مغز قلم كاو از هريك شانزده درم روغن مصطكى هفت درم اشق و مقل را در سركه انكورى بخيسانند تا حل شود پس با مجموع ادويه پخته در هاون كرده چندان بدسته بمالند چون مرهم شود شبها بر موضع صلابت ضماد نمايند
مرهم مقل ديكر كه درد بواسير را بنشاند و نسخ را بشكند
صنعت آن‏
روغن استه زردالوى تلخ يك استار پيه بط پنج درم ميعه سائله سه درم مقل ازرق دو درم زفت رومى يك مثقال نيم بدستور مرهم سازند و بر پنبه كهنه الوده بر معده نهند
مرهم مقل ديكر كه بجهة بواسير نافعست‏
صنعت آن‏
روغن استه زردالوى تلخ ده درم پيه كوهان شتر دو استار موم صاف برك شفتالوى خشك از هريك سه درم مقل ازرق يك مثقال مرداسنك دو درم بدستور مرهم سازند و بر پنبه پاره كهنه نهاده بر موضع علّت نهند
مرهم مقل ديكر كه بواسير و نواصير و استسقا و شقاق مقعده را نافعست‏
صنعت آن‏
مقل ازرق چهار مثقال راتينج انزروت سفيدبوش دربندى سرطان نهرى محرق مرداسنك سفيداب قلعى نشاسته جاوشير علك البطم زراوند طويل از هريك يك مثقال كافور قيصورى نيم مثقال روغن كل روغن پيه كوهان شتر از هريك چهل مثقال موم سفيد سه مثقال آب كندنا بقدر حاجت صموغ را در آب كندنا و موم را در روغنها كداخته ادويه را كوفته و بيخته با صموغ محلول و موم و روغنها كداخته بسرشند و در هاون بدسته بمالند تا يكسان شود و استعمال نمايند و قبل از استعمال اين مرهم عضو را بابيكه بيخ نى در آن جوشانيده باشند بشويند
مرهم مقل ديكر كه بواسير و درد مقعده و زحير را نافعست‏
صنعت آن‏
مغز ساق كاو ده درم موم سفيد سه درم اقاقيا دم‏الاخوين كندر مر صافى از هريك نيم درم مرداسنك سفيداب از هريك يك درم نيم مقل اليهود يك درم افيون يك دانك روغن كل سرخ بيست درم بطريق معمول مرهم سازند و بكار برند
مرهم مقل ديكر نيكو است از براى شقاق مقعده و ورم آن و اوجاع بواسير
صنعت آن‏
سفيداب ارزيز يك درم مرداسنك مقل ازرق از هريك يك درم روغن بنفشه روغن كل سرخ مغز ساق كاو موم آب برك كشنيز تازه از هريك پنج درم بدستور مقرر مرهم سازند و بمالند بر مقعده و بركيرند در باطن با پنبه باذن اللّه تعالى نافع است‏
مرهم مقل ديكر نافع از براى شقاق مقعده كه بسيار كرم و سوزان نباشد
صنعت آن‏
موم مصفى روغن كنجد پيه بط مغز ساق كاو پيه كوهان شتر مقل از هريك بقدر حاجت مقل را داخل كرده در هاون بدسته بمالند تا يكسان شود و استعمال نمايند
مرهم مقل ديكر كه نواصير و بواسير و شقاق و درد مقعده را مفيد است‏
صنعت آن‏
روغن كنجد پيه بط مغز ساق كاو روغن كوهان شتر زرده تخم مرغ مقل ازرق اجزا مساوى مقل را در لعاب بزر كتان حلّ نموده با مجموع بدستور مقرر مرهم سازند
[معجون مقل‏]
معجون مقل طبع را نرم دارد و بواسير و بادها را كه در مقعده و رودها باشد فائده دهد و اماس مقعده را سودمند بود
صنعت آن بنسخه شفائى‏
پوست هليله كابلى بليله امله منقى سپندان سفيد تخم كندنا تخم شاه‏سفرم از هريك پنج درم مقل پنجاه درم در سركه انكورى حل كنند با سه چندان عسل كف كرفته بقوام اورند و داروها بدان بسرشند شربتى دو درم‏
صنعت اين معجون بنسخه حكيم معصوم‏
مقل ازرق ده درم پوست هليله زرد پوست هليله كابلى پوست بليله امله منقى سپندان تخم كندنا شاه‏تره از هريك پنج درم مقل در آب كندنا حل كنند و داروها در آن بياميزند و با سه وزن آن عسل بسرشند شربتى دو درم‏
معجون مقل ديكر جهة اسهال بواسير و تقويت معده و تفتيش رياح‏
صنعت آن‏
مقل ازرق پوست هليله زرد پوست بليله امله منقى تخم سپندان شاه‏تره از هريك شش مثقال تخم كرفس سياه دانه از هريك ده مثقال عود غرقى خام قرنفل بسباسه مصطكى از هريك يك مثقال مقل را در آب كندنا حل كرده نيمن عسل را بقوام اورده مقل را داخل كرده بر اخكر كذارند تا نشف رطوبت آن شود ادويه كوفته و بيخته بروغن بادام چرب نموده باب بسرشند شربتى از يك مثقال تا دو مثقال‏.کتاب قرابادین کبیر ص 1248-1251

[pejuhesh237]

.