مسك

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن
مسك
خون منجمديست كه از حيوانى كوچكتر از آهو
و در بلاد چين و هند و ترك حاصل می شود او را آهوى چينى نامند
دستهاى او كوتاه تر از پا و دو دندان پيش او كج بطرف زمين و شاخ او منحنى
و سفيد و دراز به حدى كه به دنبالهء او رسد و در آن سوراخها كه استنشاق به او كند
و مسك چهار قسم می باشد يكي را تركى نامند
و آن حيوانيست كه از آن حيوان به طريق حيض یا بواسير دفع شده و بر روى سنگها منجمد مي گردد
و او در غايت خوشبوئى و بوى او رعاف مى آورد
و رنگش زرد و قطعات او دراز و با صلابت و قليل الوجود است دويم نبنّى نامند و آن نافه است
و از جمعيت خون او در حوالى ناف بهم می رسد و بعد از رسيدن به سبب خارش با پوستى كه ظرف اوست مى افكند
و يكي را چينى نامند و او خونيست كه بعد از صيد موضع ناف او را شكافته اطراف او را به دست مي مالند
تا خون اطراف در يك جا جمع شود پس خشك مي كنند و آن سياه با صلابت می باشد
و قسم چهارم را هندى نامند و آن خونيست كه از ذبح آن حيوان به هم می رسد با جگر
و سرگين او خمير كرده خشك می نمايند و او اشقر و غير صلب است
و عملي را از ريوند و عود و سنبل و حسن لبه و جگر خشك كرده بز و برگ مورد و قرنفل
و خون كبوتر و قدرى مشك ترتيب ميدهند در نافها مي كنند
و علامت مغشوش از سياهى مفرط و ثقل او معلوم است
و آنچه در نافه باشد ريسمانى را به سوزن اول از نافه گذرانيده پس
از وسط سير بگذارنند هر گاه بوى سير نداد خالص است والا فلا
و آنچه در غير او نافه باشد در كف دست قدرى از آن را با آب دهن بمالند
اگر حل شود خالص و اگر فتيله كردد مغشوش است
و ارسطو گويد خالص سائيدهء مشك در ظرف رطوبت دار به قدر يك ساعت وزنش زياده می شود
و بهترين او تبتی و قوتش تا سه سال باقيست و از نافه بيرون آوردهء او تا يك سال
در سيم گرم و در دويم خشك
و هر چند كهنه گردد خشكى او غالب می شود
و مفتح سدد و محلل اخلاط بارده و مقوى اعضاى رئيسه
و حرارة غریزية و اعضاى ظاهرى و باطنى و حواس
و مفرح و مقوى باه و حابس طبع و مسكر
و جهة ضعف دل سوداوى و غشى و رفع ضرر ادويه سميه
و مسهله و سمومات و غم و وحشت و خفقان بارد
و ماليخوليا و خدر و فالج و لقوه و رعشه و بلادت و نسيان
و رياح امعا و نيكوئى رخسار و رسانيدن قوة ادویه به عمق بدن
و در اكحال به طبقات چشم مؤثر
و شرب او در رفع سم بيش و قرون السنبل بيعديل
و فرزجهء او معين حمل و طلا
و سعوط او جهة سكته و جميع امراض باردهء دماغى
و با روغن بان بر مقدم دماغ و بوئيدن او جهة منع نزلات
و صداع بارد و با روغن خیرى بر احليل جهة تحريك باه
و اكتحال او جهة ظلمة بصر و بياض دمعه و ظفره نافع
و مضر محرورين و مصلحش كافور و روغن بنفشه
و بوئيدن او مورث زردى رخسار
و شرب او باعث بدبوئى دهان و مصلحش گلاب
و قدر شربتش تا نيمدرهم و بدلش مثل او جند و نصف او ساذج.

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص245-246