مچوقان‏

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم.

[pejuhesh237]

مچوقان‏
به فتح ميم و ضم جيم عجمى و سكون واو و فتح قاف و الف و نون.


فارسی:

عربی:

یونانی:

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

و آن بيخ نباتى است سفيد رنگ شبيه به فاشرا.

نبات آن كثير الاصول شاخ‏هاى آن مفروش بر زمين و برگ آن مدور

و در آن رگهاى بسيار و ثمر آن شبيه به گشنيز و در خوشه مانند خوشه عنب الثعلب

و در وسط تابستان در تموز مى‏رسد

و بيخ آن سطبر و سفيد مانند بيخ فاشرا و بعضى آن را بيخ فاشرا دانسته‏اند

و نيست چنين جهت آنكه بيخ فاشرا با حرافت و حدت بسيار است به خلاف اين بيخ.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 728

[pejuhesh237]

.از ادويه جديده است كه از ارض جديد از بلدى كه مچوقان نامند نصارى مى‏ آورند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 728

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

در دويّم گرم و خشك و با قوّت مسهله و قابضه مانند راوند

و از اين جهت به غلط بعضى نوعى از راوند دانسته‏اند و نيست چنين جهت آنكه در اين دوا نسيت كيفيتى كه مستكره طبيعت باشد

و رايحه ثقيل و طعم كريهى چنانچه در رواند است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 728

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

جهت نوازل و وجع مفاصل و گرده و قولنج و سلعه رطبه نافع جهت آنكه مسهل و مخرج بلغم و ماييت فاسده از بدن

و مخرج خلاصه آن و بسا است كه استعمال يك قيراط آن با شربتى

و يا معجونى موافق پنج شش مجلس بى‏تعب اطلاق مى‏نمايند

و بالجمله از مسهلات ملوكيه است كه معالجه كرده مى‏شود

با آن و چوب چينى و يا عشبه و شجرة النبى و صاصفراس و قوّت قنبا كه عصاره ريوند نامند

و امثال اينها جهت آتشك و حكه و جرب و وجع مفاصل و ظهر و غيرها

و در حميات مزمنه مستمره عظيم النفع است جهت آنكه مفتح سده است به قوّت تمام

و كيفيت استعمال آن به انحاى بسيار است از مرباى آن مانند مرباى اصول ديگر

و معجون بيشتر سفوف آن با شكر يا اشربه مناسبه مرض با عرق رازيانه يا انيسون يا دارچينى و يا مطبوخ هر يك آنها

و بهترين معاجين معجون ورد مسهل است جهت آنكه مناسب و موافق آنست در غايت موافقه

و همچنين آب مطبوخ آن مانند چوب چينى كه قوّت آن در آب باز داده شود

كه يك شبانه روز در آب اول خيسانيده باشند با شكر تنها

و يا با مقويات دوا و اعضاى رييسه چنانچه در آب استعمال مسهله لطيفه و شديده است نيز

و بعد از استعمال آن اگر به مقدار نيم ساعت خواب نمايند باعث تقويت عمل آن مى‏گردد

به خلاف مسهله لطيفه ديگر كه خواب باعث ضعف و يا بطلان عمل آنها است.

مقدار شربت آن‏: در اطفال غير بالغ نيم درم و در اقويا و بالغين از يك درم به حسب قوّت و ضعف مزاج.

بدان كه در اين دوا قوّت انضاج است و لهذا جايز است استعمال آن بدون منضج

و از خاصيت آن منع قى و غثيان است به خلاف ساير ادويه مسهله و مفتح سدد است از مجارى ضيقه

و عروق شعريه و سواقى و غيرها خواه در كبد باشد و خواه در ساير اعضا و جهت امراض رحم

و اختناق آن و غيرها از امراض مختلفه مختصه به آن نافع و رب آن نيز مانند رب هليله به عمل مى‏آورند

و مقدار يك قيراط آن با خوشابات و يا اشربه مناسبه چند مجلس كافى اجابت مى‏نمايند

كه نقا حاصل مى‏گردد بى‏تعب. الحاصل اين دوا از ادويه ملوكيه است

و اطفال و زنان حامله و مرضعات را سودمند و بيغايله است چنانچه گفته‏اند و باقى منوط به تجربه است. کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 728-729

[pejuhesh237]

جهت نوازل و وجع مفاصل و گرده و قولنج و سلعه رطبه نافع جهت آنكه مسهل و مخرج بلغم و ماييت فاسده از بدن

و مخرج خلاصه آن و بسا است كه استعمال يك قيراط آن با شربتى

و يا معجونى موافق پنج شش مجلس بى‏تعب اطلاق مى‏نمايند

و بالجمله از مسهلات ملوكيه است كه معالجه كرده مى‏شود

با آن و چوب چينى و يا عشبه و شجرة النبى و صاصفراس و قوّت قنبا كه عصاره ريوند نامند

و امثال اينها جهت آتشك و حكه و جرب و وجع مفاصل و ظهر و غيرها

و در حميات مزمنه مستمره عظيم النفع است جهت آنكه مفتح سده است به قوّت تمام

و كيفيت استعمال آن به انحاى بسيار است از مرباى آن مانند مرباى اصول ديگر

و معجون بيشتر سفوف آن با شكر يا اشربه مناسبه مرض با عرق رازيانه يا انيسون يا دارچينى و يا مطبوخ هر يك آنها

و بهترين معاجين معجون ورد مسهل است جهت آنكه مناسب و موافق آنست در غايت موافقه

و همچنين آب مطبوخ آن مانند چوب چينى كه قوّت آن در آب باز داده شود

كه يك شبانه روز در آب اول خيسانيده باشند با شكر تنها

و يا با مقويات دوا و اعضاى رييسه چنانچه در آب استعمال مسهله لطيفه و شديده است نيز

و بعد از استعمال آن اگر به مقدار نيم ساعت خواب نمايند باعث تقويت عمل آن مى‏گردد

به خلاف مسهله لطيفه ديگر كه خواب باعث ضعف و يا بطلان عمل آنها است.

مقدار شربت آن‏: در اطفال غير بالغ نيم درم و در اقويا و بالغين از يك درم به حسب قوّت و ضعف مزاج.

بدان كه در اين دوا قوّت انضاج است و لهذا جايز است استعمال آن بدون منضج

و از خاصيت آن منع قى و غثيان است به خلاف ساير ادويه مسهله و مفتح سدد است از مجارى ضيقه

و عروق شعريه و سواقى و غيرها خواه در كبد باشد و خواه در ساير اعضا و جهت امراض رحم

و اختناق آن و غيرها از امراض مختلفه مختصه به آن نافع و رب آن نيز مانند رب هليله به عمل مى‏آورند

و مقدار يك قيراط آن با خوشابات و يا اشربه مناسبه چند مجلس كافى اجابت مى‏نمايند

كه نقا حاصل مى‏گردد بى‏تعب. الحاصل اين دوا از ادويه ملوكيه است

و اطفال و زنان حامله و مرضعات را سودمند و بيغايله است چنانچه گفته‏اند و باقى منوط به تجربه است. کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 728-729

[pejuhesh237]

.