ماغر

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن
ماغر
به فارسى بز و به تركى كجى نامند
گوشت او نسبت بسيار لحوم سرد تر و كثيف تر از گوسفند
و موافق محرورين و فصل گرمى هوا
و مضر سوداوى مزاج و مصلح او بادام و نارجيل و خرماست
و ميوها و ترشيها و كشك با او به غايت مضر است
و گوشت بزغاله مافوق شش ماه بسيار با رطوبت
و بهترين لحوم و مسكن غليان خون و ملطف است
و پيه بز محلل و با قوة قابضه و مسكن دردها
و روياننده گوشت زخمها و شراب او جهة رفع سم زراريح
و حريرهء او با نشاسته و آرد برنج و جاورس جهة سحج
و اسهال كه از اغذيه به هم رسد و افراط عمل دواى مسهل
و حقنه او با آرد جهة قرحهء امعا
و ضماد او با سرکين او و زعفران جهة نقرس مفيد
و طلاى سركين او بغايت محلل و جهة ورمهاى كهنه و استسقا و ورم سپرز
و سوختهء او الطف و جالى و با سركه جهة داء الثعلب
و با عسل جهة جرب و وضح و اورام صلبه
و سعفه و قروح ساعيه و شهديه و با بزرالبنج جهة كوچك كرده انثيان از مجربات
و شرب او جهة گزيدن هوام و رفع يرقان
و با ماء العسل جهة گشودن حيض و اخراج جنين
و فرزجهء سرگين خشك ان را با كندر جهة رفع ادرار حيض از مجربات دانسته‌اند
و طلاى پختهء او با شراب (حلال:حل کننده) یا سركه جهة جذب سم هوام
و داغ كردن با او جهة عرق النسا از مجربات
و مشهور به داغ عربيست بايد سرگين بز را افروخته
و در پشم پيچيده در موضع عميقى كه تحت بند پا و محاذى ابهام است گذاشت
و چون حرارتش كم شود تبديل به ديگرى نمود تا حرارت او محسوس در ورك گردد
و محرق و غير محرق او با عسل جهة درد مفاصل بارد
و با سركه جهة حارهء آن و طلاى مطبوخ او با بول اطفال جهة قولنج بلغمى و رياح غليظه و تحليل ماء اصفر
و با شراب (حلال:حل کننده) و حلبه جهة تحليل اورام مفيد
و طلاى سم سوختهء او با سركه جهة داء الثعلب
و سنون او با مثل او نمك سنگ جهة رفع زردى دندان و عفونة لثه
و با سركه جهة ثاليل منكوسه و بخور او جهة گريزانيدن حشرات نافع و
شرب سم سوخته بز نر را با عسل جهة رفع بول در فراش مجرب دانسته‌اند
و قدر شربتش تا دو درهم است
و اكتحال زهرهء او رافع غشاوة و طلاى او جهة داء الفيل و توثه مفيد
و زهرهء بز كوهى پاد زهر سموم هوام است
و جگر بز سياه را چون شرحه كرده زهرهء او را به او مخلوط كرده و دار فلفل
و زنجبيل پاشيده خوناب مترشح كباب او را در چشم كشند جهة شبكورى مجرب دانسته‌اند
و چون گردهء او را شرحه كرده و كوگرد بر آن پاشيده كباب كنند
و آب مترشح آن را بر بهق طلا نمانيد در روز زايل كند و از مجربات شمرده اند
و سلمیوس و اغازيمون گويند كه چون خصبهء بز را شكافته و زراوند مدجرح
و نطرون و زيره بر او پاشيده خشك كنند يك مثقال او با آب گرم جهة بهر و ربو
و درد جگر و ورم مثانه و مداومة او جهة تقوية باه عجيب الاثر است
و چون با بوره و صعتر خشك كنند يك مثقال او با سركه عنصل رافع سپرز است
و خون بز نر چهار ساله كه در فصل اول رنگينى انگور ذبح نموده خون اول و آخر را نگيرند
و خون وسط آن را در ظرف سنگ بگيرند و بعد از بسته شدن ريزه كنند
و بر روى كاه و غربال در سايه خشك نمايند او را يُدالقه نامند در ريختن سنگ گرده و مثانه بيعديلست
و چون شاخ و سم بز را با ترب و عسل و بيد انجير تقطير كنند معادن و جميع اشياء صلبه را نرم می سازد
و چون سم او را داخل نموده مداوى در غايت سياهى است
و بستن پوست سر بزغاله به گرمى ذبح آن بر سر صاحب سرسام و اختلاط ذهن به غايت مفيد
و ضماد مغز سر او مرطب قوى و ملين دماغ و اعضاى صلبه است.

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص239-240