قلومس

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گل‌ ماهور

نام علمی: Verbas mthapsus L

تيره‌ گل‌ ميمون‌ Scrofulariaceae


فارسی:بوصير و بوسير (فارسي)، علف‌ خرگوش‌ و گل‌ خرگوشك، علف ‌ماهور،

عربی: بزير، آذان‌الدب، سيكران‌الحوت.

یونانی:قلومس

انگلیسی:Flannel Plant , Feltwort , Mullein

فرانسه:molene-cierge de notre-dame- bonhomme-bouillon blane

آلمانی:wollkraut-kleinbluuge konigskerze

ایتالیائی:LABBRI d ASINOT-barabasco-buon uomo- verbasco officinale

[pejuhesh237]

پنج صنف می باشد

و ماهيزرج نوعى از اوست صنفى سفيد است

و برگش سفيد و نر و ماده می باشد

برگ ماده شبيه به برگ گلم و سفيدتر و عريضتر از آن

و ساقش بقدر زرعى و زياده بر آن

و چيزى مانند پشم بر ساق و برگش ظاهر و گلش مايل به زردى

و تخمش سياه و بيخش دراز و به سطبرى انگشتى

و نر او را برگ درازتر و باريكتر است

و صنف دوم را برگ سياه و بزرگتر و عریضتر از صنف سفيد

و صنف سيم را شاخها بسيار دراز و بی ساق

و برگش شبيه به برگ به و بر شاخها قبهاى مدور و گلش زرد طلائى

و صنف چهارم را برگ شبيه به برگ انجير و از آن كوچكتر و بي ساق و ملاصق زمين

و صنف پنجم را برگ بزرك و غليظ و با رطوبت چسبنده و تندى بوى

و گلش سفيد مايل به سرخى و ساقش زياده به زرعى و آب او كشندهء ماهيست و ظاهر قسم پنجم تنباكو باشد.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-209


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.



گیاهی است علفی چند ساله پوشیده از کرکهای پنبه ای و دارای ساقه ضخیم به ارتفاع 30/ تا 2 متر که در زمین های بایر،

امکان عاری از درخت جنگل ها، مزارع و کنار جاده ها می روید.

در نواحی کوهستانی نیز تا حد 1800 متری بالا می رود.

پراکندگی ان به صورتی است که در غالب نواحی اروپا و بعضی نقاط اسیا و هم چنین در کشور ما یافت میگردد.

از مشخصات ان این است که برگ های قاعده ساقه گیاه عموما بزرگ بیضوی نوک تیز با دمبرگ دراز

ولی برگهای طول ساقه مخصوصا در قسمت های فوقانی عاری از دمبرگ و در محل اتصال به ساقه دارای بال مشخص در طول میاه گره هاست.

ساقه زایای گیاه در قسمت های انتهایی نیز منتهی به گل اذین درازی می شود

که در طول ان گلهای فراوانی به رنگ زرد روشن به پهنای متوسط 2 سانتیمتر مجتمع میگردد.

درون جام گل 5 پرچم به نحوی جای گرفته است که 2 تای قدامی انها دارای میله دراز به وضع مایل ولی 3 تای دیگر محسوس دارای میله کوتاه

و پوشیده از کرکهای فشرده می باشد.

زنبور عسل به سمت گل های فراوان گل اذین این گیاه جلب میگردد ونوش مرغوب نیز از ان به دست میاورد.

قسمت مورد استفاده این گیاه گلهای ان است ولی برگ نیز در برخی موارد مصرف میگردد.

برای جمع اوری گلهای این گیاه این عمل را درتابستان تا اواسط پاییز به تدریج که جام گل شکفته می گردد.

انجام می دهند به نحوی که فقط جام گل از گیاه جدا شود سپس انها را خشک کرده

و در محل غیر مرطوب و تهویه شدنی به صورت قشر نازکی پهن می کنند تا بدون سیاه شدن خشک گردد

گلهای دو گونه دیگر به شرح زیر معمولا مخلوط با گلهای گیاه مذکور و به همان منظور در معرض استفاده درمانی قرار میگیرد:

1-V.THApsiforme schrad

گیاهی دو ساله و دارای مشخصاتی شبیه گونه مذکور است با این اختلاف که اولا برگهای ان در طول محوری درازتر و بر روی ساقه کشیده شده است و ثانیا جام گل ان پهن تر و کلاله مادگی دارای ظاهر ماله ای شکل است.

2-v.phlomoidesl.

ساقه مدور عاری از بال و گلهای به رنگ زرد مایل به قهوه ای دارد.

تشخیص ان از 2 گونه مذکور به سهولت از روی گل امکان پذیر است.

این گیاه به علت زیبایی خاصی که پس از شکفتن گلها پیدا میکند در بعضی نواحی بین قطعات سنگ تپه های تزیینی پرورش داده شود.

انواع دیگری نظیرv.nigruml.v.sinuatum

نیز کم و بیش اثر درمانی مشابه گونه اصلی دارند. گیاه اخیر در نواحی مختلف البرز ، شمال تهران، جاجرود، همدان، اذربایجان، ونواحی جنوب غربی ایران می روید.

نام عربی گیاه اخیر فلومس اسود و بوصیر اسود الورق است.

ARTANEMA SESAMOIDES BENTH

گیاهی علفی به اارتفاع 60 تا 90 سانتیمتر، کم شاخه و دارای ساقه چهار گوش به رنگ سبز مایل به ارغوانی است .

برگهای بدون دمبرگ ، باریک و دراز نوک تیز به طول متوسط 10 و به عرض 2 سانتیمتر دارد.

گلهای درشت و زیبای ان که در راس شاخ ها ظاهر می شود به رنگ بنفش ارغوانی با شبکه ای از خطوط نازک و ظریف است.

میوه اش مدور به قطر 5 تا 10 میلیمتر و محتوی دانه های کوچک و دراز و پوشیده از برجستیگیهای به رنگ مایل به زرد می باشد.

در ایران نمی روید. در هند و سیلان فیلیپین جاوه سوماترا و نواحی حاره افریقا پرکندگی دارد.

ریشه و دانه اش به مصارف درمانی می رسد..گياهان دارويي دكتر زرگري جلد سوم ص 675-679

[pejuhesh237]

گونه ‏هايى كه در ايران مى‏ رويند:

1.Verbascum haesarens Fregn Bornm . گياهى است دو ساله در جنوب شرقى ايران در كوه هزار بين كرمان و بندر عباس ديده مى‏ شود.

2.V .firuzabadicum Parsa . گياهى است دو ساله در كوههاى اطراف شيراز در فيروزآباد، ديده مى ‏شود.

3.V .sinaiticum Bth . دو ساله است و در بلوچستان ديده مى‏ شود.

4.V .phyllostachyum Boiss . دو ساله است و در كوههاى غرب و ارقامى از آن در اراك در تراران ديده مى ‏شود.

5.V .Soongaricum Schrenk . كه مترادف آن‏V .Khorassanicum Boiss . است.

در مناطق البرز در فرح‏زاد، گچسر، حسن ‏آباد و در كوههاى خراسان و در جنوب دنا- در غرب ايران در كوه الوند و در شمال غرب در ديلمان ديده مى‏ شود.

6.V .speciosum Schrad . گياهى است دو ساله در تپه‏هاى جنوب تبريز و در غرب در اشتران‏كوه و در نهاوند ديده مى ‏شود.

7.V .Cheiranthifolium Boiss گياهى است دو ساله در قلعه توس تفرش ديده شده است.

8.V .persicum Hausskn . گياهى است چند ساله و در كردستان، نهاوند، لرستان ديده شده است.

9.V .sinuatum L . گياهى است دو ساله و در دامنه‏ هاى البرز، جاجرود و در غرب در همدان و آذربايجان مى ‏رويد.

10.V .georgicum . كه به فرانسوى‏Bouillon jaune و به انگليسى‏Yellow mullen گفته مى‏شود. نام محلى آن در ايران در خرقان «دم گاو»

و در بختيارى «ماهى زهره» است. اين گياه سمّى است و براى بى ‏حس كردن و گيج كردن ماهى در موقع صيد از آن استفاده مى‏ شود .معارف گياهى، ج‏4، ص: 420



محل رویش: گرگان: گلستان در 500 متری .

مازندران: بین بابل و ساری در نزدیکی سواحل دریا، نوشهر، نزدیک نور در 700 متری.

گیلان: اسپیلی ییلاق نواحی غربی اسالم به سمت خلخال(هرواباد) در 1250-1900 متری،

اذربایجان: بین استارا و اردبیل در گردنه حیران،

نواحی مرکزی ایران: شاهرود، بسطام، کوه ایز در 500 متری...گياهان دارويي دكتر زرگري جلد سوم ص 679

[pejuhesh237]

برگ و ريشه و بذر قسمت مورد استفاده گياه

تخمهاى بوصير سمّى است و مصرف آن ممكن است مسموميت ايجاد نمايد.

گلهای این گیاه اثر نرم کننده،ضد تشنج، معرق و به طور ملایم مدر دارد.

در طب عوام سابقا از گلهای ان برای رفع سرماخوردگی ، برونشیت ها ،نزله دستگاههای تنفسی و هضم،

تنگی نفس،بی اشتهایی کم شدن مقدار ادرار و غیره استفاده به عمل میامد ه است

و به نظر می رسد که این اختصاصات مربوط به مقدار کم ساپونین باسد که درگل وجود دارد.

گلهای این گیاه در درمان اسم و ورم مثانه و اسهال ساده و دردناک نتایج مفید ظاهر میگردد.

اطبای قدیم مانند CAZIN ان را بهترین نرم کننده ذکر نموده است در رفع بیماریهای حاد مجاری هاضمه،

مجاری ادرار، اسهال های ساده و قولنج ها موثر میدانسته است.

برگ و ریشه نیز اثرنرم کننده دارد.

در استعمال خارج جوشانده گل به صورت تنقیه در اسهال های ساده همراه با دل پیچه مصرف دارد.

برگ گیاه را برروی زخم های و ناحیه دردناک بواسیر و رماتیسم اثر میدهند به علاوه دارای اثر تسکین دهنده خارش است.

گاهی نیز گرد برگ را بر روی زخم جهت مداوای ان می پاشند.

برای رفع خارش علاوه برVERBASCUM THAPSUSL.گیاهان دیگری که در مباحث مختلف این کتاب ذکر گردیده است

استفاده از گیاهان یر به روشی که شرح داده می شود در کتب علمی توصیه گردیده است:

1-مالیدن اب خیار بر روی پوست بدن در ناحیه ای که حالت تحریک شده دارد خارش را تسکین می دهد.

2-اب پرتقال را باید با روم سفید مخلوط نموده به محل خارش مالید و پس از خشک شدن پوست مقدار کمی ارد نشاسته بر روی ان پاشید.

3-برگ گیاهی از تیره کدو به نام momordica charantia راباید به خوبی ریز کرده و با وازلین مخلوط کرد به طوری که به صورت پماد دراید

سپس ان را به پوست بدن اثرداد و یا انکه برگهای گیاه مذکور را نیمکوب کرده و در اب جوشانید

و پس از سردشدن و صاف کردن به صورت لوسیون بر روی پوست اثرداد.

4- برگ تمبر هندی را باید در اب وارد کرد تدریج تحت اثر گرمای معتدل جوشانید و پس از سرد شدن بر روی پوست بدن در محل خارش اثرداد.

در طول دوره درمان نیز باید مرتبا اب هویج و یا اب هویج مخلوط با اسفناج به نسبت 3و 1 به بیمار خورانید.

5-مقداریک قاشق سوپخوری سرکه طبیعی را در یک ظرف گوچک اب گرم وارد کرده و پس از انکه محلول گرمای معتدل پیدا کرد در محل خارش اثرداد.

با این عمل ناراحتی تقریبا سریعا از بین می رود و خارش تسکین می یابد.


ARTANEMA SESAMOIDES BENTH

جوشانده ریشه گیاه جهت درد رماتیسم ، رفع عوارض ناشی از سیفیلیس و دفع سنگ کلیه مصرف دارد به علاوه در رفع اسهال موثر واقع میگردد.

دانه اش جهت رفع ناراحتی های هضمی منشاصفرا که با سرگیجه تلخی دهان و یبوست همراه است مورد استفاده قرار میگرد. كتاب گياهان دارويي دكتر زرگري جلد سوم ص677-679


در هند از برگهاى آن براى معالجه آسم و ساير ناراحتى ‏هاى ريوى استفاده مى‏ شود.

برگهاى آن را دم كرده و با روغن آغشته مى ‏نمايند و روى مواضع متورم مى‏ گذارند، فروكش مى‏ كند. برگها و گل و ريشه آن قابض و براى نرم كردن سينه مفيد است

. دانه آن مخدّر است و براى تقويت نيروى جنسى مستعمل مى‏باشد.

از ريشه آن به عنوان ضد انگل و كرم استفاده مى ‏شود.

بوصير از نظر طبيعت طبق نظر حكماى طب سنتى خيلى گرم و خشك است و از نظر خواص درمانى معتقدند كه قابض و مدّر است

و اگر 5 گرم ريشه آن خورده شود براى جلوگيرى از رطوبتها نافع است و اگر با سركه رقيق خورده شود براى قطع اسهال

و دم كرده گل آن براى تسكين سرفه‏ هاى سرد و تنگى نفس مفيد است.

مقدار خوراك آن تا 10 گرم است.

دم كرده 20 گرم گل خشك آن در يك ليتر آب جوش را صاف مى‏نمايند تا كركها و تارهاى آن گرفته شود و تحريك نكند سپس اين دم كرده را در مصرف داخلى به كار مى‏برند و مى‏خورند.

در اين دم كرده بايد يك قاشق چاى‏خورى جوش شيرين ريخته شود تا اثر ساپونين موجود در آن خنثى شود.

در فرانسه معمول است 30- 10 گرم گل خشك بوصير را در يك ليتر آب جوش دم كرده و سپس صاف مى‏ كنند و تارهاى آن را مى ‏گيرند

و روزى 4- 3 فنجان آن را در موارد قولنجهاى روده‏اى يا كوليكهاى روده‏اى به عنوان مسكن و آرامبخش مى‏ خورند.

و همچنين به همان نسبت قبلى گل را در آب مى‏جوشانند براى كمپرس و شست‏وشو استفاده مى‏ كنند.معارف گياهى، ج‏4، ص: 420

[pejuhesh237]

جميع اقسام او گرم و خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-209


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

احتياطها
تخمهاى بوصير سمّى است و مصرف آن ممكن است مسموميت ايجاد نمايد. در مورد عوارضى براى برگ و گل و ريشه آن تا به حال گزارش نامساعدى در دست نيست.

تاننهاى آن ممكن است آثار عليه سرطان داشته باشند عده‏ اى معتقدند كه سرطانزا مى‏ باشد و عده‏اى از دانشمندان معتقدند كه سرطانزا نيست

به اين جهت از نظر احتياط لازم توصيه مى ‏شود اشخاصى كه در مظان نوعى سرطان هستند از خوردن آن خوددارى نمايند.

به‏ طور كلى نظر دانشمندان و صاحب ‏نظران اين است كه بوصير بى‏ضرر است ولى به هر حال با نظارت پزشك مصرف شود.

و به استثناء زنان باردار و مادران شيرده به‏طور كلى براى ساير اشخاص سالم مصرف آن در حد مجاز و زير نظر پزشك بدون اشكال است.

معمولا ظرف دو هفته آثار شفابخشى آن ظاهر مى‏شود و اگر چنين نشد و يا عوارضى ظاهر شد، خوردن آن بايد متوقف شود.معارف گياهى، ج‏4، ص: 423

[pejuhesh237]

و جالى و مدر

و با قوة قابضه و ريشهاى آن در افعال قايم مقام ماهيزهرج

و بیخ صنف سفيد و سياه او جهة منع سيلانات

و يك مثقال او با شراب جهة اسهال

و طبيخ او جهة شكاف عضل و سرفه نافع

و ضماد برگ قسم نر آن جهة سوختگى آتش مفيد

و ضماد برگ مطبوخ صنف سيم جهة اورام بلغمى و ورم چشم

و با عسل و شراب جهة شقاقلوس و جراحات و گزيدن عقرب نافع

و مضر گرده و مصلحش كثيرا

و قدر شربتش تا دو درهم

و بدلش اناغورس است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-209

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

بوصير تحليل ‏برنده است و بويژه آنچه گل طلايى ‏رنگ دارد. و به اعتدال زداينده است.

آرايش: گل طلايى آن موى را سرخ گرداند.

دمل و جوش: برگش را بپزند داروى ورمها است.

زخم و قرحه: ضمادش كه با عسل باشد قرحه و زخم را دواست.

مفاصل: در علاج سستى ماهيچه ‏ها سودمند است.

سر: اگر آب‏پز آن را در دهان گردانند درد دندان از بين مى‏ رود.

چشم:دواى رمد گرم است.

اندامهاى تنفسى: در معالجه سرفه خشك نافع است.

اندامان راننده: بوصير برگ سفيد و برگ سياه داروى اسهال مزمن است.قانون (ترجمه شرفكندى) ؛ ج‏2 ؛ ص94

[pejuhesh237]

و جالى و مدر

و با قوة قابضه و ريشهاى آن در افعال قايم مقام ماهيزهرج

و بیخ صنف سفيد و سياه او جهة منع سيلانات

و يك مثقال او با شراب جهة اسهال

و طبيخ او جهة شكاف عضل و سرفه نافع

و ضماد برگ قسم نر آن جهة سوختگى آتش مفيد

و ضماد برگ مطبوخ صنف سيم جهة اورام بلغمى و ورم چشم

و با عسل و شراب جهة شقاقلوس و جراحات و گزيدن عقرب نافع

و مضر گرده و مصلحش كثيرا

و قدر شربتش تا دو درهم

و بدلش اناغورس است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-209

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

بوصير تحليل ‏برنده است و بويژه آنچه گل طلايى ‏رنگ دارد. و به اعتدال زداينده است.

آرايش: گل طلايى آن موى را سرخ گرداند.

دمل و جوش: برگش را بپزند داروى ورمها است.

زخم و قرحه: ضمادش كه با عسل باشد قرحه و زخم را دواست.

مفاصل: در علاج سستى ماهيچه ‏ها سودمند است.

سر: اگر آب‏پز آن را در دهان گردانند درد دندان از بين مى‏ رود.

چشم:دواى رمد گرم است.

اندامهاى تنفسى: در معالجه سرفه خشك نافع است.

اندامان راننده: بوصير برگ سفيد و برگ سياه داروى اسهال مزمن است.قانون (ترجمه شرفكندى) ؛ ج‏2 ؛ ص94

[pejuhesh237]

مطالعات و بررسى ‏هاى علمى كه در مورد گياه بوصير(Verbascum thapsus) در مراكز تحقيقاتى بين‏ المللى انجام شده است.

گياه خشك بوصير خوب مى‏ سوزد و قبل از كشف پنبه، پيشينيان از برگها و ساقه‏ هاى بوصير به عنوان فتيله شمع استفاده مى‏كردند

و به همين دليل نام گياه فتيله‏ شمع‏ به آن گذارده شده است و ساقه‏ ها و گلهاى خشك آن را با پيه و چربى مذاب آغشته مى ‏كردند كه مدت زيادترى بسوزد

و به همين سبب به آن مشعل‏ نيز مى‏ گويند.

در فرهنگ انسانهاى روزگاران كهن به بوصير عنوان گياه سحرآميز داده مى‏ شد و معتقد بودند انسان را از آسيب سحر و جادو و شر شيطان در امان مى ‏دارد.

اين گياه را در خانواده‏Scrophulariaceae طبقه‏ بندى نموده ‏اند و اين كلمه مشتق ازScrophula مى ‏باشد

و اسكروفولا اصطلاحا به غدد لنفى متورم گفته مى‏شود كه بعدها سل ناميده شد.

ديوسكوريدس پزشك يونانى دم كرده ريشه بوصير در شراب را براى درمان اسهال ساده تجويز مى‏ نمود.

در مورد ناراحتى ‏هاى تنفسى‏

از روزگاران كهن از گياه بوصير براى درمان ناراحتى‏هاى تنفسى مصرف مى‏ شد كه هنوز هم اين كاربرد را حفظ كرده است.

در مكتب پزشكى قديم هند كه‏Ayurveda ناميده مى‏ شد پزشكان از اين گياه براى درمان سرفه استفاده مى ‏كردند،

كارشناس گياه‏ درمان انگليسى‏Nicholas Culpeper در يادداشتهايش نوشته است كه غرغره دم كرده بوصير براى تسكين درد دندان و سرفه‏ هاى كهنه مؤثر مى‏ باشد.

و گياه‏ درمان ديگرى به نام‏William Coles اين گياه را براى درمان سرفه گاوان تجويز مى‏ كند.

مهاجران اروپايى اوليه اين گياه را با خود به امريكا بردند و سرخ‏پوستان امريكايى براى درمان سرفه، برونشيت و آسم از آن استقبال نمودند.

دانشمندان پيشرو گياه ‏درمان قرن نوزدهم از گياه بوصير به عنوان مدّر براى درمان استسقا و رفع ناراحتى ‏هاى تنفسى و معدى استفاده مى ‏كردند

و ضمنا آن را مسكّن و آرامبخش ملايمى مى‏ دانستند.

به‏طور كلى از قديم الايام اين گياه براى سرفه، سرماخوردگى، التهاب حلق و گلو، آسم، ورم لوزه‏ها، اسهال، بواسير، عفونتهاى مجارى ادرار مصرف مى‏ شده است.

دانشمندان گياه درمان معاصر در امريكا، اين گياه را در مصرف داخلى براى رفع سرفه، سرماخوردگى،

التهاب گلو و حلق و ساير ناراحتى‏هاى تنفسى و در استعمال خارجى دم كرده مخلوط با سركه داغ براى كمپرس بواسير تجويز مى‏نمايند.

از اواخر قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم بوصير به عنوان داروى سرفه در ليست داروهاى ملى امريكا وارد شده ولى در سال 1936 از ليست خارج شد،

معهذا بررسى‏ هاى وسيعى كه در سال 1986 محققان داروشناسى مردمى در اينديانا و پردو با همكارى دانشمند گياه‏ درمان‏Varro Tyler Ph .D به عمل آوردند،

بوصير را به عنوان داروى بسيار متداول مردمى براى انواع ناراحتى‏هاى تنفسى معرفى كردند.

در تحقيقاتى كه به عمل آمده حد اقل در لوله ‏هاى آزمايشگاهى نشان داده شده است كه بوصير از رشد باكترى‏ هاى مسبب سل جلوگيرى مى‏ نمايد

لذا براى‏Scrophula مؤثر باشد. در حال حاضر براى آرام كردن تحريكات و ناراحتى‏هاى ملايم تنفسى كاربرد دارد.

در مورد سرفه و التهاب گلو و حلق‏

در بوصير ماده موسيلاژ يا لعاب وجود دارد كه با جذب آب متورم و ليز مى‏شود و اثر آن براى نرم كردن گلو و آرام كردن سرفه محسوس است.

كارشناس گياه‏درمان آلمانى به نام‏Rudolph Fritz Weiss M .D مى‏نويسد كه شهرت بوصير به عنوان داروى ضد سرفه صحيح و قابل اعتماد است.

در مورد بواسير

بوصير براى كمك به رفع ناراحتى‏هاى بواسير بسيار مؤثر است. در بوصير تاننهايى وجود دارد كه قابض هستند و تحقيق ديگرى نشان داده است كه بوصير داراى خاصيت ضد ورم مى‏باشد.

در مورد اسهال‏

تاننهاى قابض بوصير عامل بسيار مؤثرى براى تأييد آثار آن در درمان اسهال است.معارف گياهى، ج‏4، ص: 421