قلقاس

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

فارسی:
سريانى: قلقاسى

رومى: اوذى تغس

هندى: اروى و به دكهنى چمكدلا و به بنگالى كچو نامند.

عربی: قلقاس و گفته‏ اند به ضم اول لغت رومى است

یونانی:

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

نباتيست كه برگش مايل به تدوير و عريض

و به قدر برگ بادام از يك بيخ چندين شاخ مي رويد بسطبرى انگشتى

و به هر شاخى يك برگ می باشد و بيخش سطبرتر از زردك و كوتاه

و مايل به سرخى و اندرون او سفيد و با اندك قبض و تندى و لذيذ کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-209


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

برگ آن املس بزرگ شبيه به برگ موز و از آن در طول كمتر و كوچكتر و هر برگى را ساقى على‏ حده از يك بيخ رسته نهايت به سطبرى انگشتى

و بيخ آن به بزرگى ترنجى و كوچك‏تر از آن نيز به قدر زردكى ظاهر آن مايل به سرخى و باطن آن سفيد

و طعم آن با قبوضت و حدت و بورقيت و لزوجت كامن و چون در آب جوش دهند

و آب آن را چند مرتبه تبديل نمايند پس طبخ دهند قبوضت و حدت و بورقيت آن زايل و لذيذ و لزوجت كامنه آن زايل گردد

و برّى نيز مى ‏باشد :

و شاخ‏هاى آن تا قدرى ناودانى شكل و تتمه مدور و به تدريج باريك شده تا به برگ پيوسته و به هر بوته را نهايت تا چهار شاخ

و برگ آن فى الجمله شبيه به كشتى كوچكى كه يك طرف آن باريك و طرف ديگر آن عريض و در جوف آن در ايام بارش و شبنم اندك اندك آبى مى‏ماند

و نهايت بلندى شاخ‏هاى آن تا به يك و نيم ذرع و بعد از بزرگ شدن آن از بيخ آن ساقى مى‏ رويد و بر سر آن گلى زرد رنگ طولانى

و بوى آن شبيه به بوى زردچوبه و رنگ آن نيز به رنگ آن و تخمى ندارد

و اين نوع كم مستعمل و كم كسى مى‏خورد جهت آنكه حدت و بورقيت و لزوجت بسيار دارد

و به جوشانيدن در آب و طبخ به نحو مذكور بالكل زايل نمى‏گردد و برگ آن را نيز پخته مى‏خورند

و آن نيز با حدت و لزوجت بسيار است و بيخ بستانى آن را كه به هندى اروى نامند كوچك‏تر و برگ اين بزرگ‏تر و عريض‏تر و حدت و بورقيت و لزوجت آن كمتر

و لهذا اكثر مستعمل و مأكول به نحو مذكور كه اولًا در چند آب جوش داده تبديل نموده پس در روغن و پياز بريان كرده آب داخل كرده پخته و افاويه حاره طيبه و زردچوبه داخل نموده

مى‏خورند لذيذ مى‏باشد و با گوشت لذيذتر و بعضى كه در پختن بسيار صاحب وقوف‏اند اول در آب زردچوبه انداخته كه خوب رنگين شود يك مرتبه در آن آب جوش مى‏دهند كه رنگين گردد

و نيم خام آن را در روغن و پياز بريان مى ‏كنند بعد از آن در آب گداز كرده ترشى انبه خام تازه يا خشك

و اگر نباشد ترشى ليمو يا تمر هندى به قدر ذايقه و اندكى فلفل سرخ داخل كرده ساده بدون گوشت يا با گوشت پخته مى‏ خورند بسيار لذيذ مثل مغز قلم مى‏ شود

و در حين طبخ لزوجت آن را زايل مى‏ گردانند و بريان نمودن در روغن نيز و اين را نيز گلى مانند آنست.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 634-635

[pejuhesh237]

نزديك آبها مي رويد و در مصر كثير الوجود است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-209

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

در اول گرم و در دويم تر کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-209

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و در اول نيز خشك گفته ‏اند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 635

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و به غايت مسمن بدن و صالح الغذا و محرك باه

و جهة سرفه و خشونة سينه و حنجره و سحج امعا و لاغرى گرده و اسهال نافع

و نفاخ و مداومت او مولد سودا و مسدد

و مصلحش عسل و سكنجبين

و ادويهء خوشبو و تخم او در افعال قريب به تخم كرنب

و قدر شربت از تخم او دو درهمست

و قسمى از قلقاس صلب و مستدير می باشد

و هر چند طبخ دهند پخته نمی شود

و ضماد او جهة نضج اورام

و دزور سوختهء او جهة فروح و قلاع و تقوية موى مؤثر است. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-209


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و اسهال صفرا و ماء اصفر و ماييت به رفق و ادرار بول خصوصاً عصاره نبات آن و تناول برگ و شاخ مطبوخ آن نافع.

المضار: دير هضم و مولد سودا و سدد، مصلح‏ و ادويه خوشبوى مانند دارچينى و قرنفل

و بعضى آن را با سركه و خردل مرتب مى‏نمايند و اين هنگام سريع الهضم و الخروج مى‏باشد از معده

و نوشته ‏اند كه آن را تخمى مى‏ باشد

و عصاره نبات آن از ثلث رطلى تا به دو ثلث و نوعى از قلقاس مى‏شود صلب مستدير كه هر چند طبخ نمايند پخته نمى‏ گردد .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 635

[pejuhesh237]

و به غايت مسمن بدن و صالح الغذا و محرك باه

و جهة سرفه و خشونة سينه و حنجره و سحج امعا و لاغرى گرده و اسهال نافع

و نفاخ و مداومت او مولد سودا و مسدد

و مصلحش عسل و سكنجبين

و ادويهء خوشبو و تخم او در افعال قريب به تخم كرنب

و قدر شربت از تخم او دو درهمست

و قسمى از قلقاس صلب و مستدير می باشد

و هر چند طبخ دهند پخته نمی شود

و ضماد او جهة نضج اورام

و دزور سوختهء او جهة فروح و قلاع و تقوية موى مؤثر است. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-209


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و اسهال صفرا و ماء اصفر و ماييت به رفق و ادرار بول خصوصاً عصاره نبات آن و تناول برگ و شاخ مطبوخ آن نافع.

المضار: دير هضم و مولد سودا و سدد، مصلح‏ و ادويه خوشبوى مانند دارچينى و قرنفل

و بعضى آن را با سركه و خردل مرتب مى‏نمايند و اين هنگام سريع الهضم و الخروج مى‏باشد از معده

و نوشته ‏اند كه آن را تخمى مى‏ باشد

و عصاره نبات آن از ثلث رطلى تا به دو ثلث و نوعى از قلقاس مى‏شود صلب مستدير كه هر چند طبخ نمايند پخته نمى‏ گردد .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 635

[pejuhesh237]

.