فلز

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن
فلز
به سكون لام و كسر فاء و در لغة به معنى سفيد روى است و مفرغ نيز نامند
و به تشديد زاء و كسر فا و لام به معنى ريم آهن و ريم معادن گدازنده است
و هر گوهرى كه از كان خيزد و در اصطلاح اجسام معدنيست
كه هر يك را كانى مخصوص باشد يا در وزن متفاوت باشد
اعم از آنكه متطرق بالفعل يا بالقوة باشد كه به اعمال مخصوصه قابل گداز و چكش گير گردد
و اقسام چكش گیر بالفعل را متطرقات و معادن سبعه نامند
و في الواقع هشت نوعند كه از هفت معدن حاصل ميشوند طلا و نقره و قلعى
و سرب و آهن و روى و توتيا هر يك از معدن مخصوصى اند
و مس و روى از يك معدنند
و در وزن مختلف اند چنان كه بليناس در كتاب احجار بيان نموده است
و مس از گداختن جسم معدنى به هم میرسد و روى در معادن بدُون گداز متكون می گردد
و بجهة خودروئى به فارسى روى و مس رست نامند
و به يونانى طاليقون گويند
و آن در نهايت زردى میباشد و از تاب آتش سياه نمیشود
و لهذا به عربى صفر نامند و مس سرخ و مايل به زردى می باشد
و هر دو قسم در وزن سبكتر از روى اند
و متطرق و بالقوة سيمابست كه بر اعمال مخصوصه چكش گير
و گدازنده ميگردد پس فلزات نه نوعند
و در متطرقات(+معادن) هفت و از يك معدن دو فلز خيزد كه مس و روى باشد
چون روى نایاب و قليل الوجود است
و اشتباه عظيم در صنف مس سرخ و زرد
و در اسم نحاس و صفر واقع شده تا غايت به تحقيق اين مراتب احدى به جهة عدم استقصا ننموده
كما لايخفى و خواص هر يك مذكور شده و می شود.

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص -197