سمک

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن
سمك
به فارسى ماهى و به تركى بالغ نامند
و اقسام او زياده از حد احصى است و بهترين او رضراظى كه در آبهاى سرد خوشگوار سكدار بعید المنبع صيد كنند
و فلس او بسيار كوچك حجم و بزرگ استخوان و شكمش سفيد و پشت منقط به سياهى یا مخلطط به سياهى مايل به سبزى باشد
و در همان روز تناول نمايند و هاربى و شبوط را بهتر دانسته‌اند در ولايات ايران فزاللا له منقط به سرخيست
و اسلف كه پشت او سبز و شكمش سفيد است و شاه ماهى كه در بحيرهء طبرستان صيد ميكننند بهتر از ساير اقسام است
و انواع او بحسب كثافت و لطافت و كيفيت استعمال و اختلاف زمان و مكان مختلف میباشد
و بعضى از انواع او را گرم دانسته‌اند مثل جرى و مار ماهى و غير او و مراد از مطلق او
اقسام لطيف است كه وصف شده و تازه ء كه زياده از يك روز نگذشته باشد در دويم سرد و تر
و كباب او بهتر از به رشته در روغن است و لطيفترين اغذيه و صالح الغذا و مرطب و مبهى محرورين
و مصلح اخلاط حاره و مسمن و جهة قصبهء ريه و قرحهء شش و سل و يرقان و دق و سرفهء يابس و ضعف گرده و زحير و مغص حار
و كباب او با آب غوره و سماق جهة اسهال مرارى و دموى مجرب و تخم او در تقويه باه قوى الاثر و جهة سعال و زحير حار مفيد
و ضماد شق كردهء او كه هنوز حركت داشته باشد جهة جذب مواد بظاهر و رفع اختلاط ذهن صاحب سرسام و اورام حاره بيعديل
و خوردن قدر كثير او و قى كردن با آب گرم و عسل و سكنجبين منقى فضول غليظه و اخلاط فاسده
و جهة درد مفاصل و عرق النساء و بهق و آثار مجرب و زهرهء او خصوصاً زهرهء شبوط رافع بياض چشم
و مضر مبرودين و معدهء بلغمى و دماغ رطبه و عصب و مصلحش پختن او با روغن جوز و كنجد و بادام
و خوردن زنجبيل پرورده و عسل و گلقند و صعتر و آبكامه و ادويهء حاره بالخاصية مانع تشنگى و رافع او سركه و آبكامه است
و خوردن آب بعد از آن بغايت مضر و مورث امراض مزمنه است و اقسام كثيفه و عظيم الجثه
و آنچه چند روز از صيد او گذشته باشد مورث سدهء احشا
و مولد خلط خام و نمك سود او كه پانزده روز ازو نگذشته باشد مسدد و مولد اخلاط فاسده و سوداى سوخته
و قديد نمكسود او را كه سماريس نامند زبونترین و كثيف ترين اقسام و محلل بلغم غليظ و مقوى خمل معده
و ضماد سر محرق او جهة ورم مقعد و شقاق او و گزيدن عقرب و سگ ديوانه و با روغنها
و لعابها جهة ورم صلب لهاة
و طلاى استخوان سوخته او جهة برص نافع و ماهى شور كه در سركه پرورده باشند سرد
و خشك و مجفف و دير هضم و مقوى ماسكه و مانع انصباب صفرا به معده و مورث جرب و بثور سوداويست.

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم –ص –155-154