سرو

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Cupressaceae ، نام علمى آن Cupressus sempervirens L. مى‌باشد.

فارسی:«سرو»

عربی:«شجرة الحياة»

یونانی:

انگلیسی:Cypress tree و Italian cypress

فرانسه:Cypres و Cypres commun و Cypres mediterraneen

آلمانی:

ایتالیائی:

گونۀ سرو نقره‌اى: به فرانسوى Cypres de l'Arizona و به انگليسى Arizona cypress و Red bark cypress گفته مى‌شود.

نام علمى آن Cupressus arizonica Greene و مترادف آن Cupressus Benthamii var arizonica Mast مى‌باشد.


گونۀ سرو ناز: نام علمى آن Cupressus sempervirens L. var cereiformis Rehd.

و مترادف آن C. cereiformis Rehd. و C. fastigiata var cereiformis Carr.


سرو شيرازى: نام علمى آن Cupressus sempervirens L. var festigiata DC.

و مترادفهاى آن Cupressus pyramidalis Targ. Toz و Cupressus Bedfordiana Hort.

و Cupressus fastigiata DC. از طرف گياه‌شناسان مختلف نامگذارى شده است.


گونه زربين: نام علمى آن Cupressus sempervirens L. var horizontalis ) Mill. (Gord. و مترادف آن Cupressus horizontalis Mill.

مى‌باشد.اين درخت در ايران به‌طور خودرو مى‌رويد و نامهاى محلى آن در ايران در گيلان «زربين» ، در كتول و راميان «سر» ، در آمل

«سورش» و در شيراز «وهل» گفته مى‌شود.

سرو تبرى - سرو خمره‌اى

به فارسى «سرو تبرى» و رقم پاكوتاه و متراكم آن را «سرو خمره‌اى» گويند.

نامهاى محلى آن در خوزستان و فارس «نوش» و در على‌آباد كتول «سر» مى‌باشد.

در كتب طب سنتى با نامهاى عربى آن «شجرة الحياة» ، «عفس» ، «صلابه» و «شربين» ذكر شده است.

به فرانسوى Thuya d'orient و Thuya و Arbre de Paradis و Arbre de vie و به انگليسى Arbor vitae و Chinese arbor vitae گفته مى‌شود.

درختى است از خانوادۀ Pinaceae تيرۀ Cupressaceae . دو گونۀ آن از نظر طب سنتى مورد توجه است، يكى در ايران مى‌رويد كه به نام علمى Thuya orientalis L.

و مترادفهاى آن: Biota orientalis Endl. و Platycladus stricta spach و Platycladus orientalis) L. (Franco از طرف گياه‌شناسان مختلف نامگذارى شده است.

جنس Thuya را Thuja نيز مى‌نويسند.

گونۀ ديگرى از اين گياه كه در ايران نمى‌رويد و در حقيقت گونۀ اروپايى است،

به فرانسوى Arbre de vie و Thuya d'occident و به انگليسى American arbor vitae و White-cedar و Swamp-cedar و Nothern white cedar گويند.

اين درختچه كوچك از خانوادۀ Pinaceae تيرۀ Cupressaceae و نام علمى آن Thuya occidentalis L. مى‌باشد

[pejuhesh237]

درخت معروفست و شبيه به جوز رومى کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم –ص –145


دو نوع است :

برى و بستاني برى آنكه جبلى نيز نامند درخت عرعر است و در حرف العين ان شاء اللّه تعالى خواهد آمد

و بستاني آن درختى است بسيار بلند و عظيم و موزون و بركهاى آن بسيار ريزه و خزان نمى‌كند

و ثمر آن كوچك صنوبرى شكل شبيه بجوز رومي و آن را جوز السرو نامند و مغزى ندارد

و در خامي سبز و صلب و بعد از رسيدن اندك زردرنك و خشبي در جميع اجزاى آن اندك حدت و حرافت و مرارت

و عفوصت بسيار و تخم آن سفيد زردرنك شبيه بدانۀ عدس و از ان نازكتر کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 497

سرو درختى است يك پايه به بلندى  ٢٠ - ١۵  متر، شاخه‌هاى آن كوتاه، پوشيده از برگهاى بسيار كوچك مثلث شكل.

درختى است زيبا به شكل مخروط كه قسمت كوچكى از تنۀ آن در حدود  ٢  متر از قسمت پايين تنه ظاهر است و بقيه در پشت شاخه و برگهاى مخروط درخت پنهان مى‌باشد.

تنۀ آن صاف به رنگ خاكسترى مايل به قرمز. شاتونهاى نر و مادۀ آن در انتهاى شاخه‌ها قرار دارد.

شاتون ماده، ميوۀ كوچك آن را كه كروى بوده و داراى تحدبهاى از هم جدا مى‌باشد، به ثمر مى‌رساند و زير هر تحدب دانه‌اى قرار دارد كه در سال دوم مى‌رسند.

برگهاى آن در چهار رديف در اطراف شاخه قرار دارند و كاملا شاخه را مى‌پوشانند. درختان سرو از نظر ضخامت، دور برابر سينۀ آنها تا  ٢  متر مى‌رسد.


سرو ناز از زيباترين سروهاست. شاخه‌هاى آن كوتاه و تاج آن به شكل مخروط باريك درمى‌آيد و نسبتا ثمر زيادى مى‌دهد و ميوۀ آن كوچكتر از ساير سروهاست.


سرو شيرازى:اين درخت خيلى شبيه سرو ناز است و بيشتر از آن در ايران وجود دارد. آن را «سرو كاشى» هم مى‌گويند

گونه زربين:زربين درختى است بلند به ارتفاع  ٢۵ - ٢٠  متر، از درختان طويل العمر است.

تنۀ آن راست، شياردار، پوست آن نازك به رنگ قهوه‌اى روشن مايل به خاكسترى، شاخه‌هاى آن معمولا به‌طور افقى يا مايل است و تاج درخت مخروطى است.

برگهاى آن كوچك قلبى‌شكل و برگهاى تازه و جوان آن سوزنى است.

ميوۀ آن به شكل خوشه و هر ميوه داراى  ١٢ - ٨  فلس چترى مى‌باشد. چوب آن مانند ساير درختان سوزنى برگ معطر و صمغى است و در رطوبت در مقابل پوسيدگى مقاومت مى‌كند.

رنگ آن سفيد شكرى و وزن آن سبك و در مقابل حملۀ بيد و آفتهاى ديگر مقاوم است. تكثير آن از طريق كشت بذر آن صورت مى‌گيرد، همچون ساير سوزنى‌برگها.

سرو تبرى - سرو خمره‌اى

درختى است زيبا نوع سرو خمره‌اى آن درختى است كوچك و متراكم، بردبار و متحمل شرايط سخت رويش، با ساقه‌هاى راست و برگهاى كوچك شده كه به شكل فلس درآمده‌اند.

انشعابات و شاخه‌ها بادبزنى. ميوۀ آن گرد يا تخم‌مرغى شكل و كبود رنگ است و ترشحات صمغى كبود يا نقره‌اى سطح ميوه را فرا گرفته است.

سرو خمره‌اى شبيه سروهاست جز اينكه شاخه‌هاى آن بادبزنى است و ميوۀ آن از  ١٠ - ٨  فلس تشكيل مى‌شود.

چوب سرو خمره‌اى سبك، خيلى معطر و نسبتا سخت كه از آن تربانتين گرفته مى‌شود و پس از تبخير اسانس آن، صمغ سفيدى با نام سانداراك   مى‌دهد.

صمغ سانداراك را بيشتر از گونۀ افريقايى T. articulata و گونۀ اروپايى T. occidentalis مى‌گيرند.

کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص -41-42 37-38-39

[pejuhesh237]

گونۀ سرو نقره‌اى:اين درخت بومى ايالت آريزونا و كاليفرنياست. رنگ برگهاى آن كبود و نقره‌اى و بسيار زيباست

و در ايران در اغلب شهرها و باغها به‌طور پرورشى كاشته مى‌شود.

سرو شيرازى: اين درخت خيلى شبيه سرو ناز است و بيشتر از آن در ايران وجود دارد. آن را «سرو كاشى» هم مى‌گويند

گونه زربين:اين درخت در مناطق شمال ايران در رودبار، ديلمان، منجيل، پل‌زغال، زرين‌گل، على‌آباد كتول، راميان و ارسباران مى‌رويد.


يك درخت كهن‌سال از اين‌گونه در قريۀ گوشه بلوچستان نزديك خاش در دامنۀ كوه تفتان در  ٢٠٠٠  متر ارتفاع ديده مى‌شود.

درخت سرو خمره‌اى يا سرو تبرى بومى آسياى معتدل و چين است. در ايران نيز بيشه‌اى از آن در محل سوركش واقع در دره‌كتول وجود دارد.

در اين بيشه درختان كهن و قطورى وجود دارد و درختان كهن ديگرى از سرو خمره‌اى در سبزوار و در كرج نيز وجود دارد كه سن آنها چند قرن

است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 42-38-39

[pejuhesh237]

همه اجزاء استفاده مي شود

هيج جزء آن سمي نيست

.اسانس برگهاى سرو خاصيت كرم‌كشى   دارد و در هند از ميوه و خرده چوب آن به عنوان قابض و همچنين براى دفع انگل

مى‌خورند.

سرو تبری یا خمره ایی

در چين برگهاى اين درخت از داروهاى مرسوم و متداول چينى است و خونريزى را بند مى‌آورد

ساير خواص آن: تلخ و مقوى معده و قابض و خنك‌كننده است

مدر، تونيك و ضد تب مى‌باشد جوشاندۀ برگها و يا عصارۀ تازۀ برگها براى قطع هر نوع خونريزى مفيد است

و براى زخم اثنى‌عشر و زخم معده مفيد است

براى التيام سوزاك و سرماخوردگى نافع است. تخم آن داراى مواد مغذى است مسكن است ، تونيك و اشتهاآور مى‌باشد

براى جهاز تنفسى مفيد است، روى كبد اثر مى‌گذارد و ترشح مفرط عرق را كنترل مى‌كند در موارد طپش قلب به عنوان داروى مؤثرى تجويز مى‌شود

و به علاوه براى بى‌خوابى و عصبانيت مفيد است . سرفه را تسكين مى‌دهد ، و براى ناراحتى و اختلالات تشنجى اطفال اثر مفيد دارد.

از برگها و تخم آن براى معالجۀ خونريزى و تسكين دردهاى روماتيسمى و بيمارى‌هاى زنان استفاده مى‌شود

جوشاندۀ بندها و مفصلهاى شاخه‌هاى درخت در استعمال داخلى براى سرماخوردگى و روماتيسم نافع است و در استعمال خارجى براى رفع ناراحتى‌هاى پوستى مفيد مى‌باشد.

از رزين آن مخلوط با رزين كاج براى تحليل تومور استفاده مى‌شود.

با گرد پوست سفيد آن مخلوط با موم و چربى خوك پمادى درست مى‌كنند كه براى معالجۀ سوختگى از آتش و يا آب مفيد است

و براى رويش مو در محل زخمها كه موى آن ريخته باشد نافع است.

در هندوچين از گرد برگهاى آن به عنوان قاعده‌آور و از تخم آن چون تونيك براى تقويت نيروى جنسى مى‌خورند و در موارد اسهال خونى و تهوع نيز بسيار مفيد است

از جوشاندۀ سرشاخه‌هاى آن براى معالجۀ اسهال خونى و ناراحتى‌هاى جلدى و سرفه استفاده مى‌شود .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 43-44-40

[pejuhesh237]

در اول گرم و در سيم خشك و ثمر او گرمتر از ساير اجزا

و صمغ او گرمتر از ثمر و تند و رطوبة سايلهء او ضعيف تر از قطران درخت شربين است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم –ص –145



متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و نشاره ء او جهة منع سيلان فضول

و با مرّصاف جهة تقويه مثانه و رفع بول در فراش

و آشاميدن دو مثقال از برگ سائيدهء او با نيم مثقال مرصاف جهة تقويه مثانه و عسر بول مفيد و مضر ريه

و مصلحش كتيرا و محرق مغسول او جهة سوختگى آتش

و غير مغسول او جهة جراحات رطبه

و عصارهء ثمر تازهء او جهة بواسير الانف

و ضماد پخته او در سركه كه با ترمس مخلوط كنند جهة قلع آثار بهق و سفيدى ناخن

و با ادويه ء مناسبه و به تنهائى جهة ثحق

و التيام جراحات و تقوية اعضاى سست و قطع نزف الدم و تجفيف زخمها

و تحليل اورام و رفع اعيا

و با آرد جو و آب جهة جمره و نمله و سوختگى آتش

و غرغرهء طبيخ او جهة درد دندان و قروح لثه

و استرخاى او و بخور او جهة گريزانيدن هوام خصوصا پشه

و لعوق او با عسل جهة سرفهء كهنه مجرب و مقوى معده است

و آشاميدن او با شراب جهة قطع نزف الدم و قرحهء امعا و منع انصباب فضلات به معده و رفع نفس الانتصاب

و دزور صمغش جهة رفع بواسير مقعد و بواسير الانف

و با کلنار جهة قروح رطبه و خوائيدن او جهة رفع سيلان آب دهن نافع

و چون ثمر و برگ او را با آمله و آب و سركه طبخ نمايند تا مهرا شود پس با روغن كنجد بجوشانند

و ثفل او را بر موى ضماد نمايند و روغن را طلا كنند جهة سياه كردن و دراز كردن و حفظ سقوط او مجرب

و تضميد او با ملوم و روغن زيتون جهة تقوية معده نافع

و بدلش مثل او انزروت سرخ و نصف او پوست انار است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم –ص –145

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

برك آن قابض و محلل و قاطع نزف الدم و زائل كنندۀ عفونات و بهق

و آشاميدن طبيخ آن جهت عسر البول و قروح

كويند كه برك آن مخدر است

و چون ثمر آن را بسايند و بر فتق ضماد كنند جهت منع زيادتي و تحليل آن نافع

مضر رئه مصلح آن كثيرا ضماد او ذرورا نافع

و سعوط صمغ آن جهت تنقيۀ رطوبات دماغي و ذرور آن جهت بواسير الانف

و عصارۀ ثمر تازۀ آن نيز جهت بواسير الانف و بواسير مقعده

و از خواص آنست كه چون ثمر و برك و شاخ آن را در خانه نكاهدارند پشه داخل نشود

و اكر بشود آن را بكشد و بدستور دود نمودن آن همين اثر دارد کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 498

[pejuhesh237]

و نشاره ء او جهة منع سيلان فضول

و با مرّصاف جهة تقويه مثانه و رفع بول در فراش

و آشاميدن دو مثقال از برگ سائيدهء او با نيم مثقال مرصاف جهة تقويه مثانه و عسر بول مفيد



خواص آن اين است كه برگش قابض و مدر و محلل است، خونريزى را بند مى‌آورد. خوردن دم‌كردۀ برگ آن براى سختى ترشح ادرار و زخم روده‌ها مفيد است

و خوردن  ١٠  گرم از برگ خشك ساييدۀ آن با  ٢  گرم مرمكى براى تقويت مثانه و قطع عادت ادرار در بستر كودكان نافع است.



و مضر ريه و مصلحش كتيرا و محرق مغسول او جهة سوختگى آتش و غير مغسول او جهة جراحات رطبه


مضر ريه است از اين نظر بايد با كتيرا خورده شود. اگر برگ آن را شسته و پس از آن بسوزانند، سوختۀ آن براى تسكين التهاب سوختگى آتش مفيد است

و گرد آن يا ضماد آن نيز در اين مورد به كار مى‌رود.


و عصارهء ثمر تازهء او جهة بواسير الانف

و ضماد پخته او در سركه كه با ترمس مخلوط كنند جهة قلع آثار بهق و سفيدى ناخن

و با ادويه ء مناسبه و به تنهائى جهة ثحق

و التيام جراحات و تقوية اعضاى سست و قطع نزف الدم و تجفيف زخمها

و تحليل اورام و رفع اعيا

و با آرد جو و آب جهة جمره و نمله و سوختگى آتش


و غرغرهء طبيخ او جهة درد دندان و قروح لثه


غرغرۀ دم‌كردۀ آن براى درد دندان و زخمهاى لثه و سستى لثه مفيد است


و استرخاى او و بخور او جهة گريزانيدن هوام خصوصا پشه

و لعوق او با عسل جهة سرفهء كهنه مجرب و مقوى معده است

و آشاميدن او با شراب جهة قطع نزف الدم و قرحهء امعا و منع انصباب فضلات به معده و رفع نفس الانتصاب

و دزور صمغش جهة رفع بواسير مقعد و بواسير الانف

و با کلنار جهة قروح رطبه

[color=#8000BF]
و خوائيدن او جهة رفع سيلان آب دهن نافع

و چون ثمر و برگ او را با آمله و آب و سركه طبخ نمايند تا مهرا شود پس با روغن كنجد بجوشانند

و ثفل او را بر موى ضماد نمايند و روغن را طلا كنند جهة سياه كردن و دراز كردن و حفظ سقوط او مجرب


جويدن ميوۀ آن براى قطع جريان آب از دهان مفيد است. اگر ميوه و برگ آن را با آمله در آب و سركه بپزند تا خوب به هم بيفتد

و پس از آن با روغن كنجد بجوشانند و تفالۀ آن را به موى سر ضماد كنند و روغن آن را بمالند براى سياه و بلند شدن مو و جلوگيرى از ريزش آن مفيد است

و اگر ميوۀ آن را بكوبند و با سركه و حنا ضماد درست كنند و به سر بمالند موى سر سياه و قوى مى‌گردد.



و تضميد او با ملوم و روغن زيتون جهة تقوية معده نافع

و بدلش مثل او انزروت سرخ و نصف او پوست انار است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم –ص –145

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:



برك آن قابض و محلل و قاطع نزف الدم و زائل كنندۀ عفونات و بهق

و آشاميدن طبيخ آن جهت عسر البول و قروح

كويند كه برك آن مخدر است

و چون ثمر آن را بسايند و بر فتق ضماد كنند جهت منع زيادتي و تحليل آن نافع

ضماد او ذرورا نافع

و سعوط صمغ آن جهت تنقيۀ رطوبات دماغي و ذرور آن جهت بواسير الانف

و از خواص آنست كه چون ثمر و برك و شاخ آن را در خانه نكاهدارند پشه داخل نشود

و اكر بشود آن را بكشد و بدستور دود نمودن آن همين اثر دارد کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 498

[pejuhesh237]

.