سنبل جبلی

[pejuhesh237]

از ریشه سنبل الطیب به حالت خشک و تازه، بصور مختلف زیر استفاده درمانی بعمل می آید:

ریشه خشک: به صورت گرد به مقدار 2 تا 10 گرم –دم کرده 10 در هزار

عصاره هیدروالکلی به مقدار 5/0 تا 3 گرم به صورت حب برای اشخاص بالغ و 10/0 گرم بر حسب هر یک از سنین عمر در اطفال

عصاره روان به مقدار 2 تا 8 گرم –

تنطور الکلی 5/1 که هر 54 قطره آن یک گرم وزن دارد، به مقدار 2 تا 15 گرم در یک پوسیون یا شربت-

شربت والرین که با عصاره تهیه می گردد و هر قاشق سوپخوری آن دارای 25/0 گرم عصاره است به مقدار 20 تا 100 گرم-

تنقیه جوشانده یا 10 تا 15 قطره اسانس به صورت امولسیون بکار می رود.

طبق بررسی های جدید، بعضی از فرم های داروئی والرین مانند عصاره نرم، عصاره استابیلیزه، آب مقطر و تنطور آن،

تقریبا فاقد اثر مسکن و آرام بخش بنظر می رسند از اینجهت، مصرف ریشه استابیلیزه والرین به مقدار 2 تا 5 گرم به صورت دم کرده امروزه توصیه می شود.

ریشه تازه: به صورت الکلاتور استابیلیزه (کدکس) به مقدار 5 تا 15 گرم مخلوط در یک شربت یا پوسیون

عصاره روان حاصل از گیاه که بدوت مداخله گرما تهیه شده باشد به مقدار 2 تا 6 قاشق قهوه خوری در روز، مخلوط در آب قند-

انتره والرین به مقدار 20/0 تا 60/0 گرم به صورت حب، کاشه یا محلول در آب

و برای اطفال به مقدار 01/0 تا 02/0 گرم بر حسب هر یک از سنین عمر مصرف می شود.

در دامپزشکی: از ریشه سنبل الطیب به صورت گرد یا دم کرده جهت رفع صرع، آرام کردن حالات تشنجی سگها و رفع حرکات غیر ارادی، استفاده بعمل می آورند.


مقدار مصرف آن برای سگ 5/0 تا 3 گرم، برای گوسفند و خوک 5 تا 10 گرم، برای اسب 15 تا 30 گرم و برای گاو 30 تا 80 گرم است.

نسخه به عنوان ضد تشنج:

الف-گرد ریشه سنبل الطیب 50/0 گرم

ژوسیکام 02/0 گرم

برای کاشه و به مقدار 2 تا 6 کاشه در روز.

ب-اسانس سنبل الطیب 15 قطره

زرده تخم مرغ یک عدد

جوشانده ریشه ختمی 250 گرم

از محلول حاصل پس از یکنواخت شدن، به صورت تنقیه و به عنوان ضد تشنج استفاده می توان بعمل آورد.

2- نسخه برای رفع عوارض بیماری قند

عصاره بلادون 50/0 گرم

عصاره تبائیک 01/0 گرم

عصاره والرین 10/0 گرم

گرد کنکینا به مقدار کافی برای یک حب.

مقدار مصرف آن، 2 حب در روز برای ادامه به مدت 10 روز متمادی است.

3- نسخه جهت درمان هیستری:

عصاره ژوسیکام (بنگ دانه) 10 گرم

والرین (سنبل الطیب) 10 گرم

اکسید روی 10 گرم

برای تهیه 200 حب که به مقدار یک عدد در روز مصرف می شود.

حب مگلن مصرف زیاد در درمان هیستری دارد.مقدا مصرف آنرا می توان با تجویز پزشک معالج تدریجا افزایش داد.

هر حب مگلن که طبق فرمول فوق تهیه می شود، دارای 05/0 گرم عصاره ژوسیکام، 05/0 گرم عصاره والرین و 05/0 گرم اکسید روی است.

4- نسخه آرام بخش

تنطور پاسیفلور 3 گرم

کراته گوس 3 گرم

عصاره والرین 4 گرم

عرق نعناع به مقدار کافی تا 4 گرم

یک قاشق قهوه خوری از مخلوط فوق را در کمی آب ریخته به عنوان آرام بخش در ناراحتی های قلبی-عروقی مصرف می نمایند. گياهان دارويي دكتر زرگري جلد 2 ص 761-762




دم‏كرده سنبل الطيب: 10 گرم ريشه سنبل الطيب را در هزار گرم آب جوش دم كرده و صاف نمايند.

اين دم‏كرده ضد تشنج است و مريض به جاى آب مشروب، مى‏تواند مرتبا از آن بخورد. البته طعم و بوى چندان مطبوعى ندارد.

تنطور سنبل الطيب: ريشه سنبل الطيب يك واحد و الكل 60 درجه 5 واحد.

سنبل الطيب را خرد كرده مدت 10 روز در الكل بخيسانند و بعد صاف كنند و حفظ نمايند. مقدار خوراك آن از 30- 2 گرم است كه در يك پوسيون ممكن است خورده شود.

عصاره الكلى سنبل الطيب: ريشه سنبل الطيب 1 واحد، الكل 60 درجه 5 واحد.

سنبل الطيب را خرد كرده در ظرف مخصوص داروسازى براى عصاره، ريخته با قدرى الكل خيس مى‏كنند و درب ظرف را بسته مدت 12 ساعت بگذارند بماند

سپس بقيه الكل را بريزند و بعد صاف كرده و صاف‏شده را براى گرفتن الكل آن تقطير كنند و فرآورده حاصل را در حمام ماريه تبخير كنند

تا در حد عصاره غليظ قوام آيد. مقدار خوراك از اين عصاره كه ضد تشنج است از 2- 1 گرم است كه معمولا به‏طور حب مى‏خورند.

شربت سنبل الطيب: عصاره سنبل الطيب 4 واحد، عرق سنبل الطيب 100 واحد، قند سفيد 180 واحد.

عصاره را در عرق حل كنند و در حمام ماريه در ظرف درب‏دارى قند را در محلول ريخته و حل نمايند. اين شربت محرك و ضد تشنج است.

مقدار خوراك آن از 20- 2 گرم است كه بتدريج با قاشق كوچك بخورند و از داروهاى مخصوص هيسترى و هيجانات عصبى است.

عرق سنبل الطيب: سنبل الطيب به مقدار مورد نظر و مقدار كافى آب.

سنبل الطيب را خرد كرده مدت 12 ساعت در آب بخيسانند بعد تقطير كنند تا از هر واحد سنبل الطيب كه مصرف شده 4 واحد مقطر به دست آيد

و براى گرفتن اسانس مايع تقطيرشده را در قابلمه‏اى جمع نمايند. اين عرق را به عنوان ماده مؤثر در پوسيونهاى ضد تشنج مصرف كنند.

اسانس سنبل الطيب: اسانس سنبل الطيب را براى رفع بى‏حسى و اغماى ناشى از تبهاى شديد و همچنين در هيسترى و آسم مصرف مى‏نمايند و بسيار مؤثر است.

مقدار خوراك آن 2- 1 قطره است كه روى حبه قند چكانيده مى‏خورند و يا از 3/ 0- 2/ 0 گرم در يك پوسيون روغنى مخلوط كرده هر نيم ساعت يك قاشق كوچك مى‏خورند. معارف گياهى، ج‏3، ص: 192

[pejuhesh237]

.ریشه و ریزوم والرین دارای آمیدون، تانن، گلوکز، املاح مختلف، اسانس، اسید والرینیک،

اسید فرمیک، اسید استیک، و اسید پروپیونیک است.

مواد اخیر که در ریشه خشک گیاه یافت می شود، در ریشه های تازه به حات اتری، مخصوصا اتر والرینیک وجود دارد.

در خاکستر ریشه و ریزوم، مقدار زیادی منگنز یافت می شود.مقدار کلی اسانس والرین در نوع مرغوب ریشه، بطور متوسط یک درصد است.

ریشه والرین تازه دارای مقدار نسبتا زیاد اسانس ولی با بوی کم است.تدریجا که ریشه خشک می گردد،

مقدار کلی اسانس آن کاهش حاصل می کند و در عوض بوی قوی کسب می نماید.

اسانس مذکور اگر تازه باشد، رنگ سبز مایل به زرد یا مایل به قهوه ای، بوی نافذ و مشخص و حالت نسبتا روان با واکنش اسیدی خفیف دارد

ولی بتدریج که کهنه می شود، غلظت حاصل می کند و حالت اسیدی آن افزایش آن افزایش می یابد.

وزن مخصوص اسانس در گرمای 15 درجه بین 930/0 و 960/0 است. گياهان دارويي دكتر زرگري جلد 2 ص 757


از نظر تركيبات شيميايى در سنبل الطيب وجود اسانس روغنى فرّار، گلوكوزيد و تعدادى آلكالوئيد گزارش شده است.

در ساقه زيرزمينى و ريشكهاى آن در حدود 83/ 0 درصد اسانس است.

در ريشه تازه آن آلكالوئيدهاى چاتى ‏نين‏ ، والرين‏ و يك باز محلول در آب با فعاليت فيزيولوژيكى يافت مى‏ شود.

ريشه‏هاى تازه‏ سنبل الطيب سه برابر بيشتر از خشك آن كه در حرارت 40 درجه سانتى‏گراد خشك شده باشد، آثار دارويى دارد

و اگر ريشه در 82 درجه سانتى‏گراد خشك شده باشد بكلى مواد مؤثرش از دست مى‏رود و خاصيت دارويى ندارد.

بررسى ديگرى نشان مى ‏دهد كه اسانس سنبل الطيب داراى بورنيل ايزووالريانات‏ ، بورنيل فورمات‏ ، بورنيل استات‏ ، بورنيل بوتيرات‏ ،

كامفن، بورنئول‏ ، پى ‏نن و به علاوه داراى دو آلكالوئيد چاتى‏نين و والريانين‏ و يك گلى ‏كوزيد و رزين بوده
.
ضمنا مقدارى تانن و قند و ساير مواد و همچنين آلفا- متيل پيريل كتون‏ كه ظاهرا مخدر است در آن وجود دارد.معارف گياهى، ج‏3، ص: 189