ذنب الخيل

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحيم

[pejuhesh237]

ذنب الخيل در شام مشهور بذنب الفرس است

گياهى است از خانوادۀ Compositae كه نام علمى وحشى آن Tragopogon pratensis L. و مترادفهاى آن T. Carinatus Gilib. و T. grandiflrurs Saut مى‌باشد.

فارسی:به فارسى «اسليخ» ، «شنگ» ، «آلاشنگ» و در كتب طب سنتى با نامهاى «لحية التيس» و «ذنب الخيل» نامبرده شده است

عربی:

یونانی:

انگلیسی: Buck's beard و Yellow goats breard و Salsify و Vegetable-oyster

فرانسه: Salsifis و Salsifis des pre's و Barbe de chevre و Barbe de bouc و Ratabou

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

بيخ نباتيست باصلابت و نوعى از لحية التيس دانسته‌اند

و شاخهاى او بسيار مجوف

و مايل به سرخى و با خشونت و پرگره و گرهها به هم متصل

و پر برگ و باريك شبيه به برگ اذخر وار گرهها روئيده و در اطرفش شبيه بدم اسب

و بر اشجار مجاور متشبّث مي گردد و بي گل و بي ثمر

و بعضى گويند گلش ما بين سفيدى و كبوديست كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص122

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

دو نوع می باشد:

و نوع ديكر آنكه اطراف آن كوتاه تر از اطراف نوع اول و از ان سفيدتر و ابو حنيفه كفته لحية التيس است

و در زمين عرب بسيار و عصارۀ آن در معدن آن منجمد و خشك نشود تا آن را بر زمين ديكر نقل نكنند

و در كتاب حشايش آورده كه آن را كرفس كوهي نامند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 437



گياهى است علفى دوساله جزء سبزى‌هاى خوردنى تنها يا در سالاد.


بلندى آن در زمينهاى رسى  ١۵ - ١٠  سانتى‌متر و در اراضى دشت نسبتا مرطوب و علفزارها گاهى تا  ٧٠  سانتى‌متر هم مى‌رسد.

ريشه آن دوكى‌شكل سفيد مايل به زرد. گلها لوله‌اى زرد وبه شكل طبق گل در اواخر بهار ظاهر مى‌شود.

برگها نوارى دراز مانند برگ تره قسمت پايين آن پهنتر از قسمت بالاى برگ است به رنگ سبز مايل به كبود.

ميوۀ آن خاكسترى مايل به سبز كه در انتهاى آن يكدسته تار سفيدرنگ مايل به بنفش است.

دانه‌هاى آن قهوه‌اى دراز، در دو طرف نوك‌تيز شياردار و كمى خميده‌اند.

برگهاى جوان سبز آنكه قسمتى از برگ نزديك به ريشه سفيد شده باشد، براى سالاد به‌طور خام مصرف مى‌شود.

تكثير آن از طريق بذر صورت مى‌گيرد و چون ريشۀ آن عمودى و عميق است خاك بايد خوب شخم عميق خورده و غنى باشد

و علاوه بر كود حيوانى  ۵٠٠ - ۴٠٠  كيلوگرم در هكتار كود سوپر فسفات داده شود.

بذر آن را در طول فصل بهار در مزرعۀ اصلى روى خطوطى با فاصلۀ  ٣٠  سانتى‌متر مى‌توان كاشت با اين طرز كاشت در حدود  ١٢  كيلوگرم در هكتار بذر احتياج خواهد داشت

( ١٢٠  گرم براى هر صد متر مربع باغچه‌هاى كوچك) پس از ريختن بذر، روى آن را با ورقۀ نازكى خاك مى‌پوشانند

و بعد از اينكه گياه چندبرگه شد آن را تنك كرده و فاصلۀ هر دو بوته را در حدود  ١٠  سانتى‌متر مى‌گيرند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 151 -152

[pejuhesh237]

منبت او كنار آبها كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص122


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

اين گياه در چمنزارهاى مرطوب مناطق شمال ايران و در مناطق مغرب ايران در كردستان،

تفرش، اراك و در دامنه‌هاى البرز و ارتفاعات اطراف تهران و در اصفهان و شيراز مى‌رويد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد1 ص 152

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و قوتش مدتها باقى مي ماند

در اول دويم سرد و در آخر او خشك و قابض كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص122

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و بيلذع و قاطع نزف الدم و نفث الدم

و جهة قرحهء امعا و جراحت مثانه و سرفه و عسر نفس حاره و اقسام اسهال حاره و استسقا و ورم حار جگر و امراض سينه

و كثرت شرب او جهة التحام فتق و التيام رودهء مقطوع مؤثر

و ضماد او جهة التيام جراحات غظيمه و عصب مقطوع و قيلهء امعأ و ورم مقعد و اورام حارهء اعضأ

و سعوط آب او جهة قطع رعاف نافع

و قدر شربتش يك درهم و مولد سودا

و مصلحش شكر و روغن بادام است و بدلش انجبار كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص122

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و صاحب اختيارات كفته كه نوعى از لحية التيس است و بسيار استعمال آن مرخي اعصاب و مصلح آن بنفشه

و ضماد نوع دوم آن با سركه جهت جراحات خبيثه و اورام مقعده و كبد و استسقا مفيد است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 437

[pejuhesh237]

و بيلذع و قاطع نزف الدم و نفث الدم

و جهة قرحهء امعا و جراحت مثانه و سرفه و عسر نفس حاره و اقسام اسهال حاره و استسقا و ورم حار جگر و امراض سينه

و كثرت شرب او جهة التحام فتق و التيام رودهء مقطوع مؤثر

و ضماد او جهة التيام جراحات غظيمه و عصب مقطوع و قيلهء امعأ و ورم مقعد و اورام حارهء اعضأ

و سعوط آب او جهة قطع رعاف نافع

و قدر شربتش يك درهم و مولد سودا

و مصلحش شكر و روغن بادام است و بدلش انجبار كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص122

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و صاحب اختيارات كفته كه نوعى از لحية التيس است و بسيار استعمال آن مرخي اعصاب و مصلح آن بنفشه

و ضماد نوع دوم آن با سركه جهت جراحات خبيثه و اورام مقعده و كبد و استسقا مفيد است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 437



در مورد خواص آن معتقدند كه قابض است و كمى تلخ و خونريزى را بند مى‌آورد و اسهال خونى و اسهال صفراوى را نيز قطع مى‌كند.

ريشۀ آن از نظر قابض بودن قوى‌تر از برگ آن است.

عصارۀ آن مقوى معده و آشاميدن عصارۀ آن با سركه رقيق براى جلوگيرى از خونريزى رحم مفيد است.

ضماد آن مقوى اعضاى ضعيف و دهانۀ معده و كبد است. ريشۀ آن براى بند آوردن چرك گوش مفيد است و خشك‌كنندۀ آن مى‌باشد.

خوردن برگ و ريشه و گل آن با ماء الشعير براى قرحۀ ريه مفيد است و عصارۀ آن براى بند آوردن خونروى از سينه و التيام زخم معده

و تقويت معده نافع است و جوشاندۀ آن براى رفع كمى اشتها و اختلالات كبد و پستان و رفع ترش كردن

و رفع احساس سوزش در معده و مرى مفيد است مقدار خوراك از عصارۀ آن تا  ١٢  گرم و از برگ و گل آن تا  ١۶  گرم است.

گرد برگ گل ساييده‌شدۀ آن براى التيام زخمها و جراحتهاى كهنه و رفع تعفن آنها مفيد است.

زكرياى رازى خوردن ريشۀ شنگ را براى دفع سموم مفيد مى‌دانسته است. مضر كليه است و لذا بايد با عناب خورده شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1ص 152-153

[pejuhesh237]

.