حنظل

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

عبارت از ميوه‏ هاى خشك‏ شده گياه سيترو لوس كولى- سنتيس‏ (از خانواده كوكوربيتاسه) مى‏ باشد.

گياهى است از خانوادۀ Cucurbitaceae

نام علمى آن Citrullus colocynthis) L. (Schrad. و مترادف آن Cucumis colocynthis L .

حنظل

فارسی:بفتح حاء مهمله و سكون نون و فتح ظاء معجمه و سكون لام و آن را القم نيز خوانند بسبب كمال مرارت

و به شيرازى گوشت و به كرماني خرزهره و بلغتى ديگر خربزۀ روباه و به لغتى هندوانۀ ابو جهل

هندى: اندر اين كاپهل و بلغتي مهاكال نامند. و «خربزه روباه»

و در كتب طب سنتى: با نامهاى «حنظل» و «مرارة الصحارى» و «علقم» نام برده مى‌شود.

عربی:حنظل، حدج، مراره الحصاری

یونانی:

انگلیسی: Colocynth، Bitter cucumber

فرانسه:Coloquinte

آلمانی:Coloquinte

ایتالیائی:Popon amaro، Coloquintida، Coloquinda

گونۀ ديگرى از اين گياه كه آن را «حنظل كاذب» نامند،

گياهى است از خانوادۀ Cucurbitaceae ، نام علمى آن Cucumis trigonus Roxb.

و مترادف آن Cucumis,pseudo-colocynthis Royle و Cucumis callosus) Rottl. (Cogn.

[pejuhesh237]

ثمر گياهى است به قدر هندوانه بسيار كوچكى

و در نهايت تلخى و نباتش شبيه به نبات هندوانه

و برگش از آن كوچكتر و سبز و اندرون زرد او بد است

و آنچه در بوته منحصر بيكى باشد از جملهء سموم

و شحم او مادامي كه در پوست باشد قوتش تا چهار سال باقيست

و آنچه بيرون آورده باشند تا دو سال

و بهترين او سفيد است كه از بوته كثير الثمر گرفته باشند

و مستعمل شحم اوست .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص95

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و نر و ماده مى‌باشد نر آن صلب‌تر و كوچكتر و مادۀ آن بزرگتر و رخوتر و بهتر

و تخم آن سياه بود و اندرون زرد سبز زبون

و در هند و بنگاله بيرون آن سرخ بسيار رنگين و سفيد نيز مى‌شود اما بسيار كم و نادر و هيأت آن اندك طولاني

و بايد كه عند الاحتياج شحم آن را برآورده استعمال نمايند

و اكر پيشتر برآورند فاسد مى‌كردد .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 371


گیاهی علفی، چند ساله، دارای ساقه خوابیده یا بالا رونده و پوشیده از تار است

و با آنکه در نواحی مختلف کویری و بایر پراکندگی دارد

معهذا در مدیترانه، هند، سیلان و شمال افریقا، در بین تپه های ماسه ای، پرورش می یابد.

برگهای آن متناوب، منقسم به لوبهای متعدد دندانه دار، پوشیده از تار و دارای ظاهری به رنگ مایل به سفید در سطح تحتانی پهنک است.

از کناره برگهای آن پیچکهائی خارج می شود که موجبات اتصال گیاه را به تکیه گاه فراهم می سازد.

گلهای آن دارای وضع منفرد و بر دو نوع نر و ماده بر روی یک پایه است.

گل نر آن دارای جامی به رنگ زرد نارنجی و متصل از راه قاعده به کاسه گل است.

پنج پرچم به وضع گیاه قبلی دارد بدین نحو که میله 4 پرچم آن دو به دو به یکدیگر چسبیده و فقط یک میله پرچم آزاد است.

گلهای ماده آن شباهت کامل به گلهای نر دارد و فقط به جای پرچم، مادگی با تخمکهای متعدد در آن دیده می شود.

میوه اش کروی، به رنگ زرد، به بزرگی یک نارنج کوچک، پوشیده از یک پوست نسبتا نازک ولی سخت

و دارای میان بر سفید رنگ و اسفنجی است.در داخل میوه آن نیز دانه ای بسیاری به رنگ سفید ظاهر بیضوی و مسطح جای دارد.

برای استفاده های درمانی، میوه رسیده گیاه را در فاصله ماههای تیر و مرداد می چینند

و پس از خشک کردن، به کمک کاردهای نوک تیز، پوست آنرا جدا می کنند و یا آنکه قبل از خشک کردن میوه،

این عمل را انجام می دهند.منشاء اینگونه میوه ها که قبل از خشک کردن،پوست آنها را جدا کرده باشند، ایران ذکر شده است.

در درون میوه ها، دانه های بسیاری به تعداد 200 تا 300، به طول 6 تا 8 میلیمتر و به عرض 4 تا 5 میلیمتر جای دارد.

میوه خشک شده آن، فاقد بو ولی دارای طعم بسیار تلخ و لعابی است.کتاب گیاهان دارویی علی زرگری جلد پنجم صص390-391-392

حنظل كاذب گياهى است چندساله تمام قسمتهاى آن از كرك غده‌اى پوشيده است.

برگهاى آن دايره‌اى پنجه‌اى داراى  ۵ - ٣  پنجه. گلهاى نر آن به تعداد  ٣ - ٢ ، درشت، منفرد و تخمدان آن پوشيده از تارهاى پشم‌شكل است.

ميوۀ آن شبيه آلو كوچك كركى كمى دراز تخم‌مرغى و داراى خطوطى در امتداد طولى ميوه مى‌باشد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 181-182

[pejuhesh237]

لرستان: پشت کوه.

خوزستان: اهواز.

فارس: کازرون در 800 متری.

کرمان: نصرت آباد.لار، بندر عباس، 40 کیلومتری شرق میناب،

بلوچستان: کوه کاروان در 1500-1600 متری.

مکران: جنوب سرباز به سمت چابهار، مشرق نیک شهر به سمت قصر قند.

خراسان، کویر لوت و یزد.کتاب گیاهان دارویی علی زرگری جلد پنجم ص394


اين گياه در بوشهر، بلوچستان، جاده تفرش، در جزيره قشم مى‌رويد.

اطراف و مغرب تهران و در مناطق باير مركزى ديده شده است.

حنظل کاذب:

اين گياه در بلوچستان مى‌رويد و نام محلى آن «چى‌باروال» و «مليا» مى‌باشد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 182

[pejuhesh237]

قسمت مورد استفاده این گیاه میوه آن است

در هند: از ميوه و دانه‌هاى آن به عنوان مسهل استفاده مى‌شود و از ريشۀ آن نيز به عنوان مسهل و در موارد استسقا، يرقان،

بيمارى‌هاى مجارى ادرار و روماتيسم مصرف مى‌شود.

میوه این گیاه دارای خاصیت مسهلی قوی با اثر قاطع است.

در موارد ضعف اعمال روده، فلج ناحیه امعاء و احشاء، آب آوردن انساج، و بیماریهای کبدی و گاهی نیز به عنوان قاعده آور بکار می رود.

میوه این گیاه در احتقان مغزی به منظور دور کردن خون از مغز و توجه آن به قسمتهای دیگر بدن مصرف می شود.

از میوه این گیاه در مواردی باید به عنوان مسهل استفاده بعمل آورد که مصرف یک مسهل قوی، ضروری تشخیص داده شود.

باید توجه داشت که میوه این گیاه به هیچوجه نباید برای مبتلایان به ورم روده و یا برای زنان باردار، تجویز گردد.

در دامپزشکی از میوه آن برای مصارف مشابه استفاده بعمل می آورند.

مصرف فراورده های میوه این گیاه (حنظل) به علت دارا بودن مواد موثر قوی، امروزه معمول نیست.کتاب گیاهان دارویی علی زرگری جلد پنجم ص 393-394


حنظل کاذب:

گوشت ميوۀ آن تلخ و مسهل قوى است. جوشاندۀ ريشه‌هاى آن مسهل ملايمترى است.

تخمهاى آن خنك‌كننده، قابض و در موارد اختلالات صفراوى مفيد است.

از ريشه و برگهاى آن در موارد مارگزيدگى استفاده مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 182

[pejuhesh237]

در اول چهارم گرم و در آخر دويم خشك .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص95

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

ناسازگاری

قلیائیات، املاح آهن.کتاب گیاهان دارویی علی زرگری جلد پنجم ص 394


خانمهای باردار استفاده نکنند.

در گذشته زنان باردار از هندوانه ابوجهل برای سقط جنین استفاده می‌کردند.

هنوز هم برخی زنان عرب از این روش استفاده می‌کنند که تاکنون موجب مرگ نیز شده است.سایت ویکی پدیا

[pejuhesh237]

و مسهل سودا و بلغم غليظ و مفتح افواه عروق و مسقط جنين و قاتل آن و جاذب اخلاط از عمق بدن

و جهة فالج و امراض بارده دماغى و اعضاى عصبانى و عرق النساء و مفاصل

و نزلات مزمنهء غليظه چشم و سينه و عسر النفس انتصابى

و ربو و سرفه مزمنه و امراض بارده گرده و مثانه نافع

و مضر دماغ حار و معده و مصدع در هواى بسيار سرد

و مورث مغص و كرب و در هواى بسيار گرم باعث اسهال دموى

و التهاب و مصلحش كتيرا و مقل و نشاسته

و مضر ابدان نحيف و مصلحش آب فواكه

و قدر شربتش از يكدانگ تا نيم درهم

و بهترين اصلاح آنستكه سائيده به ماء العسل سرشته خشك نمود

پس با كثيرا و غيره بسايند و بدلش به وزن او بيد انجير و ثلث آن حرمل

و حقنهء طبيخ او كه درست او را جوشانيده باشند

جهة قولنج بلغمى و ريحى و عرق النساء و فالج و امثال آن

و شياف او مسهل قوى و فرزجهء او قاتل جنين

و طلاى سبز او جهة عرق النسأ و دردهاى بارده

و بخور او مدر حيض و ضماد او چند مرتبه بر كف پا جهة جذام

و سعوط آب او جهة زردى چشم

و پاشيدن آب طبيخ او در خانها جهة كشتن كيك و منع تولد آن مؤثر است

و چون حنظل را سوراخ كرده دانها را بيرون كنند

و بر روغن زنبق مملو كرده ثقبه را مسدود ساخته به خمير بگيرند

و بر روى آتش گزارند تا چند جوش كند

خضاب او و آشاميدن او را در حمام جهة سياه كردن موى

و منع سرعت سفيدى آن مجرب دانسته‌اند

و قطور روغن زيتون كه حنظل در او جوشيده باشد جهة درد گوش

و ماليدن آن بر دندان جهة آسانى كندن دندان مؤثر

و سعوط او مفتح سدّهء دماغى

و طلاى او جهة رفع آثار و يرقان و نيكو كردن رخسار

و اكتحال رماد او جهة سياه كردن چشم ازرق به غايت مفيد

و جهة درد مقعد نافع و تخم او مسهل و مقيئ و مورث دوار چون مكرر بشويند

و در آب نمك بخيسانند تا تلخى او زايل شود پس كوبيده با شير و خرما بجوشان

خوردن آن مورث صحت بدن و برگ خشك او به قدر دو درهم با نشاسته و صمغ مسهل سودا

و با انيسون و افتيمون و ايارهء فيقرا جهة ماليخوليا و صرع و داء الحيه و جذام و امراض سوداوى

طبيخ بيخ او جهة استسقأ و گزيدن عقرب و افعى و خون منجمد و داء الفيل

و ضماد برگ او با آب و نشاسته جهة تحليل اورام و قطع سيلان خون منفجر مفيد

و چون جوف حنظل را خالى كرده سركه در آن ريخته بجوشانند

جهة درد دندان و تقويه لثه به غايت نافع است

و روغن حنظل كه از دو جزو آب تازهء او با يك جزو روغن كنجد

و زيتون ترتيب داده بجوشانند تا روغن بماند

جهة امراض بارده و دردهاى آن و منع ريختن موى و رفع دوى

و طنين گوش و کرم آن و درد دندان و جوشش سر

و آشاميدن يك درهم او مسهل بلغم و اقسام كرم

و تدهين او با زهرهء گاو بر ناف جهة اخراج اقسام كرم

و حقنهء او جهة قولنج نافع است

و اگر تازهء او نباشد ربع رطل از شحم او را بايد جوشانيد و با يك رطل روغن طبخ نمود.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص95
[/size]

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و چون در ماء القراطن كه ماء العسل است طبخ نمايند و بياشامند اسهال كيموس غليظ نمايد

و چون سر آن را بريده فلفل در جوف آن پر كرده سر آن را وصل كرده بگل حكمت بگيرند

و نزديك اجاغ دفن نمايند تا يك هفته به نحوى كه نسوزد پس برآورده فلفلها را سائيده تناول نمايند

جهت رفع رياح و انهضام طعام نافع و سبز مفرد يكدانه و پوست و دانۀ آن را چون بكوبند و بياشامند

و همچنين مقدار زيادى از شحم آن اخراج اقسام ديدان نمايد و آشاميدن آن و توقف شدت آن مجرب گفته‌اند

و طبيخ بيخ آن جهت رفع سميت كزيدن عقرب حكايت كنند

كه اعرابي را چند جا از بدن او را مار گزيد در ساعت دو درم آن را بياشاميد صحت يافت

و گويند چون سر آن را بريده چند پارچۀ عروق كه به فارسي روناس نامند در ان فرو برده سر آن را وصل نموده بگل حكمت بگيرند

و نزديك اجاغ دفن نمايند تا يك هفته به نحوى كه نسوزد پس برآورده عروق را از ميان آن برآورند

و خشك نمايند و وقت حاجت به آب ليمو سائيده بر كاف دست ضماد نمايند دو سه مرتبه بعون اللّه تعالى رفع مى‌گردد مجرب است

و تعليق بيخ آن بر كمر جهت نزول آب در بيضه گويند موثر است

و تخم آن مسهل و مقئ و مورث

و گويند چون آن را از ميان دوپاره نموده بر بدن فرسى كه بران كنه بسيار باشد بمالند در دو سه دفعه زائل گردد

مقدار شربت شحم آن از نيم درهم تا يك درهم و گفته‌اند كه زياده از نيم درهم نبايد استعمال نمود

و نبايد كه استعمال نمايند آن را مگر در سردى هوا و زمستان و در گرما و محرور المزاج را استعمال آن جائز نيست

جهت آنكه مكرب و موجب مغص است و بسا است كه عمل نمى‌كند و موجب امراض مى‌گردد

خصوصا صداع و امراض معده و مقعده و انفتاح افواه عروق و جريان خون صالح است

از براى مبرودين و بلغمي مزاجان و مرطوبين قوى المزاج غليظ الطبع

و مستعملين مياه و اغذيۀ غليظه و شير و پنير

و امثال اينها كسى كه ارادۀ استعمال آن دارد بايد كه به تنهائى نخورد

بلكه با مصلح آنكه صمغ عربي و يا كثيرا و يا مقل اليهود و يا نشاسته است

هريك مفردا و يا مركبا و با ادويۀ مناسبۀ ديكر نيز و صمغ عربي مضعف فعل آن و كثيرا معين عمل آنست و بايد كه بسيار نرم بسايند

زيرا كه جريش خشن آن مورث مغص و سحج و تقطيع امعا است و اصلاح آن بامور مذكوره است بدل آن حب الخروع است

و گويند بوزن آن خردل و چهار دانك وزن آن قثاء الحمار و گويند بوزن آن حرمل است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 373

[pejuhesh237]

و مسهل سودا و بلغم غليظ و مفتح افواه عروق و مسقط جنين و قاتل آن و جاذب اخلاط از عمق بدن

و جهة فالج و امراض بارده دماغى و اعضاى عصبانى و عرق النساء و مفاصل

و نزلات مزمنهء غليظه چشم و سينه و عسر النفس انتصابى

و ربو و سرفه مزمنه و امراض بارده گرده و مثانه نافع

و مضر دماغ حار و معده و مصدع در هواى بسيار سرد

و مورث مغص و كرب و در هواى بسيار گرم باعث اسهال دموى

و التهاب و مصلحش كتيرا و مقل و نشاسته

و مضر ابدان نحيف و مصلحش آب فواكه

و قدر شربتش از يكدانگ تا نيم درهم

و بهترين اصلاح آنستكه سائيده به ماء العسل سرشته خشك نمود

پس با كثيرا و غيره بسايند و بدلش به وزن او بيد انجير و ثلث آن حرمل

و حقنهء طبيخ او كه درست او را جوشانيده باشند

جهة قولنج بلغمى و ريحى و عرق النساء و فالج و امثال آن

و شياف او مسهل قوى و فرزجهء او قاتل جنين

و طلاى سبز او جهة عرق النسأ و دردهاى بارده

و بخور او مدر حيض و ضماد او چند مرتبه بر كف پا جهة جذام

و سعوط آب او جهة زردى چشم

و پاشيدن آب طبيخ او در خانها جهة كشتن كيك و منع تولد آن مؤثر است

و پاشيدن آب دم‌كردۀ آن در خانه‌ها براى گريزاندن حشرات و كشتن كك و جلوگيرى از توليد مثل و ازدياد آنها مفيد است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179

و چون حنظل را سوراخ كرده دانها را بيرون كنند

و بر روغن زنبق مملو كرده ثقبه را مسدود ساخته به خمير بگيرند

و بر روى آتش گزارند تا چند جوش كند

خضاب او و آشاميدن او را در حمام جهة سياه كردن موى

و منع سرعت سفيدى آن مجرب دانسته‌اند

اگر حنظل را سوراخ كرده دانه‌هاى آن را بيرون آورند و روغن زنبق در داخل آن پر كنند و سوراخ آن را با قطعه‌اى از حنظل مسدود نمايند

و آن را در داخل خمير گذارده و بپزند تا چند جوش بخورد، خوردن آن و خضاب نمودن با آن براى سياه كردن موى سر

و جلوگيرى از سفيد شدن موى سر بسيار نافع است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179


و قطور روغن زيتون كه حنظل در او جوشيده باشد جهة درد گوش

و ماليدن آن بر دندان جهة آسانى كندن دندان مؤثر

و سعوط او مفتح سدّهء دماغى

اگر گوشت آن را در روغن زيتون بجوشانند براى باز كردن گرفتگى‌هاى دماغى نافع است.

و طلاى او جهة رفع آثار و يرقان و نيكو كردن رخسار


و اكتحال رماد او جهة سياه كردن چشم ازرق به غايت مفيد و جهة درد مقعد نافع

ماليدن خاكستر ميوۀ آن براى سياه كردن چشم آبى مؤثر است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179

و تخم او مسهل و مقيئ و مورث دوار چون مكرر بشويند

و در آب نمك بخيسانند تا تلخى او زايل شود پس كوبيده با شير و خرما بجوشان

خوردن آن مورث صحت بدن

تخم حنظل مسهل و قى‌آور است و سرگيجه ايجاد مى‌كند، ولى اگر آن را مكرر بشويند و در آب نمك بخيسانند

تا تلخى آن از بين برود و آن را بكوبند و با شير و خرما بجوشانند و بخورند آثار مفيد دارد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179

و برگ خشك او به قدر دو درهم با نشاسته و صمغ مسهل سودا

و با انيسون و افتيمون و ايارهء فيقرا جهة ماليخوليا و صرع و داء الحيه و جذام و امراض سوداوى

طبيخ بيخ او جهة استسقأ و گزيدن عقرب و افعى و خون منجمد و داء الفيل

پختۀ ريشۀ آن براى استسقا، تحليل خون منجمد و رفع سميت جانور گزنده مفيد است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179

و ضماد برگ او با آب و نشاسته جهة تحليل اورام و قطع سيلان خون منفجر مفيد

ضماد برگ آن كه با آب و نشاسته تهيه شود، براى قطع خونريزى و تحليل ورمها نافع است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179

و چون جوف حنظل را خالى كرده سركه در آن ريخته بجوشانند

جهة درد دندان و تقويه لثه به غايت نافع است .

و اگر داخل ميوۀ آن را خالى كرده در آن سركه بريزند و بجوشانند و آن را مضمضه نمايند، براى درد دندان و تقويت لثه.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179

و روغن حنظل كه از دو جزو آب تازهء او با يك جزو روغن كنجد

و زيتون ترتيب داده بجوشانند تا روغن بماند

جهة امراض بارده و دردهاى آن و منع ريختن موى و رفع دوى

و طنين گوش و کرم آن و درد دندان و جوشش سر

و روغن آن براى دردهاى سرد و ريختن قطرۀ روغن آن در گوش براى طنين و صدا در گوش و ماليدن آن به دندان براى رفع درد دندان مفيد است..کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179


و آشاميدن يك درهم او مسهل بلغم و اقسام كرم

و تدهين او با زهرهء گاو بر ناف جهة اخراج اقسام كرم

و حقنهء او جهة قولنج نافع است

و اگر تازهء او نباشد ربع رطل از شحم او را بايد جوشانيد و با يك رطل روغن طبخ نمود.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص95
[/size]
خوردن  ۴  گرم از روغن آن مسهل بلغم است و براى اخراج انواع كرم معده و روده مفيد است.

اگر تازۀ آن يافت نشود  ١٠٠  گرم از گوشت خشك آن را بجوشانند و با  ۵٠٠  گرم روغن كنجد يا زيتون بپزند تا آب تبخير شود و روغن بماندکتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و چون در ماء القراطن كه ماء العسل است طبخ نمايند و بياشامند اسهال كيموس غليظ نمايد

اگر گوشت آن را در آب عسل بپزند و بخورند مسهل كيموس غليظ است کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179

و چون درست آن را در آب بجوشانند و بان حقنه نمايند جهت فالج و رفع قولنج بلغمي و ريحي و عرق النسا و وجع ورك و ظهر و امثال اينها نافع

اگر ميوه با پوست را در آب بجوشانند و آب حاصله را تنقيه نمايند، براى فلج، سياتيك، درد سرين، پشت و كمر نافع استکتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179

و چون سر آن را بريده فلفل در جوف آن پر كرده سر آن را وصل كرده بكل حكمت بكيرند

و نزديك اجاغ دفن نمايند تا يك هفته به نحوى كه نسوزد پس برآورده فلفلها را سائيده تناول نمايند

جهت رفع رياح و انهضام طعام نافع و سبز مفرد يكدانه و پوست و دانۀ آن را چون بكوبند و بياشامند

و همچنين مقدار زيادى از شحم آن اخراج اقسام ديدان نمايد و آشاميدن آن و توقف شدت آن مجرب كفته‌اند

و طبيخ بيخ آن جهت رفع سميت كزيدن عقرب حكايت كنند كه اعرابي را چند جا از بدن او را مار كزيد در ساعت دو درم آن را بياشاميد صحت يافت

يكى از حكماى طب سنت نقل مى‌كند كه شخصى كه دو سه نقطۀ بدن او را مار گزيده بوده است فورا  ٨  گرم از ريشۀ پختۀ حنظل را خورد و صحت خود را بازيافت. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 179

و گويند چون سر آن را بريده چند پارچۀ عروق كه بفارسي روناس نامند

در ان فرو برده سر آن را وصل نموده بگل حكمت بگيرند

و نزديك اجاغ دفن نمايند تا يك هفته به نحوى كه نسوزد پس برآورده عروق را از ميان آن برآورند

و خشك نمايند و وقت حاجت به آب ليمو سائيده بر كاف دست ضماد نمايند دو سه مرتبه بعون اللّه تعالى رفع مى‌گردد مجرب است

و تعليق بيخ آن بر كمر جهت نزول آب در بيضه گويند موثر است


و گويند چون آن را از ميان دوپاره نموده بر بدن فرسى كه بران كنه بسيار باشد بمالند در دو سه دفعه زائل كردد

مقدار شربت شحم آن از نيم درهم تا يك درهم و كفته‌اند كه زياده از نيم درهم نبايد استعمال نمود

و نبايد كه استعمال نمايند آن را مكر در سردى هوا و زمستان و در گرما و محرور المزاج را استعمال آن جائز نيست

جهت آنكه مكرب و موجب مغص است و بسا است كه عمل نمى‌كند و موجب امراض مى‌گردد

خصوصا صداع و امراض معده و مقعده و انفتاح افواه عروق و جريان خون صالح است

از براى مبرودين و بلغمي مزاجان و مرطوبين قوى المزاج غليظ الطبع

و مستعملين مياه و اغذيۀ غليظه و شير و پنير

و امثال اينها كسى كه ارادۀ استعمال آن دارد بايد كه بتنهائى نخورد

بلكه با مصلح آنكه صمغ عربي و يا كثيرا و يا مقل اليهود و يا نشاسته است

هريك مفردا و يا مركبا و با ادويۀ مناسبۀ ديكر نيز و صمغ عربي مضعف فعل آن و كثيرا معين عمل آنست و بايد كه بسيار نرم بسايند .

زيرا كه جريش خشن آن مورث مغص و سحج و تقطيع امعا است و اصلاح آن بامور مذكوره است بدل آن حب الخروع است

و كويند بوزن آن خردل و چهار دانك وزن آن قثاء الحمار و كويند بوزن آن حرمل است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 373

اشخاص گرم‌مزاج بايد از خوردن حنظل پرهيز كنند، زيرا براى آنها مضر است، موجب دل‌پيچه مى‌شود، عمل نمى‌كند

و ناراحتى، آشفتگى، سردرد، سرگيجه، ناراحتى معده و مقعده مى‌آورد.

ولى در سردمزاجان دهانۀ عروق را باز مى‌كند و خون صالح جريان مى‌يابد.

در موقع خوردن حنظل توصيه اين است كه تنها خورده نشود و هميشه با صمغ عربى و يا كتيرا و يا نشاسته خورده شود

و يا با جمع آنها مصرف شود. صمغ عربى عمل شديد آن را ضعيف و تعديل مى‌كند و كتيرا كمك به تأثير متناسب آن مى‌نمايد.

البته صمغ و كتيرا بايد خيلى نرم ساييده شود كه موجب دل‌پيچه و دل‌درد نگردد. جانشين حنظل براى مسهل، دانۀ كرچك است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 180

[pejuhesh237]

.عصاره گیاه هندوانه ابوجهل در مهار رشد سلول‌های سرطانی مؤثر است

[color=#FF00FF]يزدفردا:مصرف گياه دارويي هندوانه ابوجهل به همراه اشعه راديواكتيو رشد تومورهاي سرطاني را متوقف مي‌كند.

عصاره گیاه هندوانه ابوجهل در مهار رشد سلول‌های سرطانی مؤثر است[/color]

نتایج تحقیقات حاکی از آن است که عصاره تام گیاه هندوانه ابوجهل ممکن است

برای مهار رشد و از بین بردن برخی از سلول‌های سرطانی نظیر حنجره، مؤثر باشد.

به گزارش واحد تامين خبر يزدفردا:هندوانه ابوجهل و یا خربزه روباه یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده خیارها و کدوها می‌باشد.

این گیاه بومی ایرانی بوده و در نواحی جنوبی کشور و مناطقی همچون جنوب استان خراسان یافت می‌شود.

میوه این گیاه دارای گلوکوزید قابل تبلوری با طعم بسیار تلخ به نام کولوسنتین است.

این گلوکوزید به حالت متبلور و خالص به رنگ زرد می‌باشد، در آب به نسبت 20 درصد حل می‌شود و اگر هیدرولیز شود،

گلوکز و ماده‌ای به نام کولوسنتتین می‌دهد.

گفتنی است، میوه این گیاه علاوه بر موارد مذکور دارای کولوسنتیلین،

سترولین، ماده روغنی، مواد صمغی و املاح مختلف است که دارای خاصیت مسهلی قوی با

اثر قاطع است و در موارد ضعف اعمال روده، فلج امحاء و احشاء آب آوردن انساج

و انسداد و بیماری‌های کبدی و گاهی به عنوان قاعده آور به کار می‌رود.

از خواص مهم دیگر دارو، اثر ضد ویروسی، میکروبی و سرطان آن است.

محققان مرکز تحقیقات ایمونولوژی پژوهشکده بوعلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

در این تحقیق اثر ستیوتاکسیستی عصاره الکلی گیاه هندوانه ابوجهل را به صورت invitro

با استفاده از تست MTT مورد ارزیابی قرار دادند

و اثر مهار کنندگی آن بر روی دوره سلولی سرطان حنجره و فیبروبلاست نرمال موشی L929 را بررسی کردند؛

همچنین تغییرات مرفولوژی رده‌های سلولی در مجاورت عصاره نیز ارزیابی و ثبت شد.
‌
گياه هندوانه ابوجهل داراي خاصيت بسيار مسهل(اسهال‌آور) مي‌باشد.

از اين گياه در موارد ضعف اعمال روده،‌ بيماري‌هاي كبدي و بعضاً به عنوان قاعده‌آور نيز به كار مي‌رود.

تحقيقات اخير نشانگر آن است كه مصرف گياه هندوانه ابوجهل همراه

با اشعه راديو اكتيو داراي اثرات متوقف كنندگي در رشد تومورهاي سرطاني مي‌باشد.

گفتني است، اخيراً نيز پودر گياه هندوانه ابوجهل به عنوان تركيب درمان كننده بيماري‌هاي قند و ديابت مصرف مي‌شود

با توجه به مصرف زياد داروهاي گياهي و ناشناخته بودن بعضي اثرات داروهاي شيميايي

و هورموني در بدن و عوارض جانبي ناشي از استعمال اين داروها،

تحقيقات بيشتر در زمينه گياهان دارويي واستفاده از آنها در درمان بيماريها ضرورت دارد.

در شهرستان جيرفت، اهالي بومي مبتلا به بيماري ديابت جهت درمان سنتي از ميوه له شده هندوانه ابوجهل با آب در تشتي تهيه

و از قسمت نشيمنگاه در آن قرار مي گيرند و تجويز هندوانه ابوجهل به بيماران ديابتي موجب كاهش معني‌دار

در ميزان هموگلوبين و گليكوزيله قند خون ناشتا شده است.

بررسی تاثير ميوه هندوانه ابوجهل [Citrullus colocynthis (L.) Schrad.]

بر فاکتورهای آنتی‌اکسيدانی در بيماران مبتلا به ديابت نوع دوم

مقدمه: تاثير افزايش ميزان قند خون بر تشديد استرس اکسيداتيو و کاهش ميزان آنتی‌اکسيدان‌ها در بيماران ديابتی گزارش شده است.

هم چنين احتمال داده می‌شود که کاهش ميزان قند خون در بيماران ديابتی

با مصرف گياهان دارويی با خواص آنتی‌اکسيدانی موجب کاهش استرس اکسيداتيو شود.

هدف: در مطالعه حاضر اثر عصاره هندوانه ابوجهل بر مارکرهای استرس اکسيداتيو در بيماران ديابتی در مقايسه با دارونما بررسی شد.

روش ‌بررسی: تعداد 44 بيمار ديابتی نوع دوم مراجعه‌کننده به درمانگاه بيمارستان شريعتی انتخاب و در دو گروه ۲2 نفری تقسيم شدند.

به گروه اول روزانه ۳۰۰ ميلی‌گرم هندوانه تلخ در سه دوز منقسم و به گروه دوم به طور مشابه دارونما به مدت 2 ماه تجويز شد.

در اين بيماران فاکتورهای خونی از قبيل هموگلوبين گليکوزيله و قند خون در حالت ناشتا

و فاکتورهای استرس اکسيداتيو از قبيل ميزان مالون‌دی‌آلدييد، گلوتاتيون و فعاليت آنزيم‌های کاتالاز و سوپراکسيد ديسموتاز خون قبل و بعد از دو ماه در پايان مطالعه بررسی شد.

نتايج: نتايج طرح حاکی از آن بود که تجويز هندوانه ابوجهل به بيماران ديابتی موجب کاهش معنی‌دار در ميزان

هموگلوبين و گليکوزيله قند خون ناشتا شده است،

ولی ميزان مالون‌دی‌آلدييد، گلوتاتيون و فعاليت آنزيم‌های کاتالاز و سوپراکسيد ديسموتاز خون قبل و بعد از دو ماه

و همجنين بين دو گروه هيچ تفاوت معنی‌داری نداشت.

نتيجه‌گيری: در بيماران ديابتی کاهش ميزان قند خون با تجويز هندوانه ابوجهل تاثيری بر ميزان غلظت مارکرهای استرس اکسيداسيون ندارد.فصلنامه علمی پژوهشی گیاهان دارویی

[pejuhesh237]

مقدار خوراك از گرد گوشت خشك حنظل از  ١ - ٢ / ٠  گرم است كه با يك گرد بى‌اثر ديگر مخلوط و خورده شود و مقدار خوراك از عصارۀ حنظل  ٣ / ٠ - ١ / ٠  گرم است، به‌طور حب.

تهيۀ گرد حنظل: گوشت حنظل را از پوست و تخم جدا كرده و در گرم‌خانه  ۴٠  درجۀ سانتى‌گراد مى‌خشكانند و در هاون نرم ساييده و از الك داروسازى رد مى‌كنند.

عصارۀ الكلى حنظل: ساييدۀ گوشت حنظل  ١  واحد، الكل  ۶٠  درجه  ٨  واحد، مدت ده روز گوشت حنظل را در  ۶  واحد از الكل بخيسانند .

و با فشار صاف كنند و تفاله را با بقيۀ الكل  ٣  روز بخيسانند و آن را هم با فشار صاف كنند و دو صاف‌شده را مخلوط نموده با كاغذ صافى صاف نموده

در حمام ماريه از طريق تقطير، الكل آن را مى‌گيرند و در حد قوام عصارۀ نرم تبخير بنمايند. مقدار خوراك از اين عصاره از  ٣ / ٠ - ١ / ٠  گرم است.

تهيۀ عصارۀ آبى حنظل خشك: گوشت حنظل خشك و بى‌تخم  ١  واحد، آب صاف  ۶  واحد، اينها را مخلوط كرده بگذارند كه مدت  ٣  روز حنظل خشك خيس

بخورد، پس از آن با فشار صاف كرده و تفاله را از كاغذ بگذرانند و صاف‌شدۀ آخرين را در حمام ماريه تا درجۀ خشكى لازم تبخير نمايند. مقدار خوراك از  ٣ / ٠ - ١ / ٠  گرم است.

دم‌كردۀ حنظل: ۵  گرم گوشت خشك حنظل را مدت  ۵  دقيقه در  ۵٠٠  گرم آب بجوشانند و صاف كنند و سپس  ۵٠  گرم شربت پوست نارنج و  ۵  گرم اتر

سولفوريك به آن بيفزايند. از اين دم‌كرده در موارد استسقا هر دو ساعت  ٣  قاشق كوچك بياشامند و روى هم در عرض روز برحسب اثرى كه حاصل مى‌شود از  ١٢ - ۶  قاشق كوچك

مى‌توان مصرف نمود.

از نظر نوع بيمارى استسقا، انطباق آن با اين دارو، مقدار مصرف و ساير ملاحظات اصولا حنظل به هر شكلى بايد زير نظر و با توصيۀ پزشك مصرف شود.معارف گیاهی جلد 3 ص 181

عصاره الکلی به مقدار 05/0 تا 10/0 گرم در روز برای اشخاص بالغ

گرد میوه خشک شده به مقدار 06/0 تا 20/0 گرم (به مقادیر زیادتر، اثر مسهلی قوی و درد در ناحیه معده و روده ایجاد می کند)

حب کولوکنت کمپوزه به تعداد 1 تا 4 در روز

(این حب از میوه حنظل، آلوئس و همچنین اسکامونه به مقدار مساوی 05/0 گرم از هر یک تهیه می شود-کدکس).

محلول حشره کش

از میوه این گیاه، محلول های حشره کش جهت استفاده در کشاورزی، تهیه می شود که یک نوع آن به شرح زیر است:

گرد میوه مذکور (هندوانه ابوجهل) 5 گرم

گرد پیرتر 5 گرم

بنزن 100 گرم

گرد میوه گیاه و گرد پیرتر را باید در بنزن مخلوط کرده به صورت گرد پاش استفاده به عمل آورد.کتاب گیاهان دارویی علی زرگری جلد پنجم ص394

[pejuhesh237]

روغن دانه آن، حالت روان و رنگ زرد مایل به قرمز دارد.

در گرمای 15- درجه منجمد می شود.

وزن مخصوص آن در گرمای 15 درجه بین 923/0 و 929/0 است.دارای 12 درصد از اسیدهای چرب اشباع شده

و 78 درصد اسیدهای چرب اشباع نشده می باشد و به مصارف صنعتی می رسد..کتاب گیاهان دارویی علی زرگری جلد پنجم ص392

از نظر تركيبات شيميايى در گياه وجود يك مادۀ تلخ و گلوكوزيد كولوسنتين

این ماده اگر هیدرولیز گردد، گلوکز و ماده ای به نام کولوسنتئین می دهد.

ريشۀ آن داراى مواد آلفا-الاترين   ، هنترياكونتان   و چند ساپونين مى‌باشد.

در تخم آن روغن ثابت (حدود  ١۵  درصد) و يك فيتوسترولين   ، دو هايدروكربن   ، يك ساپونين، آلكالوئيد، گلى‌كوزيد و تانن يافت مى‌شود.

در گوشت داخل ميوه مواد آلفا-الاترين، هنترياكونتان، يك فيتوسترول و مخلوطى از چند اسيد چرب وجود دارد .

در گزارش بررسى‌هاى ديگرى از گوشت رسيدۀ بدون پوست ميوۀ آن روغن تلخى به نام سيت‌بيتول   جدا شده است.

عصارۀ گوشت رسيدۀ حنظل يا آب حنظل داراى آلفاالاترين، سيترولين   ، سيترولن  و سيتروليك اسيد  مى‌باشد.

در گوشت تازه و در تخم حنظل وجود گلوكوز و آلفا پينوسترول   و مواد تلخ متبلور تأييد شده است.

از ميوۀ نارس آن پى-هيدروكسى بنزيل متيل استر   جدا شده است.

عصارۀ گوشت حنظل يا آب هندوانۀ ابو جهل آنتى‌بيوتيك مقتدرى بر ضد برخى ميكربها مى‌باشد،

از جمله بر ضد سالمونلا تايفوزا   ، كوراينه‌باكتريوم ديفتريا   ، اشرى‌چياكولى   ،

استافيلوكوكوس اورئوس   و در آخر سالمونلا شوتمولرى   [عامل ايجاد تب پاراتيفوئيد]

به ترتيب ضعيف‌تر و كمى مؤثر است و براى مبارزه با سالمونلا پاراتايفى   بسيار مؤثر مى‌باشد.

توضيح:

-سالمونلا تايفوزا، عامل بيمارى تيفوئيد است.

-كوراينه باكتريوم ديفتريا، عامل بيمارى ديفترى در انسان است كه آن را ديفتريا باسيلوس  و كلبس لوفلر باسيلوس  هم مى‌نامند.

-اشرى‌چياكلى، باسيل رودۀ كولون است. ما دام كه در بستر رودۀ كولون قرار دارد بيمارى‌زا نيست،

ولى در خارج از بدن و يا در مجرار ادرار ممكن است موجب عفونت بشود.

وجود اين باسيل در شير و يا در آب دليل آلودگى شير يا آب با فضولات است.

-سالمونلا شوتمولرى و سالمونلا پاراتايفى عامل ايجاد تب پاراتيفوئيد مى‌باشند.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 178