خبّه

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحيم

[pejuhesh237]

خبّه
گياهى است از خانوادۀ Cruciferae و نام علمى آن Descurainia sophia) L. (webb. و مترادفهاى آن Sisymbrium sophia L. مى‌باشد.

فارسی:به لغة شيراز شفترك و به لغة اصفهان خاكشى و به تركى شيوران و در مازندران گياه او را شلم بى نامند . و به تبريزى سوردن و در هند مشهور بخوب كلان است .در

كتب طب سنتى آن را نوعى از تودرى ذكر مى‌كنند


عربی:«خبه» ، «شفتره» ، «بذر الخمخم»

یونانی:

انگلیسی:Flix Weld-

فرانسه:Semence de sisymbre و Semence de velar ،Herbe de St sophis و Sisymbre

آلمانی:Sophienkraut-Besenkraut-Besenrauke

ایتالیائی:Talitro-Verdemacro-Sofia-dei-chirurghi-Erba-Sofia

[pejuhesh237]

و آن تخمى است بسيار ريزه و دراز و زرد مايل به سرخى و تيرگى

و برگش طولانى و شبيه به برگ جرجير برّى

و شاخهاى او باريك و متفرق و ساقش بقدر زرعى و تخمش در غلاف باريك رقيقى است كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص 99

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

دو نوع مى‌باشد :

يكى ريزه و رنك آن مائل بسرخي و طعم آن اندك مائل بتلخي

و دوم از ان بزركتر و رنك آن سرخ مائل بتيركي

و كياه كبير آن تا بسه ذرع و شاخهاى آن متفرق و غليظتر و برك آن بزركتر و عريضتر و تندتر و غلاف تخم آن نيز بزركتر و طعم تخم آن نيز تندتر از اول کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 379

گياهى است يكساله يا دوساله به بلندى حدود  ٨٠  سانتى‌متر قسمت پايين گياه داراى پوششى از كرك و بالاى گياه بدون كرك و در بعضى موارد تمام گياه بدون كرك است

و برگها داراى بريدگى‌هاى عميق و  ٣ - ٢  بار تقسيم شده است. گلهاى آن زردرنگ است.

ميوه خورجين درازى مى‌باشد به طول  ٣۵ - ١۵  ميلى‌متر و عرض يك ميلى‌متر به حالت راست و در داخل غلاف خورجين دانه‌ها قرار دارند.

تخم آن ريز كمى دراز و در دو رنگ است يكى مايل به قرمز و طعم آن كمى تلخ و ديگرى به رنگ قرمز تيره است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 172

[pejuhesh237]

.و هر دو خودروى در صحراها و باغها و دامن كوهها بسيار مى‌شود و در ايام بهار کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 379

اين گياه در اغلب مناطق چين مى‌رويد و معمولا از شانگهاى و پكن تخم آن به داروخانه‌هاى سرتاسر چين صادر مى‌شود.

در هندوستان در قسمت هيمالياى معتدله از كشمير تا كومائون در ارتفاعات  ۴٠٠٠ - ١۶٠٠  متر و ارقامى از آن در پاكستان در پيشاور مى‌رويد.

در ايران گونۀ يادشده در كلاك كرج، بين تهران و سمنان، توچال دماوند، لشگرك و در مناطق شمالى ايران در مازندران و ساير مناطق شمالى انتشار دارد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص173

[pejuhesh237]

.در چين از تخم خاكشير به عنوان ملين و تب‌بر و براى تسكين التهاب پوست از جمله كهير استفاده مى‌شود.

در هندوستان از گلها و برگهاى گياه به عنوان قابض و داروى رفع كمبود ويتامين C استفاده مى‌شود.

تخم خاكشير كه تلخ است را براى نرم كردن سينه و به عنوان تونيك و در موارد برونشيت به عنوان تب‌بر و در موارد اسهال خونى استفاده مى‌كنند.

تخم خاكشير را براى دفع كرم معده و در موارد سنگ كليه نيز مى‌خورند. مرسوم است  ٨  گرم از تخم خاكشير را با شربت قند مخلوط كرده و براى كاهش تب و كهير بلع مى‌كنند.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 175

خاکشیر در هر زمان و در هر حالت تأثیر متفاوتی دارد:

خاکشیر با دارا بودن خواص بسیار و در عین حال بی ضرر بودن، در حالات مختلف اثرات مختلفی بر بدن دارد:

مصرف خاکشیر صبح ناشتا در آب جوش یا آب سرد، بدون شکر یا با شکر، قبل از غذا یا بعد آن، با فاصله ای از غذا یا بدون فاصله و یا حتی شب و روز و همچنین چگونگی

استفاده از آن دارای اثرات متفاوتی است. کوبیده شده آن دارای خاصیت ضد اسهالی و در صورت بو دادن برای بیمار اسهالی موثر است.

خاکشیر با شربت سکنجبین صفرا زدا و با آب جوش حالت ضد بلغمی و با ترنجبین ضد سودایی است.

بهترین زمان مصرف خاکشیر چه به صورت منفرد و چه در ترکیب با داروهای دیگر صبح ناشتا می باشد که بهترین اثر را در تقویت کبد و معده و پاکسازی سموم دارد

و در طول روز بهتر است زمانی که معده کاملاً خالی است و چناچه در طول روز میان غذا یا بعد از آن استفاده شود، یک داروی غذایی چاق کننده است

اما در اینصورت اثری در پاکسازی نخواهد داشت. خاکشیر مناسب زیبایی رنگ رخسار است و تکرار آن موجب صافی و خوشرنگ شدن پوست می شود

علاوه بر این در مواقع بحرانی به تنهایی یا همراه با داروهای دیگر در سیستم دارویی و غذایی مبتلایان به سرطان مطمئن ترین دارو به شمار می رود.سایت: مجموعه پیک شفا محمد موسوی

[pejuhesh237]

در دويم گرم و در اول تر كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص 99

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و طبيعت كبير آن در آخر دوم كرم باشد کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 379

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مبهّى و مشهّى و مقوى معده و هاضمه و جهة معدهء سرد و تحليل مواد نخاع و آبله و حصبه و شری و برودت احشا

و با شير مسمن بدن خصوصا چون با دو وزن او شكر تا ده روز بنوشند جهة رنگ رخسار و گرفتگى آواز

و سه درهم او جهة رفع سميت ادويه و يك مثقال و نيم او جهة نفث الدم سينه و ريه

و ضمادش جهة اورام صلبه و سرطان و نقرس و قرحهء چشم و ورم بن گوش و پستان و انثيان

و مشوى او در خمير جهة جگر و شش و سرفهء مزمن

و فرزجهء او با عسل جهة اعانت حمل و قروح رحم نافع و مصدع

و مصلحش كتيرا و قدر شربتش تا دو مثقال و بدلش تودريست كه بزر خمخم نامند.كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص 99

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و جهت كرفتكى اواز و نيكوئي رنك و يكدرهم و نيم آن جهت نفث اخلاط سينه و رئه

و سه درهم او جهة هيضه خصوصا كه سنكشو نموده با كلاب و يا آب خالص آن مقدار بجوشانند كه شكفته كردد و نيم كرم بياشامند

و چون قئ شود باز بدستور بياشامند تا قئ بند كردد و جهت هيضۀ صفراوى با آب برك كاسني تازه مكرر بتجربه آمده

و از صغير آن تا سه مثقال بدل آن در امر باه و تسمين كسانى كه خبه را بزر الخمخم دانسته‌اند اشتباهى است كه ايشان را واقع شده و اصل آنست كه غير آنست کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 380

[pejuhesh237]

و مبهّى و مشهّى و مقوى معده و هاضمه و جهة معدهء سرد و تحليل مواد نخاع و آبله و حصبه و شری و برودت احشا

براى تقويت معده و هاضمه و ازدياد اشتها و براى رفع گرفتگى آواز و روشن شدن رنگ چهره مفيد است،

ضمنا براى كاهش حدت سرخجه، سرخك، جدرى يا آبله و شرى (مخملك) مى‌خورند، نافع است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 175

و با شير مسمن بدن خصوصا چون با دو وزن او شكر تا ده روز بنوشند جهة رنگ رخسار و گرفتگى آواز

اگر حدود  ۶  گرم از آن خورده شود براى اخراج اخلاط سينه و ريه مفيد است و اگر مخلوط با شير خورده شود براى باز شدن رنگ چهره و افزايش نيروى جنسى نافع است.

معمول است كه آن را در آب يا شير و به‌هرحال با شكر شيرين كرده به صورت شربت مى‌خورند..کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 175

و سه درهم او جهة رفع سميت ادويه و يك مثقال و نيم او جهة نفث الدم سينه و ريه


و ضمادش جهة اورام صلبه و سرطان و نقرس و قرحهء چشم و ورم بن گوش و پستان و انثيان

و مشوى او در خمير جهة جگر و شش و سرفهء مزمن

و فرزجهء او با عسل جهة اعانت حمل و قروح رحم نافع و مصدع

شيافى كه از تخم خاكشير تهيه شود و در مهبل گذارند براى التيام زخم رحم و كمك به وضع حمل مفيد است..کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 175

و مصلحش كتيرا و قدر شربتش تا دو مثقال و بدلش تودريست كه بزر خمخم نامند.كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص 99

در برخى مزاجها خوردن خاكشير ايجاد سردرد مى‌كند، در اين موارد بايد با كتيرا خورده شود. مقدار خوراك آن  ١٠ - ٨  گرم است. .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 175

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و جهت كرفتكى اواز و نيكوئي رنك و يكدرهم و نيم آن جهت نفث اخلاط سينه و رئه

و سه درهم او جهة هيضه خصوصا كه سنكشو نموده با كلاب و يا آب خالص آن مقدار بجوشانند كه شكفته كردد و نيم كرم بياشامند

و چون قئ شود باز بدستور بياشامند تا قئ بند كردد

اگر تخم خاكشير را سنگ‌شو نموده و با گلاب يا آب خالص بجوشانند تا شكفته شود و قدرى از آن بخورند قى‌آور است و از آن در موارد مسموميت كه لازم است قى آورده شود استفاده مى‌شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 175

و جهت هيضۀ صفراوى با آب برك كاسني تازه مكرر بتجربه آمده

و از صغير آن تا سه مثقال بدل آن در امر باه و تسمين كسانى كه خبه را بزر الخمخم دانسته‌اند اشتباهى است كه ايشان را واقع شده و اصل آنست كه غير آنست کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 380

[pejuhesh237]

.