خولنجان

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحيم

[pejuhesh237]

خولنجان: خسرو دارو :Alpinia officinarum
فارسی:

ترکی:قرغات

هندی:كليجن و كلاجن

عربی:

یونانی:

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

بيخى است سرخ تيره و پرگره و تند طعم و لذيذ و با اندك عطريت

و نبات او معلوم نيست و مؤلف تذكره گويد نبات او به قدر زرعى و برگش مثل برگ قرفه و گلش ذهبى است

و غليظ پر گره را خولنجان قصبى نامند و بى گره را كه بارك و صلب است عقاربى

و قسم اخير بهتر است كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص111

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و آنچه بتحقيق رسيده بيخ درخت نانبول است كه بهندى پان نامند و درخت آن كهنه سال خورده باشد و قوت اين تا هفت سال باقي مى‌ماند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 407

[pejuhesh237]

و گويند از اسیان باز و سواحل دريا بر مي دارند كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص111

و منبت آن بلاد هند و بنكاله است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 407

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و قوتش تا هفت سال باقى مي ماند در آخر دويم گرم و خشك كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص111

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مقوى معده و احشا و هاضمه و باه و ماسك بول و به غايت كاسر رياح

و جهة قولنج و آروغ ترش و برودة و درد كمر و تقويه اعضاى باطنى

و رفع بدبوئى دهان و خنازير و سرطان و دردهای بارده بلغمى نافع

و نگاهداشتن اندك زمانى در دهان موجب شدة نعوظ و يك درهم سائيدهء آن با يك اوقيه شير گوسفند ناشتا بنوشند

در تحريك باه مجربست و مضر دل و حجاب سينه و مصدع محرورين

و مصلحش صندل و طباشير و گوشت آب مرغ فربه و انيسون و حابس بول و مصلحش كتيرا

و قدر شربتش تا يك مثقال و نيم و بدلش دارچينى و كبابه است.كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص111

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و اعضاى باطني و ماسك بول و جهت صداع و صرع بلغمي و تصفيۀ صوت و سرفۀ رطوبي

و درد كمر و كسر رياح و آروغ ترش و رفع قولنج و برودت كرده و وجع آن و و عرق النسا نافع

و طلاى آن با آب و يا روغن زيتون و يا ياسمين زائل كنندۀ كلف است مجرب

و جوارش خولنجان دو نسخۀ آن در قرابادين مذكور شد و عرق آن بسيار لطيف و محلل رياح

و در سائر افعال الطف از اصل آنست و دستور كرفتن آن مانند عرقهاى ديكر است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 407

[pejuhesh237]

و مقوى معده و احشا و هاضمه و باه و ماسك بول و به غايت كاسر رياح

و جهة قولنج و آروغ ترش و برودة و درد كمر و تقويه اعضاى باطنى

و رفع بدبوئى دهان و خنازير و سرطان و دردهای بارده بلغمى نافع

و نگاهداشتن اندك زمانى در دهان موجب شدة نعوظ و يك درهم سائيدهء آن با يك اوقيه شير گوسفند ناشتا بنوشند

در تحريك باه مجربست و مضر دل و حجاب سينه و مصدع محرورين

و مصلحش صندل و طباشير و گوشت آب مرغ فربه و انيسون و حابس بول و مصلحش كتيرا

و قدر شربتش تا يك مثقال و نيم و بدلش دارچينى و كبابه است.كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص111

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و اعضاى باطني و ماسك بول و جهت صداع و صرع بلغمي و تصفيۀ صوت و سرفۀ رطوبي

و درد كمر و كسر رياح و آروغ ترش و رفع قولنج و برودت كرده و وجع آن و و عرق النسا نافع

و طلاى آن با آب و يا روغن زيتون و يا ياسمين زائل كنندۀ كلف است مجرب

و جوارش خولنجان دو نسخۀ آن در قرابادين مذكور شد و عرق آن بسيار لطيف و محلل رياح

و در سائر افعال الطف از اصل آنست و دستور كرفتن آن مانند عرقهاى ديكر است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 407

[جوارش خولنجان طعام هضم نمايد و تحليل رياح كند]
جوارش خولنجان طعام هضم نمايد و تحليل رياح كند و حال معده را نيكو كرداند و معده را قوت دهد و بوى دهان خوش كند و از براى شدت برودت كبد بنهايت سودمند بود
صنعت آن‏
خولنجان قرفة الطيب فلفل سفيد از هريك دو درم دانه هيل‏بوا دارچينى نارمشك از هريك سه درم دارفلفل شش درم زنجبيل هشت درم تخم كرفس انيسون زيره كرمانى مدبّر كرويا طاليسفر از هريك يك درم فانيذ و شكر از هريك سه وزن مجموع ادويه را بدستور جوارش سازند شربتى يك درم‏
[جوارش خولنجان ديگر منقول از قرابادين افندى‏]
جوارش خولنجان ديكر منقول از قرابادين افندى صالح چلپى كه بتركى نوشته محلّل رياح غليظه و مقوى معده و هاضمه است‏
صنعت آن‏
خولنجان عود هندى از هريك شش درم قرنفل بسباسه كرويا از هريك دو درم فلفل دارفلفل زنجبيل وج تركى دارچينى از هريك يك درم و نيم صعتر فارسى نعناع خشك قاقله رازيانه سنبل الطيب و عرق آن انيسون تخم كرفس از هريك يك درم شكر سفيد يك‏صد درم عسل مصفّى بقدر كفايت بدستور مقرر جوارش سازند شربتى يك درم.کتاب قرابادین کبیر ص 936

[pejuhesh237]

.