جزر

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

جزر
فارسی:كزر و زردك نامند و برّى او را در بلاد قزوين كزرا نامند،

گياهى است از خانواده Umbelliferae نام علمى آن Daucus carota L. مى‌باشد.

در برخى مدارك هويج مزروع را Daucus carota L. var sativa DC. نوشته‌اند.

عربی:جزر

یونانی:اسطافاليوض و اغريوس نامند و بعضى شقاقل

انگلیسی:Carrot

فرانسه:Carotte

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

بستانی: و بستانى او يكى طويل می باشد
و يكى مستدير.

برّی:بيخش بقدر انگشتى و گلش زرد و غلاف تخم او خارناك و در دوقو مذكور است .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص72

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود:

و بستاني آن دو نوع مى‌باشد :

بيخ يكى طويل و يكي مستدير سرخ و زرد و برك آن شبيه به شاهتره و از آن عريض‌تر

و طعم آن اندك تلخ و ساق آن پراكنده و خشن و گل آن چتردار مانند شبت و سفيد

و در ميان آن چيزى ريزه مانند پنبه و بنفش و بهترين آن سرخ و شيرين شاداب كم ريشۀ بستاني آنست کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 304


به‌طور كلى از نظر ارقام، هويج دو قسم كلى دارد، هويج علوفه‌اى و هويج غذايى كه به مصرف غذاى انسان مى‌رسد.

هويج غذايى نيز از نظر كلى دو رقم است هويج قرمز و هويج زرد و هريك از اين ارقام نوع بلند و كوتاه و متوسط آن نيز وجود دارد.

اين ارقام پرورشى از آميزش گونه‌هاى مختلفه طى قرون و اعصار كشت آن به صورت دو رگه‌هايى ايجاد شده كه برخى از آنها اصولا شباهت خيلى كمى با هويج اجدادى خود دارند.

هويج گياهى است علفى دوساله داراى ريشه‌اى عمودى، ضخيم، ساقه بى‌كرك برگها متناوب بسيار بريده‌بريده كه به قطعات نازكى تقسيم مى‌شود.

گلها سفيد كوچك به صورت گروهى و چترمانند در انتهاى شاخۀ گل‌دهنده. به علت داشتن ريشۀ عمودى و ضخيم

خاك بايد خوب شخم خورده و نرم باشد و كود كافى داده شده باشد. تخم هويج زودرس را در اوايل پاييز مى‌كارند.

در طول مدت زمستان گياهان جوان را در مناطق خيلى سرد با پوششى از كاه و خاشاك از يخ زدن حمايت مى‌نمايند

اين نوع هويج زودرس در ارديبهشت محصول ريشه‌اش برداشت مى‌شود.

انواع ديگر را بر حسب نژاد از اواخر اسفند تا اوايل خرداد مى‌توان كاشت.

براى توليد بذر در موقع برداشت ريشه، ريشه‌هاى قوى و خوب را انتخاب و در بستر مناسبى محفوظ نگه مى‌دارند

و در بهار سال بعد مجددا اين ريشه‌ها كاشته مى‌شوند. از اين هويجها در مرداد و شهريور محصول بذر برداشت مى‌شود.

تكثير هويج از طريق كشت بذر آن صورت مى‌گيرد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 300-301

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

هيج جزء آن سمي نيست.

همه اجزاء استفاده مي شود.

خواص و كاربرد هويج براساس آنچه در مناطق مختلف دنيا معمول است و در مدارك معتبر غربى منتشر شده عبارت است از:

در چين از تمام قسمتها و اعضاى گياه هويج در شفاى بيمارى‌ها استفاده مى‌شود.

عصارۀ ريشه هويج روى سوختگى‌ها گذارده مى‌شود و اثر شفابخش دارد.

تخم هويج مدر است و از آن براى معالجه استسقا   استفاده مى‌شود و همچنين براى بيمارى‌هاى كبد .

و اسهالهاى سادۀ مزمن و اسهالهاى خونى مزمن به كار مى‌رود.

ريشۀ هويج مغذى و مقوى معده و بادشكن است و براى تسكين دردهاى آلات داخل شكم استفاده مى‌شود کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 303

[pejuhesh237]

بستانی: در دويم گرم و تر و گويند در اول تر است

برّی: در اول سيم گرم و در آخر اول خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص72


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

با رطوبت فضليه کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 304

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

نوع بستانی: مبهّى و ملطف و مدر بول و مفتح سدهء جگر و قاطع بلغم و مقوى معده

و ملين و جهة سرفه و درد سينه و معده و جگر و اخراج حصاه

و نطول طبيخ ريشهاى او محلل خون جامد و مربّاى او به غايت مبهّى

و مقوى احشا و رحم و هاضمه و پروردهء او به سركه و نمك جهة اذابه سپرز بيعديل

و مقوى معده و جگر بارد و دوشاب او قريب به مربّاى او

و نبیذ او كه آب افشردهء او را با ربع او عسل جوشانيده و در خم ريزند بگذارند

تا مسكر شود بغايت مست كننده و بطيئ الانحدار و مصدع و عرق او كه با ادويه

مناسبه گرفته شود به دستورى كه در دستورات مذكور است در جميع آثار نايب مناب خمر است

مگر در اسكار و ضماد برگ او جهة آكله نافع و جرم او بطيئ الهضم و نفاخ

و مضر محرورين و مصلحش ادويهء حاره و آبكامه و پختهء او با گوشت بزغاله مولد خلط صالح است

و قدر شربت از جرم او تا صد و شصت مثقال و از مربّا تا هفت مثقال و از نبيذ او تا پنجاه مثقال

و تخمش محرك باه و در آثار مثل اصل او و چون يك جزو او را با يك جزو تخم شلغم در جوف ترب

در زير آتش طبخ دهند جهة اخراج سنگ كرده و مثانه و عسر بول مجرب دانسته‌اند

و قدر شربتش تا دو درهم و بدلش انيسون و دوقو است

نوع بری:و با اندك حدتی و در افعال سواى تحريك باه قويتر از بستانيست

و حمول او مخرج جنين و خوردن خام او جهة سموم و ضماد پختهء او با اصل


و برگ او جهة انجماد خون كه از برودت باشد نافع و پختن او در منازل باعث گريختن هوام

و مضر معده و حلق و عصب و مصلحش انيسون و حمل او منقى رحم و معين بر حمل است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص72

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و مرباى آن سريع الهضم و جهت استسقا مفيد اعضاء النفض مسكن مغص و مدر بول خصوصا برى آن

و بدستور بزر برى آنكه دوقو باشد و همچنين برك آن و مهيج باه است خصوصا بزر بستاني آنكه نفخ آن زياده است

و حمول آن و شرب تخم آن جهت عسر حبل نافع و چون بيج و برك آن را در آب جوش دهند و نطول نمايند

و يا بشويند بآن اطراف صبيان را يعني دست و پاى ايشان را جهت تحليل خون منجمد شده در انها

بسبب سردى نافع و مرباى آن با عسل بغايت مبهي و مقوى احشا و رحم و هاضمه

و با افاويۀ مناسبه جهت تقويت كبد بارد و تجفيف رطوبات معده و زيادتي تقويت باه و اعانت بر جماع انفع

و حلواى آن نيز بتنهائي و يا با ادويۀ مناسبه قريب است بمرباى آن و لذيذتر از ان

و دوشاب آن قريب بمرباى آنست و الطف و اقوى از ان و از مربا

و حلواى آن از ده مثقال تا بيست مثقال و از نبيذ آن تا پنجاه مثقال و از عرق آن تا هفتاد مثقال

و تخم آن محرك باه و درين باب از اصل آن قويتر و عسر حبل را نافع و مانع مغص و در ساير افعال مانند آن

[color=#8000FF]و آشاميدن يكدرهم آن با هموزن آن شكر جهت وجع ساق پا و ضماد تخم و برك آن باهم جهت قروح متاكله [/color]کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 304

[pejuhesh237]

نوع بستانی: مبهّى و ملطف و مدر بول و مفتح سدهء جگر و قاطع بلغم و مقوى معده

و ملين و جهة سرفه و درد سينه و معده و جگر و اخراج حصاه

خواص هويج مزروع لطيف‌كننده و بازكنندۀ گرفتگى‌ها و انسداد كبد است مقوى معده و ملين مى‌باشد . و براى سرفه و درد سينه و معده و كبد و اخراج سنگ كليه و مثانه و ازدياد

ترشح ادرار نافع است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1ص 303

و نطول طبيخ ريشهاى او محلل خون جامد

و مربّاى او به غايت مبهّى و مقوى احشا و رحم و هاضمه

مرباى هويج با عسل بسيار مبهى و براى تقويت نيروى جنسى مؤثر است و مقوى آلات داخل شكم و رحم و هاضمه مى‌باشد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1ص 303

و پروردهء او به سركه و نمك جهة اذابه سپرز بيعديل

پرودۀ هويج در سركه براى تحليل طحال بسيار نافع است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1ص 303

و مقوى معده و جگر بارد و دوشاب او قريب به مربّاى او

و نبیذ او كه آب افشردهء او را با ربع او عسل جوشانيده و در خم ريزند بگذارند

تا مسكر شود بغايت مست كننده و بطيئ الانحدار و مصدع و عرق او كه با ادويه

مناسبه گرفته شود به دستورى كه در دستورات مذكور است در جميع آثار نايب مناب خمر است

مگر در اسكار و ضماد برگ او جهة آكله نافع و جرم او بطيئ الهضم و نفاخ


و مضر محرورين و مصلحش ادويهء حاره و آبكامه و پختهء او با گوشت بزغاله مولد خلط صالح است

و قدر شربت از جرم او تا صد و شصت مثقال و از مربّا تا هفت مثقال و از نبيذ او تا پنجاه مثقال

مضر گرم‌مزاجان است و از اين نظر بايد با گوشت، پخته و خورده شود.

مقدار خوراك از خود ريشه هويج  ٧٠٠ - ۶٠٠  گرم و از مرباى آن تا  ۵٠  گرم. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1ص 303

و تخمش محرك باه و در آثار مثل اصل او و چون يك جزو او را با يك جزو تخم شلغم در جوف ترب

در زير آتش طبخ دهند جهة اخراج سنگ كرده و مثانه و عسر بول مجرب دانسته‌اند

و قدر شربتش تا دو درهم و بدلش انيسون و دوقو است

اگر مقدارى تخم هويج را گرفته و با هم‌وزن آن تخم شلغم مخلوط و تربى را خالى نموده

و داخل آن را از اين دو تخم پر كنند و سر آن را بسته در زير آتش بپزند و بيرون آورده و بخورند،

براى اخراج سنگ كليه و مثانه و رفع سختى ادرار بسيار مفيد است. مقدار خوراك از تخم آن تا  ٨  گرم است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1ص 303
نوع بری:

و با اندك حدتی و در افعال سواى تحريك باه قويتر از بستانيست

و حمول او مخرج جنين و خوردن خام او جهة سموم و ضماد پختهء او با اصل


و برگ او جهة انجماد خون كه از برودت باشد نافع و پختن او در منازل باعث گريختن هوام

و مضر معده و حلق و عصب و مصلحش انيسون و حمل او منقى رحم و معين بر حمل است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص72

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و مرباى آن سريع الهضم و جهت استسقا مفيد اعضاء النفض مسكن مغص و مدر بول خصوصا برى آن

به هضم غذا كمك مى‌كند و براى استسقا مفيد است. دل‌پيچه را تسكين مى‌دهد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1ص 303

و بدستور بزر برى آنكه دوقو باشد و همچنين برك آن و مهيج باه است خصوصا بزر بستاني آنكه نفخ آن زياده است

و حمول آن و شرب تخم آن جهت عسر حبل نافع و چون بيج و برك آن را در آب جوش دهند و نطول نمايند

و يا بشويند بآن اطراف صبيان را يعني دست و پاى ايشان را جهت تحليل خون منجمد شده در انها

بسبب سردى نافع و با افاويۀ مناسبه جهت تقويت كبد بارد و تجفيف رطوبات معده و زيادتي تقويت باه و اعانت بر جماع انفع

و حلواى آن نيز بتنهائي و يا با ادويۀ مناسبه قريب است بمرباى آن و لذيذتر از ان

و دوشاب آن قريب بمرباى آنست و الطف و اقوى از ان و از مربا

و حلواى آن از ده مثقال تا بيست مثقال و از نبيذ آن تا پنجاه مثقال و از عرق آن تا هفتاد مثقال

و تخم آن محرك باه و درين باب از اصل آن قويتر و عسر حبل را نافع و مانع مغص و در ساير افعال مانند آن

تخم آن در تمام خواص شبيه ريشۀ آن است و قوى‌تر.و براى تقويت نيروى جنسى و ازدياد توليد اسپرم مفيد است و منعظ مى‌باشد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1ص 303

و آشاميدن يكدرهم آن با هموزن آن شكر جهت وجع ساق پا و ضماد تخم و برك آن باهم جهت قروح متاكله کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 304

[pejuhesh237]

نظرى به تحقيقات علمى جديد دربارۀ خواص هويج

هيجان‌انگيزترين جنبۀ شفابخش هويج تأثير بسيار زياد آن در كاهش خطرات .

برخى از شديدترين و غيرقابل‌درمانترين انواع سرطان بخصوص سرطان ريه و سرطان لوزالمعده مى‌باشد.

تحقيقات زيادى نشان داده است كه حتى خوردن مقدار مختصرى هويج و بخصوص خوردن مادۀ بتاكاروتن  موجود در هويج،

در كاهش سرعت رشد سرطان و در برخى موارد حتى در از هم گسيختن مكانيسمى كه منشأ شروع بدخيم شدن سلولها مى‌باشد تأثير محسوسى دارد.

در اغلب تحقيقات مربوط به مبارزه با سرطان، هويج در صدر خوراكى‌هاى مورد بررسى قرار دارد.

مثلا در يك تحقيق علمى دقيق سوئدى در سال  ١٩٨۶ ، هويج به عنوان يكى از دو مادۀ خوراكى طبيعى كه در پيش‌گيرى سرطان لوزالمعده نقش بسيار مؤثرى دارد معرفى شده

است. مادۀ خوراكى دوم در اين تحقيق مركبات بوده است.

وارد كردن هويج در رژيم غذايى روزانه تقريبا احتمال ابتلاى به سرطان لوزالمعده را به صفر مى‌رساند.

تحقيقات علمى كه نشان مى‌دهند خوردن بتاكاروتن سبزيجات و ميوه‌جات در كاهش ابتلاى به سرطان ريه موثر است بسيار است.

در  ١٢ - ١٠  آمارگيرى‌هاى بين المللى نشان داده شده است اشخاصى كه در رژيم غذايى آنها كمتر هويج وارد شده است با احتمال بيشترى به سرطان ريه مبتلا مى‌شوند.

دكتر مريلين منكس  كه از محققان معروف سرطان است در تحقيقات خود دريافته است افرادى كه مقدار بتاكاروتن در خون آنها كمتر است

در مقايسه با اشخاصى كه اين ماده در خون آنها زياد است چهار برابر بيشتر احتمال داشته كه ده سال بعد سلولهاى فلسى شكل آغازكنندۀ تومورهاى بدخيم در ريۀ آنها ظاهر شود.

اين نوع سرطان بيشتر در ريه معتادين به سيگار بروز مى‌كند.

به همين ترتيب گروهى از محققان در يكى از دانشگاههاى ايالتى نيويورك در شهر بافلو در تحقيقات خود دريافتند

مردانى كه بيشتر از خوراكى‌هاى حاوى مقدار زيادى كاروتن، نظير هويج استفاده مى‌كنند تقريبا كمتر از  ۵٠  درصد ديگران احتمال ابتلاء به اين نوع سرطان دارند.

دكتر منكس معتقد است اگر تنها روزانه يك هويج متوسط بيشتر خورده شود

ممكن است ساليانه از بروز حدود پانزده تا بيست هزار مورد مرگ در اثر سرطان ريه در امريكا پيش‌گيرى شود. تأثير خوردن هويج در كسانى كه سالها اعتياد به دخانيات داشته‌اند

دكتر ريچارد شكل دانشمندى كه دربارۀ تأثير بتاكاروتن روى سرطان مطالعات وسيعى دارد در تحقيقى كه روى  ١٩٨١  نفر نموده نتايج جالبى به دست آورده است.

اين محقق صبور و پى‌گير در مورد رابطۀ بين انواع رژيمهاى غذايى و خوراكى‌هايى كه خورده مى‌شود

با خطر سرطان ريه روى حدود  ٢٠٠٠  نفر در مدت  ١٩  سال مطالعه نموده و يافته‌هاى خود از اين تحقيقات را چنين گزارش مى‌دهد

بين مردان معتاد به دخانيات حتى آنهايى كه از  ٣٠  سال قبل دود استعمال مى‌كرده‌اند، آن عده كه در غذاى روزانه كمترين مقدار از خوراكى‌هاى داراى بتاكاروتن مصرف مى‌كرده‌اند،

هشت بار بيشتر احتمال ابتلاء به سرطان ريه داشته‌اند در مقايسه با عده‌اى كه در غذاى روزانه از بيشترين مقدار خوراكى‌هاى داراى بتاكاروتن مى‌خورده‌اند.

و چون مراحل ابتلاء به سرطان نوعا  ۴٠ - ٣٠  سال ممكن است به طول بيانجامد تا ظاهر شود به نظر مى‌رسد كه بتا كاروتن در آخرين مراحل توسعۀ سرطان در روند بيمارى دخالت

مى‌نمايد، بنابراين همين‌كه شخصى سيگار كشيدن را ترك كند با احتمال زياد استفاده از رژيم هويج و خوراكى‌هاى داراى بتاكاروتن ممكن است روند گسترش و پيشرفت سرطان و

وارد شدن آسيب به سلولها را متوقف سازد.

در تحقيق جديدى كه رجينا زيگلر دانشمند نسج‌شناس در مؤسسۀ ملى سرطان ريه روى مردان ساكن نيوجرسى امريكا به عمل آورده،

سه نوع خوراكى گياهى شامل هويج، سيب‌زمينى شيرين و كدوحلوايى زرد تيره در پيش‌گيرى سرطان ريه، مقام اول را احراز كرده‌اند.

دكتر زيگلر مى‌گويد مردانى كه با غذاى روزانه خود حتى نصف پيمانه هويج يا سيب‌زمينى شيرين يا كدوحلوايى مى‌خورده‌اند  ۵٠  درصد كمتر احتمال ابتلاء به سرطان ريه داشته‌اند

در مقايسه با كسانى كه هيچ نمى‌خورده‌اند. و مردانى كه از ده سال قبل استعمال دخانيات را ترك كرده و رژيم هويج‌خوارى را شروع كرده‌اند

احتمال ابتلاء به سرطان ريه در مورد آنها خيلى كمتر بوده است.

به علاوه مطالعات نسج‌شناسى نشان داده است كه خوردن خوراكى‌هاى داراى مقدار زيادى بتاكاروتن نظير هويج و سيب‌زمينى شيرين و كدوحلوايى در كاهش ابتلاء به سرطان

حنجره و ناى و پروستات اثر محسوسى دارد و مطالعات ديگرى نشان داده است كه مصرف اين‌گونه خوراكى‌ها در مورد اشخاص مسن براى كاهش ساير انواع سرطان نيز مؤثر است.

در يك تحقيق ديگر آزمايشگاهى روشن شده است كه خوراندن هويج به موشهاى آزمايشگاهى موجب متوقف شدن رشد تومور در كبد جانور مى‌شود.

هويج به عنوان خوراك مفيد براى قلب

هويج خام به‌طور مسلّم در كاهش كلسترول خون مؤثر است. در يك تحقيق، كلسترول خون شخصى كه روزانه  ٢٠٠  گرم هويج خام با صبحانه مى‌خورده حدود  ١١  درصد كاهش يافته

است. ضمنا هويج مقدار وزن مدفوع را نيز  ٢٠  درصد افزايش داده است كه اين امر در تأمين سلامت كولون   بسيار مؤثر است.

هويج براى پيش‌گيرى يبوست

محققان و كارشناسان بيمارى‌هاى معدى و جهاز هاضمه عموما معتقدند كه خوردن هويج به سبب تأثيرى كه در تسهيل و تكميل تخليه دارد

براى سلامت كولون و رفع يبوست بسيار مفيد است.

گروهى از كارشناسان و محققان انگليسى كه دربارۀ آثار الياف گياهى هويج و سبوس گندم و سيب با پوست و كلم در سال  ١٩٧٨  روى  ١٩  نفر داوطلب مرد مطالعه نموده‌اند

گزارش مى‌نمايند كه الياف گياهى هويج از نظر افزايش حجم مدفوع كه نشانه قطعى سلامت كولون است در رديف كلم مى‌باشد

ولى در مقايسه با سبوس گندم اثر كمترى دارد و در حدود نصف خاصيت آن را دارا مى‌باشد.

تحقيقات علمى نشان مى‌دهد كه اگر  ۵ / ۴  پيمانه  ٢ هويج پخته خورده شود حجم مدفوع دو برابر مى‌شود در صورتى كه فقط خوردن 4/3 پيمانه سبوس گندم چنين اثرى دارد.

افزايش مدفوع و تخليه كامل موجب كاهش احتمال ابتلاى به سرطان كولون است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 303-304-305-306