جوزارقم

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

جوز ارقم
گياهى است از خانوادۀ زيره Umbelliferae نام علمى آن Carum bulbocastanum Koch.

و مترادف آن Bunium bulbocastanum L

فارسی: «زيرۀ غدّه‌اى» و در كتب طب سنتى با نامهاى «اكثار» و «جوز ارقم» آمده است. اين گياه را به هندى «سياه زيره» نامند.

در بلوچستان نيز گياه را زيره سياه و زيره و غدۀ آن را «جيريشاك» گويند. به غدّه گياه نيز جوز ارقم گفته مى‌شود.

به لغت بربرى: اكثار

عربی:

یونانی:

انگلیسی: Earth chestnut و Pig nut و Tuberous caraway و Kippernut

فرانسه: Gland de terre و Marrone de terre

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

بیخ گياهيست مستدير به قدر گردكان سفيد و مصمت و زودشكن

و درطعم شبيه بشاه بلوط و با اندك تندى و چون خشك شود و از آن پوست رقيقى سياه ظاهر می شود

و ساق گياه او باريك و مستدير و زياده بر زرعى و مجفف و خشن و اغبر و گلش شبيه به قبّه شبت و سفيد

و تخمش بسيار باريك و تند مزه و برگش شبيه به برگ زردك کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص77

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و بهترين آن سنكين پر مغز تازۀ آن است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 321

جوز ارقم گياهى است علفى چندساله داراى ريشه‌هاى متورم به شكل غدّه‌اى به قطر تا  ٣  سانتى‌متر، شبيه شاه‌بلوط و داراى بو و طعمى شبيه شاه‌بلوط.

ساقۀ آن راست و بلندى آن تا يك متر. برگهاى آن شبيه برگ شبت است.

گلهاى آن سفيد به صورت چتر مركب است. ميوۀ آن به رنگ قهوه‌اى روشن و چسبنده و داراى بويى مطبوع كه به عنوان ادويه در محل با غذا مخلوط و مصرف مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 324

[pejuhesh237]

در مزارع و جبال مي رويد.کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص77

و در مزارع و جبال مى‌رويد و در وسط تابستان بهم مى‌رسد و تا سه سال قوت آن باقي مى‌ماند و بعد از ان ضعيف مى‌كردد. کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 321

اين گياه بومى مناطق با آب‌وهواى گرم است در نواحى جنوبى ايران در بلوچستان مى‌رويد.

در هندوستان نيز در كشمير و در بلوچستان انتشار دارد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد5 ص 324

[pejuhesh237]

كلا سمي است

همه اجزاء استفاده مي شود

.ميوۀ آن در هند به عنوان ادويه، شبيه زيره ولى با خواصى ضعيف‌تر از زيره مصرف مى‌شود.

بادشكن است ولى مصرف اصلى آن غدۀ گياه است كه به عنوان دارو كاربرد دارد.

از برگ آن نيز مانند سبزى خوردن استفاده مى‌كنند. جوز ارقم كه معمولا به ريشۀ ضخيم غدّه مانند گياه اطلاق مى‌شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 325

[pejuhesh237]

و در دويم گرم و خشك کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص77

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و در آخر سوم نيز كفته‌اند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 321

[pejuhesh237]

و اكثار آن تا دو درم سم و باعث قئ شديد و اسهال و استرخاى اعضا و كشنده

و مصلح آن ريختن آب سرد بر اطراف و بوئيدن خشبوئي‌هاى سرد و تر و ماليدن آنها بر قلب و آشاميدن آب سرد و عود و ميبه ساده .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 321

توجه شود كه جوز ارقم سمّى است. مصرف آن به‌هرحال بايد زير نظر پزشك و در حد مقدار مجاز با نظر متخصص باشد در غير اين صورت ممكن است عوارض شديد مسموميت منجر به مرگ ايجاد كند.

مجددا تكرار مى‌شود در مواردى كه به علتى زايد بر مقدار مجاز ( ۴  و  ۵  گرم و بيشتر) خورده شود و مبتلا به قى، استفراغ شديد، اسهال و سستى اعضا شوند

بايد ضمن اينكه فورا به پزشك مراجعه شود، تا رسيدن پزشك با ريختن آب سرد روى اعضاى بدن و بوييدن گياهان خوشبوى سرد و تر

و ماليدن آنها به قلب بيمار و خوردن شير و آب سرد براى رفع عوارض و برگرداندن سموم، اقدام شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 325-326

[pejuhesh237]

مخدر و مسكر و مفتت حصاه و مخرج كرم معده خصوصا چون با آب خسك مطبوخ بنوشند

و نانيكه ازو ترتيب دهند به غايت منوّم .ضماد او محلل اورام بلغمى ساق است در يك شب و مجرب دانسته‌اند

و قدر شربتش تا دو مثقال و مصلحش در تخدير شير تازه است. کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص77

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

مخدر و مسكر و مفتت حصاه و مخرج كرم معده خصوصا چون با آب خسك مطبوخ بنوشند

جوز ارقم مخدّر و مسكر است و براى خرد كردن سنگ مثانه مفيد مى‌باشد. اگر آن را با مايع دم‌كردۀ گياه حسك بخورند براى اخراج كرم معده مؤثر است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص325


و ناني كه ازو ترتيب دهند به غايت منوّم .

نانى كه از آرد غدۀ جوز ارقم تهيه شود، بسيار خواب‌آور است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص325

ضماد او محلل اورام بلغمى ساق است در يك شب و مجرب دانسته‌اند

ضماد آن براى تحليل ورمهاى بلغمى بسيار مفيد است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 325

و قدر شربتش تا دو مثقال و مصلحش در تخدير شير تازه است[color=#FF00FF] کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص77


مقدار خوراك آن حد اكثر  ٣ - ۵ / ٢  گرم است. مصرف معتدل آن كمتر از  ١  گرم مى‌باشد.

در صورتى كه پس از خوردن آن عوارضى تخديرى بروز كند بايد فورا شير تازه خورد كه سمّ آن برگردانده شود. توجه شود كه جوز ارقم سمّى است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 325

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.