جلنار

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

جلنار:Punica granatum

فارسی:گلنار و اين را كل انار صد برك و هزاره نيز نامند جهت آنكه گل آن بسيار بزرك و پربرك مى‌باشد

و نيز گل انار نر مى‌نامند جهت آنكه ثمر نمى‌بندد مگر بندرت و ثمر آن را منحوس مى‌دانند

و در هر خانه و باغي كه ثمر آورد مى‌كوبند زود آن را خراب و ويران مى‌كرداند

عربی:جلنار

یونانی:

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

او غير گل انار مثمر است اگر چه در جميع افعال مشابه يكديگرند .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص73

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود:

برى و بستاني و سرخ و سفيد و درخت آن مشابه بدرخت انار الا آنكه اندك انبره‌تر مى‌باشد

و بسيار بلند نمى‌شود و بهترين آن فارسي است يا مصرى کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 310

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

هيج جزء آن سمي نيست

گلنار فارسى ، به صورت دم‌كرده به‌طور غرغره براى التيام زخمهاى دهان و خونريزى بن دندان

و عصارۀ آن با گلاب براى رفع ورم چشم و با آب بارهنگ براى زخم آلات تناسلى مرد

و با آب براى رفع خراشهاى پا كه از كفش تنگ ايجاد شده باشد و با سركه براى باد سرخ بسيار نافع است.

از دم‌كردۀ گلنار فارسى براى رفع اسهالهاى مزمن و در استعمال خارجى به عنوان غرغره‌هاى قابض به‌طورى كه فوقا ذكر شد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 32

[pejuhesh237]

در دويم سرد و خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص73

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و قابض و رادع و مجفف و مقوى اعضا و جهة اسهال دموى

و صفراوى و رطوبى و زلق الامعأ و سحج و قرحهء امعأ و نزف الدم هر عضو و نفث الدم

و جرب و حكه و منع ريختن مواد به معده نافع و ضماد او جهة بدبوئى زير بغل و التيام جراحات

و منع تزايد اورام و سقوط موى و سنون و مضمضمه او با سركه جهة بدبوئى دهان

و استحكام لثه و اسنان و قلاع موثر و مصدع و مصلحش كثيرا

و قدر شربتش تا دو درهم و بدلش بوزن او پوست انار است .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص73

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

ضماد آن جهت التيام جراحات و بدبوئي زير بغل و منع تزايد اورام و انصباب بسوى آن اعضا

و ذرور آن جهت نزف الدم قروح و سحج و لطوخ آن با سركه و طين مغره بر حوالي رحم مانع انصباب مواد بسوى آن المضار مصدع و مسدد

و مصلح آن كثيرا مقدار شربت آن از يكدرهم تا دو درهم بدل آن بوزن آن افماع رمان

و يا پوست تازۀ ريشۀ انار و يا جفت بلوط

و عصارۀ آنكه تازۀ آن را كوبيدۀ فشرده آب آن را كرفته خشك نمايند مانند عصارۀ لحية التيس

و آنكه خشك آن را در آب جوش دهند تا قوت آن در آب باز داده شود پس بمالند و صاف كرده باز بجوشانند تا منعقد كردد

در جميع افعال قويتر و لطيف‌تر از جرم آنست

و كفته‌اند از خواص آنست كه چون روز چهارشنبه وقت طلوع آفتاب يك عدد غنچۀ ناشكفتۀ آن را صاحب رمد

و معتادين بآن از درخت بدهن بچيند و فرو برد تا يك سال رمد نكشد و مجرب دانسته‌اند و سفوف و اقراص آن در قرابادين ذكر يافت.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 310

[pejuhesh237]

و قابض و رادع و مجفف و مقوى اعضا و جهة اسهال دموى

و صفراوى و رطوبى و زلق الامعأ و سحج و قرحهء امعأ و نزف الدم هر عضو و نفث الدم

و جرب و حكه و منع ريختن مواد به معده نافع و ضماد او جهة بدبوئى زير بغل و التيام جراحات

و منع تزايد اورام و سقوط موى و سنون و مضمضمه او با سركه جهة بدبوئى دهان

و استحكام لثه و اسنان و قلاع موثر و مصدع و مصلحش كثيرا

و قدر شربتش تا دو درهم و بدلش بوزن او پوست انار است .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص73

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

ضماد آن جهت التيام جراحات و بدبوئي زير بغل و منع تزايد اورام و انصباب بسوى آن اعضا

و ذرور آن جهت نزف الدم قروح و سحج و لطوخ آن با سركه و طين مغره بر حوالي رحم مانع انصباب مواد بسوى آن المضار مصدع و مسدد

و مصلح آن كثيرا مقدار شربت آن از يكدرهم تا دو درهم بدل آن بوزن آن افماع رمان

و يا پوست تازۀ ريشۀ انار و يا جفت بلوط

و عصارۀ آنكه تازۀ آن را كوبيدۀ فشرده آب آن را كرفته خشك نمايند مانند عصارۀ لحية التيس

و آنكه خشك آن را در آب جوش دهند تا قوت آن در آب باز داده شود پس بمالند و صاف كرده باز بجوشانند تا منعقد كردد

در جميع افعال قويتر و لطيف‌تر از جرم آنست

و كفته‌اند از خواص آنست كه چون روز چهارشنبه وقت طلوع آفتاب يك عدد غنچۀ ناشكفتۀ آن را صاحب رمد

و معتادين بآن از درخت بدهن بچيند و فرو برد تا يك سال رمد نكشد و مجرب دانسته‌اند و سفوف و اقراص آن در قرابادين ذكر يافت.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 310

سفوف جلنار اسهال مرارى و دموى را نافع است و طبع را بنهايت به‏بندد
صنعت آن‏
كلنار فارسى بلوط در سركه خيسانيده سماق حب الاس قرظ طراثيث از هريك دو درم مازوى سبز در سركه پرورده بريان كرده پوست انار كزمازج رامك از هريك يك درم تخم حماض صمغ عربى عصاره لحية التيس دانه مويز بريان كرده خرنوب شامى از هريك يك درم و نيم اجزا كوفته بيخته سفوف سازند شربتى يك درم‏
فصل در ذكر اقراص جلنارى‏
[قرص جلنار نافع از براى حميات حاره و اسهال مزمن‏]
قرص جلنار نافع از براى حميات حاره و اسهال مزمن و امدن خون از هر موضع كه باشد شيخ داود انطاكى در تذكره آورده كه اين قرص را من تجربه كرده‏ام در چيزى كه ذكر نكرده احدى آن را در خواص اين و آن اين است كه از براى تجفيف قروح قسمى از نار فارسيه كه آن را آتشك فرنك كويند پس بصحت يبوست تجربه من و فعل كردد در تجفيف آن قروح فعلى عجيب و لكن لازم است كه هرگاه از براى اين فعل آشاميده شود زياده كرده شود بر اجزائى كه ذكر كرده ميشود عفص سبز و پوست انار و استعمال كرده شود باب كرم تا سه مثقال امّا در غير اين فعل پس شربتى از آن تا نيم مثقال است و كفته كه قوت اين قرص تا چهار سال باقى ميماند ميفرمايند كه اين اكر چه بحسب ظاهر در آن نظر است بجهت آنكه عمود در اين قرص كلنار است و آن زود فاسد ميشود و ليكن مى‏تواند بود كه چون يكى از اجزاى آن افيون است و افيون حافظ تركيب مركبات است قول شيخ داود صحيح باشد و اللّه اعلم‏
صنعت آن‏
كلنار فارسى اقاقيا از هريك هشت درم انيسون طين مختوم سليخه صمغ عربى از هريك چهار درم كثيرا افيون از هريك يك درم كوفته بيخته باب كلنار تازه با آب كرم سرشته اقراص سازند
صنعت آن قرص به نسخه ديكر
سليخه سياه كل ارمنى از هريك چهار درم كل سرخ منزوع الاقماع كلنار فارسى اقاقيا از هريك سه درم كثيرا سفيد دو درم كوفته بيخته باب كلنار سرشته اقراص سازند
صنعت آن قرص به نسخه ديكر
سليخه سودا طين مختوم مرمكى صافى صمغ عربى كلنار فارسى از هريك هشت درم كثيرا يك درم كوفته بيخته باب كلنار سرشته اقراص سازند و اكر كلنار تازه نباشد كلنار خشك را در آب بجوشانند و صافى نموده در آن آب بسرشند
صنعت اين قرص به نسخه يحيى بن عيسى بن جزله‏
كه در منهاج باسم قرص ماريوس آورده و كفته نافع است از براى اختلاف و نفث الدم و نزف الدم و افراط طمث و جريان خون و بواسير صنعت آن‏ سليخه سياه طين مختوم مرمكى صافى صمغ عربى از هريك چهار درم كل سرخ منزوع الاقماع كلنار فارسى اقاقيا از هريك هشت درم كثيرا نيم درم اجزا نرم كوفته بحرير بيخته باب كلنار فارسى تر و يا باب مطبوخ كلنار سرشته اقراص سازند در سايه خشك نكاه دارند شربتى دو درم قوتش تا شش ماه باقى ميماند
[قرص جلنار كه در امدن خون از هر موضع كه باشد بكار آيد]
قرص جلنار كه در امدن خون از هر موضع كه باشد بكار آيد خصوص از براى نفث الدم و قى الدم كه به سبب ترقيدن و كشاده شدن ركى از ركها باشد بعد از فصد در حين قوت و امتلائى دموى و بدون فصد زمانى كه ضعف باشد مستعمل است‏
صنعت آن‏
صمغ عربى پانزده درم كهربا بسد كشنيز خشك كل سرخ منزوع الاقماع طباشير سفيد سماق كلنار عصاره لحية التيس نشاسته از هريك ده درم شاخ كوزن سوخته‏

شسته اقاقيا از هريك هفت درم شب يمانى سه درم افيون يك درم تا دو درم كوفته بيخته اقراص سازند شربتى سه درم با آب باديان يا باب لسان الحمل بياشامند
قرص جلنار ديكر كه همين منفعت دارد
صنعت آن‏
كلنار فارسى شش درم كهرباى شمعى بسد كندر دم‏الاخوين نشاسته صمغ عربى از هريك يك درم كوفته بيخته بلعاب بارتنك سرشته اقراص سازند و اكر حرارت بسيار باشد نيم درم كافور قيصورى زياده كنند و اكر حاجت بقبض باشد افيون يك دانك اضافه نمايند شربتى دو درم‏
قرص جلنار ديكر نافع از براى اسهال معدى و خون امدن از هر موضع كه باشد
صنعت آن‏
كلنار فارسى زر ورد تخم حماض از هريك سه درم سماق منقى از حب مازوى سبز عصاره لحية التيس اقاقيا كندر از هريك يك درم و نيم كوفته بيخته باب برك مورد تر سرشته اقراص سازند شربتى يك درم با شربت حبّ الاس‏
[قرص جلنار ديگر نافع از براى اسهال مزمن‏]
قرص جلنار ديكر نافع از براى اسهال مزمن و از براى خون آمدن از هر موضع كه باشد و از براى ضعف كرده حار بعد از فصد اكر قوت باشد و علامت امتلائى خون موجود باشد و چون بجهت اين علت استعمال كرده شود بايد كه با يكى از اين ادويه استعمال كرده شود يعنى رب به شيرين و رب سيب شيرين و شربت ريباس و شربت ليمو و غذا شله عدس يا شله سماق و يا غوره و يا پاچه بزغاله يا سر بزغاله باشد يا كوشت كبك يا دراج يا طيهوج‏
صنعت آن‏
كلنار فارسى تخم حماض از هريك ده درم كل سرخ منزوع الاقماع سماق منقى طباشير سفيد صمغ عربى كل مختوم كل ارمنى كل قبرسى صندل سفيد از هريك يك درم و نيم نشاسته بريان سه درم اقاقيا دو درم كوفته بيخته باب سيب و آب به ترش سرشته اقراص سازند شربتى يك درم با يكى از ربوب و اشربه مذكوره‏
قرص جلنار ديكر بجهت زيابيطس و خون امدن از هر موضع كه باشد
صنعت آن‏
كلنار فارسى چهار درم كل سرخ منزوع الاقماع سه درم اقاقيا دو درم صمغ عربى يك درم كثيرا سفيد نيم درم كوفته بيخته اقراص سازند شربتى دو درم با لعاب بزرقطونا و در ذيابيطس با آب كدو سرد كرده‏
قرص جلنار ديكر از براى اسهال رقيق اعم از آنكه دموى باشد يا صفراوى‏
صنعت آن‏
حضض خرنوب بنطى كزمازج كندر كلنار فارسى از هريك يك جزو افيون صمغ عربى از هريك نيم جزو اقراص سازند شربتى يك درم‏
قرص جلنار به نسخه شيخ رئيس نافع جهت قروح صدر و رئه و ملحم جراحات انها است‏
صنعت آن‏
كلنار فارسى كل سرخ از هريك چهار درم مغز كندم لبان از هريك دو درم صمغ عربى كثيرا مصطكى از هريك سه درم اقاقيا زعفران از هريك نيم درم كهرباى مرمكى از هريك يك درم ناركيوا پنج درم اجزا كوفته بيخته با رب به شيرين يا رب حب الاس سرشته اقراص سازند هر قرصى يك مثقال و در سايه خشك نموده شربتى يك قرص تناول نمايند.کتاب قرابادین کبیر ص 851-852

[pejuhesh237]

.