بنطافلن

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

بنطافلن

گياهى است از خانوادۀ Rosaceae نام علمى آن:Potentilla reptans L

فارسی:«پنج انگشت خزنده»

عربی:«ذو خمسه اوراق» و «ذو خمسه اجنجه»

یونانی:اسم يونانى و به معنى ذو خمسه اوراق است

و غير اثلق است كه به فارسى پنجنکشت نامند

و به يونانى بنطا و قطران نامند و به معنى ذو خمسة اصابع است

انگلیسی:Five finger و Five leaf

فرانسه: Potentille و Patentille rampante و Quinte feuille

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

و بنطافلن نباتيست شبيه به پنجنکشت

و شاخهاى او باريك‌تر و بقدر شبرى

و برگش شبيه به برگ نعناع و در هر شاخى پنج عدد و طرفين برگ او مثل ارّه

و گلش ما بين سفيدى و زردى به خلاف اثلق كه گلش مايل به سرخى و ازرقست

و برگش شبيه به برگ زيتون و از آن ريزه تر

و چون به دست مالند بوى او با عطريه شبیه به بسباسه

و نبات او قريب به درخت انار و نبات نبطافلن به قدر او نمي شود

و شاخهاى او به صلابت شاخهاى اثلق نيست و ثمرى ندارد

و اثلق را بزرى به قدر فلفل مى باشد و بيخ بنطافلن مايل به سرخى و طويل و غليظ و كثير المنفعة است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص55-56

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

قسم دیگر:

و قسمى كل آن سرخ و قسمى كل آن سفيد و اين بسيار مى‌باشد

و كياه آن تا يك و نيم ذرع و نهايت دو ذرع و پر شعبۀ و بر هر شعبه شاخهاى باريك

و بر سر هر شاخى پنج برك شبيه ببرك نعناع و بسيار بدبوى

و در بيخ شاخهاى باريك آن يك دو شاخ بسيار باريك ديكر رسته

و بر سر آن برك بسيار كوچك و از اطراف آنها شاخهاى باريك با فتيلۀ بلندى باريك كه ثمر آن است برآمده

و جوف آن مملو از دانهاى بسيار ريزه اندك مفرطح و بعد رسيدن سياه مى‌كردد

و ساقهاى كياه آن مجوف و اهل هند آن را كرم و تر مى‌دانند و برك آن را پخته مى‌خورند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 246

[pejuhesh237]

و منبت هر دو نزديك آبهاست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص55-56

اين گياه در گودالها و خاكهاى مرطوب اغلب مناطق اروپا، افريقاى شمالى و مناطق معتدلۀ آسيا مى‌رويد.

در ايران تقريبا در تمام مناطق كشور مى‌رويد. در اطراف تهران، تفرش و در نواحى جنوبى ايران در شيراز، دشت ارژن، گوتوند

و در مناطق غربى ايران در آذربايجان غربى، سهند، خوى، قره‌چال و در شمال ايران در مازندران، بندر گز، كجور، سخت‌سر، بابلسر، چالوس

و سرانجام در شهميرزاد به‌طور خودرو شناسايى شده است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 4 ص106

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و در سيم خشك و بعضى در دويم گرم دانسته‌اندکتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص55-56

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

در حرارت قريب باعتدال و با قوت مجففه کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 245

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

مجفّف قوى و بي لدغ و حدّت و محلل و ترياق سموم ادويه قتّاله

و عصارهء بیخ او جهة اسهال و درد جگر و شش

و قرحهء امعاء و مفاصل و عرق النساء و صرع

و غرغرهء او جهة خشونه خلق و درد دندان مجرب دانسته‌اند

و ضمادش جهة منع زيادتى قروح خبيثه

و طلاى مطبوخ او به سركه جهة خنازير

و اورام صلبه و حمره و داخس و بواسير كه دانهء او ظاهر باشد و جرب نافع

و سه مثقال عصارهء بيخ او جهة سموم ادويه

و تا دو مثقال از برگ او با ماء العسل جهة تب ربع و غير خالص و تب بلغمى

و مداومت شرب نه قيراط عصارهء برگ او جهة يرقان مجرب

و آشاميدن و ضماد نمودن او جهة قطع نزف الدم ظاهرى و باطنى

و تضميد او جهة قيلهء امعاء و با نمك و عسل

جهة جراحات و نواصير و داخس و ذرور او جهة التيام جراحات بغايت مفيد

و افتراش او باعث تقليل احتلام و سعوط او جهة خدر است

و چهار پايان كه بعد از سعوط آن مقدار حركت دهند كه عرق كند مجرب يافته‌اند

و مضر معده و مصلحش سكنجبين

و قدر شربتش از يك مثقال تا سه مثقال

و بدلش در ترياق اسقولوقندريون و در صرع زمرّد

و چون برگ چهار عدد شاخ آن را جهة تب ربع و برگ سه شاخ او را جهة غب

و دو شاخ او جهة بلغمى و يك شاخ جهة تب يومى بنوشند بالخاصيه رفع می نمايد

و چون يك ماه هر روز برگ يك شاخ آن را بخورند صرع مزمن را دفع می كند. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص55-56

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مضمضه و نكاهداشتن آن در دهان جهت تسكين وجع اسنان و منع قروح خبيثه آن از انتشار

و شرب آن جهت رفع اسهال بطن و قرحۀ امعا و وجع مفاصل و عرق النسا نافع كويند بنطافلن را بهندى هلهل نامند و آن سه قسم مى‌باشد

قسم نوع دیگر

و برك آن را پخته مى‌خورند و جهت استسقا و قولنج و رياح نافع مى‌دانند

و قطور سه قطرۀ آب برك آن در كوش جهت ريش و درد آن نافع اما در اول وجع عظيم بهم مى‌رسد پس زائل مى‌كردد

و كويند چون يك برك آن را با يك برك جوز ماثل كوبيده حب بندند و بصاحب تب بلغمي بخورانند بيك‌دفعه زائل كردد

و بيخ آن را چون با برك تانبول بخورند جهت سانجر كه نوعى از حمى بلغميه است در روز آثار ظهور نوبۀ آن

و همچنين تا سه چهار يوم نافع و مجرب است و چون برادۀ حديد منقى را دو روز سحق نموده

آن مقدار از عصارۀ آن بر سر آن ريزند كه چهار انكشت بالاى آن آيد

و در آفتاب كذارند تا چهل روز بدون آتش مكلس مى‌كردد پس سحق نموده از پارچۀ حرير بكذرانند

و با آب برك تانبول حب بندند بقدر كنار كوچكى شربتى از يك حب جهت تحليل نفخ و رياح غليظه و قولنج ريحي نافع

و از تخم آن يكدرهم با نانخواه بوزن آن آشاميدن جهت استسقا نافع کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 246

[pejuhesh237]

مجفّف قوى و بي لدغ و حدّت و محلل و ترياق سموم ادويه قتّاله

و عصارهء بیخ او جهة اسهال و درد جگر و شش

و قرحهء امعاء و مفاصل و عرق النساء و صرع

و غرغرهء او جهة خشونه خلق و درد دندان مجرب دانسته‌اند

و ضمادش جهة منع زيادتى قروح خبيثه

و طلاى مطبوخ او به سركه جهة خنازير

و اورام صلبه و حمره و داخس و بواسير كه دانهء او ظاهر باشد و جرب نافع

و سه مثقال عصارهء بيخ او جهة سموم ادويه

و تا دو مثقال از برگ او با ماء العسل جهة تب ربع و غير خالص و تب بلغمى

و مداومت شرب نه قيراط عصارهء برگ او جهة يرقان مجرب

و آشاميدن و ضماد نمودن او جهة قطع نزف الدم ظاهرى و باطنى

و تضميد او جهة قيلهء امعاء و با نمك و عسل

جهة جراحات و نواصير و داخس و ذرور او جهة التيام جراحات بغايت مفيد

و افتراش او باعث تقليل احتلام و سعوط او جهة خدر است

و چهار پايان كه بعد از سعوط آن مقدار حركت دهند كه عرق كند مجرب يافته‌اند

و مضر معده و مصلحش سكنجبين

و قدر شربتش از يك مثقال تا سه مثقال

و بدلش در ترياق اسقولوقندريون و در صرع زمرّد

و چون برگ چهار عدد شاخ آن را جهة تب ربع و برگ سه شاخ او را جهة غب

و دو شاخ او جهة بلغمى و يك شاخ جهة تب يومى بنوشند بالخاصيه رفع می نمايد

و چون يك ماه هر روز برگ يك شاخ آن را بخورند صرع مزمن را دفع می كند. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص55-56

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مضمضه و نكاهداشتن آن در دهان جهت تسكين وجع اسنان و منع قروح خبيثه آن از انتشار

و شرب آن جهت رفع اسهال بطن و قرحۀ امعا و وجع مفاصل و عرق النسا نافع كويند بنطافلن را بهندى هلهل نامند و آن سه قسم مى‌باشد

قسم نوع دیگر

و برك آن را پخته مى‌خورند و جهت استسقا و قولنج و رياح نافع مى‌دانند

و قطور سه قطرۀ آب برك آن در كوش جهت ريش و درد آن نافع اما در اول وجع عظيم بهم مى‌رسد پس زائل مى‌كردد

و كويند چون يك برك آن را با يك برك جوز ماثل كوبيده حب بندند و بصاحب تب بلغمي بخورانند بيك‌دفعه زائل كردد

و بيخ آن را چون با برك تانبول بخورند جهت سانجر كه نوعى از حمى بلغميه است در روز آثار ظهور نوبۀ آن

و همچنين تا سه چهار يوم نافع و مجرب است و چون برادۀ حديد منقى را دو روز سحق نموده

آن مقدار از عصارۀ آن بر سر آن ريزند كه چهار انكشت بالاى آن آيد

و در آفتاب كذارند تا چهل روز بدون آتش مكلس مى‌كردد پس سحق نموده از پارچۀ حرير بكذرانند

و با آب برك تانبول حب بندند بقدر كنار كوچكى شربتى از يك حب جهت تحليل نفخ و رياح غليظه و قولنج ريحي نافع

و از تخم آن يكدرهم با نانخواه بوزن آن آشاميدن جهت استسقا نافع کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 246

همچنين قابض و تب‌بر مى‌باشد. بيخ آن قابض است.

از جوشاندۀ  ۴٠  گرم ساقۀ زيرزمينى گياه (يا تمام گياه) در هزار گرم آب براى قطع اسهال و شكم روش استفاده مى‌شود.

در استعمال خارجى جوشاندۀ آن به عنوان قابض به كار مى‌رود.


جوشاندۀ آن محلل و ضد سمّ است و براى قطع تب از 10 گرم برگ خشك آن مخلوط با سركه و عسل و يا برگ آن مخلوط با آب عسل

و هم وزن آن فلفل استفاده مى‌شود، بسيار مؤثر است (در مواردى كه فلفل عكس العمل در بيمار ايجاد نكند) .

اگر به‌طور مداوم روزانه  ٢ - ١  گرم عصارۀ برگ آن خورده شود براى يرقان و قطع خونريزى‌هاى داخلى بسيار مفيد است.

ضماد آن براى قطع خونريزى‌هاى خارجى مفيد است.

ضماد برگ آن با نمك و عسل براى التيام جراحتها و بواسير نافع است و گرد برگ آن براى جراحتهاى تازه نافع است.

عصارۀ ساقه زيرزمينى آن براى قطع اسهال و درد كبد و ريه و زخم روده‌ها و درد مفاصل و سياتيك نافع است.

اگر  ١۵  گرم عصارۀ بيخ آن خورده شود براى كاهش سميت سموم كشنده بسيار مؤثر است.

غرغرۀ دم كردۀ ساقه زيرزمينى آن در آب كه ثلث آن در اثر تبخير برود براى رفع خشونت حلق

و خوردن دم كردۀ آن براى قطع اسهال و التيام زخم روده و درد مفاصل و سياتيك مفيد است.

مضر معده است و از اين نظر بايد با سكنجبين خورده شود مقدار خوراك آن  ١۵ - ۵  گرم است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 4 ص 106

[pejuhesh237]

.