برنجاسف

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

برنجاسف

نام علمى آن :ARTEMISIA VULGARISL

A.PARVIFLORA WIGH-A.SAMAMISICA BESS

فارسی:برنجاسف-برتراسک - بوی‌مادران

عربی:شويلا -حبق الراعي-برنجاسف

یونانی: ارطيه ماسيا

انگلیسی:MOTHER WORT-MUGWORT

فرانسه:HERBE AUX CENT GOUTS-CEINTURE DE ST.GEAN-ARMOISE COMMUNE

آلمانی:MUGWURZ-GEMEINER BEIFUSS

ایتالیائی: CANAPACCIA-ASSENZIO DELLE SIEPI-ERBA DI S.GIOVANNI-AMARELLA



بوی مادران:

گياهى است از خانواده‏Compositae تيره فرعى‏Radiae نام علمى آن‏Achillea millefolium L .

و مترادفهاى آن‏Achillea lanulosa Nutt .،A .ambigua Boiss .،A .ossica C .Koch . وA .magna W .D .C . مى‏باشد

كه از طرف گياه‏شناسان مختلف نامگذارى شده است

در كتب طب سنتى با نامهاى «بومادران» و «بوماران» و نوعى برنجاسف و «الف ورقه» نامبرده شده

و در اغلب مدارك آن را با برنجاسف و قيصوم يكجا نام ‏می برند. به فارسى كهن ژابيثر- ژابينر گفته مى‏شود.

فرانسه:Achillee وHerbe au charpentier وAchillee mille -feuille

انگلیسی:weed وSoldier's woundwort وBlood wort وYarrow وMilfoil .

[pejuhesh237]

نباتيست ساق دار قريب به زرعى و شاخهاى او باريك و برگش ريزه

و گلش مثل شبت چتر دار و زرد و سفيد و مايل به كبودى نيز می باشد

و ثقيل الرايحه و با عطريه و با نبات او اندك چسبندگى و در كوه و صحراى سايه دار می رويد

و او غير قیصوم است چه قيصوم شبيه است به افسنتين

و اكثر يك ساق از يك ريشه می رويد و بي شاخ و زياده بر شبريست

و برگش شبيه به برگ ساق زنبق و از آن بسيار ريزه تر و با چسبندگى قليل و

گلش زرد و سفيد میباشد و با عطريه قوى بي ثقل رايحه .و اكثر اطبا و عشابين مشوّش ذكر كرده‌اند

و هر دو را يك چيز دانسته‌اند و بعضى دو چيز دانسته‌اند بعضى از صفات قيصوم را در برنجاسف

و صفات او را در قيصوم مذكور ساخته اند .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص45

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

گیاهی است علفی، به ارتفاع 80 ر 0 تا 5 ر1 متر و دارای طعم تلخ و بوی قوی


ریشه دراز به قطر یک سانتیمتر و ساقه ای راست و استوانه ای شکل، به رنگ سبز نقره ای، گاهی مایل به قرمز و پوشیده از تارهای ظریف و مایل به سفید دارد.

برگهای آن دارای بریدگی های عمیق و تقسیمات نامساوی و منتهی به نوک تیز به پهنای 3 تا 6 میلیمتر است

از مشخصات آن این است که سطح فوقانی پهنک آن سبز رنگ ولی سطح تحتانی آن مایل به سفید پنبه ای است و این خود در تشکیل گیاه کمک موثر می نماید.

کاپیتولهای کوچک و متعدد آن که در فاصله ماههای تیر و شهریور ظاهر می گردد، شامل گلهایی به رنگ زرد مایل به قرمز محصور

در انولو کری مرکب از براکته های پوشیده از تارهای سفید پنبه ای است. گل های میانی کاپیتولها عموما نر –ماده ولی گل های کناری،ماده است.

میوه اش فندقه، استوانه ای شکل، صاف و منتهی به یک برجستگی مسطح در ناحیه راس است.

برگهای این گیاه را معمولا قبل از گل دادن سرشاخه گلدار آن را در فاصله ماه های تیر و مرداد ولی ریشه ریزیوم آنرا در پاییز چیده به دقت خشک می نمایند.

گونه دیگر:ARTEMISIA PERSICA BOISS

گیاهی پرشاخه با قاعده چوبی پوشیده از تارهای سفید رنگ و به ارتفاع 90% تا 1/20 متراست.

برگهای عاری از دمبرگ یا داری دمبرگ کوتاه و پهنک منقسم به قطعات کوچک و باریک دارد.

کاپیتولهای کوچک متعدد تقریبا کروی و به قطر 4 میلیمتر است. در تبت، افغانستان و غالب نواحی ایران پراکندگی وسیع دارد.

از سر شاخه های گلدار و یا کلیه قسمت های گیاه به عنوان تب برو ضد کرم استفاده درمانی به عمل میاید.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 97-100

[pejuhesh237]

و منبت او مخصوص كوههائيست كه باران در آنجا بيشتر بارد .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص45

اين گياه معمولا در اراضى باير و متروك يا كنار پرچين‌ها و كنار جاده‌ها در مناطق اروپا و آسيا و در ايران مى‌رويد.

در ايران به‌طور خودرو در مناطق شمالى و در نواحى غرب و سايين‌قلعه ديده مى‌شود کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 12-13

نواحی شمالی ایران: گرگان . مازندران: رامسر.اذربایجان: 20 کیلومتری جنوب رضائیه،کاظم لو در 1600 متری.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 100

[pejuhesh237]

قسمت مورد استفاده این گیاه ، ریشه ، برگ، سرشاخه های گلدار و حتی کلیه قسمتهای گیاه می باشد.

هیچ جزئ ان سمی نیست.ولی اگر بیش از 60 گرم در روز مصرف گردد، ممکن است عوارض مسمومیت ظاهر نماید.

برنجاسف برگ و سرشاخه گلدار و حتى ريشۀ آن مصرف دارويى دارد

در چين از شيرۀ شاخه‌هاى تازۀ سبز گياه و يا از جوشاندۀ آن در استعمال خارجى براى معالجۀ التهاب مهبل   مصرف مى‌شود.

به علاوه ضمادى كه از برگهاى له‌شدۀ آن به دست مى‌آيد براى رفع سردرد و تسكين درد به كار مى‌رود

و از جوشاندۀ آن براى شستن و پاك كردن زخم

و ضماد آن را در موقع وضع حمل به پشت زائو مى‌اندازند .

اگر گياه را با نمك كوبيده و گرم كنند مايع حاصله براى ماليدن روى استخوان دررفته و شكسته و ورم به كار مى‌رود .

برگهاى آن را خشك كرده مانند توتون دود مى‌كنند، براى تسكين آسم خيلى نافع است

مصرف داخلى برگها و قسمتهاى هوايى گياه نيز خيلى مرسوم است

و براى بند آوردن انواع خونريزى، تنظيم عادت ماهيانه و معالجۀ اختلالات عادت ماهيانه به كار مى‌رود، در عين حال قاعده‌آور است .

تونيك و بادشكن و مقوى معده است

ضد قى و تهوع و ضد اسهال است . ضد روماتيسم است و ضد اسپاسم است.

رحم را آرام مى‌كند و به عنوان مسكّن اعصاب براى دردهاى پشت و درد زايمان نافع است

دفع‌كننده كرم، بويژه آسكاريد است و ضد اسهال خونى مى‌باشد.

براى بند آوردن خونريزى از بينى مفيد است.

چيو معتقد است مادۀ تويون كه در گياه وجود دارد اگر زايد بر حد مجاز مصرف شود و اسراف شود اسپاسمهاى صرعى ايجاد مى‌كند

از نظر خواص برگ و سرشاخه‌هاى گلدار آن قاعده‌آور و ضد كرم است و ضدعفونى‌كننده و مقوى معده مى‌باشد.

دم‌كردۀ برگها و سرشاخۀ گلدار آن براى رفع عفونتهاى عصبى و رفع تشنج و براى آسم و بيمارى‌هاى مغزى مؤثر است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 14-13


فراوردهای این گیاه در برقراری قاعدگی و رفع حالات صرع مانند دختران در زمان بلوغ، رفع سرگیجه

و درمان حالات اضطرابی که در موارد بروز یک هیجان پیش میاید و با بی حالی و عرق سرد همراه است. و هم چنین رفع سوئ هضم و اثرات مفید ظاهر میکند.

دم کرده ریشه این گیاه اثر مقوی دستگاه هضم داردو در کم خونی و ضعف عمومی اثر مفید ظاهر مینماید.

اطبای قدیم برای ان اثر رفع اختلالات منشائ عصبی مانند استفراغها،دائ الرقص، دردهای عصبی، صرع و هیستری قائل بوده اند.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 99

از این گیاه در طب سوزنی و به خصوص در فتیله گذاری استفاده می‌شود، به این صورت که آن را در مواضع خاص طب سوزنی بر روی بدن می سوزانند

و از گرمای حاصل از آن برای تحریک جریان گردش خون به منظور جلوگیری از حساسیت و برای درمان بیماری یا بی حس کردن موضع، استفاده می‌کنند[/color].سايت ويكي پديا

[pejuhesh237]

در اول دوم گرم و خشك و ملطّف کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص45

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و نيز در دوم گرم و در آخر اول خشك كفته‌اند و منسوب بمشترى است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 214

[pejuhesh237]

.مقدار مصرف‏
براى التيام زخم: زخم را تميز مى‏ كنند و برگهاى تازه و گلهاى بومادران را له كرده و روى آن مى ‏گذارند.

به عنوان مسكن و آرام‏بخش و براى كمك به رفع اختلالات هاضمه و گرفتگى‏ هاى عادت ماهيانه،

بايد 2- 1 قاشق مربّاخورى بومادران را در يك پيمانه (220 گرم) آب جوش ريخته 15 دقيقه بخيسانند

و تا 3 پيمانه در روز بخورند و چون تلخ است مى‏توان با عسل و يا ليمو ترش (بسته به وضع بدن) مخلوط كرد.

به صورت تنطور: بايد نصف تا يك قاشق مرباخورى تنطور بومادران را 3 بار در روز خورد.

فرآورده‏ هاى بومادران نبايد به كودكان زير دو سال داده شود و براى كودكان بزرگتر نيز بايد از مقدار كم شروع و با توجه به سن كم‏كم تا حد مجاز افزايش داد.

مصرف زياد بومادران ممكن است رنگ ادرار را قهوه‏اى تيره كند كه اشكالى ندارد.

تا به حال در گزارشهاى پزشكى آثار زيان‏بخشى از مصرف بومادران مشاهده‏

نشده است و فقط در مورد اشخاصى كه نسبت به گياه‏ Ragweed آلرژى دارند، ممكن است خوردن بومادران در آنها ايجاد حساسيت و خارش نمايد.

عصاره عارى ازThujone بومادران بعنوان نوشابه طبى توسط سازمان نظارت بر خوراك و دارو در امريكا بى‏ ضرر اعلام شده

و مصرف گياه براى كليه اشخاص بالغ به استثناى زنان باردار و مادران شيرده با نظر كارشناس و پزشك بلامانع مى‏ باشد .معارف گياهى، ج‏5، ص: 7

[pejuhesh237]

و مفتح و مدر بول و حيض و مفتت حصاة

و دو درهم گل او با عسل مخرج اقسام كرم معده و مجربست

و آشاميدن طبيخ او و جلوس در آن جهة احتباس حيض و بول

و عسر ولادت و انضمام فم رحم و اخراج سنگ مثانه

و ضمادش جهة درد سينه و اقسام درد سر و تفتيح سدد دماغى

و تقويه دماغ و سرسام بلغمى و سبات و احتباس حيض و بول

و تحليل اورام و تسكين دردها و به دستور نطول او جهة امراض مذكوره

و سدّهء خيشوم و زكام و سدر و دوار

و حمول او با مرّصاف جهة رفع فضلات رحم

و ذرور سوخته او جهة تجفيف قروح

و استنشاق طبيخ او جهة زكام و امراض دماغى نافع

و گويند مضر گرده و مصلحش انسیون

و قدر شربتش تا سه مثقال و بدلش قيصوم و در امراض دماغى بابونج

و گويند در همهء خواص مثل او افسنتين است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص45

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و آشاميدن آب نقوع مقدار دو درهم آن جهت رفع حميات

و بدستور مطبوخ آن جهت اكثر امراض مذكوره خصوص امراض رحم

اما بايد كه غذا بي روغن تناول نمايند

و ضماد بر سينه جهت درد سينه و بر زير شكم براى دفع احتباس بول

و بايد كه در هنكام امتلاى بدن ضماد آن را استعمال نه نمايند

و همچنين هنكامى كه ماده در سدد انصباب باشد بسوى آن عضو کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 214

[pejuhesh237]

و مفتح و مدر بول و حيض و مفتت حصاة

و دو درهم گل او با عسل مخرج اقسام كرم معده و مجربست

خوردن  ٨  گرم گل زرد آن با عسل براى كشتن اقسام كرم معده و كرم كدو مجرّب است.

و آشاميدن طبيخ او و جلوس در آن جهة احتباس حيض و بول

و عسر ولادت و انضمام فم رحم و اخراج سنگ مثانه

همچنين خوردن  ١٠  گرم دم‌كردۀ آن و نشستن در آن براى رفع شاش‌بند، رفع بند آمدن عادت ماهيانه،

تسهيل تولد، باز كردن دهانۀ رحم، رفع ورم آن، اخراج جنين و مشيمه و پاك كردن جراحتهاى رحم بسيار مفيد است

و ضمادش جهة درد سينه و اقسام درد سر و تفتيح سدد دماغى

و تقويه دماغ و سرسام بلغمى و سبات و احتباس حيض و بول

ضماد آن براى رفع اقسام سردردها، باز كردن گرفتگى‌هاى دماغى، تقويت دماغ، رفع سرسام بلغمى و خواب‌آلودگى نافع است.


و تحليل اورام و تسكين دردها و به دستور نطول او جهة امراض مذكوره

و سدّهء خيشوم و زكام و سدر و دوار

و حمول او با مرّصاف جهة رفع فضلات رحم

و ذرور سوخته او جهة تجفيف قروح

و استنشاق طبيخ او جهة زكام و امراض دماغى نافع

استنشاق دم‌كردۀ آن مانند بخور براى رفع زكام و امراض دماغى مفيد است

و گويند مضر گرده و مصلحش انسیون

برنجاسف براى كليه مضّر است، لذا بايد با انيسون خورده شود.


و قدر شربتش تا سه مثقال و بدلش قيصوم و در امراض دماغى بابونج

تا  ١۵  گرم است و به جاى آن هميشه مى‌توان از افسنطين كبير استفاده كرد

و گويند در همهء خواص مثل او افسنتين است[/b].کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص45




متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و آشاميدن آب نقوع مقدار دو درهم آن جهت رفع حميات

خوردن از آب خيس‌كردۀ  ١٠  گرم برنجاسف تب‌بر است


و بدستور مطبوخ آن جهت اكثر امراض مذكوره خصوص امراض رحم

اما بايد كه غذا بي روغن تناول نمايند

در موقع خوردن برنجاسف بايد غذاهاى بدون چربى خورده شود

و ضماد بر سينه جهت درد سينه و بر زير شكم براى دفع احتباس بول


ضماد آن بر سينه براى رفع درد سينه و زير شكم براى رفع شاش‌بند، باز كردن عادت ماهيانه، تحليل ورمها و تسكين دردهاى آن ناحيه مفيد است.

و بايد كه در هنكام امتلاى بدن ضماد آن را استعمال نه نمايند

و همچنين هنكامى كه ماده در سدد انصباب باشد بسوى آن عضو[/b] کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 214



نطول جهة تحليل مواد بارده و تقوية اعضا

[/b]برنجاسف، گل بابونه، افسنتين رومى، مرزنجوش ،اسطوخودوس، مشكطرا مشيع، عصفر، حاشا،

جُعده ،خسك، ابهل، فطر اساليون، شحم حنظل، جوز السرو ،كمافيطوس، دارشيشعان ،سوسنبر، پودنه ،به دستور معلوم نطول كنند

اگر مجموع يافت نشود به بعضى اكتفا جايز است

و در پاشويه با ادويهء مرطبه هر گاه بابونه و فودنج و امثال آن اضافه نمايند اعانت تعريق مى كند تحفه حکیم مومن طبع قدیم ص357

[pejuhesh237]

ساير مطالعات دانشمندان مراكز مختلف جهان در مورد گياه بومادران‏

در افسانه‏ هاى كهن يونان آمده است كه در جنگهاى‏Trojan ، قهرمان داستان ايلياد هومر، به نام آشيل، براى قطع خونريزى از زخمهاى سربازان از بومادران استفاده مى ‏كرده است

و له‏ شده برگهاى گياه را در موضع خونريزى مى‏گذارده ‏اند و حالا در قرن بيستم تحقيقات دانشمندان اين اثر بومادران را تاييد مى ‏كند.

در تحقيقات جديد علمى كه در مورد اين گياه به عمل آمده، روشن شده است كه در بومادران موادى وجود دارد كه براى قطع خونريزى،

كاهش درد، ورم و در نتيجه التيام زخمها و بريدگى ‏ها مؤثر است.

و در عين حال براى رفع اختلالات هاضمه و تنظيم ترشحات عادت ماهيانه نيز مفيد است.

هم‏زمان با دوران آشيل، اطباى چينى نيز از بومادران براى معالجه ورم و قطع خونريزى و جلوگيرى از ترشحات مفرط و غير طبيعى عادت ماهيانه

و همچنين براى التيام زخمهاى ناشى از گاز گرفتن سگ و گزيدگى مار استفاده مى‏كرده‏اند.

در مكتب طبى «آيورودا» در هند نيز حكماى هندى بومادران را براى معالجه تب تجويز مى‏ كرده ‏اند.

در قرن هفدهم ميلادى‏John Parkinson از اطباى معروف آن زمان معتقد بود، اگر له‏ شده بومادران داخل بينى در حال خونريزى گذارده شود، خونريزى قطع خواهد شد

و طبيب معروف ديگرى در آن دوران به نام‏Nicholas culpeper در يادداشتهايش مى‏ نويسد «مرهمى كه از له‏شده برگهاى بومادران تهيه شود، براى التيام زخمها و قطع خونريزى‏هاى شديد

و رفع ورم و همچنين براى بواسير مفيد است. مهاجران اروپايى بومادران را با خود به امريكاى شمالى وارد كردند

و اين گياه مورد استقبال سرخ‏پوستان بومى آن ديار قرار گرفت و از آن براى التيام زخمها و سوختگى پوست و در مصارف داخلى براى درمان سرماخوردگى،

التهاب گلو، آرتروز، دندان‏ درد، رفع بى‏ خوابى و سوءهاضمه استفاده مى‏ كنند.

از نظر التيام زخمها: بومادران شامل مواد شيميايى متعددى است كه معمولا براى التيام زخم مفيد است.

از جمله دو ماده شيميايى‏Achilleine وAchilletin كه عامل انعقاد خون را در محل بريدگى و خونريزى تحريك نموده و موجب قطع خونريزى مى ‏شوند

و مواد ديگرى چون‏Azulene وCamphor (كافور)،Chamazulene ،Eugenol ،Menthol ،Quercetin ،Rutin وSalicylic كه در اين گياه وجود دارند داراى خاصيت ضد ورم و رفع درد هستند

و مواد ديگرى چون‏Tannins Terpeniol وCineol موجود در آن نيز ضدعفونى ‏كننده مى‏ باشند.

براى رفع سوءهاضمه: بومادران داراى ماده ‏اى است كه در بابونه نيز وجود دارد كه براى آرام كردن عضلات نرم نسوج مجارى هاضمه مفيد است

و به گياه خاصيت ضد اسپاسم مى‏ دهد، ولى به‏هرحال خاصيت آرام‏بخشى بومادران در حد بابونه نيست و از آن كمتر است.

از نظر كمك به رفع ناراحتى‏ هاى زنانه: خاصيت ضد اسپاسم بومادران نه فقط براى آرامش عضلات نرم نسوج هاضمه بلكه براى ساير عضلات نرم نظير عضلات نرم رحم نيز مفيد است

و در نتيجه به بومادران خاصيت معالجه و رفع گرفتگى رحم و رفع اختلال در عادت ماهيانه مى‏ دهد.

به عنوان مسكن و آرام‏بخش- در بومادران مقدار جزيى نيز مواد شيميايى خواب‏آور وجود دارد، به نام‏Thujone كه خواب ‏آورى آن در رديف گياه شاهدانه است.

البته بايد توجه شود كه ماده‏Thujone اگر به مقدار زياد مصرف شود سمّى است ولى مصرف بومادران به مقدار مجاز، داراى كمى از اين ماده است كه سمّى نيست.

تحقيقاتى كه در هند به عمل آمده نشان مى‏ دهد كه بومادران براى معالجه ناراحتى‏هاى كبد يا هپاتيت مفيد است.



اثرات عصاره الکلی گیاه برنجاسف (Achillea talagonica) بر التیام ﺯخم


گل برنجاسف (Achillea talagonica)‎ گیاهی است که با توجه به خواص ضد التهابی،‏ ضد میکروبی و ضد‌اکسیدان آن از قدیم برای بهبود زخم به کار گرفته شده است.

هدف این مطالعه ارزیابی کارایی عصاره الکلی گل برنجاسف برای بهبود زخم سوختگی است.

این مطالعه بر روی 10 سر خرگوش نر نیوزیلندی انجام شد. پس از القای بیهوشی،‏ شش زخم سوختگی درجه دو در پشت هر حیوان ایجاد شد.

زخم ها بلافاصله با نرمال سالین شست و شو داده شدند و 5‎/0 گرم از یکی از محصولات زیر دو بار در روز تا بهبودی کامل بر روی هر یک از زخم ها مالیده شد:

ژل وازلین (گروه شاهد)،‏ پماد سولفادیازین نقره یک درصد (گروه تجربی 1) و پنج درصد عصاره الکلی برنجاسف مخلوط با ژل وازلین (گروه تجربی 2). برای اندازه گیری

مساحت زخم ها،‏ از زخم های سمت راست بدن در روزهای 0،‏ 3،‏7،‏14و 21 عکس گرفته شد و متوسط درصد بهبود زخم محاسبه گردید.

نمونه‌های بافتی در روزهای ذکر شده از زخم های سمت چپ گرفته شد. بهبود زخم بصورت هیستوپاتولوژیکی مورد ارزیابی قرار گرفت.

نتایج نشان داد که میانگین درصد بهبود زخم و بازسازی اپیتلیوم در گروه های تجربی در روزهای 7 و 14 به طور معنی داری بالاتر از گروه شاهد بود

(05‎/0>p)‎. علاوه بر این،‏ بلوغ فیبروبلاست و انباشتگی کلاژن به طور معنی داری در گروه‌های تجربی در مقایسه با گروه کنترل در روز 7 افزایش داشت

(05‎/0>p)‎. می توان نتیجه گرفت که عصاره الکلی برنجاسف باعث انقباض زخم و بهبود فرآیند ترمیم زخم می شود.

منبع: نشریه علوم درمانگاهی دامپزشکی ایران پایگاه الکتر%D.NQOنیکی مجلات دانشگاه شهرکرد