بارزد

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

بارزد:
به تركي قاسمي و به هندى بريجا و به لغتي كنده بهروزه نامند

و نام علمى آن Ferula galbaniflua Boiss. et Buhse.

و مترادف آن Ferula gommosa Boiss.

فارسی:بارزد ،صمغ رزينى است كه در ايران در مناطق مختلفه «باريجه» ، «باليجه» و «بالنبو»

عربی:«قنه»

یونانی:خلباني

انگلیسی:Galbanum

فرانسه:Galbanum

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

صمغ نباتيست برگش شبيه به برگ خيار و مثابه نبات سكبينج

و ساقش باريكتر ازو سفيد او كه مايل به زردى باشد

در باليدگى شبيه به كندر بهتر از سرخ و زرد ثقيل است

قوتش تا ده سال باقيست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص43

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و آنچه بتحقيق پيوسته و ديده شده لبن درختى است عظيم بقدر سرو كه تنۀ آن را بتيشه

و غير آن جابجا خراشيده از ان تراوش مى‌نمايد و برميآيد و مانند لبن بلسان كه دهن بلسان نامند مى‌باشد

در اول سفيدرنك اندك رقيق و ليكن نه برقت دهن بلسان و بتدريج منجمد و زردرنك پس زرد تيره پس سرخ

و اندك خشك صلب مانند كندر مى‌كردد و چون بر آتش كذارند كداخته مى‌كردد تازۀ آن زودتر و رقيق‌تر و كهنه آن ديرتر و غليظتر مى‌باشد

و در بنكاله از كوهستان مورنك بسيار مى‌آورند و بقيمت ارزان مى‌فروشند

و قطعهاى چوب درخت آنكه از دم تيشه جدا شده در ان ديده شده

و جرم چوب آن مانند سرو و ديودار رخو و ريشه‌دار و كفته اند لبن ديودار است

و بهترين آن تازۀ صافى تند بوى بى‌غش آنست زيرا كه مغشوش براتينج و اشق و آرد باقلا مى‌نمايند و كفته‌اند سه نوع مى‌باشد

يكى سبك بسيار سفيد و خشك و يكى كثيف صلب زرد سنكين و سوم زردرنك نرم صافى بسيار تندبو و اين بهترين همه انواع است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 202

[pejuhesh237]

گياه باريجه در ايران در مناطق وسيعى از دامنه‌هاى مرتفع البرز، در بندسر و دماوند، در خراسان،

كوپه‌داغ بين كوشان و لطف‌آباد و جادۀ اللّه اكبر در ارتفاعات.

 ١٨٠٠  متر و در كوههاى ساوجبلاغ بين تهران و قزوين و درّه خرقان ساوه و در جادۀ شيراز نزديك ده گردون شناسايى شده است.

نام محلى آن در اين مناطق «بالنبو» مى‌باشد.

علاوه بر گونۀ فوق از گونه‌هاى ديگرى از اين خانواده نيز صمغ باريجه گرفته مى‌شود،

از جمله از گونۀ F. rubricaulis Boiss. كه در مناطق جنوب و شمال ايران در اشتران كوه و كوه ساس و كوه پرّو در كرمانشاه فراوان ديده مى‌شودکتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد6 ص 198

[pejuhesh237]

قسمت مورد استفاده :ترشحات صمغی شکل گیاه

صمغ باريجه در هند به عنوان محرّك، ضدعفونى‌كننده و داروى سينه و در موارد برونشيتهاى مزمن و آسم و براى تقويت رحم تجويز مى‌شود.

در صنعت از باريجه چسبى تهيه مى‌شود كه بى‌رنگ است و براى چسبانيدن شيشه، الماس و سنگهاى قيمتى به كار مى‌رود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد6 ص .189

[pejuhesh237]

در اول سيم گرم و در دويم خشک کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص43

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و منسوب بمشترى و كهنۀ آن از ان خشك‌تر کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 202

[pejuhesh237]

مضر محرورین در فصول و بلدان حاره و مضر دماغ، مصلح آن روغن بنفشه و کافور و مفسد گوشت صحیح.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 198

[pejuhesh237]

مفتح و محلل و ملين و مدر حيض و مسقط جنين

و با عسل مفتت حصاة و مفتح سدّهء گرده و ترياق سمومات و جاذب

و جهة عسر النفس و سرفهء كهنه و ربو و اختناق رحم و صرع و بواسير

و قطع عضل و امراض عصب و علل بلغمى و ضعف معده و جگر و سپرز

و با شراب جهة سموم و طفيقون نافع

و ضمادش جهة دمّل و خنازير و اعيا و كزاز و کلف و قلع آثار

و با مرهم ها جهة رويانيدن گوشت و گذاشتن او بر دندان كرم خورده جهة رفع درد آن

و بخورش جهة صرع و اختناق رحم و اخراج جنين و مشيمه نافع

و مضر دماغ و مصلحش روغن بنفشه و كافور و مفسد گوشت صحيح است

و قدر شربتش يك درهم و بجهة سموم يك مثقال

و بدلش پنج وزن او سكبينج و ربع وزن او جاوشیر است

و قطور او با روغن سوسن جهة درد گوش و درد سر بلغمى مفيد است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص43

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

چون در گلاب حل نمايند بر آتش كه غليظ باشد و بر پارچۀ كرپاسى ماليده بر كمر

و از كرده تا كردۀ ديكر بچسپانند و بر بالاى آن پنبۀ كهنه كرم كرده بكذارند و به‌بندند تا خودبخود جدا كردد

و درد آن را زائل كرداند و مجرب است و بدستور جهت اوجاع رحم بر پشت زهار و استنشاق رائحۀ آن

و بدستور بخور آن بقمع جهت صرع و سدر و اختناق رحم و اخراج جنين و مشيمه

و همچنين حمول آن و روغن آن جهت امراض رحم از قبيل اورام و اختناق آن

و احتباس حيض و اوجاع و تحليل رياح آن و تقويت اعصاب شربا و تمريخا و تدهينا و فرزجة نافع

و دستور اخذ دهن آن آنست كه بارزد را با هموزن آن خاكستر چوب درخت انبه ممزوج نموده در قرع و انبيق چنانچه مقرر است

مقطر نمايند و بكار برند و چون بارزد را با دوائى كه آن را سقندوليون نامند و زيت مخلوط نمايند

و نزديك هوام كذارند آنها را بكشد مضر مجرورين در فصول و بلدان حاره و مضر دماغ مصلح آن روغن بنفشه و كافور

و مفسد كوشت صحيح مقدار شربت آن تا يك درم و بجهت سموم تا يك مثقال بدل آن نيم وزن آن سكنجبين

و ربع آن جاوشير جهت آنكه جاوشير را از ان هر دو قويتر مى‌دانند

و چون اراده نمايند كه بارزد را بياشامند بايد كه در روغن بادام تلخ و يا آب سداب حل نمايند

و چون خواهند كه صاف نمايند آن را از چوب و غيره در آب كرم اندازند تا كداخته كردد و آنچه روغن و صافى است بالاى آن آيد بكيرند

و از پارچه صاف نمايند اما نفشارند كه دردى با آن آيد و بكار برندکتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 202

[pejuhesh237]

مفتح و محلل و ملين و مدر حيض و مسقط جنين

و با عسل مفتت حصاة و مفتح سدّهء گرده و ترياق سمومات و جاذب

و جهة عسر النفس و سرفهء كهنه و ربو و اختناق رحم و صرع و بواسير

و قطع عضل و امراض عصب و علل بلغمى و ضعف معده و جگر و سپرز

و با شراب جهة سموم و طفيقون نافع

و ضمادش جهة دمّل و خنازير و اعيا و كزاز و کلف و قلع آثار

و با مرهم ها جهة رويانيدن گوشت و گذاشتن او بر دندان كرم خورده جهة رفع درد آن

و بخورش جهة صرع و اختناق رحم و اخراج جنين و مشيمه نافع

و مضر دماغ و مصلحش روغن بنفشه و كافور و مفسد گوشت صحيح است

و قدر شربتش يك درهم و بجهة سموم يك مثقال

و بدلش پنج وزن او سكبينج و ربع وزن او جاوشیر است

و قطور او با روغن سوسن جهة درد گوش و درد سر بلغمى مفيد است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص43

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

چون در گلاب حل نمايند بر آتش كه غليظ باشد و بر پارچۀ كرپاسى ماليده بر كمر

و از كرده تا كردۀ ديكر بچسپانند و بر بالاى آن پنبۀ كهنه كرم كرده بكذارند و به‌بندند تا خودبخود جدا كردد

و درد آن را زائل كرداند و مجرب است و بدستور جهت اوجاع رحم بر پشت زهار و استنشاق رائحۀ آن

و بدستور بخور آن بقمع جهت صرع و سدر و اختناق رحم و اخراج جنين و مشيمه

و همچنين حمول آن و روغن آن جهت امراض رحم از قبيل اورام و اختناق آن

و احتباس حيض و اوجاع و تحليل رياح آن و تقويت اعصاب شربا و تمريخا و تدهينا و فرزجة نافع

و دستور اخذ دهن آن آنست كه بارزد را با هموزن آن خاكستر چوب درخت انبه ممزوج نموده در قرع و انبيق چنانچه مقرر است

مقطر نمايند و بكار برند و چون بارزد را با دوائى كه آن را سقندوليون نامند و زيت مخلوط نمايند

و نزديك هوام كذارند آنها را بكشد مضر مجرورين در فصول و بلدان حاره و مضر دماغ مصلح آن روغن بنفشه و كافور

و مفسد كوشت صحيح مقدار شربت آن تا يك درم و بجهت سموم تا يك مثقال بدل آن نيم وزن آن سكنجبين

و ربع آن جاوشير جهت آنكه جاوشير را از ان هر دو قويتر مى‌دانند

و چون اراده نمايند كه بارزد را بياشامند بايد كه در روغن بادام تلخ و يا آب سداب حل نمايند

و چون خواهند كه صاف نمايند آن را از چوب و غيره در آب كرم اندازند تا كداخته كردد و آنچه روغن و صافى است بالاى آن آيد بكيرند

و از پارچه صاف نمايند اما نفشارند كه دردى با آن آيد و بكار برندکتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 202

[pejuhesh237]

.