بورق

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن
بورق
به فارسى بوره نامند و آن نمكي است كه از احجار شوره ناك متولد می شود
و اقسام می باشد سرخ آن را نطرون و سفيد سبك پرسور اخرا ارمنى
و بسيار سبك شبيه به كف مايل به بنفشى و صلب را افريقى و زبدى
و سفيد سنگين را بورق الصّناعه نامند و معمول زرگرانست و اغبر او را بورق الخبازين و سفيد رقيق كف مانند غير صلب را رومى گويند
و مصنوع او يكى از درخت غربست كه طبیخ آن را غليظ كرده قرص مي سازند
و اين بسيار خفيف و سفيد مايل به سياهى و غير مالحست
و مسمّى به بورق الغرب و يكى از زجاج
و قلعى است كه بالسويه سائيده باشند با آب قلعى تسقيه می كند و بعد از تسقيه در آب مذكور می جوشانند
تا بحّد احتراق رسد و اين با رزانت است
و تنكار ازين قسم به عمل می آيد
و بهترين اقسام او ارمنى است و تندترين همه زبدى
در سيم گرم و خشك و محلل و جالى و جاذب خون به ظاهر جلد
و آشاميدن ارمنى او قاطع اخلاط غليظه و مسكن مغص
و رافع قولنج و مهيج باه حتى طلاى او و مقاوم سموم
و با هم وزن او زيرهء كرمانى و ماء العسل با طبيخ زوفاء
و امثال آن جهة تحليل رياح و با آب جهة رفع سمّ فطر
و زراريح و با بیخ انجدان جهة رفع سمّيت خون گرم گاو
و تحليل خون منجمد در معده و با بنفشه و صمغ عربى
مسهل بلغم غليظ و كشندهء كرم شكم و با آب و روغن زيتون
جهة قولنج يابس و ضمادش جهة ازاله جرب و حكه و اوساخ بدن
و برص و نيكوئى رنگ رخسار و با روغنهاى گرم جهة رفع لرز
و قشعريره و تبهاى بلغمى و سوداى
و با پيه خوك و خر جهة گزيدن سك ديوانه
و با پيه اردك جهة گشودن دمل و با انجير و سرگين گاو جهة استسقا
و با روغن بابونه جهة ادرار فرمودن عرق
و ضماد او با روغن برناف و شكم و نشستن نزديك آتش جهة كشته شدن كرم معده و اخراج او نافع
و طلاى او بر ذكر و عانه باعث نعوظ
و با عسل نيز همين اثر دارد و با ادويهء مناسبه جهة فالج و التواى عصب
و قطور او با شراب (حلال:حل کننده) و آب جهة سدّه گوش و درد آن و رطوبت و دوى و طنين
و با سركه جهة پاك كردن چرك گوش
و اكتحال او با عسل جهة بياض و تقويه باصره
و غرغرهء او با سركه جهة اخراج زلوئيكه در حلق مانده
و شستن سر با آب او جهة خزاز و با روغن بنفشه جهة کرم گوش
و فرزجهء او جهة رطوبة رحم و احتباس حيض نافع
و مفسد معده و محرك قى و مصحلش مصطكى و صمغ عربى
و قدر شربتش از يك درهم تا دو درهم
و از قسم سرخ او نيم درهم تا يك درهم و بدلش يك وزن ونيم او نمكست
و مداومت استعمال بوره موجب سياهى لون
و پاشيدن آن بر موى باعث رقة او و جهة داء الثعلب و داء الحيه نافع دانسته‌اند
و اهل صناعت را اعتقاد آن است كه چون آن را با بياض بيص سرشته در كوزهء سفال بسوزانند
و تا نه مرتبه تكرار عمل نموده پس با حنظل تقطير كنند از آب مقطر حل جميع اجساد
و تنقيهء اوساخ و الحاق وضيع بشريف می آيد و مجرب شمرده‌اند.

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص58