ازاراقی

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

ازاراقی: به ذال معجمه لغة سريانى به فتح همزه و ذال معجمه و الف و فتح راى مهمله و الف و كسر قاف و يا

و بهندى نيز بدين نام مشهور است

فارسی:كچوله كچله و در تنكابن و مازندران كلاج دارو نامند

عربی: قاتل الكلب و حب الغراب و خانق الكلب

یونانی:

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

بيخى است مدوّر و پهن و بسيار تلخ و خشك او به غايت صلب است

و بعد از آنكه در آب خيسانيده پوست او را گرفته باشند به سوهان ريزه بايد كرد

برگش از برگ بنفشه سبزتر و سطبرتر و خال سفيد بر روى برگ نمودار

و گلش مثل بنفشه و در غايت سرخى و ساقش از ساق بنفشه سطبرتر و سرخ .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 16

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات

تخم ثمر درختى است هندى بمقدار نارنجى بزرك و پوست آن سرخ رنك و بى‌بو و لحمى چندان ندارد

و دانهاى پهن مدور بسيار صلب و تلخ در ميان آن مى‌باشد مانند تخم برهل كه نيز ثمرى است هندى

در جوف برهل و هر دانه در غلافى علئحده و تخم برهل كوچك است

و لحم آن ماكول بخلاف تخم اذاراقي كه بزرك و پهن و مدور و سمي غير ماكول است و درخت آن بزركتر از درخت نارنج

و بمقدار درخت بيل هندى و برك آن نيز اندك شبيه بآن و كوچكتر و عريضتر از برك نارنج

اشتباهى خواهد بود و شايد بيخى ديكر شبيه بآن باشد نه آن کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 109

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و در آخر سيم گرم و خشك .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 16

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و سمّ حيوانات دم دار و بالخاصيّه مبّدل مزاج بسيار سرد است

به مزاج طبيعى بدون احتراق خلط و جهة فالج و درد كمر و امراض بارده و عصبانى مجرّبست

و ضماد او جهة كلف و جرب و قوبا و عرق النساء و مفاصل و امراض بارده مفيد

و مشوّش ذهن و مسکر و مصلحش شكر و أدويه خوشبو

و قدر شربتش از يك دانگ تا دو دانگ و يك مثقال او كشنده است

و در كتب هنود خواص او بسيار ذكر كرده‌اند

و چون به صحّت نپيوسته بود ذكر ننموده و حقير معجونى از او تركيب نموده در دستور ثانى مذكور است

و در رفع فالج واسترخاء و دردهاى بارد مجرب و بيعديل کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 16


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات

و ليكن بايد كه جرأت بر خوردن آن ننمايند مكر نزد حاجت قوى شديد با مصلحات رجوب متفرح و بثور لبنيه نافع المضار

يك مثقال آن كشنده مصلح آن شكر و ادويۀ خشبو و قئ فرمودن بشير تازه دوشيده

و آشاميدن امراق و اسفيد باجات دسمه بروغن بادام و لعابات با روغن بادام شيرين

مقدار شربت آن از يك دانك تا دو دانك و حب و معاجين آن در قرابادين ذكر يافت کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 109

[pejuhesh237]

و سمّ حيوانات دم دار و بالخاصيّه مبّدل مزاج بسيار سرد است

به مزاج طبيعى بدون احتراق خلط و جهة فالج و درد كمر و امراض بارده و عصبانى مجرّبست

و ضماد او جهة كلف و جرب و قوبا و عرق النساء و مفاصل و امراض بارده مفيد

و مشوّش ذهن و مسکر و مصلحش شكر و أدويه خوشبو

و قدر شربتش از يك دانگ تا دو دانگ و يك مثقال او كشنده است

و در كتب هنود خواص او بسيار ذكر كرده‌اند

و چون به صحّت نپيوسته بود ذكر ننموده و حقير معجونى از او تركيب نموده در دستور ثانى مذكور است

و در رفع فالج واسترخاء و دردهاى بارد مجرب و بيعديل کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 16


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات

و ليكن بايد كه جرأت بر خوردن آن ننمايند مكر نزد حاجت قوى شديد با مصلحات رجوب متفرح و بثور لبنيه نافع المضار

يك مثقال آن كشنده مصلح آن شكر و ادويۀ خشبو و قئ فرمودن بشير تازه دوشيده

و آشاميدن امراق و اسفيد باجات دسمه بروغن بادام و لعابات با روغن بادام شيرين

مقدار شربت آن از يك دانك تا دو دانك و حب و معاجين آن در قرابادين ذكر يافت کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 109

حب ازاراقى نافع از براى ذرب‏

صنعت آن‏

ازاراقى را پارچه كرده در آب بخيسانند آن مقدار كه دو انگشت بر بالاى آن آيد پس بجوشانند

آن مقدار كه تمام آب سوخته شود و اذا راقى سياه كردد پس بكوبند

و با افيون و فلفل و كل ارمنى از هريك ششماشه سحق بليغ نمايند

و حبوب بندند هر حبى بقدر خردله شربتى يك حب تا سه حب و براى درد كوش نيز نافع است كه باب تانبول كرده قطور نمايند

و براى تب بلغمى با شيره زيره سفيد بخورند و براى درد دندان نيز مفيد است كه در زير دندان مولم كذارند

معجون ازاراقى‏

مسمّى بمبدل المزاج از تاليف مير محمّد مؤمن در مركبات تحفه كفته جهت قطع عادت افيون بغايت مجرب است

و در دفع استرخا و فالج و امراض بارده و درد مفاصل و عرق النساء و سلس البول بغايت نافع است‏


صنعت آن‏

سه مثقال اذا راقى كه كچله نامند در شير خيسانيده پوست آن را جدا كرده بسوهان ريزه نموده

بعد از آن نرم صلايه نمايند كل كاوزبان كثيرا زرنبار مغز نارجيل مقشر اسطوخودوس

مغز چلغوزه شقاقل از هريك سه مثقال هيل بواد عود هندى صندل سفيد

قرنفل از هريك يك مثقال آمله منقى پوست هليله سياه از هريك پنج مثقال اجزا كوفته پخته

با سه وزن ادويه عسل مصفى سرشته يك مثقال تا دو مثقال‏ مداومت نمايند

[معجون ازاراقى ديكر از اطباى هند]

معجون ازاراقى ديكر كه از اطباى هند است و جهت تقويت باه و رفع درد كمر و فالج

و استرخا و اوجاع مفاصل و پيران و سرد مزاجان را بسيار موافق‏

صنعت آن‏

بكيرند ازاراقى را هر قدر كه خواهند و هفت روز در شير بخيسانند صبح و شام شير را تبديل نمايند

و بعد از هفت روز مقشر نموده نيم پاوان را در پارچه بسته در ديكى كه تخمينا در آن دو اثار شير تازه دوشيده باشد

و هر مقدار ازاراقى مقشر زياده باشد شير را نيز بهمان مقدار زياده كنند

و معلق در آن اويزان كرده به آتش ملايم جوش دهند تا آنكه شير غليظ مانند چوبه شود

پس برآورده باب كرم پاك شسته خشك كرده سوهان نموده نرم كوفته بپخته فلفل سفيد فلفل سياه دارچينى

جوزبوا بسباسه مصطكى عود بلسان سعد كوفى امله منقى قاقله سنبل الطيب عود قمارى زنجبيل نانخواه

رازيانه صندل سفيد زعفران دارفلفل اجزا مساوى كه مجموع بوزن ازاراقى باشد بعد كوبيدن و بيختن

و با سه چند كلّ اجزا عسل مصفى مقوّم سرشته بدين دستور كه اول ازاراقى را داخل نمايند

و بعد از آن سائر ادويه را شربتى دو درم بيست يوم تا چهل يوم بخورند و در آن ايام

و چند روز بعد از آن از ترشى و بادى و حركات نفسانى و بدنى اجتناب نمايند.کتاب قرابادین کبیر ص 599

[pejuhesh237]

.