احريض

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

احریض

گياهى است از خانوادۀ Compositae تيرۀ فرعى Tubuliflorae ، نام علمى آن Carthamus tinctorius L. مى‌باشد.


فارسی:«گلرنگ» و تخم آن را «تخم كافشه» ، «خسك‌دانه» و در گيلان «تخم كاجره» و «تخم كازيره» مى‌گويند.گل خنق - رنگ زعفران

. در كتب طب سنتى با نامهاى عربى آن «قرطم» ، «عصفر» ، «احريض» و تخم آن را «حب العصفر» و «بذر الاحريض» نام مى‌برند

عربی:قرطم و عصفر و احریض


انگلیسی:Safflower و Bastard saffron-African safforn-Saffron thistle

فرانسه:Carthame des teinturiers و Safran batard

آلمانی:farberaflor و saflor

ایتالیائی:zafferano falso و croco bastardo

[pejuhesh237]

.معروف و در اكثر بلدان كثير الوجود، برى و بستانى مى‏باشد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 127













گياهى است يكساله، ارتفاع آن در حدود  ۶۵ / ٠  متر كمى خاردار و منظرۀ كلى آن بخصوص گلهايش شباهت با خارخسك دارد.

برگهاى آن بدون دمبرگ پهن و موجدار با دندانه‌هاى منتهى به خارهاى ظريف است.

رگبرگها در سطح زيرين برگ برجسته و نمايان مى‌باشد.

گلهاى آن منفرد در يك طبق كوچك لوله‌اى و زردرنگ مايل به قرمز در انتهاى شاخۀ گلدار ظاهر مى‌شود.

ميوۀ آن فندقه سفيدرنگ كه در قسمت بالاى آن دسته‌اى تار نازك وجود دارد.

گلرنگ، بومى مشرق زمين است و از نواحى عربستان برخاسته و پس از آن به ساير مناطق دنيا منتشر شده است

و امروزه در اغلب كشورها كاشته مى‌شود و از نظر مصارف روغن آن و مادۀ رنگى گلهاى آن مورد توجه است.

تكثير گلرنگ از طريق كاشت دانۀ آن صورت مى‌گيرد. دانۀ آن را براى اينكه در جوانه زدن آن تسريع شود،

قبل از كاشت  ٢۴  ساعت در آب مى‌خيسانند و معمولا در ارقام مختلفۀ گلرنگ پس از  ۵ - ۴  ماه گياه قابل بهره‌بردارى مى‌شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 406-407

[pejuhesh237]

اين گياه در خراسان، تفرش، تبريز و برخى مناطق ديگر مى‌رويد. ..کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 407

[pejuhesh237]

همه اجزائ ان استفاده میشود: گل و مخصوصا دانه(میوه) ا

هیچ جزئ ان سمی نیست

میوه این گیاه دارای اثر مسهلی است.

جوشانده 12 تا 24 هزار انها در اب و یا امولسیون مقدار 8 گرم دانه له شده ان در 125 گرم آب مصرف می شود .

معمولا قبل از مصرف جوشانده مذکور مقداری میوه رازیانه و یا انیس و یا انژلیک برای مخفی ساختن طعم تلخ ناپسند جوشانده بدان می افزایند .

سابقا از این گیاه به عنوان محلل نیرو دهنده سلسه اعصاب و خلط اور در بیماری های سینه و قاعده اور استفاده می شود .

روغن حاصل از دانه گیاه دارای اثر مسهلی است و در استعمال خارج نیز به صورت مالیدن بر عضو در رماتیسم و فلج مورد استفاده قرار میگیرد .

روغن مذکوز برای بیمارانی که کلسترول خون انها زیاد است میتواند قابل استفاده باشد . احتمالا در تصلب شرائیین، اثر مفید ظاهر میکند .گیاهان دارویی دکتر زرگری جلد سوم ص 34-33

.از گلهاى گلرنگ براى رنگين كردن غذا به جاى زعفران استفاده مى‌شود

و از روغن دانۀ آن نيز به عنوان روغن نباتى مايع كم‌ضرر خيلى استقبال مى‌شود.

در تمام مناطق شرقى آسيا از چين تا هندوستان و نواحى جنوب شرقى آسيا از گلهاى گلرنگ به عنوان داروى محرك،

مسكن و مسهل و معرق از جوشاندۀ  ٢٠  گرم گل در هزار گرم آب و يا به‌طور خيساندن در آب نيم‌گرم استفاده مى‌شود .

به علاوه براى آن خاصيت قاعده‌آور و ضد ورم و تحليل‌برندۀ تومور قايل هستند

در چين معمول است از اواخر فروردين تا خردادماه كه گلرنگ در دوران ظهور گل مى‌باشد،

همين‌كه گلها باز شدند و رنگ گلبرگها از نارنجى به قرمز تبديل شد، گلبرگها چيده مى‌شود

-و اين كار با احتياط و دقت انجام مى‌گيرد كه به تخمدان گل كه به ميوه تبديل مى‌شود صدمه‌اى نرسد.

گلبرگهاى چيده‌شده را در آفتاب و يا در سايه خشك مى‌كنند.

خوردن گلبرگها گرم‌كننده است و براى تسريع جريان گردش خون كمك مى‌كند

و براى زنهايى كه عادت ماهيانۀ آنها بدون دليل قطع شده و يا زنهايى كه جنين مرده در رحم دارند

و يا در مورد آنهايى كه ترشحات رحمى بعد از زايمان آنها ادامه دارد و همچنين براى بيمارانى كه خون قى مى‌كنند تجويز مى‌شود.

در هند و چين از گلهاى گلرنگ به عنوان تونيك و براى مداواى فلج و عادت ماهيانۀ دردناك استفاده مى‌شود

دانه‌هاى گلرنگ ملين و مسهل است و براى استسقا و اغما و فلجهاى ناگهانى حاصله از خونريزى مغزى يا آپوپلكسى   به كار مى‌رود

از گلهاى خشك آن براى معالجۀ يرقان و از آب خيس‌كردۀ گلها براى شست‌وشوى چشم استفاده مى‌شود .

تخم گلرنگ را در شير مخلوط مى‌نمايند و مى‌خورند.

معمولا در هر  ۵٠٠  گرم شير  ۴٠  گرم تخم گلرنگ مقشر داخل مى‌كنند و نصف آن را مى‌خورند تا عمل كند.

روغن تخم گلرنگ از نظر خواص شبيه روغن گزنه است و كمى ضعيف‌تر از آن و همان‌طور شير را منعقد مى‌كند

و به اصطلاح مى‌برد. و آب آن را جدا مى‌سازد و روغن نوع اهلى تابستانى آن مسهل خوبى است.


کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 408

[pejuhesh237]

و بستانى او در دويم گرم و در اول خشك و برى در سيم گرم

و قوتش تا سه سال باقى ماند .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 15

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


برى آن در سيّم گرم و در دويّم خشك و قوّت آن تا سه سال باقى مى‏ماند. کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 127

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

منضج و با قوهء قابضه

و محرك باه و منوّم و محلّل و مقوّى جگر و گدازندهء خون منجمد مطلقا

و ضماد او با عسل جهة قوبا و با ماست بر مثانه جهة احتباس پول مجرب

و طلاء او با عسل جهة بهق و برص و قلاع اطفال

و با سركه جهة خارش بدن و اورام حارّه و باد سرخ و ورم جگر مفيد

و مضر سپرز و مصدّع و مبخّر و مفسد معده و مصلحش عسل

و قدر شربتش يك مثقال و چون با گوشت بجوشانند باعث زود مهرّا شدن و لذاذهء اطعمه می شود.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 15

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

[pejuhesh237]

منضج و با قوهء قابضه

و محرك باه و منوّم و محلّل و مقوّى جگر و گدازندهء خون منجمد مطلقا

و ضماد او با عسل جهة قوبا و با ماست بر مثانه جهة احتباس پول مجرب

و طلاء او با عسل جهة بهق و برص و قلاع اطفال

و با سركه جهة خارش بدن و اورام حارّه و باد سرخ و ورم جگر مفيد

و مضر سپرز و مصدّع و مبخّر و مفسد معده و مصلحش عسل

و قدر شربتش يك مثقال و چون با گوشت بجوشانند باعث زود مهرّا شدن و لذاذهء اطعمه می شود.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 15

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.



تركيبات مغذى آن خيلى كم است و مسهل است و بلغم رقيق و اخلاط سوخته را خارج مى‌كند و بادها را تحليل مى‌برد.

اگر  ٢٠  گرم از تخم گلرنگ را گرفته كوبيده و شيرۀ آن را بگيرند و با شكر سرخ و يا عسل بخورند و يا  ۴٠  گرم آن را بكوبند

و در  ٢۵٠  گرم آب بجوشانند و بمالند و صاف كرده و  ۴٠  گرم شكر سرخ در آن بريزند و بخورند،

به عنوان مسهل خوب عمل مى‌كند. اگر شيرۀ تخم گلرنگ را گرفته با آبى كه در آن انجير خيسانده باشند،

مخلوط و با شكر و يا عسل بخورند سينه را پاك مى‌كند و آواز را صاف مى‌كند و براى اكثر بيمارى‌هاى سينه‌اى سرد مفيد است.

مقوى نيروى جنسى و زيادكنندۀ اسپرم و درخشان‌كنندۀ رنگ رخسار است، بادها و نفخ را تحليل مى‌برد.

و اگر آن را داخل آش ماش يا آش نخود كرده بخورند براى اعتدال اخلاط مفيد است و مسهل بلغم خام و مواد سوخته مى‌باشد.

اگر  ۴٠  گرم شيرۀ آن را با قند و يا شكر سرخ و يا عسل بخورند براى استسقاى عمومى يا خيز عمومى بدن مفيد است

و اگر كمى نمك هندى نيز در آن بريزند اثرش در ازدياد ترشح ادرار بيشتر است (نمك هندى كه در بازار به همين نام عرضه مى‌شود، در

هندوستان از خاكستر برگ تعدادى از گياهان نظير كهار، ترب، توتون، موز، نخود و. . . مى‌گيرد مقدار خوراك آن  ۶ - ۵  گرم است) .

خوردن شيرۀ تخم گلرنگ كه فلوس خيار شنبر در آن حل شده باشد براى كاهش تب بلغمى بسيار مؤثر است.

اين دارو منضج يعنى اعتدال‌دهندۀ اخلاط است و اخلاط منجمد را مى‌گدازد و اخلاط رقيق را غليظ مى‌كند.

به همين دليل اين دارو را نبايد بعد از شير گاو يا گوسفند خورد زيرا آن را منجمد و منعقد مى‌سازد

و براى معده مضر است و از اين نظر بايد با انيسون و شيرينى خورده شود.

مقدار خوراك تخم گلرنگ  ۴٠ - ٢٠  گرم و اسراف در خوردن آن مضر است و بايد كمتر از مقدار معينه براى خوراك خورده شود.

جانشين آن از نظر خواص حبة الخضرا يا ميوۀ درخت بطم است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 408-409

[pejuhesh237]

.