ابوقانس

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

. درختچه‏ اى است از خانواده سنجدEleagnaceae نام علمى آن‏Hippophae rhamnoides L .


و مترادفهاى آن‏Hippophae rhamnoideum St .Lag . وOsyris rhamnoides Scop . وRhamnoides Hippophae Moench . مى‏باشد.




ابوقانس:بفتح الف و ضم با و سكون واو و فتح قاف و الف و كسر نون و سين

اهل شام و ايران از بيخ عرطنيثا كه به شيرازى چوبك نامند .


فارسی:غاسول رومی، تق‌تق، سنجد صحرایی، شوک قصار، و ابوقانس که تصحیف واژهٔ اِبّوفایس است. در اطراف تهران و در درّه كرج با نامهاى «سنجد تلخ»،


«كام»، «كهام»، و در درّه طالقان «كاه» و در آذربايجان در ميانه «چالى» گويند

عربی: اِبّوفایس

یونانی:به لغة يونانى اسم غاسول رومي است و ابوقاوس و اوقاوس نيز گويند

انگلیسی:Sea buckthorn وSand -thorn وWillow thorn

فرانسه:Hippophae وArgousier وGriset وSaule epineux


آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

نباتيست ما بين درخت و گياه برگش از برگ زيتون باريك‌تر

و ما بين برگها خارهاى سفيد دارد

و شكوفه آن سفيد و شبيه به گل لبلاب و شاخهاى او پراكنده

و بیخش‌ قوى و پر از رطوبت و تلخ

و مستعمل در تداوى بیخ و عصاره

و رطوبت اوست كه با آرد كرسنه آميخته خشك كرده باشند

و برگ و شاخ و گل او را سائيده دست به آن می شويند

و به اين سبب غسول نامند

و مؤلف تذكرهء اولوا الالباب او را اشنان دانسته

و مولف جامع بغدادى او را غالط حمل نموده

و ظاهرا غاسول رومى غير اشنان باشد چه اشنان را برگ نمی باشد

و عطريه ندارد و مسمى به غاسول فارسى است

و در اكثر صفات مشابه هم نيستند کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص -12-11

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود



سنجد تلخ درختچه ‏اى است كوچك، خاردار، با برگهاى نقره‏فام (پشت برگ) و بدون دمبرگ، باريك، دراز به طول 4- 3 سانتى‏متر و عرض 7- 5 ميلى‏متر.

گلهاى نر بدون پايك و گلهاى ماده پايك‏دار به رنگ مايل به سبز است.

ميوه‏اش تخم‏مرغى كوچك، گوشتى به رنگ حنايى نارنجى و با طعم كمى ترش است.

چون ميوه اين درختچه داراى مقدار زيادى ويتامين‏C مى‏باشد و در مداواى بيمارى‏ هاى ناشى از كمبود ويتامين‏C داروى بسيار مفيدى است

لذا كشت و پرورش آن معمول است.

تكثير آن از طريق كاشت قلمه يا ريشه‏جوش به آسانى صورت مى‏گيرد و خودبه‏خود

بسرعت تكثير مى‏شود. در حال حاضر اغلب در پرچين باغها از آن استفاده مى‏شود.معارف گياهى، ج‏5، ص: 269

[pejuhesh237]

و در بلاد شام و مصر و انطاكية بسيار استکتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص -12-11

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود


اين درختچه در اروپا و آسياى غربى و مركزى تا چين انتشار دارد و در شمال غرب هيماليا نيز مى‏رويد.

در ايران در ارتفاعات البرز تا آذربايجان و در طالقان و درّه كرج تا ارتفاعات 2000 متر مى‏رويد.معارف گياهى، ج‏5، ص: 269

[pejuhesh237]

.از ميوه ترش سنجد تلخ با كمك قند مربّاى خوش‏ طعمى درست مى‏شود.

در هند شربتى كه از ميوه‏هاى آن تهيه مى‏شود براى رفع ناراحتى‏هاى ريه تجويز مى‏شود

و جوشانده ميوه سنجد تلخ براى رفع التهابهاى جلدى به كار مى‏رود.

ميوه تازه و خام آن براى رفع عوارض ناشى از كمبود ويتامين‏C خورده مى‏شود.

معمولا حكماى سنتى از ريشه گياه استفاده مى‏كنند.

ريشه آن قوى و پر از شيره تلخى است كه آن را گرفته و با آرد خلّر و گاودانه مخلوط كرده، خشك مى‏نمايند و نگه مى‏دارند.

در سوريه از ريشه اين گياه مانند صابون استفاده مى‏كنند و به همين علت آن را غاسول رومى مى‏نامند

. براى گرفتن عصاره ريشه آن ريشه را گرفته پس از تميز كردن كوبيده با فشار عصاره آن را از پارچه‏اى ردّ مى‏كنند..معارف گياهى، ج‏5، ص: 270

[pejuhesh237]

در اول سيم گرم و خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص -12-11

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

و مضرّ احشاءکتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص -12-11

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود


توجه شود كه چون آلكالوئيد دارد در مصرف عصاره ريشه آن بايد كمال احتياط به عمل آيد

و ضمن اينكه زير نظر پزشك و با تجويز او باشد، از مقدار مقرر كه حد اكثر تا يك گرم است تجاوز نكند و حتما با آب عسل مصرف شود..معارف گياهى، ج‏5، ص: 270

[pejuhesh237]

ومقطِّع و ملطّف و جالى و مفتّح

و سه قیراط از رطوبت خالص و به دستور دوازده قيراط از مخلوط مجفّف مذكور

با ماء العسل مسهل مرار و بلغم و زردآب

و گويند جهة استسقاء حارّه مجربّ است

و همچنين سه قيراط از پنج و يك مثقال از عصاره‌اش با ماء العسل همين عمل میكند

و مصلحش عسل و خوردن آب سرد

و نشستن در آن قاطع اسهال اوست.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص -12-11

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

ومقطِّع و ملطّف و جالى و مفتّح

و سه قیراط از رطوبت خالص و به دستور دوازده قيراط از مخلوط مجفّف مذكور

با ماء العسل مسهل مرار و بلغم و زردآب

و گويند جهة استسقاء حارّه مجربّ است

بازكننده گرفتگى‏ها و مسهل بلغم و زردآب است و براى استسقا نافع مى‏باشد

اگر يك گرم از عصاره ريشه آن با آب عسل خورده شود مسهل بلغم و زردآب و رطوبتهاى بدن است و براى استسقا كبد گرم بسيار مفيد است.

و همچنين سه قيراط از پنج و يك مثقال از عصاره‌اش با ماء العسل همين عمل میكند

و مضرّ احشاء و مصلحش عسل و خوردن آب سرد

و نشستن در آن قاطع اسهال اوست.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص -12-11


ريشه سنجد تلخ مضرّ احشا و اعضاى داخل شكم است و از اين نظر بايد با عسل خورده شود

و اگر اسهال و لينت آن زايد بر حد اعتدال باشد، نشستن در آب سرد آن اسهال را قطع مى‏كند.


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.