امبرباريس

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

امبرباريس: لغت بربرى ابراز

ميوۀ درخت زرشك است كه از خانوادۀ Berberidaceae ،

نام علمى آن Berberis vulgaris L. و مترادف آن Berberis thunbergii DC. مى‌باشد.

فارسی: به فارسى زرشك نامند و زارچ و زرنگ نيز نامند

عربی:و به اصطلاح عربى مصرى «عقده»

یونانی:

انگلیسی:Barberry tree و ميوۀ آن را Barberry

فرانسه:Vinaigrette و Epine vinette و Vinettier

آلمانی:Berberitze ، Gemeiner Sauerdorn

ایتالیائی:Spina acida ، Berbero ،Berberi Uvetta

[pejuhesh237]

معروفست و از مطلق او مراد دانه بيرون كردهء اوست .
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص33

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:
درختى است خاردار و خارهاى آن مثلث يعني هرجا كه خار رسته سه خار يك جا باهم رسته

و برك آن شبيه ببرك ياسمين و بزركتر و باريكتر از ان و كل آن زرد مائل بسفيدى و سرهاى آن مجتمع

و ثمر آن خوشه دار و طولاني و در خامي سبز و بعد رسيدن سرخ مائل به بنفشي و بنفش سياه مى‌كردد

و هنكام رسيدن آن تابستان است و بزركي درخت آن بقدر دو سه قامت و قريب بدرخت سيب صحرائى نيز مى‌باشد

و ثمر اين مدور و سرخ رنك و بهترين و مستعل در اكثر تراكيب منقى از دانه و يا بى‌دانۀ كوهي آنست

و در افشره و رب و شراب دانه در ان نيز كه آن را افشرده آب آن را كرفته و يا خشك آن را در آب خيسانيده ماليده صاف كرده

با قند و يا نبات چاشني كرفته استعمال نمايند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 165

درختچه اي خاردار، به ارتفاع 1 تا 3 متر و داراي شاخه هاي شكننده است.

ارتفاع بعضي از نمونه هاي ان در محيط هاي مساعد به 6 متر نيز مي رسد.

رنگ زرد دارد به طوري كه اگر شاخه هاي ان شكسته شود ،اين رنگ به خوبي ظاهر مي گردد.

شاخ هاي بلند اين درختچه تيغ هاي فراوان دارد. شاخه هاي كوتاه يا جوان ان داراي بر گهاي به وضع متناوب يا تقريبا فراهم است.

كناره برگ آن دندانه هاي منتهي به خارهاي ريز و نازك دارد. گلهاي ان در اريبهشت و خرداد ظاهر ميشود و به رنگ زرد زيبا و مجتمع به صورت خوشه اي اويخته است.

ميوه آن كوچك قرمز رنگ بيضوي به طول 7 تا 10 و به عرض 3 تا 4 ميليمتر است.

از اين گياه نژادهاي پرورش يافته وجود دارد كه به تفاوت ميوه اي زرد رنگ بنفش و يا ابي تيره دارد.

ميوه زرشك طعم ترش ملايم دارد. در داخل ان 2 دانه كوچيك و كشيده وجود دارد.

بر روي ميوه برجستگي كوچك ديده ميشود كه معولا وضع مسطح داشته بقاياي خامه از بين رفته است.


الف - berberis lyceum royl درختچه اي است نسبتا کوچک و به ارتفاع يک تا دو متر که در شرايط مساعد،ساقه اي به طول متجاوز

از 5ر3 متر و به قطر 10 سانتيمتر پيدا مي نمايند.پوست ساقه آن رنگ سبز مايل به سفيد دارد.

برگهاي آن به درازاي 5ر2 تا 5ر7 و به عرض 5ر0 تا5ر1 سانتيمتر است.پهنک برگ آن داراي ظاهر کشيده ، بيضوي ،نوک تيز با کناره صاف يا کم و بيش دندانه دار

و منتهي به خار ظريف مي باشد.گل هاي زرد رنگ آن به صورت خوشه هايي در طول ساقه و در کناه برگها پديد مي آيد..

ميوه اش بيضوي، به رنگ آبي و به طول تقريبي 7 ميليمتر است.


berberis asiaticus roxb گياهي به ارتفاع 1-5ر1 متر داراي برگهاي سبز دائمي و پهنک بيضوي دراز با کناره دندانه دار

و منتهي به خارهاي کوچک مي باشد.گلهاي آن مجتمع به صورت خوشه هاي کوتاه و ميوه اش بيضوي و به رنگ آبي تيره است .

درختچه اي زيبا و داراي اعضاي هوائي به رنگ سبز دائمي است.

Mahonia aquifolia nuttبرگهاي مرکب از 3 -11 برگچه چرمي، به رنگ سبز تيره، با کناره کم و بيش خاردار دارد.

گلهاي زرد رنگ آن،به صورت خوشه هاي متعدد در فصل بهار ظاهر مي شود.

ميوه اش کوچک و پوشيده از غباري به رنگ مايل به آب است و در آن شيره اي به رنگ قرمز تيره جاي دارد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 74-82

[pejuhesh237]

.منبت آن اكثر كوهها و دامنهاى كوه نزديك به آب و در خراسان و شيروان و اطراف شيراز و شام و روم و غيرها مى‌باشد

اما در خراسان و شيروان اكثر بى‌دانه و شاداب و در نواح شيراز و غير آن اكثر دانه‌دار و هرچند هواى بلد سردتر باشد بهتر مى‌شود کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 165

گونه‌هاى مختلفى از اين گياه در ايران مى‌رويند كه به‌طور خلاصه عبارت‌اند از:

 ١ . Berberis crataegina DC. و واريته‌هاى متعددى از آن.

اين‌گونه در دامنه‌هاى جنوبى البرز از فيروزكوه تا ارنگه و طالقان در ارتفاعات  ٢٨٠٠ - ١٠٠٠  متر ديده مى‌شود.

در قفقاز و تركيه و ارمنستان نيز انتشار دارد.

درختچۀ كوتاهى است به بلندى تا يك متر، خارهاى بلندى دارد كه بن آنها پهن و تا  ٣  سانتى‌متر طول دارند.

 ٢ . زرشك گونۀ Berberis integerrima Bge. .

اين گونه در خوى، قطور، در راه منجيل تا زنجان، منطقۀ گرگان، خوش ييلاق، در سمنان، در شهميرزاد، خراسان،

لرستان، اصفهان، فارس و در منطقۀ تهران در رودك، بالاى رنه، پس‌قلعه و كرج، كاشان و كرمان ديده مى‌شود.

درختچه‌اى است به بلندى تا  ٣  متر.

 ٣ . زرشك گونۀ Berberis orientalis C. K. Sch. .

درختچه‌اى است به بلندى تا  ٢  متر و در ارتفاعات جنوبى البرز از الموت تا سمنان و در ارتفاعات ساوه و كاشان

ديده مى‌شود.
واريته‌اى از آن با نام زرشك بى‌دانه Berberis orientalis var asperma Don. يا Berberis vulgaris L. var asperma Don. است.

 ۴ . Berberis vuglaris L. . درختچه‌اى است به ارتفاع حدود  ۵ / ٢  متر كه در آذربايجان و مازندران (پل سفيد) ، و گرگان و در كرج كوه‌دشته انتشار دارد.

 ۵ . Berberis vulgaris var brachiobotrys Boiss. كه در ارتفاعات فيروزكوه به سمنان انتشار دارد.

 ۶ . Berberis orthobotrys Bienert ex C. K. Schneider به بلندى حدود  ۴  متر كه در مازندران و گرگان و (كلاردشت) در ارتفاعات  ٧۵٠ - ٢۶٠  متر ديده مى‌شود.

 ٧ . سرانجام گونۀ جديد Berberis Khorasanica Brow. & J. Zielin. . اين گونه را گياه‌شناسان فلورا ايرانيكا در خراسان بين بجنورد و مراوه‌تپه مشاهده كرده‌اند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 141

berberis lyceum royl د رايران نمي رويد ولي درر بعضي نواحي هند و دامنه هاي کم ارتفاع هيماليا پراکندگي دارد.

berberis asiaticus roxb :در ارتفاعات هيماليا و افغانستان مي رويد.در ايران يافت نمي شود.


Mahonia aquifolia nutt د رامريکا مي رويد و از آنجا به اروپا و نواحي ديگر انتقال يافته است.به عنوان زينت نيز پرورش مي يابد.

ريشه اش داراي بربرين است.ميوه اش خوراکي است و اثراتي مشابه ميوه انواع ديگر بربرين دارد.

Jeffersonia diphylla pers در امريکاي شمالي مي رويد و ريزوم آن به عنوان مسهل و تصفيه کننده خون مصرف مي شود

aulophyllum thlictroides michx -در امريکاي شمالي از کانادا نا کاروليناي شمالي،ميسوري،نبراسکا مي رويد.

داراي موادي نظير لئون تين کولوفيل لين ساپونين و مواد رزيني است. مقادير درماني آن داراي اثر ضد نزله و ملين ملايم است.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 74-82

[pejuhesh237]

قسمت مورد استفاده اين گياه، ريشه، و ساقه ، برگ و ميوه آن است.
هیچ جزئ ان سمی نیست.

تاريخچه
يونانيان قديم با زرشک آشنائي نداشته اند زيرا در کشور آنها اين گياه نمي روئيده است.

تصور مي رود که روميان قديم نيز از آن استفاده نمي نموده اند.به نظر مي رسد که در قرن هشتم سيمون نخستين کسي بود که آنرا به نام عربي بربرس به مردم شناساند.

از اين زمان به بعد، اين گياه به نام هاي عوضي و غلط معرفي مي گرديد زيرا معمولا آنرا با گياهان خاردار ديگر که ظاهر مشابه داشتند اشتباه مي کردند.

در سال 1554 ميلادي دانشمندي اين گياه را با نام ايتاليائي ،که هنوز بر آن است پيدا نمود .

اين دانشمند بعد از آنکه توجه پيدا کرد که درکتب علمي از اين گياه نام برده نشده است

و همچنين پس از آنکه محقق نمود که اين گياه با گياهي که ديوسکوريد بدان اشاره کرده مشابهتي ندارد ،

مشخصات اين گياه را به صورت کامل تشريح کرد و مصارف درماني شراب آنرا که از ميوه تخمير شده تهيه مي گرديد،بيان داشت.

شراب ميوه آن که طعمي ترش و اثر قابض داشته اسست براي بيماران تب دار و مخلوط آن با ژولپ به عنوان ضد عفوني کننده و دفع کرم تجويز مي گرديد

د راين زمان از اين گياه جهت درمان اسهال هاي ساده، تب هاي صفراوي،خونريزي ها،ورم لثه دندان و درد گلو(به صورت غرغره) استفاده بعمل مي آمده است.

در استعمال خارج، آنرا بر روي زخم، جهت مداواي جراحات قرار مي دادند.

در قرن هفدهم ريشه و پوشت ساقه آن به عنوان صفرابرو رفع يرقان بکار مي رفت.

مصارف درماني اين گياه امروزه کم و بيش شباهت با قسمتي از مداواهاي قرون اخير دارد

ريشه و پوست ساقه زرشک، از داروهاي تلخ بشمار آمده، اثر مقوي،صفرابر،و مسهلي به مقادير نسبتا زياد دارند.

آنچه که از نظر درماني داراي ارزش است،پوست ثانوي ريشه و ساقه مي باشد که هر دو از مقوي هاي تلخ به شمار آمده،

اثر تصفيه کننده خون،ضد عفوني کننده و کمي مسهلي دارند. در زمان قديم، براي آن اثري شبيه پوست گنه گنه قائل بوده اند.

پوست ريشه و ساقه زرشک

را در بي نظمي هاي عمل دستگاه گوارش که منشا کبدي يا کليوي داشته باشد، همچنين در سوء هضم هاي مزمن که با بي اشتهائي همراه باشد،

امتلاء معده،يبوست،قولنج هاي کبدي و کليوي،زردي ، يرقان،تبهاي صفراوي، نقرس ،رماتيسم،تب هاي عفوني،تيفوئيدو خونروي هاي که در فواصل قاعدگي رخ مي دهد،بکار مي رود.

،بعضي از پزشکان قديم ايتاليا ،بربرين و همچنين پوست ساقه زرشک را در رفع ورم طحال ناشي از بيماري مالاريا موثر دانسته

و معتقد بودند که چون با مصرف آن، فشردگي در نسج طحال بوجود مي آيد، ميکرب مالاريا از اين عضو به سمت جريان خون رانده مي شود

و با اين وضع سريع تر تحت اثر کينين قرار گرفته و بيمار در مدت کوتاه تري بهبود حاصل مي کند و چون اثر مفيد بر روي سياهرگها و رفع التهاب آنها دارد،

در درمان بواسير و واريس، موثر واقع مي شود

برگ زرشک

درد يسانتريهاي مزمن،آب آوردن انساج و در اسکوربوت (عوارض ناشي از فقدان ويتامين سي در بدن)مصرف مي شود

زيرا جويدن برگ باعث سفت شدن لثه دندان در بيماري اسکوربوت مي گردد

دم کرده برگ زرشک،در آنژين(به صورت غرغره)نتايج مطلوب مي دهد بعلاوه از آن در شستشوي زخم ها و اولسرها،نتيجه خوب حاصل مي شود.

از ميوه گياه زرشک که اسيدهاي فراوان در بر دارد نوعي ليموناد در سابق تهيه مي نمودند که در تبهاي عفوني،تيفوس ،و ديسانتري مورد استفاده قرار مي گرفته است.

از ميوه زرشک به علت طعم ترشي که دارددر تهيه شربت و مربا استفاده بعمل مي آورند بعلاوه در اغذيه مصرف مي شود

اگر مخلوطي به نسبت مساوي از زرشک برگ غان اربز يا ابرسک و افسنطين تهيه نمايند. مقدار کم آن در رفع بيماريهاي کبدي اثر قاطع خواهد داشت.

بربرين از مواد دفعي گياهان است زيرا فاقد هر گونه عمل متابوليک در آنها مي باشد از املاح اين الکالوئيد،استفاده هاي

مختلف به عمل مي آيد.مصرف مقادير کم بربرين اثر محرک بر روي حرکات تنفسي ظاهر مي کند

درحاليکه مقادير زياد آن موجبات فلج مرکز تنفسي و تا مرحله خفگي،ضمن آنکه هنوز ضربان قلب ادامه دارد فراهم مي آورد

با آنکه بربرين سابقا به عنوان ضد مالاريا تب بر و باد شکن استفاده بعمل مي آمده و تاثير آن بر روي هماتوزوئر مالاريا در کتب داروئي مورد قبول واقع نگرديده است

بربرين علاوه برمصارف پزشکي در صنعت نيز جهت رنگ کردن الياف پشم ابريشم و پنبه بکار مي رود

زيرا مستقيما برروي آنها اثر کرده رنگ زرد ايجاد مي نمايد.مخلوط آن با زاج،رنگ زرد خالص مي دهد.

بربرين براي رنگ کردن چرم بکار مي رود و در منبت کاري مورد استفاده قرار مي گيرد. براي رنگ کردن اشياء،بيشتر از ريشه زرشک استفاده بعمل مي آوردند.

بعلاوه استخراج بربرين نيز از ريشه صورت مي گيرد. چوب زرشک جلاپذير است. مخلوط با شيره ميوه رسيده زرشک با زاج،رنگ قرمز ارغواني بوجود مي آورد.

.در مغولستان زرشك را براى خارج كردن رطوبت و بند آوردن خونريزى و براى بيمارى‌هايى با ترشحات مخاطى به كار مى‌برند

در چين و ژاپن از پوست درخت زرشك B. thuubergii به عنوان خنك‌كننده و ضد انگل و ضدعفونى‌كننده استفاده مى‌شود

و در موارد تب براى كاهش تب و همچنين براى معالجۀ ترشح مفرط خون قاعدگى تجويز مى‌شود

از جوشاندۀ پوست ريشه و ساقه‌هاى آن براى تقويت معده و همچنين به صورت قطره براى شست‌وشوى چشم استفاده مى‌شود.

در چين از جوشاندۀ ساقه و برگ گياه براى شست‌وشوى چشم و به صورت غرغره براى معالجۀ كرم‌خوردگى دندان استفاده مى‌شود

در آمریکا و اروپا پیش از این پوست ساقه و پوست ریشه زرشک به عنوان ضدعفونی کننده، قابض، درمان یرقان، مسهل، تب بر، درمان دل درد و داروی

ضداستفراغ و داروی نیروبخش تلخ استفاده می شده است.

گلها و پوست ساقه هم به عنوان دارویی برای درمان روماتیسم به کار می رفته است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد2 ص 143-144

البرباريس في الطب

استخدم نبات البرباريس في الطب العربي كقابض عاقل للبطن مفيد في حالات الاسهتلات وقروح الأمعاء ونزيفها، ونزف البواسير.

واعتبر مفيداً لأصحاب المزاج الصفراوي، ويستعمل لقمع الصفراء في الجسم، وكسر حدتها. وكمطفئ لهيجان الدم في الفصول الحارة.

كما اعتبر مفيداً للهضم ، مقوياً للكبد والمعدة. وحتى في حالات السموم كان البرباريس يعتبر مفيداً خصوصاً بمزجه مع ما يشابه بخواص العقاقير كالأترج والليمون.

ما في أوروبا فكان النبات يستخدم مع النبيذ الأبيض لعلاج اليرقان والبواسير والحميات ، وفي حالات سوء الهضم والنقرس.

وفي الولايات المتحدة خلال القرن التاسع شر كان البرباريس يقيم لخواصه الملينة والمقوية وكعقار مفيد في حالات الحمى.

وخارجياً استخدم النبات معلاج لبعض الأمراض الجلدية كالحكة والقشرة وبعض أنواع القروح، وكان يستخدم محلوله المائي كغرغرة قابضة مفيدة لقروح الفم.


في الطب الشعبي

ما يزال هذا النبات يوصف في خبرات الطب الشعبي لعلاج بعض الأمراض ، ويستخدم منه بشكل خاص الجذور ولحائها وقمار النبات

. وتوصف لعلاج قروح الفم ، وداخلياً كعلاج مفيد في حالات الاضطرابات الكبدية والصفراوية، وسوء الهضم والاسهالات.

كما يعتبر علاجاً مفيداً في حالات الروماتيزم والضعف العام، وكعلاج مساعد في حالات السل وارنفاع ضغط الدم.

ويحضر للاستعمال الشعبي مغلي من اللحاء والجذور ، وبنسبة ملعقة صغيرة لكأس من الماء، ويفضل استعماله مرة واحدة يومياً.

التأثير الفسيولوجي

عند تناول جرعات زائدة من البرباريس ، تحدث بعض الأعراض الجانبية مثل الحمى والتهابات الأغشية المخاطية في الجهاز الهضمي بكامله( المعدة والأمعاء والمرئ والبلعوم).

كما يسبب أيضاً التهاباً شديداً في الكلى مترافقاً مع بلية خضابية، ويسبب أيضاً بعض النزف في بعض أجهزة الجسم. سايت ويكي پديا

[pejuhesh237]

در دويم سرد و خشك .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص33

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين تفاوت:

سرد و خشك در سوم و با قوت قابضه و ترياقيه و در دوم نيز كفته‌اند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 165

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و با قوه قابضه و مقوى معده و جگر و دل و نافع ريختين مواد به اعضأ و قاطع صفرا

و تشنگى و مسكن حرارت معدهء و جگر و غليان خون

و با ادويهء حارهء خوشبو مثل سنبل و امثال آن مفتح سّده جگر و مقوى جگر سرد و ساير احشا

و جهة اسهالى كه از سردى و ضعف جگر و احشا باشد و به جهة استسقأ و با ادويه حاره جهة مبرودين

و با افسنتين جهة تقوية هاضمه و آب او مانع قى و غثيان

و با زعفران جهة صلايت جگر نافع و دانهء او به تنهائى

و با ادويهء مناسبه جهة قرحهء امعأ و اسهال كه از ضعف احشا باشد

و ضماد زرشگ رادع اورام حاره و شربت آن كه آب زرشك و آب سيب مساوى بوده آب ليمو نصف يكى باشد

و با شكر به قوام آورند جهة رفع سموم قتاله و گزيدن افعى و خفقان و غثيان و ضعف اشتها مؤلف تذكره مجرب دانسته

و گويد چون آب ترنج و مرواريد اضافه نموده در اكثر امراض قائم مقام ترياق فاروق است

و زرشک مولد ريح و مصلحش قرنفل و قابض طبع و مصلحش شكر و شيرينيها

و قدر شربت از آب او تا بيست مثقال و از جرم او تا پانزده مثقال و از دانه او تا سه مثقال

و بدلش مثل او گل سرخ و دو ثلث او صندل سفيد است

و عصارهء زرشک در افعال قویتر و الطف است

و بدلش دو وزن او زرشگ دانه بيرون گرده است و پوست بیخ زرشک ارغيس است و مذكور شد

و مؤلف مالايسع زو قال را غير فرانيا دانسته و در خواص مثل زرشک بيان فرموده

و ظن حقير آنست كه قراقاط قريب الطبع با زرشک باشد زو قال قرانيا است و مذكور خواهد شد.


و اصباغ و الوان و اطعمۀ انبرباريس و افشرج و جوارش و حب و خوشاب و خميره و دواى قرص و سفوف

و سكنجبينات و اشربه و اقراص و مفرح و نقوع انبرباريس در قرابادين در حرف الالف مع النون ذكر يافت کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص33


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود:

[pejuhesh237]

و با قوه قابضه و مقوى معده و جگر و دل و نافع ريختين مواد به اعضأ و قاطع صفرا

و تشنگى و مسكن حرارت معدهء و جگر و غليان خون

و با ادويهء حارهء خوشبو مثل سنبل و امثال آن مفتح سّده جگر و مقوى جگر سرد و ساير احشا

و جهة اسهالى كه از سردى و ضعف جگر و احشا باشد و به جهة استسقأ و با ادويه حاره جهة مبرودين

و با افسنتين جهة تقوية هاضمه و آب او مانع قى و غثيان

و با زعفران جهة صلايت جگر نافع و دانهء او به تنهائى

و با ادويهء مناسبه جهة قرحهء امعأ و اسهال كه از ضعف احشا باشد

و ضماد زرشگ رادع اورام حاره و شربت آن كه آب زرشك و آب سيب مساوى بوده آب ليمو نصف يكى باشد

و با شكر به قوام آورند جهة رفع سموم قتاله و گزيدن افعى و خفقان و غثيان و ضعف اشتها مؤلف تذكره مجرب دانسته

و گويد چون آب ترنج و مرواريد اضافه نموده در اكثر امراض قائم مقام ترياق فاروق است

و زرشک مولد ريح و مصلحش قرنفل و قابض طبع و مصلحش شكر و شيرينيها

و قدر شربت از آب او تا بيست مثقال و از جرم او تا پانزده مثقال و از دانه او تا سه مثقال

و بدلش مثل او گل سرخ و دو ثلث او صندل سفيد است

و عصارهء زرشک در افعال قویتر و الطف است

و بدلش دو وزن او زرشگ دانه بيرون گرده است و پوست بیخ زرشک ارغيس است و مذكور شد

و مؤلف مالايسع زو قال را غير فرانيا دانسته و در خواص مثل زرشک بيان فرموده

و ظن حقير آنست كه قراقاط قريب الطبع با زرشک باشد زو قال قرانيا است و مذكور خواهد شد.


و اصباغ و الوان و اطعمۀ انبرباريس و افشرج و جوارش و حب و خوشاب و خميره و دواى قرص و سفوف

و سكنجبينات و اشربه و اقراص و مفرح و نقوع انبرباريس در قرابادين در حرف الالف مع النون ذكر يافت کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص33


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود:


متن قرابادین كبير مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و طبيخ آن مقوى جكر بارد و مضمضه بدان زائل كننده قروح دهان و قلاع خبيثه آن هر نوع كه باشد

و درد دندان و مقوى لثه و قطور جوشانيده آن با كلاب و همچنين خيسانيده در چشم خشك‏كننده رطوبات سائله

و رافع بقيه رمل مزمن و حافظ صحت آن در هنكام غير زمان علت

و آشاميدن مطبوخ آن با شراب و سركه رافع درد جكر و ورم و مفتح سده آن

و حقنه بطبيخ آن منقى جكر و قرحه امعا و كفته‏اند كه طبيخ آن دافع كرم جكر كوسفندان است

و خوردن جرم آن با شراب جهت درد جكر اكر تب نباشد و باب سرد اكر تب باشد

و اكتحال بدان مقوّى باصره و در جميع افعال مانند ماميران است و بجاى آن مستعمل

و عصاره مطبوخ منعقدان در افعال مانند حضض مكى است و قدر شربت از جرم آن دو مثقال

و در مطبوخ تا سى درم و مضر صاحب سعال و مصلحش عسل است

و شيخ الرئيس نوشته كه كفته شده كه چون بيخ آن را بر شكم زن حامله بزنند سه مرتبه

و يا لطوخ بران كنند اسقاط جنين آن مينمايد و نافع است سيلان دم از اسفل را.کتاب قرابادین کبیر ص 736

اغذيه متّخذه از انبرباريس‏
انبرباريسيه سرد و خشك است و غذاى صالح و نافع است از براى كبد حار و از براى كبد حار و از براى محرورين و مقوى معده حار و اصلح است از سماقيه از براى كبد حار و نافع است از براى نزف الدم و صالح است از براى كسانى كه دموى مزاج باشند اصحاب صداع دموى بجهت آنكه متولد ميكردد از آن خون بارد يابس مائل بغلظت و قبض و سزاوار آن است كه كسى كه نخواسته باشد حبس شكم‏

بپزد در آن انجير و اسفناج و مغز حب القرطم و كسى كه اراده حبس بطن داشته باشد به‏پزد در آن برك حماض و سماق و بقله الحمقا و عدس و نيز صالح است مر اصحاب صداع بمشاركت قلب را به سبب سوى مزاج دموى قلب و هرگاه بوده باشد با صداع حار لينت در طبع بايد كه بوده باشد غذاى صاحبش انبرباريسيه و امثال آن از چيزهائى كه در آن حموضت و عفوصت باشد و نيز نافع است از براى استسقا هركاه با حرارت مزاج باشد و بايد كه اقتصار كند صاحبش بمزوره انبرباريس با كاسنى تازه بقدرى كه حاصل شود مر او را رغبتى و انبرباريسيه در هر حال غذاى جيد است از براى اصحاب استسقا از حرارت و چون كاسنى تازه و كاهوى تازه را پخته مطيب بآب زرشك سازند غذاى نيكو است از براى اصحاب يرقان و قى و اسهال صفراوى و كبدى و خونى حادث از حرارت معده و كبد
[صباغ و الوان انبرباريس‏]
و بالجمله انبرباريس اصلح چيزها است از براى اسهال مرارى هرگاه بريزد مره صفرا بسوى معده از كبد و آن را صباغ و الوان است‏
[صبغى انبرباريس‏]
صبغى آن است كه نافع است از براى كبد نزد ضعف و حرارت مزاج آن‏
صنعت آن‏
شكم جوجه مرغ يا دراج را از زرشك بيدانه با اندك كشنيز پر كرده به‏پزند يا كاسنى تازه و اندك عنب الثعلب و بخورند
[لون ديگر كه نافع است از براى اسهال صفراوى‏]
لون ديكر كه نافع از براى اسهال صفراوى و صداع حادث بمشاركت كبد بسبب صعود ابخره دمويه و صفراويه از كبد بسوى سر زيرا كه مى‏بايد كه بوده باشد غذاى ايشان غذاى لطيف خفيف مانند زرشكيه‏
[صبغ ديگر]
صبغ ديكر آن است كه بكيرند برنج را و در آب به‏پزند و آب زرشك تازه يا آب زرشك خيسانيده و قدرى نبات كه آن را لذيذ كرداند با شيره بادام شيرين يا روغن بادام شيرين داخل كرده بكار برند و اكر اسفناج تازه يا خرفه تر يا كدو داخل نمايند مناسب است و اكر ماش مقشر يا برنج داخل نمايند خوب است و اين مزوره زرشكيه را در وقت حمى حاره و شدت حرارت استعمال بايد نمود
[لون ديگر از زرشكيه نافع از براى اسهال صفراوى‏]
لون ديكر از زرشكيه نافع از براى اسهال صفراوى هرگاه ضعف غالب بود و خوف سقوط قوّت باشد
صنعت آن‏
بكيرند كوشت مرغ جوان و به‏پزند در آب و ثفل آن را دور كرده پس زرشك و به شيرين مقطع و كشنيز خشك بسيار داخل كرده به‏پزند تا مهرا شود و بوده باشد نمك آن نمك زرانى بريان كرده و بخورند
صبغ ديكر از انبرباريسيه صالح از براى اسهال صفراوى كه بوده باشد از كبد
صنعت آن‏
بكيرند برنج سرخ رنك را و بريان كرده آب در آن داخل نمايند پس زرشك بيدانه و حب الرمان حامض هر دو برابر داخل كرده بيندازند و بر آن ترهاى بقلة الحمقاء ريزه كرده به‏پزند و مطيب سازند بكشنيز خشك سوده و روغن بادام شيرين و بخورند
[لون ديگر]
لون ديكر آن است كه كوشت بزغاله يا بره يا كوشت طيور خفيفه چون مرغ بچه و خروس بچه و مرغ و خروس و دراج و كبك و طيهوج جوان را قطعات نموده در آب و نمك و پياز بقدر حاجت به‏پزند و كف آن را بكيرند پس آن كوشت را از آن آب بيرون اورده با روغن كاو و پياز حلقه نموده و قدرى مصالح حاره چون دارچينى و نعناع و كشنيز خشك و هيل و قرفه و زيره كرمانى در پارچه نازكى بسته در آن اندازند و با روغن سرخ نمايند پس مصالح را با آب كوشت در آن اندازند و بپزند چون كوشت پخته شود آب زرشك و قند سفيد بقدر حاجت داخل كرده به‏پزند و فرود اورده با نان يا چلاو بخورند و اكر خواهند بعد از پختن كوشت قدرى برنج داخل كرده به‏پزند تا پخته شود پس آب زرشك و قند بقدر حاجت داخل كنند يك‏دو جوش ديكر داده فرود اورند و تناول نمايند و اكر درين قليه انبرباريس اندكى زعفران از براى تقويت قلب داخل نمايند بهتر است و اكر خواهند درين زرشكيه از بقول مثل اسفناج و خرفه تازه و ترشه و برك چغندر و پنج چغندر ورق كرده و كدو و امثال آن در وقت طبخ داخل نمايند بد نيست و غذاى موافق است از براى امزجه صفراويه و دمويه و تقويت معده و كبد حار ميكند
[صبغ ديگر]
صبغ ديكر آن است كه بپزند برنج را در آب تا مهرا شود پس آب زرشك و قند سفيد و مسكه بمقدارى كه بكرداند آن را خوش‏طعم و لذيذ داخل كرده دو سه جوشى داده فرود اورده بخورند و مصالح در آن قدرى و چند برك نعناع باشد و بحسب حاجت شورباى ماس يا عدس و از بقول چون اسفناج و كدو و خرفه و سرمق داخل اين مزوره انبرباريس نمايند و اكر تقويت و زيادتى غذائيت خواسته باشند كوشت بره يا بزغاله را به‏پزند پس در آن برنج داخل نمايند و روغن بقدرى كه بكرداند آن را طيب الطعم و به‏پزند تا برنج مهرّا شود پس آب زرشك و قند سفيد داخل كرده چند جوشى داده فرود اورده بخورند كاهى داخل ميكنند زرشك بيدانه در قبولى و در شكم مرغ و در مرغ پلاو و روغن كباب و در شكم بزغاله و بره املك در دم‏پخت نيز به تنهائى و يا با كشمش سبز از براى چاشنى آن‏
[افشرج انبرباريس‏]
افشرج انبرباريس نافع است معده و كبد حار را و اشتهاى طعام اورد و دباغت معده كند
صنعت آن‏
بكيرند انبرباريس بيست مثقال و در هفتاد و پنج مثقال آب بخيسانند و صافى نموده پانزده مثقال سفيد داخل كرده به برف و يخ سرد كرده بنوشند و اكر خوشاب انبرباريس يا رب يا شراب آن را در آب حل كرده افشره ساخته به برف يا يخ سرد كرده بنوشند نيكوتر است و ديكر احتياج به شيرينى ندارد
جوارش انبرباريس ساده مسكن حرارت و مقوى كبد است‏
صنعت آن‏
نبات سفيد را بقوام اورده آب زرشك داخل كرده بقوام آورده آب زرشك داخل كرده و بر روى سنك بريزند و به‏برند مانند لوزيات و بقدر حاجت تناول‏
جوارش انبرباريس ديكر اسهال معدى را نافع بود
صنعت آن‏
زرشك منقى سماق حب الاس بو داده آرد كنار نانخواه زنجبيل از هريك پنج درم كوفته بيخته با رب زرشك و قدرى قند بقوام آورده بسرشند سه درم‏
حب انبرباريس نافع از براى امراض كبد
صنعت آن‏
زرشك منقى هفت مثقال تخم كاسنى تخم خرفه مقشر تخم خيارين مقشر از هريك يك و نيم مثقال ورق كل سرخ دو و نيم مثقال ريوند چينى سنبل الطيب از هريك يك مثقال كوفته و بيخته بلعاب بزرقطونا سرشته حبوب سازند شربتى يك مثقال با آنچه مناسب باشد
[خوشاب انبرباريس مقوى معده و كبد حار]
خوشاب انبرباريس مقوى معده و كبد حار است و نافع است از براى حميات حاره و سوء مزاج حار كبد
صنعت آن‏
بكيرند شكر سفيد و بدستور مقرر آن را صافى نمايند و در يك من آن نيم من آب زرشك بيدانه يا زرشك با دانه تر تازه پاك شسته افشرده داخل نموده بجوشانند تا بقوام جلاب آيد صافى نموده در ظرف شيشه يا چينى نكاه دارند و در وقت حاجت دو اوقيه آن را با يك پياله آب سرد حل نموده بياشامند و اكر به برف و يا يخ سرد نمايند بهتر است و اين شراب انبرباريس است فى الحقيقه‏
خميره انبرباريس مقوى معده و كبد حار است و اشتهاى طعام آورد
صنعت آن‏
زرشك منقى يكمن در آب يك شبانه‏روز بخيسانند و صبح روز ديكر ماليده صافى نموده با يكمن قند سفيد بقوام خميره آورند و مصطكى و انيسون تخم كاسنى سنبل الطيب قاقله كبار قاقله صغار از هريك دو مثقال كوفته بيخته داخل كرده تير بزنند تا خميره شود و در ظرف چينى نكاه دارند شربتى سه مثقال نافع باد
دواى قرص انبرباريس نافع از براى اسهال اطفال وقتى كه تهبج در پا و صورت انها بهم رسيده باشد
صنعت آن‏
قرص زرشك بارد نيم مثقال افيون نيم دانك آمله خشك منقى يك دانك حضض مكى اقاقيا از هريك يك طسوج كوفته بربّ به شيرين پنج درم سرشته تناول نمايند و بعد از آن كلاب يك مثقال بنوشند
دواى قرص انبرباريس ديكر نافع از براى اسهال ذوبانى كه بسيار باشد و موجب سحج و زحير شده‏

صنعت آن‏
قرص زرشك كافورى سوده يك مثقال شيره بيخ انجبار شيره دانه هيل نارمشك بريان از هريك يك مثقال شيره تخم خرفه بريان شيره تخم كاسنى رب به شيرين از هريك پنج مثقال با عرق كاه كل بنوشند
[رب انبرباريس نافع از براى تعديل سوء مزاج حار رطب دموى‏]
رب انبرباريس نافع از براى تعديل سوء مزاج حار رطب دموى بعد از استفراغ و حاصل شدن علم بانكه باقى نمانده در بدن خلط موجب صداع نيز نافع است از براى اصحاب خمار و صداع خمارى‏
صنعت آن‏
بكيرند آب انبرباريس را و چند قطعه به شيرين در آن اندازند و در ديك سنكى باتش ملايم به‏پزند تا بقوام آيد شربتى دو اوقيه‏
[رب انبرباريس ديگر معده و جگر را سودمند بود]
رب انبرباريس ديكر معده و جكر را سودمند بود و قى باز دارد و التهاب صفرا و تشنكى بنشاند و سحج را نافع بود و شكم به‏بندد
صنعت آن‏
آب زرشك تازه را كرفته در ديك سنكى باتش ملايم بجوشانند تا بربع رسد و بقوام آيد و اين رب اقوى است در عمل خود و چون در وقت طبخ قدرى قند سفيد داخل كنند ميكردد الطف و ليكن در فعل خود ضعيف ميشود و قريب ميكردد بشراب انبرباريس ساده و كاهى اضافه كرده ميشود در آب زرشك طباشير سفيد و صمغ عربى بريان و كل مختوم بحسب شدت حاجت بسوى تبريد و قبض و كاهى داخل كرده ميشود در آن ادويه مقويه معده و كبد مثل عود هندى و دارچينى و غنچه كل سرخ و مصطكى و طباشير سفيد و صندل سفيد و مانند اينها و كاهى داخل ميكنند در آن ادويه قلبيه نيز هنكام حاجت بانها مانند قاقله و هيل‏بوا و قرنفل و زعفران و سنبل الطيب و مانند اينها وقتى كه مانع از داخل كردن اين ادويه مانند حرارت مزاج نباشد و مى‏بايد كه از اين ادويه مقدارى داخل نمايند كه بيرون نبرد طعم رب را از طعم اصلى خود يعنى بحيثيتى باشد كه مزه اين ادويه بر آن غالب نباشد بلكه مزه رب غالب باشد
فصل در بيان سفوفات انبرباريس‏
[سفوف انبرباريس نافع از براى ورم حار كبد]
سفوف انبرباريس نافع از براى ورم حار كبد و حرارت كبد را ساكن كند و ادرار نمايد و سده بكشايد
صنعت آن‏
عصاره زرشك چهار درم و در نسخه ديكر يك مثقال است مغز تخم خيارين مغز تخم خربزه از هريك پنج درم تخم كاسنى تخم كشوث طباشير از هريك سه درم رازيانه تخم كرفس انيسون از هريك دو درم و در نسخه ديكر رب السوس دو درم لك مغسول چهار دانك زعفران سنبل الطيب مصطكى افسنتين رومى از هريك دو درم كافور قيصورى دو دانك داخل است و اكر سرفه بسيار باشد صمغ عربى و كثيرا از هريك يك درم داخل كنند در اوايل و با شيره تخم خرفه مقشر و سكنجبين ساده دهند و در اواخر با سكنجبين بزورى‏
سفوف انبرباريس معده و جكر را قوّت دهد و شكم به‏بندد و احشا را كرم كرداند
صنعت آن‏
نانخواه زنجبيل سماق منقى زرشك منقى انار دانه ترش بريان كرده آرد كنار از هريك دو درم قند سفيد بيست درم كوفته بيخته نكاه دارند شربتى يك مثقال‏
سفوف انبرباريس نافع از براى اسهال كبدى‏
صنعت آن‏
زرشك منقى لك مغسول از هريك سه درم كل سرخ منزوع الاقماع شش درم فوة الصبغ طباشير سفيد صندل سفيد نشاسته صمغ عربى از هريك ده درم ريوند چينى يك درم و نيم تخم حماض سه درم زعفران يك درم كوفته بيخته شربتى دو درم با دوغ آهن تاب بدهند
فصل در ذكر نسخ سكنجبينات انبرباريسى‏
سكنجبين انبرباريس سفرجلى له قدس سره موسوم به لى‏
مفتح سدها و مسكن حرارت آن و حرات معده و قلب نافع است از براى حميات صفراويه و حمى محرقه و التهاب و كرب معده و معده را قوت دهد و اشتهاى طعام اورد و طعام بكدازد و دفع خمار نمايد و ادرار بول كند و اين سكنجبنين نافع است از براى صداع يابس وقتى كه با حرارت باشد بجهت آنكه اين سكنجبين مسكن است و تقويت معده در اين مرض واجب بجهت هضم غذا زيرا كه هضم غذا به سبب ترطيب است و دانسته شد كه اين سكنجبين كدازنده غذا است و هرگاه با لينت طبع باشد قبض ضرور است چه لينت اضر اشيا است در امراض يابسه پس انبرباريس كه در اين سكنجبين است موجب قبض و عقل طبيعت است‏
صنعت آن‏
زرشك منقى ربع من تبريزى در دو رطل آب و دو اوقيه كلاب يك شب بخيسانند و صبحش از غير ماليدن زرشك آب صافى آن را بكيرند و دو رطل شكر سفيد صافى داخل كرده در ديك سنكى بجوشانند قدرى سفيده تخم مرغ در آب مخلوط كرده و برهم‏زنند تا كف و كف آن را بر آن زنند و كف آن را بكيرند تا زمانى كه ديكر كف نياورد پس از آتش فرود آورده بكذارند تا درد شكر فرو نشيند بپارچه صفيقى صافى نموده باز در همان ديك كنند و پنج استار تبريزى سركه انكورى و نيم من آب سفرجل داخل كرده بآتش بجوشانند تا بقوام آيد پس فرود اورده سرد كرده نكاه دارند شربتى دو اوقيه‏
سكنجبين انبرباريسى ايضا له قدّس سره موسوم به لنا
مفتح سده جكر و مسكن حرارت كبد و معده و قلب است و نافع است از براى حميات صفراويه و حمى محرقه و التهاب و كرب معده و معده را قوّت دهد و اشتهاى طعام اورد و طعام را بكوارد و دفع خمار كند و صداع خمارى را نافع است‏
صنعت آن‏
بكيرند زرشك منقى از حب نصف رطل و دو رطل آب صافى و دو اوقيه كلاب بر روى وى كرده يك شب بخيسانند و روز ديكر از غير ماليدن آن را صافى نموده از پارچه يك فشار داده با تمام آب صافى برايد پس در آن دو رطل قند سفيد داخل كرده در ديك سنكى بجوشانند و سفيده يك عدد تخم مرغ را در آب داخل كرده برهم زنند تا كف بسيار براورد پس آن كف را بران زنند تا كف بر سر اورد و آن كف را تمام بكيرند و فرود اورده بكذارند تا در آن ته‏نشين كردد و بپارچه صيفيقى صافى نموده باز در همان ديك كنند و پنج استار سركه انكورى كه هر استارى پنج مثقال باشد در آن داخل كرده باتش ملايم بجوشانند تا بقوام آيد پس از آتش فرود آورده سرد كرده در شيشه نكاه دارند شربتى دو اوقيه و كاهى اضافه كرده ميشود درين سكنجبين آب به و آب سيب و آب انار و بسا باشد كه داخل كرده شود درين سكنجبين ادويه مقوى معده و كبد و ادويه مقوى قلب كه در انبرباريس ذكر شده بشروطى كه در آب انبرباريس كذشت‏
سكنجبين انبرباريس منقول از بياض مجربات ميرزا ابرهيم حكيم‏باشى ابن اقا اشرف تاليف ميرزا محمّد باقر حكيم‏باشى‏
صنعت آن‏
آب انار ترش آب انار شيرين از هريك يك‏صد و پنجاه مثقال سركه خمر كهنه يك‏صد مثقال آب زرشك و كلاب از هريك دو صد مثقال نبات سفيد شش صد مثقال بدستور مقرر سكنجبين به‏پزند شربتى از يك اوقيه تا دو اوقيه‏
فصل در بيان شرابهائى كه اصل و عمود در آنها انبرباريس است‏
[شراب انبرباريس ترياقى‏]
شراب انبرباريس ترياقى جهت رفع سموم قاقله و خفقان و كرب و غثيان و ضعف اشتها و برانكيختن آن و كزيدن افعى مجرب است‏
صنعت آن‏
آب زرشك آب سيب ترش آب سيب شيرين از هريك يك رطل آب ليمو نيم رطل نبات سفيد بقدر حاجت بقوام آورند و اكر آب ترنج نيم رطل و مرواريد ناسفته محلول دو مثقال اضافه كنند در اكثر امراض قائم مقام ترياق فاروق است‏
شراب انبرباريس سفرجلى له قدس سره موسوم به لنا
نافع از براى اصحاب صداع صفراوى هرگاه بسبب حرارت و لينت طبع ايشان باشد
صنعت آن‏
آب زرشك تازه يك رطل و اكر زرشك تر نباشد نيم رطل زرشك خشك در دو رطل آب يك شب بخيسانند پس روز ديكر بجوشانند آن مقدار كه ثلث بماند پس نيم رطل آب به و نيم رطل قند سفيد داخل كرده بقوام آورند شربتى دو اوقيه با شيره تخم خرفه مقشر
شراب انبرباريس ايضا له قدس سره موسوم به لنا
سوى مزاج حار كبد معده و قلب را نافع است و اشتهاى طعام آورد و اعاده شهوت طعام زائله از حرارت كند و ناقهين از امراض حاره كه بقيه از حرارت ساذجه در مزاج ايشان باشد بنهايت سودمند است‏
صنعت آن‏
زرشك منقى از حب‏

پانزده مثقال امله منقى هفت مثقال يك شب در هفتاد و پنج مثقال آب و بيست و پنج مثقال كلاب بخيسانند صبح بجوشانند تا آب و كلاب بنصف رسد صافى نموده آب ترنج بيست مثقال آب به شيرين سيب شيرين آب انار شيرين آب انار ترش آب سيب ترش آب زعرور از هريك پانزده مثقال مرواريد محلول در آب ترنج دو مثقال قند سفيد هفتاد و پنج مثقال داخل كرده بقوام اورند شربتى دو اوقيه‏
شراب انبرباريس ديكر نافع از براى جميع امراض حاره دمويه و صداع دموى و از براى ماشرى‏
صنعت آن‏
زرشك منقى از حب نيم رطل عناب جرجانى بزرك شصت دانه كل سرخ ده درم همه را در دو رطل آب و يك رطل كلاب بجوشانند تا بيك رطل رسد بپالايند با يك رطل قند سفيد بقوام اورند شربتى دو اوقيه‏
[شراب انبرباريس بزورى‏]
شراب انبرباريس بزورى منقول از خط حكيم احمد موسوى كه در رساله مجربات خود ذكر كرده از براى تفتيح سدها و استسقا و سوء القينه و يرقان و حميات مزمنه مفيد است‏
صنعت آن‏
زرشك منقى يك اوقيه رازيانه انيسون تخم كرفس تخم كشوث بيخ رازيانه زنجبيل زرنباد بيخ كرفس عود الصليب پوست بيخ كبر از هريك دو مثقال تخم كاسنى بيست و دو مثقال نيم كوفته در سه پياله آب بجوشانند يا يك پياله بقدر نيم من بماند صافى نموده با نيم من قند سفيد بقوام آورند و سرد كرده در شيشه نكاه دارند شربتى يك اوقيه تا دو اوقيه‏
[شراب انبرباريس دوائى‏]
شراب انبرباريس دوائى از اختراع ميرزا محمّد باقر موسوى كه در امزجه اطفال خصوص از براى حميات و ضعف جكر و سده آن و ابتداى استسقا و سوء القنيه نافع است‏
صنعت اسارون‏
شامى رازيانه انيسون بسفايج فستقى تخم كشوث كل سرخ منزوع الاقماع از هريك دو مثقال ريوند چينى لك مغسول عود قمارى خام از هريك يك مثقال دانه هيل‏بوا مصطكى از هريك دو مثقال سنبل الطيب يك مثقال و نيم تخم خربزه مقشر سه مثقال قرفة الطيب يك مثقال دارچينى دو مثقال زعفران صندل سفيد از هريك يك مثقال آب زرشك منقى يك اوقيه من تبريزى قند سفيد بقدر حاجت ادويه را نيم كوفته جوشانيده صافى نموده باب زرشك و قند سفيد بقوام آورند و در اخر مصطكى را سوده داخل نمايند شربتى يك اوقيه طبى و قلمى فرموده‏اند كه تجربه شده در طفلى كه ازار او تا بموت چيزى باقى نمانده بود تب ميكرد و شكم او ورم كرده و سخت شده بود و تهبج اطراف بهم رسيده ده روز همين شربت را نوشيده خوب شد
[شراب انبرباريس از اقتراح محمد هاشم المخاطب بحكيم معتمد الملوك‏]
شراب انبرباريس قلمى فرموده كه از اقتراح احقر محمد هاشم المخاطب بحكيم معتمد الملوك سيّد علوى خان است نافع از براى سوى مزاج حار كبد و معده و قلب و معده را قوت دهد و اشتهاى طعام اورد و اعاده شهوت زائله از حرارت كند و تقويت كبد نمايد و تفتيح سدها آن كند و ناقهين از امراض حاره كه بقيه از حرارت ساذجه دو امزجه ايشان باشد به نهايت سودمند است‏
صنعت آن‏
زرشك منقى بيست و پنج مثقال يك شب در آب بخيسانند و بايد كه وزن آب دو صد مثقال باشد و صبح بجوشانند تا به نصف رسد صافى نموده پس بكيرند آب به شيرين آب انار شيرين آب به ترش آب انار ترش آب سيب شيرين آب سيب ترش آب امرود آب زعرور سركه انكورى از هريك پنجاه مثقال همه را يكجا كرده در ظرف سفالى يا سنكى دو سه جوش داده فرود اورده بكذارند تا ته‏نشين شود آب صافى آن را كرفته چنانچه درد داخل آن نشود پس يك رطل قند سفيد داخل كرده بقوام آورند شربتى دو اوقيه‏
شراب انبرباريس دوائى‏
قلمى فرموده‏اند كه اين شراب مستعمل قدوة العلما والد ماجد فقير است قدس سره مفتح سدهاى كبد است و نافع از براى حميات مزمنه و سوء القنيه و استسقا و يرقان‏
صنعت آن‏
زرشك منقى پانزده مثقال رازيانه انيسون تخم كرفس تخم كشوث تخم كاسنى پوست بيخ رازيانه پوست بيخ كرفس دانه هيل‏بوا زنجبيل از هريك دو مثقال مجموع را در دو رطل آب بخيسانند پس بجوشانند و صافى نموده يك رطل قند سفيد داخل كرده بقوام اورند شربتى يك اوقيه و اكر در وقت قوام آوردن مقدار دو سه مثقال ريوند چينى را كوبيده در كيسه كتانى كرده در آن اندازند و لجه تلجه بمالند تا بقوام آيد بهتر است و اكر خواهند ريوند را نرم كوبيده بعد از قوام آمدن داخل نمايند نيز خوب است بلكه اقوى است و در نسخه ديكر اصل السوس پوست بيخ كبر و زرنباد و عود الصليب از هريك دو مثقال داخل است و ريوند داخل ندارد و در نسخه ديكر بجاى شكر سفيد دو صد مثقال قند سفيد داخل است است‏
شراب انبرباريس ديكر حرارت را ساكن كرداند و دفع قبض نمايد و صفرا براند
صنعت آن‏
زرشك منقى تمر هندى از قشر و ليف و نوى از هريك چهل مثقال الوى بخارا آلوى سياه از هريك يك‏صد عدد كل كاوزبان سر بنفشه شاهتره از هريك ده مثقال مجموع را در دو رطل آب يك شب بخيسانند و صبح بجوشانند تا به نصف رسد بپالايند و شيرخشت خراسانى يك‏صد مثقال ترنجبين پاك كرده از خاشاك و تخم يك‏صد و پنجاه مثقال در آن داخل كرده در ديك سنكى چند جوش ديكر داده تا بقوام شراب آيد و فرود اورده صافى نموده نكاه دارند مجموع ده شربت است هفته يك روز يك شربت آن را با كلاب حل كرده بنوشند
[شراب انبرباريس ساده‏]
شراب انبرباريس ساده از اشربه مطفئه خون و مسكن حرارت با قوت قابضه و نافع است از براى صداع دموى مكر آنكه بوده باشد سرفه كه مانع استعمال ترشى‏ها است و نيز اين شراب نافع است از براى اصحاب صداع دموى بعد از تنقيه تام و از براى سوى مزاج حار رطب مختلف از خون هرگاه آشاميده شود با مثل شيره تخم كاهو و شيره كشنيز خشك از هريك سه مثقال‏
صنعت آن‏
بكيرند آب زرشك تر يك من و اكر زرشك تر نباشد زرشك خشك را در يك من آب و چهار اوقيه كلاب بخيسانند يك شب و صبحش بجوشانند تا به نصف رسد صافى نموده نيم من نبات داخل كرده بقوام آورند شربتى دو اوقيه‏
شراب انبرباريس ساده ديكر از اشربه نافعه است از براى تسكين خمار و صداع خمارى‏
صنعت آن‏
بكيرند زرشك بيدانه تر و اكر بيدانه نباشد دانه‏دار نيز خوب است و بفشارند و آب آن را بكيرند يك جوش داده فرود اورده بكذارند تا در آن ته‏نشين شود آب زلال آن را كرفته در ديك سنكى باتش ملايم بجوشانند تا ثلث آن رفته دو ثلث آن بماند پس در آب زرشك باقيمانده نبات سفيد قدرى كلاب داخل كرده بقوام اورند و اكر زرشك تر نباشد زرشك خشك را شسته آب كرم بر روى وى كرده آن مقدار كه چهار انگشت از روى آن بركردد و يك شب بكذارند و صبح صافى نموده نصف وزن آن نبات داخل كرده بقوام اورند
عرق انبرباريس مقوى معده و جكر است و قاطع صفرا و اشتهاى طعام آورد
صنعت آن‏
زرشك منقى سه من تبريز يك شبانروز در آب كرم بخيسانند مقدار هفده مثقال قرنفل كوبيده داخل نمايند و قدرى سركه انكورى كه زياده بر ربع زرشك نباشد داخل كنند بدستور عرق كشند و اكر قدرى خاكه نخود داخل نمايند لذيذتر خواهد شد
فصل در بيان اقراصى كه اصل و عمود در انها انبرباريس است‏
قرص انبرباريس نافع بجهت حميات بلغميه عفنه و اورام كبد و اورام معده‏
صنعت آن‏
عصاره زرشك مغز تخم خيارين مغز تخم خربزه از هريك سه مثقال غنچه كل سرخ منزوع الاقماع ترنجبين خالص پاك كرده از هريك پنج مثقال تخم كشوث رب السوس طباشير سفيد تخم كاسنى مصطكى رومى عصاره غافث سنبل الطيب فوة الصبغ عود لك ريوند چينى از هريك دو مثقال زعفران يك درم كوفته بيخته باب سرشته اقراص سازند شربتى يك مثقال‏
[قرص انبرباريس منقول از بياض مجربات حكيم محمد باقر حسينى‏]
قرص انبرباريس منقول از بياض مجربات حكيم محمد باقر حسينى بخط معزى اليه از مفتاح نقل كرده كه صاحب مفتاح از محمّد بن ذكريا ذكر كرده نافع از براى حميات مركبه و سده كبد سوء القنيه و استسقا
صنعت آن‏
عصاره زرشك لك مغسول دارچينى كل سرخ عصاره كاسنى خشك كرده تخم كشوث از هريك دو مثقال ريوند چينى يك مثقال كوفته بيخته باب سرشته اقراص سازند شربتى دو درم با سكنجبين آب كاسنى تازه و عنب الثعلب تازه‏
قرص انبرباريس ديكر منقول از مجربات معز اليه كه منافع قرص قبل را دارد
صنعت آن‏
زرشك منقى پانزده مثقال رب السوس كل سرخ مغز تخم خيارين مغز تخم خربزه از هريك سه مثقال مصطكى عصاره‏

غافث قوة الصبع لك مغسول سنبل الطيب اسارون عصاره افسنتين فقاح اذخر تخم شاهتره تخم كاسنى تخم كشوث ريوند چينى زعفران طباشير ترنجبين منقى از هريك دو مثقال ترنجبين را بكلاب حل كرده صافى نموده باقى ادويه را كوفته و بيخته بان سرشته اقراص سازند شربتى از يك مثقال تا دو درم‏
قرص انبرباريس ديكر منقول از ايضاح نافع از براى حميات حاره و درد جكر
صنعت آن‏
عصاره زرشك ده درم غنچه كل سرخ طباشير سفيد از هريك پنج درم تخم كاسنى مقشر تخم كاهوى مقشر مغز تخم كدوى شيرين تخم خرفه مقشر مغز تخم خيار از هريك سه درم رازيانه يك درم كوفته بيخته باب سرشته اقراص سازند و در سايه خشك نمايند شربتى از يك درم تا يك مثقال و تا دو درم با سكنجبين‏
[قرص انبرباريس تاليف قدوة المحققين شيخ رئيس ابو على بن سينا]
قرص انبرباريس تاليف قدوة المحققين شيخ رئيس ابو على بن سينا رحمه اللّه تعالى نافع از براى اورام و اوجاع كبد و مفتح سدهاى كبد و نافع از براى حميات مركبه و تب ربع كه ماده آن محترق از صفرا باشد
صنعت آن‏
عصاره انبرباريس پنج درم عصاره غافث طباشير سفيد از هريك دو درم و نيم زعفران يك درم كوفته بيخته باب كاسنى تازه سرشته اقراص سازند و در نسخه سيّد اسمعيل در ذخيره كه از شيخ نقل كرده تخم كاسنى تخم كشوث تخم خرفه مقشر از هريك دو درم و نيم داخل دارد
قرص انبرباريس ديكر
صنعت آن‏
عصاره زرشك لك مغسول افسنتين رومى عصاره غافث از هريك يك مثقال سليخه كل سرخ پاك كرده از اقماع سنبل الطيب اسارون صمغ عربى كل ارمنى كثيرا نشاسته مصطكى رومى رب السوس تخم كرفس باديان انيسون تخم مورد ريوند چينى از هريك دو مثقال طباشير سفيد چهار مثقال اذخر مكى زعفران اقاقيا از هريك يك مثقال كوفته بيخته با كلاب اقراص سازند شربتى يك مثقال با شراب دينار يا با سكنجبين بزورى تناول نمايند
قرص انبرباريس منقول از قرابادين قانون نافع از براى تب و سرفه و وجع كبد و تسكين عطش‏
صنعت آن‏
انبرباريس منقى دوازده درم مغز تخم خيار مغز تخم خيار بادرنك مصطكى طباشير سفيد از هريك شش درم لك منقى ريوند چينى از هريك سه درم كل سرخ پاك كرده از اقماع شصت درم زعفران عصاره غافث رب السوس ترنجبين خراسانى از هريك شش درم ترنجبين را بكلاب حل كرده صافى نموده باقى ادويه را كوفته بيخته باب سرشته اقراص سازند شربتى از يك مثقال تا دو درم‏
[قرص انبرباريس منقول از قانون مجرب از براى تفتيح سدهاى جكر]
قرص انبرباريس منقول از قانون مجرب از براى تفتيح سدهاى جكر طحال كه از حرارت باشد بجهت تبها و امراض حاره معده ببعديل است‏
صنعت آن‏
زرشك منقى رب السوس كل سرخ مغز تخم هندوانه تخم كشوث تخم كاسنى از هريك سه مثقال مصطكى سنبل الطيب عصاره غافث از هريك دو مثقال فوة الصبغ ريوند چينى زعفران از هريك يك مثقال قدرى ترنجبين را باب حل كرده صافى نموده ادويه را كوفته بيخته باب سرشته اقراص سازند هريك يك مثقال شربتى يك قرص و اكر مقدار ريوند را دو مثقال كنند بهتر است‏
قرص انبرباريس ديكر منقول از ذخيره سيد اسمعيل نافع از براى اماس معده و جكر كرم و تبهاى كرم‏
صنعت آن‏
زرشك منقى رب السوس كل سرخ مغز تخم خيارين مغز تخم خربزه تخم كشوث از هريك سه درم مصطكى رومى سنبل الطيب عصاره غافث از هريك دو درم فومو ريوند چينى طباشير سفيد از هريك يك درم ترنجبين شش درم ترنجبين را بآب كاسنى تازه حل كرده ادويه را كوفته بيخته بان سرشته اقراص سازند شربتى يك مثقال با سكنجبين ساذج‏
قرص انبرباريس بارد نافع از براى ورم حار كبد دموى بعد از فصد
صنعت آن‏
زرشك منقى ده درم كل سرخ طباشير سفيد از هريك پنج درم مغز تخم خيارين مغز تخم خربزه مغز تخم كدو و تخم خرفه مقشر تخم كاسنى از هريك سه درم رازيانه دو درم كوفته بيخته اقراص سازند شربتى دو مثقال با سكنجبين شكرى و اكر حرارت بسيار باشد دو دانك كافور قيصورى اضافه كنند و با شيره تخم خرفه مقشر دهند و در اواخر علت لك مغسول و ريوند چينى از هريك دو درم داخل ميكنند
[قرص انبرباريس بارد نافع از براى اوجاع حاره كبد]
قرص انبرباريس بارد نافع از براى اوجاع حاره كبد و سوء مزاج حار كبد و سده حادث از حرارت در كبد و از براى استسقا حادث از حرارت و يرقان اصفر حادث از حرارت‏
صنعت آن‏
عصاره زرشك كه فراگرفته شده باشد بدستورى كه كه فراگرفته ميشود رب اهليلج و اكر عصاره زرشك نباشد زرشك منقى هركدام كه باشد ده درم كل سرخ آس كرده طباشير سفيد از هريك پنج درم تخم كاسنى تخم خيار مغز تخم كدو تخم خربزه مقشر از هريك سه درم رازيانه يك درم اقراص سازند شربتى دو مثقال با سكنجبين و بسا باشد كه داده شود باب كاسنى تازه و آب عنب الثعلب تازه‏
[قرص انبرباريس بارد نافع از براى سوء مزاج مادى‏]
قرص انبرباريس بارد نافع از براى سوء مزاج مادى گرم كبد و حميات حاره چون بعد از تنقيه استعمال كرده شود و بدون اسها در سوء مزاج حار ساذج كبد نافع است منقول از ذخيره سيّد اسمعيل‏
صنعت آن‏
عصاره زرشك يا زرشك منقى هركدام كه باشد ده درم كل سرخ منزوع الاقماع طباشير سفيد از هريك پنج درم تخم كاسنى مغز تخم خيارين مغز تخم خربزه تخم خرفه مقشر از هريك سه درم كوفته بيخته اقراص سازند شربتى دو مثقال با سكنجبين و شيره تخم كاسنى و اكر خوف سده باشد يك درم رازيانه بر اجزا بيفزايند
[قرص انبرباريس بارد ديكر نافع از براى اورام حاره دموى كبد]
قرص انبرباريس بارد ديكر نافع از براى اورام حاره دموى كبد و حميات حاره بعد از تنقيه ماده و سوى مزاج حار ساذج كبد را مفيد است در ورم حار دموى كبد بعد از فصد سوء مزاج حار ساذج بغير تنقيه بمسهلات و فصد مستعمل است‏
صنعت آن‏
زرشك منقى از حب ده درم كل سرخ طباشير سفيد از هريك پنج درم مغز تخم خيارين مغز تخم كدو تخم خرفه مقشر تخم كاسنى از هريك سه درم رازيانه دو درم كوفته بيخته باب اقراص سازند شربتى دو مثقال با سكنجبين و اكر ورم كبد و حميات با سرفه باشد دو درم كثيرا و سه درم رب السوس زياده كنند و اكر حرارت بسيار باشد دو دانك كافور قيصورى زياده كنند و با شيره تخم خرفه مقشر بياشامند و بعضى درين قرص لك مغسول و ريوند خطائى اضافه ميكنند
[قرص انبرباريس بارد ديگر نافع از براى امراض حاره و حرارت كبد]
قرص انبرباريس بارد ديكر نافع از براى امراض حاره و حرارت كبد حميات صفراويه و دمويه و حمى محرقه و غب خالص‏
صنعت آن‏
زرشك منقى از حب پنج درم رب السوس يك درم و نيم مغز تخم خيار مغز تخم خيار بادرنك تخم خرفه مقشر از هريك دو درم و نيم كوفته بكلاب سرشته اقراص سازند هر قرصى نيم مثقال شربتى دو مثقال با سكنجبين ساده يا آب عنب الثعلب تازه‏
[قرص انبرباريس بارد نافع از براى صداع حار]
قرص انبرباريس بارد نافع از براى صداع حار بمشاركت كبد به سبب صعود ابخره دمويه و صفراويه از كبد بسوى سر چون استعمال كرده شود از براى اصلاح كبد بعد از فصد باسليق و اسهال بنقوع اهليلج‏
صنعت آن‏
زرشك منقى ده درم مغز تخم كاسنى تخم كدو از هريك پنج درم مغز تخم خيارين ده درم طباشير سفيد كل سرخ از هريك سه درم ريوند چينى دو درم و نيم رازيانه انيسون تخم كشوث مصطكى از هريك يك درم زرشك را در كلاب يا آب رمانين بخيسانند پس بمالند تا نرم شود ادويه را كوفته بيخته بان بسرشند و در هاون سنكى بدسته بمالند و اقراص سازند شربتى يك مثقال تا دو درم با سكنجبين بزورى بارد يا معتدل يا آب كاسنى مروق يا كلقند محلول در آب كاسنى و كلاب يا با سكنجبين سفرجلى و شيره تخم كاسنى و عرق بيدمشك بحسب مزاج و وقت و سن و اعراض و تقويت كبد و دماغ اين قرص را صبح تناول كنند و دماغ اين قرص را صبح اخر روز آب زرشك و كلاب و عرق بيدمشك و عرق كاسنى با خميره مرواريد بخورند
قرص انبرباريس حار نافع از براى اوجاع كبد از برودت‏
صنعت آن‏
زرشك منقى پنج درم لك مغسول ريوند چينى عصاره غافث سنبل الطيب انيسون مصطكى از هريك يك درم اقراص سازند هر قرصى يك مثقال يك قرص را با طبيخ بزور بياشامند
[قرص انبرباريس حار بالك‏]
قرص انبرباريس حار بالك امراض بارده‏

كبد و استسقا را نافع است و سده بكشايد و حميات بارده را مفيد بود
صنعت آن‏
زرشك منقى پنج درم ريوند خطائى لك مغسول عصاره غافث سنبل الطيب انيسون مصطكى از هريك يك درم كوفته بيخته باب اقراص سازند شربتى يك مثقال‏
[قرص انبرباريس حار ديگر تاليف حكيم على گيلانى‏]
قرص انبرباريس حار ديكر تاليف حكيم على گيلانى شارح قانون برودت كبد و استسقا را نافع است و تبهاى سرد بلغمى و مركب از بلغم و اخلاط ديكر كه بلغم يا سودا غالب باشد سودمند است‏
صنعت آن‏
زرشك منقى سه مثقال غنچه كل سرخ منزوع الاقماع كل غافث عصاره غافث افسنتين مصطكى تخم كاسنى از هريك دو مثقال سنبل الطيب اسارون اذخر مكى انيسون ريوند چينى طباشير سفيد از هريك يك مثقال كوفته بيخته باب اقراص سازند هر قرصى يك مثقال شربتى يك قرص‏
[قرص انبرباريس نافع از براى علل كبد كه از حرارت باشد]
قرص انبرباريس نافع از براى علل كبد كه از حرارت باشد و از براى عطش و حرارت مزاج و زردى رنك و فساد مزاج از حرارت‏
صنعت آن‏
زرشك بيدانه ده درم تخم كاسنى مقشر مغز تخم خيار تخم خرفه مقشر از هريك سه درم ورق كل سرخ طباشير سفيد از هريك پنج درم ريوند چينى تخم كرفس از هريك يك درم سنبل الطيب نيم درم كوفته بيخته اقراص سازند هر قرصى يك مثقال يك قرص را با سكنجبين شكرى ترش يا باب انار ترش و آب انارين ممزوج و بنوشند
قرص انبرباريس به نسخه ديكر كه همين منفعت دارد
صنعت آن‏
زرشك منقى لك مغسول ريوند چينى كل سرخ منزوع الاقماع عصاره طلخشقوق تخم كاسنى تخم كشوث اجزا متساوى ترنجبين قدرى بكلاب حل كرده صافى نموده اجزا كوفته بيخته بان سرشته اقراص سازند
[قرص انبرباريس نافع از براى غب غير خالص‏]
قرص انبرباريس نافع از براى غب غير خالص زمانى كه صفرا و بلغم مساوى باشد و معده و كبد ضعيف باشند
صنعت آن‏
عصاره زرشك چهار درم كل سرخ دوازده درم اصل السوس عصاره غافث مغز تخم خيار مغز تخم خيار بادرنك نشاسته كثيرا صمغ عربى طباشير سفيد زعفران تخم خرفه مقشر از هريك دو درم لك مغسول ريوند چينى سنبل الطيب از هريك يك درم كافور قيصورى نيم درم ترنجبين صافى چهار درم ترنجبين را در آب حل كرده صافى نموده باقى ادويه را كوفته بيخته بان سرشته اقراص سازند
قرص انبرباريس ديكر كه درين علت زمانى كه معده يا كبد ورم كرده باشند مستعمل است‏
صنعت آن‏
زرشك منقى رب السوس كل سرخ مغز تخم خربزه از هريك سه مثقال مصطكى سنبل الطيب عصاره غافث از هريك دو درم فوة الصبغ ريوند چينى زعفران از هريك دو درم تخم كشوث تخم كاسنى از هريك سه درم طباشير سفيد يك درم و نيم ترنجبين را باب حل كرده صافى نموده ادويه را كوفته بيخته بان سرشته اقراص سازند هر قرصى يك مثقال شربتى يك قرص‏
[قرص انبرباريس منقول از قرابادين كوتوالى حميات حاره را مفيد است‏]
قرص انبرباريس منقول از قرابادين كوتوالى حميات حاره را مفيد است و كرمى را تسكين دهد و جكر حار را نافع و استسقا را كه از كرمى باشد سود دارد و سرفه حار را نافع بود
صنعت آن‏
مغز تخم خيارين مغز تخم كدوى شيرين از هريك سه درم انبرباريس منقى چهار درم كل سرخ منزوع الاقماع تخم خرفه مقشر تخم خشخاش سفيد تخم كاسنى طباشير سفيد صمغ عربى از هريك دو درم ريوند چينى چهار دانك كوفته بيخته باب سرشته اقراص سازند و در سايه خشك نمايند شربتى سه درم‏
[قرص انبرباريس منقول از بياض مجربات نواب حكيم محمود باقر بن حكيم‏]
قرص انبرباريس منقول از بياض مجربات نواب حكيم محمود باقر بن حكيم عماد الدّين محمود حسينى نافع از براى اماس جكر و معده و از براى حميات مركبه و تفتيح سدها كبد و از براى ضعف كبد
صنعت آن‏
عصاره انبرباريس ده درم تخم كاسنى پوست بيخ انجبار تخم خرفه مقشر از هريك سه درم كل سرخ منزوع الاقماع دو مثقال ريوند چينى يك درم افسنتين رومى عصاره غافث رازيانه انيسون از هريك دو درم سنبل الطيب نيم درم اقراص سازند شربتى يك مثقال‏
[قرص انبرباريس نافع از براى جميع امراض كبد]
قرص انبرباريس نافع از براى جميع امراض كبد و امراض حادثه بمشاركت امراض كبد به سبب صعود بخارات يا اخلاط از كبد بسر
صنعت آن‏
انبرباريس منقى ده درم تخم كاسنى مغز تخم خيار بادرنك مغز تخم كدوى شيرين از هريك پنج درم باديان انيسون تخم كشوث مصطكى از هريك دو درم اصل السوس يك درم طباشير سفيد ورق كل سرخ از هريك سه درم ريوند چينى دو درم و نيم انبرباريس را در كلاب يا آب انارين خيسانيده ماليده صافى نموده ادويه را بان سرشته اقراص سازند شربتى از يك درم تا دو درم و اكر زياده حاجت به تسخين باشد بجاى مغز تخم كدو دو درم تخم كرفس و دو درم و نيم سنبل الطيب داخل نمايد
[قرص انبرباريس ديگر نافع از براى غب خالص‏]
قرص انبرباريس ديكر نافع از براى غب خالص و ضعف كبد و معده منقول از ذخيره سيّد اسمعيل جرجانى‏
صنعت آن‏
عصاره انبرباريس چهار درم كل سرخ پاك كرده دوازده درم اصل السوس عصاره غافث مغز تخم خيار مغز تخم خيار بادرنك نشاسته كثيرا صمغ عربى طباشير سفيد زعفران تخم خرفه مقشر از هريك دو درم لك مغسول ريوند چينى سنبل الطيب از هريك يك درم كافور قيصورى نيم درم ترنجبين منقى چهار درم ترنجبين را در آب حل كرده صافى نموده باقى ادويه را كوفته بيخته بان سرشته اقراص سازند شربتى يك مثقال‏
[قرص انبرباريس ديگر نافع از براى غب غير خالص‏]
قرص انبرباريس ديكر نافع از براى غب غير خالص و حرارت كبد و معده و ضعف كبد و معده بسبب حرارت و ورم جكر منقول از ذخيره سيد اسمعيل‏
صنعت آن‏
انبرباريس منقى رب السوس كل سرخ منزوع الاقماع مغز تخم خيار مغز تخم خربزه از هريك سه مثقال مصطكى سنبل الطيب عصاره غافث از هريك دو درم فوة الصبغ ريوند چينى زعفران از هريك دو درم تخم كشوث تخم كاسنى از هريك سه درم طباشير سفيد يك درم و نيم ترنجبين شش درم بدستور مقرر قرص سازند شربتى يك مثقال‏
[قرص انبرباريس ديگر مقوى كبد و معده‏]
قرص انبرباريس ديكر كبد و معده را قوت دهد و چون بعد از مسهلات استعمال نمايند استسقاى زقى را كه از حرارت باشد مفيد است و حميات مركبه را نافع است‏
صنعت آن‏
زرشك منقى رب السوس كل سرخ مغز تخم خربزه از هريك سه درم طباشير سفيد دو درم و نيم مصطكى رومى سنبل الطيب عصاره غافث ريوند چينى فوة الصبغ زعفران از هريك دو درم تخم كشوث تخم كاسنى از هريك يك درم ترنجبين منقى شش درم ترنجبين را در كلاب حل كرده صافى نموده ادويه را بان بسرشند و اقراص سازند شربتى يك مثقال با سكنجبين ساده يا آب انار شيرين‏
قرص انبرباريس تاليف نجيب الدّين سمرقندى نافع از براى حميات حاره و اكثر امراض حاره كبد
صنعت آن‏
زرشك منقى ده درم تخم كاسنى مقشر تخم خرفه مقشر مغز تخم خيارين از هريك سه درم كل سرخ طباشير سفيد از هريك پنج درم ريوند خطائى تخم كرفس لك مغسول از هريك يك درم سنبل الطيب نيم درم كوفته بيخته باب سرشته اقراص سازند شربتى يك مثقال با سكنجبين ساذج يا سكنجبين بزورى و اكر از براى فساد خون از سده و فساد كبد خورند با آب انار شيرين بياشامند
قرص انبرباريس تاليف ميرزا محمد حسين مستعمل معزى اليه در حميات مركبه با آب برك بيد
صنعت آن‏
عصاره زرشك لك مغسول افسنتين رومى عصاره غافث از هريك يك مثقال كل سرخ سليخه سنبل الطيب اسارون صمغ عربى كل ارمنى نشاسته كثيرا مصطكى رب السوس تخم كرفس باديان انيسون حب الاس ريوند چينى از هريك دو مثقال طباشير سفيد چهار مثقال اذخر مكى زعفران اقاقيا كوفته بيخته بكلاب سرشته اقراص سازند شربتى دو درم با آب برك بيد و شراب دينارى و سكنجبين بزورى بنوشند
طريق كرفتن آب برك بيد
آن است كه بكيرند بركهاى تر آن را و بكوبند و آب آن را بكيرند و يك جوش داده در پياله چينى كنند و شب بكذارند و صبح آب زلال آن را كرفته دردش را دور كنند و پانزده مثقال از آب زلال آن را يك اوقيه شراب دينارى با يك اوقيه سكنجبين بزورى داخل كرده و با دو درم اقراص مذكور بنوشند
[قرص انبرباريس ريوندى‏]
قرص انبرباريس ريوندى سده بكشايد و اوجاع كبد را و صلابت آن را نافع و از براى حميات مركبه مزمنه مفيد است‏
صنعت آن‏
زرشك منقى كل سرخ پاك كرده از هريك پنج درم لك مغسول ريوند چينى عصاره غافث سنبل‏

الطيب انيسون مصطكى از هريك يك درم كوفته بيخته بآب سرشته اقراص سازند در اوجاع كبد از سوء مزاج حار كبد و سكنجبين بزورى بارد و از براى اوجاع بارده كبد با سكنجبين بزورى حار بياشامند
قرص انبرباريس قابض از اقتراح ابوموليتس حكيم نافع از براى حرارت و اسهال كبد
صنعت آن‏
زرشك منقى طباشير سفيد عود قمارى خام تخم حماض بريان مصطكى رومى اسارون سك اصلى از هريك يك مثقال كل سرخ پنج مثقال كوفته بيخته بكلاب سرشته اقراص سازند
قرص انبرباريس قابض به نسخه ديكر
صنعت آن‏
زرشك منقى ورق كل سرخ طباشير سفيد از هريك پنج درم لك مغسول ريوند چينى زعفران صمغ عربى كثيرا نشاسته رب السوس از هريك يك درم كوفته بيخته اقراص سازند شربتى يك مثقال‏
قرص انبرباريس قابض نافع از براى حرارت كبد وقتى كه با حمى لينت طبع باشد
صنعت آن‏
زرشك منقى ورق كل سرخ طباشير سفيد از هريك پنج درم لك مغسول چهار درم تخم خرفه مقشر و خشخاش و كاهو و كاسنى از هريك يك درم رب السوس دو درم اضافه نمايند
قرص انبرباريس قابض نافع در اسهال كبدى و معوى هرگاه خون دردى و متعفن و كف ناك و سياه رنك باشد
صنعت آن‏
زرشك منقى كل ارمنى طباشير سفيد شاه‏بلوط تخم حماض كل سرخ منزوع الاقماع سرطان مشوى صمغ عربى بو داده برب به شيرين سرشته اقراص سازند شربتى يك مثقال تا دو مثقال‏
[قرص انبرباريس كافورى حميات صفراوى و دموى را نافع است‏]
قرص انبرباريس كافورى حميات صفراوى و دموى را نافع است و سوء مزاج حار كبد را سودمند و مقوّى كبد و معده حار است‏
صنعت آن‏
عصاره انبرباريس عصاره غافث مغز تخم خيارين ترنجبين از هريك چهار درم ورق كل سرخ رب السوس نشاسته كثيرا صمغ عربى طباشير سفيد تخم خرفه مقشر لك مغسول از هريك دو درم كافور قيصورى نيم درم ترنجبين را در آب حل كرده صافى نموده باقى ادويه را كوفته بيخته بان سرشته اقراص سازند شربتى يك مثقال با شيره تخم خرفه مقشر
قرص انبرباريس كافورى بيماريهاى كرم و تشنكى را سود دارد
صنعت آن‏
زرشك منقى ربّ السوس طباشير سفيد از هريك سه درم سنبل الطيب يك درم مغز تخم خيارين سه درم و نيم كل سرخ شش درم و نيم تخم خرفه مقشر زعفران نشاسته كثيرا از هريك دو درم كافور قيصورى يك درم كوفته بيخته باب اقراص سازند
قرص انبرباريس كافورى نافع از براى كبد حاره ملتهبه‏
صنعت آن‏
زرشك منقى سماق منقى طباشير سفيد كل سرخ منقى از اقماع تخم كاسنى رب السوس از هريك دو دانك مغز تخم كدو چهار دانك مغز تخم خيارين يك مثقال دو دانك كافور قيصورى دو قيراط كوفته بيخته بلعاب بزرقطونا سرشته اقراص سازند جمله دو شربت است با سكنجبين سكرى و آب كاسنى تازه بنوشند
قرص انبرباريس كافورى ديكر نافع از براى يرقان با حمى و حرارت‏
صنعت آن‏
زرشك منقى طباشير سفيد كل سرخ از هريك سه درم تخم كاسنى مقشر مغز تخم خيار و مغز تخم كدو تخم كاهوى مقشر تخم خرفه مقشر صندل سفيد از هريك يك درم كوفته بيخته اقراص سازند هر قرصى يك مثقال هر روز يك قرص را يك قيراط كافور قيصورى با آب انار ترش و شيرين بنوشند
قرص انبرباريس كافورى ديكر كه قريب است به نسخه اوّل در ادويه و خواص‏
صنعت آن‏
زرشك منقى چهار درم كل سرخ منزوع الاقماع ده درم اصل السوس دو درم عصاره غافث مغز تخم خيار مغز تخم خيار بادرنك نشاسته كثيرا صمغ عربى زعفران تخم خرفه مقشر از هريك سه درم لك مغسول ريوند خطائى مصطكى سنبل الطيب از هريك يك درم طباشير سفيد دو درم كافور قيصورى يك درم ترنجبين منقى چهار درم ترنجبين را در كلاب حل كرده صافى نموده باقى ادويه را كوفته بيخته بان سرشته اقراص سازند شربتى دو درم‏
قرص انبرباريس كافورى ديكر قريب المنافع به نسخه قبل‏
صنعت آن‏
انبرباريس كافور قيصورى عصاره انبرباريس تازه عصاره غافث مغز تخم خيارين ترنجبين خراسانى از هريك چهار مثقال نشاسته غنچه كل سرخ منزوع الاقماع رب السوس كثيرا صمغ عربى طباشير سفيد تخم خرفه مقشر لك مغسول از هريك دو مثقال زعفران ريوند چينى سنبل الطيب از هريك يك مثقال كافور قيصورى نيم مثقال ترنجبين را در آب حل كرده صافى نموده اجزا را كوفته بيخته بآن سرشته اقراص سازند
قرص انبرباريس كافورى‏
قلمى فرموده‏اند كه اين قرص مستعمل زبدة الحكما و استاد الاطبا مير محمد هادى قدس سره والد ماجد من است در حميات محرقه و غب خالص و امراض حاره كبد و معده‏
صنعت آن‏
زرشك منقى امله منقى طباشير سفيد كل سرخ منقى از اقماع از هريك دو مثقال تخم كاسنى مقشر تخم خيارين مغز تخم كدوى شيرين تخم خرفه مقشر تخم كاهوى مقشر صندل سفيد از هريك يك مثقال كافور قيصورى بيست قيراط كوفته بيخته بكلاب سرشته اقراص سازند و در پشت غربال پهن كرده در سايه خشك نمايند شربتى يك مثقال‏
[قرص انبرباريس كافورى نافع از براى تب گرم و درد معده‏]
قرص انبرباريس كافورى تب گرم و درد معده و جكر را كه از گرمى باشد سود دارد و تشنكى به‏نشاند و خداوند يرقان غليانى را نافع بود
صنعت آن‏
زرشك منقى طباشير سفيد كل سرخ منزوع الاقماع از هريك هفت درم تخم كاهوى مقشر تخم كاسنى از هريك سه درم مغز تخم خيار مغز تخم كدوى شيرين از هريك پنج درم صندل سفيد رب السوس از هريك دو درم كتيرا سه درم كافور قيصورى يك درم كوفته بيخته بلعاب بزرقطونا سرشته اقراص سازند شربتى دو درم با سكنجبين و در قرابادين شفائى اين قرص مذكور باسم قرص زرشك كافوريست و در نسخه ديكر اين قرص تخم خيار تخم كدوى شيرين و صندل داخل نيست‏
[قرص انبرباريس كافورى حمى غب خالص و حرارت كبد و معده را نافع است‏]
قرص انبرباريس كافورى حمى غب خالص و حرارت كبد و معده را نافع است و تشنكى به‏نشاند و التهاب را ساكن كرداند
صنعت آن‏
زرشك منقى مغز تخم خربزه مغز تخم خيارين مغز تخم كدوى شيرين مغز تخم هندوانه از هريك سه مثقال طباشير سفيد ورق كل سرخ صندل سفيد از هريك يك مثقال و نيم ريوند چينى يك مثقال لك مغسول دو مثقال تخم كرفس كافور قيصورى از هريك نيم مثقال زعفران يك دانك كوفته بيخته باب كشوث سرشته اقراص سازند و در پشت غربال پهن كرده در سايه خشك نمايند شربتى يك مثقال‏
قرص انبرباريس كافورى ديكر كه همان منافع دارد
صنعت آن‏
زرشك منقى سه درم و نيم تخم خرفه مقشر رب السوس صمغ عربى كثيرا سنبل الطيب نشاسته از هريك سه مثقال و نيم طباشير سفيد كافور قيصورى زعفران از هريك يك درم كوفته بيخته اقراص سازند شربتى يك مثقال‏
قرص انبرباريس كافورى ديكر
صنعت آن‏
زرشك منقى هفده مثقال مغز تخم خيارين مغز تخم كدوى شيرين از هريك سه مثقال مغز تخم هندوانه مغز تخم خربزه از هريك دو مثقال طباشير سفيد كل سرخ منزوع الاقماع ريوند چينى پوست بيخ كرفس لك مغسول از هريك يك مثقال و نيم كافور قيصورى زعفران از هريك دو درم كوفته بيخته بابى كه در آن تخم كشوث جوشانيده صافى نموده باشند سرشته اقراص سازند شربتى يك مثقال‏
[قرص انبرباريس كافورى نافع از براى تبهائى كه با تشنگى باشد]
قرص انبرباريس كافورى نافع از براى تبهائى كه با تشنكى و كرمى و التهاب و ضعف امعا و جكر باشد منقول از ذخيره خوارزم شاهى‏
صنعت آن‏
عصاره زرشك چهار درم كل سرخ دوازده درم اصل السوس دو درم عصاره غافث مغز تخم خيار مغز تخم خيار بادرنك نشاسته كثيرا صمغ عربى طباشير سفيد زعفران تخم خرفه مقشر از هريك دو درم لك مغسول يك درم حبوب اربعه سنبل الطيب از هريك يك درم كافور قيصورى نيم درم ترنجبين چهار درم كوفته بيخته با آب اقراص سازند شربتى يك مثقال و ميرزا محمد باقر در ذيل اين نسخه نسخه قلمى فرموده‏اند كه مرحوم عموام ميرزا معز الدين محمد اين نسخه را از ذخيره خوارزم شاهى نقل نموده و بسيارى از صاحبان اسهال كبدى را باين قرص علاج فرموده‏اند
قرص انبرباريس كبير منقول از قرابادين قانون نافع از براى حميات صفراويه و مركبه‏
صنعت آن‏
عصاره زرشك و اكر نباشد زرشك منقى چهار درم مغز تخم خيارين مصطكى طباشير سفيد از هريك دو درم لك منقى چهار درم‏

ريوند خطآئى از هريك يك درم ورق كل سرخ دوازده درم زعفران يك درم سنبل الطيب اصل السوس عصاره غافث ترنجبين از هريك چهار درم ترنجبين را در كلاب حل كرده صافى نموده باقى ادويه را كوفته بيخته بان سرشته اقراص سازند هر قرصى بوزن يك درم و بياشامند با آنچه مصلحت باشد از اشربه و بعضى زياده نموده‏اند بر اجزاى اين قرص عصاره افسنتين دو درم اسارون تخم كرفس رازيانه از هريك يك درم فوة الصبغ ريوند خطائى زعفران از هريك يك درم تخم كاسنى تخم كشوث از هريك سه درم طباشير سفيد يك درم و نيم ترنجبين شش درم ترنجبين را در كلاب حل كرده صافى نموده باقى ادويه را كوفته بيخته بان سرشته اقراص سازند شربتى يك مثقال‏
[قرص انبرباريس كبير به نسخه محمود بن الياس شيرازى‏]
قرص انبرباريس كبير به نسخه محمود بن الياس شيرازى كه در حاوى صغير ذكر كرده نافع از براى حميات بلغميه عتيقه و از براى حرارت كبد و ورم كبد و معده شفائى كفته كه اين قرص استسقا را نيز نافع است‏
صنعت آن‏
عصاره انبرباريس مغز تخم خيارين مغز تخم خربزه و در نسخه ديكر بجاى مغز تخم خربزه تخم خرفه مقشر است از هريك سه درم كل سرخ منزوع الاقماع ترنجبين منقى از هريك شش درم تخم كشوث رب السوس طباشير سفيد تخم كاسنى مصطكى عصاره غافث از هريك دو درم فوة الصبغ لك مغسول ريوند خطائى از هريك دو درم زعفران يك درم ترنجبين را در كلاب حل كرده صافى نموده باقى ادويه را كوفته بيخته بان سرشته اقراص سازند شربتى يك درم تا يك مثقال و در نسخه ديكر از يك مثقال تا دو درم است صاحب اختيارات بديعى كفته كه ابن مؤلف كويد كه بعضى درين قرص سه درم افسنتين رومى افزوده‏اند و صاحب منهاج الادويه ابن جزله كفته كه قوّت اين قرص تا شش ماه قوّى است و بعد از آن ضعيف ميكردد
[قرص انبرباريس كبير منقول از كامل الصناعة و منهاج ابن جزله و قرابادين قلانسى‏]
قرص انبرباريس كبير منقول از كامل الصناعة و منهاج ابن جزله و قرابادين قلانسى اين قرص تبهاى كهنه و تبهاى بلغمى و ورم كبد معده را نافع است‏
صنعت آن‏
عصاره انبرباريس تازه مغز تخم كدوى شيرين مغز تخم خربزه مغز تخم خيارين از هريك سه مثقال غنچه كل سرخ منزوع الاقماع ترنجبين خراسانى از هريك شش مثقال رب السوس تخم كشوث طباشير سفيد تخم كاسنى مصطكى رومى سنبل الطيب عصاره غافث از هريك دو مثقال فوة الصبغ لك مغسول ريوند خطائى از هريك يك مثقال زعفران يك مثقال ترنجبين را در آب حل كرده صافى نموده ادويه را كوفته بيخته بان سرشته اقراص سازند و در پشت غربال در سايه خشك نمايند شربتى يك مثقال‏
[قرص انبرباريس كبير ديگر نافع از براى حميات بلغميه و حميات مركبه‏]
قرص انبرباريس كبير ديكر نافع از براى حميات بلغميه و حميات مركبه و امراض بارده مركبه كبد و معده و چون استسقا و يرقان سدى و اورام بارده و مركبه كبد و معده و امثال اين امراض‏
صنعت آن‏
عصاره زرشك لك مغسول افسنتين رومى عصاره غافث از هريك يك مثقال سليخه سنبل الطيب اسارون غنچه كل سرخ منزوع الاقماع صمغ عربى كل ارمنى نشاسته مصطكى رب السوس تخم كرفس رازيانه انيسون تخم كشوث حب الأس ريوند چينى از هريك دو مثقال طباشير سفيد چهار مثقال اذخر مكى زعفران اقاقيا از هريك يك مثقال كوفته بيخته بكلاب سرشته سازند شربتى يك مثقال با شراب دينار يا سكنجبين بزورى‏
[قرص انبرباريس صغير به نسخه سيّد اسمعيل‏]
قرص انبرباريس صغير به نسخه سيّد اسمعيل كه در ذخيره ذكر كرده و كفته كه اين قرص نافع است از براى بيماريهاى جكر كرم و تبهاى كرم را سود دارد
صنعت آن‏
انبرباريس ده درم تخم كاسنى تخم خرفه مقشر مغز تخم خيار بادرنك از هريك سه درم كل سرخ منزوع الاقماع پنج درم ريوند چينى يك درم سنبل الطيب نيم درم كوفته بيخته بلعاب بزرقطونا سرشته اقراص سازند و بر پشت غربال پهن كرده در سايه خشك نمايند شربتى يك مثقال تا دو درم با سكنجبين و قوّتش تا شش ماه باقى است و در نسخه محمود بن الياس كه در حاوى صغير ذكر كرده وزن انبرباريس پانزده درم و وزن سنبل الطيب يك درم است و كفته كه شربتى از اين قرص يك مثقال است‏
صنعت آن به نسخه منقول از بياض مجربات حكيم محمد باقر حسينى بخط معزى اليه‏
زرشك منقى از حب پنج مثقال تخم كاسنى تخم خرفه مقشر مغز تخم خيارين از هريك سه مثقال كل سرخ منزوع الاقماع پنج مثقال ريوند چينى سنبل الطيب از هريك يك مثقال كوفته بيخته بلعاب بزرقطونا سرشته اقراص سازند
[قرص انبرباريس صغير فوهى‏]
قرص انبرباريس صغير فوهى منقول از قرابادين مارستانى استاد الاطبا ابو البركات اوحدانى نافع از براى حميات عتيقه و اورام كبد و معده‏
صنعت آن‏
انبرباريس منقى از حب رب السوس ورق كل سرخ مغز تخم خيار مغز تخم خربزه از هريك سه درم مصطكى عصاره غافث سنبل الطيب فوة الصبغ لك مغسول عصاره افسنتين اسارون فقاح اذخر تخم شاهتره تخم كاسنى تخم كشوث ريوند خطائى زعفران طباشير سفيد از هريك چهار درم كوفته بيخته بابيكه ترنجبين در آن حل كرده صافى نموده باشند سرشته اقراص سازند و بر پشت غربال پهن كرده خشك نمايند شربتى دو درم‏
[قرص انبرباريس لك‏دار]
قرص انبرباريس لك‏دار منقول از خط ميرزا محمد رحيم حكيم جهت مستسقى كه لينت طبع داشته باشند و جهت تبهاى مركبه مزمنه و يرقان نافع است‏
صنعت آن‏
عصاره زرشك يا زرشك منقى هركدام كه باشد لك مغسول از هريك سه مثقال افسنتين رومى عصاره غافث از هريك يك مثقال سليخه طباشير سفيد كل سرخ اسارون سنبل الطيب صمغ عربى بريان كل ارمنى بو داده نشاسته بو داده از هريك دو مثقال مصطكى زعفران ترمس شامى شيرين كرده اقاقيا از هريك يك مثقال رب السوس اذخر مكى رازيانه انيسون حب الاس ريوند چينى از هريك دو مثقال بدستور مقرر اقراص سازند هر قرصى يك مثقال يك قرص را با سكنجبين بزورى با شراب دينارى بنوشند و اكر سرفه داشته با شراب حب الأس بنوشند
[فصل در بيان ساير تراكيب انبرباريسى‏]
مفرّح انبرباريس لؤلؤى‏
خفقان حار را نافع بود و قلب و بدن را قوت دهد و محرور المزاج را موافق بود
صنعت آن‏
زرشك منقى ده درم مرواريد ناسفته كهرباى شمعى زعفران كافور قيصورى از هريك نيم درم غنچه كل سرخ طباشير سفيد كل كاوزبان بهمن سفيد كشنيز خشك مقشر صندل سفيد از هريك يك درم مغز تخم خيارين مغز تخم كدوى شيرين از هريك چهار درم تخم خرفه مقشر پنج درم نبات سفيد يك‏صد درم آب سيب شيرين پنجاه درم عرق بيدمشك كلاب از هريك بيست و پنج درم بدستور معجون سازند
نقوع انبرباريس نافع از براى غليان خون و امراض دموى‏
صنعت آن‏
عناب خراسانى استه بيرون آورده يك رطل زرشك تازه بيدانه يك رطل تخم كشوث كفى تخم كاسنى كفى ريوند چينى سه درم نيم‏كوفته در ظرف چينى كرده ابكرم آن مقدار كه ادويه را بپوشد بر روى وى كرده در تابستان سه روز در افتاب كذارند و در زمستان چهار روز و هر روز يك قدح از آن را بنوشند و كاهى درين نقوع ده درم شراب عناب داخل كرده آشاميده ميشود.کتاب قرابادین کبیر ص 737-743

[pejuhesh237]

زرشک، داروی درمان دیابت و چاقی
نوعی داروی سنتی گیاهی چین برای دیابت نوع 2 و لاغری مفید است.

در ادبیات چنین گفته شده، بربرین، که در ریشه و ساقه بعضی از گیاهان وجود دارد می‌تواند قند خون بیماران دیابتی را کاهش دهد.

حالا دانشمندان با آزمایش روی موش و جوندگان دیگر به درستی این نظر پی برده‌اند.

دانشمندان در نشریه دیابت نوشته‌اند؛ بربرین وزن بدن حیوانات تحت آزمایش را نیز کم کرد یعنی برای درمان چاقی نیز می‌توان از آن استفاده کرد.

بربرین از جمله در زرشک وجود دارد که مصرف آن در فرهنگ‌های مختلف از جمله برای درمان اسهال تجویز شده است.

گروهی بین‌المللی تأثیر بربرین را در کاهش قند خون روی موش‌ها آزمایش کردند و متوجه شدند خوردن آن باعث کاهش میزان قند خون،

کم شدن چربی‌های موجود در جریان خون و کارکرد بهتر انسولین در بدن می‌شود و وزن بدن حیوان را کم می‌کند.

پرفسور دیوید جیمز، رئیس برنامه تحقیقات دیابت و چاقی در موسسه گاروان، در سیدنی، استرالیا گفت: ما درباره درمان دیابت نوع دوم تحقیق می‌کنیم که علت بروز آن اختلال در کار

انسولین است. ما حالا مدرک علمی داریم که نشان می‌دهد بربرین کمک می‌کند انسولین خیلی بهتر کار کند.

بربرین کمک می‌کند انسولین، قند خون را کنترل کند اما به پاک کردن جریان خون از وجود چربی هم کمک می‌کند

و ما تصور می‌کنیم که همین امر باعث می‌شود تا در کاهش وزن بدن هم موثر باشد.

زرشک برای درمان سنگ کلیه مناسب است

یک متخصص قلب و عروق گفت: زرشک در درمان بیماری‌های قلبی، کلیوی و فشارخون موثر است.

دکتر مهدی عارفی با بیان این مطلب افزود: زرشک با دارا بودن بربرین (Berberin) دارای اثرات مفید برای قلب است و خاصیت ضد آریتمی،

فشارخون و کاهش دهنده مقاومت عروق دارد.

وی با بیان اینکه زرشک به علت داشتن اسیدهای آلی ملایم بوده و برای درمان سنگ کلیه مناسب است، افزود: میوه زرشک بر اثر تصفیه‌کنندگی و ضدعفونی کننده خون، منقبض

کننده عروق، پایین آوردن تب، کاهش تورم و فشارخون، تنظیم و ضربان عضلات قلب است.

دکتر عارفی اظهار کرد: برگ زرشک با مخلوط داروهای مناسب به تنهایی می‌تواند برای زخم روده و رفع اسهال‌های مزمن موثر باشد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: بربرین، الکالوئیدی است که به صورت بلورهای سوزنی شکل و زردرنگ متبلور می‌شود و طعم خیلی تلخی دارد.

زرشک از سرماخوردگی پیشگیری می‌کند

یک کارشناس تغذیه گفت: به دلیل وجود ویتامین B فراوان در زرشک، این ماده غذایی می‌تواند در پیشگیری از سرماخوردگی نقش بسزایی داشته باشد.

یوسف نقیایی گفت: زرشک یک نوع میوه است و در گروه میوه‌جات قرار می‌گیرد.

وی گفت: یکی از بهترین ترکیبات موجود در زرشک، ویتامین B فراوان است که در پیشگیری از سرماخوردگی نقش مهمی دارد.

همچنین وجود اسیدهای عالی فراوان در این میوه که سبب مزه ترش آن می‌شوند می‌تواند در جذب آهن نقش بسزایی داشته باشد.

وی ادامه داد: همچنین آهن موجود در زرشک قابل توجه است. از سایر ویتامین‌های موجود در این میوه می‌توان به ویتامین‌های گروه B به خصوص ویتامین B1 ,B2 اشاره کرد که

ویتامین B1 یا تیامین می‌تواند عوارض عصبی و حتی پرخاشگری را بهبود بخشد.

وی از دیگر خواص زرشک را اثر مناسب آن بر کاهش فشار خون برای افراد دچار این بیماری عنوان کرد..

به گزارش ایسنا، زرشک حاوی خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی است و برای درمان بیماری‌های روده‌ای، قلبی - عروقی، کبدی، کلیوی و کیسه صفرا موثر است.

زرشک با تولید ماده‌ای موسوم به «آلکالویید» در درمان عفونت‌های روده‌ای کارایی قابل توجهی دارد.

این میوه ترش‌مزه و خوش‌طعم از تاثیرگذاری میکروب‌ها بر سلول‌های بدن جلوگیری می‌کند و در درمان مشکلات گوارشی از قبیل سوزش معده و حالت تهوع مفید است.

مطالعات انجام شده بر روی خواص زرشک نشان می‌دهد که ماده آلکالویید موجود در آن در جلوگیری از پیشرفت اختلالات قلبی موثر است.

مصرف آب زرشک باعث می‌شود تا پتاسیم در عروق حرکت کند و در نتیجه رگ‌های خونی نرمتر می‌شوند که همین امر در کاهش فشارخون موثر است.

به گزارش ایسنا به نقل از ehow،‌ زرشک جریان صفرا در کیسه صفرا را تقویت می‌کند و با فرستادن جریان خون به کبد، عملکرد این عضو مهم را بهبود می‌دهد.

همچنین ترکیبات دیگر موجود در زرشک به تجزیه سنگ‌های مجاری ادراری کمک می‌کند.

کاربرد زرشک در درمان سایر بیماری ها در ایران

نتایج پژوهشها نشان داده که بربامین که یک بنزیل ایزوکینولین آلکالوئید است و در پوست ریشه زرشک وجود دارد

و دارای خاصیت آنتی اکسیدان قوی است، در کاهش فیبروز ناشی از تجویز داروی ضد سزطان بلئومایسین موثر بوده است.

در بررسی پاتولوژیکی مشخص شده که بلئومایسین باعث تحریک شدید حبابهای ششی و تجمع کلاترن بوده و بربامین توانسته است به میزان قابل توجهی اثر آن را تخفیف دهد.

براساس پژوهشی در دانشکده داروسازی مشهد عصاره ریشه و اندام هوایی زرشک در درمان سالک بر روی موش و آمستر (حیوانی شبیه خوکچه هندی) آزمایش شد و نتایج

مقدماتی، حاکی از خواص درمانی موثر عصاره این گیاه بود.

پلاک دندان یکی از عارضه های شایع در جامعه ایران است که عامل اساسی ایجاد پوسیدگی دندان و آماس لثه می باشد.

با توجه به طبیعت میکروبی این پلاک و همچنین با توجه به فعالیت ضدمیکروبی عصاره پوست ساقه و ریشه گیاه که محتوی حدود 5/1% بربرین می باشد

یک نوع ژل دندانی بر این اساس فرمولاسیون شده و اثرات آن کاهش درصدی شدیدی را روی پلاک دندان و عارضه آماس لثه نشان داد