در اكحال و شيافات و ادويهء عين

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 7:41 pm

بسم الله الرحمان الرحیم

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 7:42 pm

تحفه حکیم مومن:

قسم ثانى از دستورات از جامع موسوم به تحفة المؤمنين كه آن مشتمل است بر تشخيصات ودستورات
در بيان اعمالى كه متعلق است به ادويهء مركبه
و اگر هر يك از مركبات ... هر علتى و مرضى را به دواى مفرد مداوا نميتوان نمود بنابراين موافق هريك بايد تركيب از مفردات كرده
و هر چند از مركب قليل الاجزاء مقصود حاصل شود بهتر از كثير الاجزاء است
و سبب كثرة اجزاء بسيار مى باشد مثل ادخال چيزی كه بدرقه دواى مقصود باشد و يا مصلح گردد يا معاون شود يا تقوية و نفوذ او منظور باشد و امثال آن از مايحتاج اليه از دفع كراهة طبع و حفظ قوت و اختلاف كيفية استعمال او
و بايد در مركبات اجزائی كه اصل و عمده باشد و از كبار ادويه باشد حذف نكنند مثل قرص افعى كه از ترياق كبير
و هر چه مفسد آن باشد داخل ننمايند مثل بلادر كه مفسد قرص افعى و اكثر ادويهء ترياق است
و هرچه از ادويه كه اثر هر يك ضد ديگرى باشد در قدر شربت مساوى نكنند كه فعل يكديگر را مانع نشوند مثل تساوى اجزاى مسهل با اجزاى قابض
و بايد طبيعت علل و طبيعت اعضاى معلوله طبيعت ادويه و خصوصيت آن به هر عضوى و خلطى و فصلى و مكانى و عادتى و سستى منظور باشد
و چون بعضى از ادويه شديد القوة اند مثل افيون و فرفيون
و بعضى ضد فعل دواى شديد القوه اند
و بعضى ضعيف القوة
و بعضى ضد فعل دواى شديد القوة
و بعضى كثير المنفعة و با منفعت خاص اند مانند غاريقون
و بعضى قليل المنفعة كه زياده از يك منفعت نداشته باشد
و بعضى شريف الفعل
و بعضى خسيس
و بعضى مشترك النفع اند با ديگرى
و بعضى در منافع منفرد
و بعضى مضعف قوة ادويهء نافعه اند
پس در تركيب شرط است كه از كثير المنفعة و شريف و از ضعيف القوة و كثير المنفعة قدر زياده داخل كنند
و از قوى القوه و قليل المنفعة كمتر
و از آنچه در منافع متفرد بود و از هر چه شريف الفعل قليل المنفعة باشد بقدر مقصود كنند
و از انچه قوة دواى نافعه را ضعف كنند بقدر ضرورت
و از دواى قوى كثير المنفعة و از ضعيف قليل المنفعة قدر متوسط كنند
و به دستور در مرعاة عضو عليل قلت و كثرت مقدار ادويه مختلف مى شود
چه هرگاه عضو بعيد باشد از دواى كثير المنفعة شريفهء ضعيف القوة قدری را زياده بايد کرد
و هر گاه عضو قريب باشد مثل معده و مرى بقدر اعتدال كنند
و اگر با كثرة منافع قوى القوة باشد از مقدار معتدل نيز كمتر بايد گردد
اما
طريق دانش مزاج مركبات آنست كه
اجزاء حاره و بارده و رطبه و يابسه هريك از مفرداة آن تركيب را از قرار قدر شربت آن حساب نمايند
و اقل را از اكثر وضع نموده
باقى را بر سمّى عدد ادويه كه عبارت از عدد شربت هر يك است قسمت كنند
و خارج قسمت از مزاج مركب دانند
مثل مزاج مركبى از زنجبيل كه در دويم گرم و خشك است
و كندر كه در سيم گرم و خشكست
و بنفشه كه در دويم سرد و تر است
هر گاه از زنجبيل دو شربت باشد
و از كندر و بنفشه يک شربت
اجزاى حارهء اين مركب يازده
و بارده شش
و يابسه مثل حاره
و رطبه مانند بارده خواهد بود
بدينصورت
حاره(11 جرو) بارده(6 جزو) رطبه(6 جزو) يابسه(11 جزو) زنجبيل(شربت که هر شریت حکم مفردی دارد) كندر( یک شربت) بنفشه( یک شربت) اجزاء حاره(زنجبیل 6 جزو)یابسه( زنجبیل 6 جزو) اجزاء حاره(کندر 4 جزو) يابسه(کندر 4 جزو) اجزاء حاره(بنفشه 1 جزو) يابسه(بنفشه 1 جزو) بارده(زنجبیل 2 جزو) رطبه(زنجبیل 2 جزو) بارده(کندر 1 جزو) رطبه(کندر 1 جزو) بارده (بنفشه 3 جزو)رطبه(بنفشه 3 جزو)
پس چون اقل كه اجزاء بارده و رطبه است از اكثر كه حاره و يابسه است كم شود
پنج جزو از حاره و پنج جزو از يابسه(+باقی) ميماند
و چون پنج را به سمّى عدد ادويه كه به حسب عدد شرباة چهار است قسمت كنند
خارج قسمت يك و ربع است
پس مزاج مركب مذكور در اوايل درجهء دويم گرم و خشك خواهد بود و على هذا القياس
اما
طريق دانش قدر شربت مركبات آنست كه
بعد از تحقيق وزن و عدد شربات مفردات آن جزوى از مركب اخذ نمائيم كه نسبت آن به مجموع وزن مركب چون نسبت واحد باشد به عدد شربات
مثلا وزن مجموع او سى درهم باشد و عدد شربات مفردات ده جزو چون واحد را نسبت به ده كه عدد شرباتست نسبت عشر است پس از سى كه وزن مركب است عشر اخذ نموديم كه او سه درهمست
و اگر فرضا عدد شربات سى باشد و وزن مركب ده شربت آن مركب ثلث م خواهد بود زيرا كه نسبت ثلث به ده چون نسبت واحد است به عدد شربات كه سى باشد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص228-299

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 7:48 pm

تحفه حکیم مومن:

در اكحال و شيافاة و ساير ادويه حين كحل
و ذرور عبارة از ادويه منخوله از حرير است كه در چشم استعمال كنند بدون سرشتن او به چيزى
و بُرود آنچه به آبهاى مخصوص سرشته بسايند مانند دزور استعمال كنند مثل توتياى غوره و امثال آن و مخترع آن سلياطوس است
و چون اول از كافور مبردات ترتيب يافته به اين اسم موسوم گشته و بعد از آنكه اطبا از ادويه حاره ترتيب داده اند تغيير اين اسم نداده اند
و شياف آنچه به مايعات سرشته به قاطع قطع كنند و در سايه خشك نموده به مايعات حل كرده استعمال نمايند
و گويند مخترع او بقراط است و از كتب يونانيين مستفاد مى شود كه قبل از او تاليف يافته
و كحل مخصوص است به انچه با ميل در چشم كشند
و ذرور انچه بپاشند و مخصوص چشم نيست(+ بلکه مخصوص) قطع نزف الدم جراحاتست لهذا در باب مراهم نيز مذكور میشود
و در هياكل اسقليسوس مذكور است كه به موجب وحى ترتيب كحل شده و گويند مخترع او فيثاغورس است
و شرط است كه استعمال او بعد از تنقيه باشد
و صاحب مزاج حار كحل حار را در شب و وقت صبح استعمال نمايند
و اگر كحل حار باشد و مزاج مريض بارد در آخر روز در چشم كند
و اگر هر دو باردالمزاج باشند در وسط روز
هر گاه به جهة نزول آب و امثال آن استعمال كنند بايد مريض به پشت تكيه كند
و هرگاه علت در اجفان باشد بايد بعد از كشيدن دارو پلك را پوشيده برو خواب كند
و هرگاه جهة دمعه باشد پلك را نبايد پوشيد و بر پا ايستاده بكشند
و به دستور نبايد در امتلاء معده استعمال نمود

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص344-345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 7:51 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل روشيانا
به یاى بعد از شين و نون بعد از الف به يونانى به معنى مقوى البصر و جابر الوهن است
و مخترع او بقراط و گويند فيثاغورس است
جهة ضعف بصر و غشاوه و دمعه و سلاق حار و ابتداى آب و سبل و جرب و حكه و حفظ صحت عين بغايت نافع است
راسخت و مقناطيس محرق كه هر يك را پانزده مرتبه به آب گرم شسته باشند از هر يك ٥ م
نوشادر صبر زرد دار فلفل زعفران مرواريد هر يك 1م
زبد البحر هليلهء كابلى زنگار هر يك نيم م
اقليمياى فضى بوره مرقشيشاى فضى هر يك ربع م
از تافته بيرون كرده استعمال نمايند
و اگر با امراض مذكوره استرخاء هم باشد ٣ ل سرمه اضافه كنند
و اگر با بياض باشد ملح اندرانى ٢ م بايد كرد
و اگر با ضعف اجفان باشد سنبل الطيب 1 م و نيم اضافه نمايند
و به جهة برودة مفرط ربع م فلفل داخل كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:05 pm

تحفه حکیم مومن:

باسليقون كبير
از تاليف بقراط و به معنى يونانى به معنى جالب السّعادتست و گويند اسم پادشاه ...است و به جهة آن ترتيب داده
جالى و حافظ صحت عين و جهة حكه و غشاوه و سطبرى پلك چشم
و سبل جرب و دمعه و بياض مزمن نافع است
اقليمياى فضى زبد البحر هر يك ١٠ م
راسخت ١٥ م
سفيداب قلعى نمك تركى فلفل سیاه جعده نوشادر دار فلفل هر يك ٢ م و نيم
قرنفل اشنه هر يك 1 م كافور نيم م ساذج هندى يك م و نیم
جند بيدستر سنبل الطيب سرمه هر يك دو م

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:07 pm

تحفه حکیم مومن:

باسليقون صغير
منافع او مثل منافع كبير است
اقليمياى ذهبى ١٠ م نحاس محرق مغسول ١٥ م
سفيداب قلعى نمك تركى هر يك ٢ م
نوشادر جعده فلفل سياه اشنه هر يك 1م

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:09 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل عزيزى
از تاليف لوبس است جهة حفظ صحت و قطع دمعه و امراض كه از رمد بهم رسد نافع
و در ساير علل(+عین) منافع او مثل باسليقون است
اقليمياى ذهبى توبال النحاس توتياى هندى قرنفل صبر برگ فرنجمشك هر يك يك ل
ملح هندى زبد البحر نوشادر هر يك 1ل و نيم
مشك يكدانگ

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:11 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل ملكايا
معرب از مقليانا است كه به سريانى عبارة از ملئكه باشد
و در قرابادين يونانى مسطور است كه بقراط در خواب به او ملهم شده
محلل و ملطف و جالى
و جهة اواخر امراض صعبه و اقسام رمد نافع است
انزروت مربى به شير الاغ نشاسته شكر سفيد هر يك 5 م
مغز تشميزج يك م

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:12 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل جهة احولى
مؤلف شفاء الاسقام و صاحب تذكره گويند مجربست
دخان سندروس كه در چراغ با روغن گلسرخ سوزانيده باشند
با قدرى مشك و عنبر آميخته در چشم احول كشند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:14 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل جهة بياض
كه البته تا سى روز زایل كند هر چند صاحب عله مايوس العلاج باشد منقول از نصايح
زبد البحر بوره سرگين سوسمار شكر سفيد مسحقونيا بالسويه
با يک رطل آبى كه ماميران و وج هر يك 10م جوشانيده باشند تا به ربع رسيده
مكرر در آفتاب سائيده پس خشك كرده از تافته بيرون كنند و استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:15 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل وردى
از تاليف جالينوس و جهة قرحه و ظلمة بصر و حكه و غشاوه نافع و حافظ صحة عين است
سفيداب قلعى 8 م
اقليميا فضى صمغ عربى شادنج و اگر نباشد مقناطيس محرق مغسول هر يك ٤ م
افيون بسباسه نحاس محرق مغسول زعفران هر يك يك م
كافور يك قيراط

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:16 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل ساذج
از تاليف قدما و عجيب الفعل است
و در رفع بياض و غشاوه و دمعه و حكه و استرخاى جفنين و اكثر امراض چشم و جالى و حافظ صحت است
و گويند چون روز شنبه و چهار شنبه با ميل طلا در چشم كشند از كورى ايمن شوند
سرمهء اصفهانى مرقشيشا فضى هر يك ٤ م
اقليمياى فضى بسد از هر يك ٢ م
ساذج هندى 1م
مرواريد زعفران هر يك نيم م
مشك ٤ قيراط

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:18 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل جهة دمعه
بغايت مجربست و از قدماست
توتياى كرمانى مغسول ٥ م
بسد پوست هليلهء زرد صبر هر يك دو م
فلفل نيم م

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:21 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل مقوى
از متاخرين است و بغايت جهة ضعف باصره و غلظت روح و نزول آب و خيالات مفيد است
و در جميع آثار قويتر از مراره و به حدة او نيست
٢٠ ل توتياى كرمانى مغسول را به آب مرزنجوش تر كه يک شب او را كوفته گذاشته باشند كه تا ته نشين شود به آب صاف او خمير كرده خشك كنند و بسايند
و زنجبيل فلفل دار فلفل ماميران هر يك ٢ ل
نوشادر يك ل مجموع را كوبيده با آب رازيانه تر بسايند و خشك كنند
پس با توتياى مدبر مذكور از حرير بيرون كرده استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:22 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل الاسفار
جهة رويانيدن مژه و انبوه كردن او بغايت مؤثر است
دانه خرماى سوخته ٥ ل
دخان الكندر ٤ ل سنبل الطيب ٣ ل
حجر لاجورد حب بلسان هر يك 1 ل
با ميل بر منبت مژه بكشند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:26 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل الجواهر
از اختراع متاخرين است
و جهة تقوية باصره و رفع غشاده تقوية طبقات عين و اجفان و دمعه و جرب و سبل رقيق و انتشار نافع و حافظ صحت است
سرمهء اصفهان ١٠ م
توتياى هندى كه غير قسم حار اوست مرقشیشا ذهبى مرجان لاجورد مغسول ساذج هندى فيروزه ورق نقره ماميران فلفل سفيد اقليمياى ذهبى توبال نحاس شادنج و اگر نباشد مقناطيس محرق مغسول هر یک ٤ م
سرطان بحرى ٦ م
ياقوت بسد لعل زمرد زبرجد ورق طلا مرواريد دار فلفل عقيق يمنى از هر يك ٤ م
زعفران ٣ م در نسخهء دهنه فرنگى ٤ م بنظر رسيده
و در بعضى سرمه مساوى ساير اجزاست
و صمغ عربى كثيرا و مغز تشميزج و صمغ آلو هر يك ٥ م
افيون ٣ م اضافه كنند
و حقير و والد حقير اين نسخه را استعمال نموده به اعتدال اقربست
و طريق داخل كردن ورق طلا و نقره آنست كه با صمغ عربى یا كثيرا سرشته بر روى سنگ سماق چندان بسايند كه مكلس گردد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345-346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:30 pm

تحفه حکیم مومن:

كحل بقراطى
جهة رفع بياض بيعديل است و در اندك زمانى قلع مى نمايد
شيشه سبز محرق مغسول ٢ م
بورهء ارمنى زبد البحر هر يك 1م

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:34 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور
جهة مورسرج بغايت نافع موافق اختياراة ابن هبل و ايلاقى و شفاء الاسقام
سفيداب قلعى ٤ م
اقليمياى فضى صمغ عربى هر يك ٢ م
نحاس محترق مغسول نشاسته افيون هريك 1م
با لعاب بزرقطونا سرشته خشك كنند و باز سائيده ذرور نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:35 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور وردى
ايضا جهة مورسرج و به جهة شبيه بودن او در رنگ بور مسمى به اين اسم شده
سفيداب قلعى 2 ل و چهار دانگ
صمغ عربى 1 ل و ٢ دانگ
انزروت نيم ل
نحاس محرق افيون هر يك ٢ دانگ
شادنج ٤ دانگ اگر نباشد مقناطيس محرق مغسول بدل كند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:43 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور تشميزج
جهة بياض رقيق و جرب و حكه و حمرهء ملتحمه و بقاياى رمد و حرقة و دمعهء حاده نافع و حافظ صحت و بغايت آزموده است
٣٠ ل تشميزج را با ٢٠ ل گياه ماميثا بجوشانند و سه روز در آن آب گذاشته بيرون آورده خشك كنند
و از مغز مقشر او ١٠ م
سماق صمغ آلو انزروت نبات هر يك ٢ م كرد
بزرقطونا كه از كوبيدن او جدا شود به دستور ٢ م
افيون ٢ نخود ذرور نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:45 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور رمادى
منقول از معالجاة بقراطى كه جهة رفع حمرة و دمعه و درد چشم كه از غليان خون باشد نافع است
نشاسته كثيرا صمغ آلو مكد ٣
صمغ عربى ٢ شياف ماميثا 1و نيم

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:55 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور ماميران
از معالجاة بقراطى جهة اختلاج دايم و امراض باردهء مزمنه و تقوية بصر بغايت آزموده است
زنجبيل 3، قرنفل 6، ماميران 1، فلفل 1، دار فلفل 1، توتياى كرمانى مغسول 1 نیم، صمغ عربى 1 نیم

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:56 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف نارنج
از مخترعات حقير است جهة منع نزلات و حمره و جرب و حفظ صحت چشم و سبل و دمعه و رمد مزمن و چسبيدن پلك و امراض حادة مجربست
توتيا باب نارنج پرورده ١٠ جزو
كثيرا نشاسته انزروت گلسرخ حضض مكى از هر يك يک جزو
سفيداب قلعى هليلهء زرد دانه دار ٢ جزو
افيون نيم جزو

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 8:59 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور اقليميا
جهة بياض و جلاى بصر از تاليف حقير
زبد البحر بورهء ارمنى سرگين خطاف ماميران ساذج نوشادر شب يمانى هر يك ٢ م
صدف سوخته بسد سوخته روى سوخته اقليمياى طلائى مكد 1ل
پوست تخم مرغ ٣ ل
انزروت صبر زرد و دار فلفل مكد نيم ل
با عسل شهد جهة بياض استعمال نمايند
و در ساير امراض با ادويهء مناسبه

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص345

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 9:05 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور ابيض
بسيار لطیف و محلل رمد و مجفف رطوباة
جهة امراض چشم اطفال بسيار نافع است
انزروت تشميزج از هر يك جزوى
حبة السودا نشاسته از هر يك نصف جزو
سفيداب قلعى ربع جزو

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 9:08 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور اصفر
منافع او مثل منافع ذرور ابيض است
و در قطع دمعه و منع نوازل مفيد
انزروت جزوى صبر زرد زعفران تخم گلسرخ از هر يك ٢ جزو
افيون دو دانگ
ماميثا 1جزو

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 9:10 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور منصف
چون ذرورين مذكورين را بالمناصفه تركيب كنند به اين اسم نامند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:31 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور كافورى
جهة حرارت عين و رمد خفيف
صدف محرق مرواريد ٢
نشاسته ١
كافور دانق

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:32 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور
جهة مورسرج و قرحه و بثور بغايت نافع است
سفیداب قلعى اقليمياى فضى مقناطيس محرق مغسول صمغ عربى مكد ٤
نشاسته ١
افيون نحاس محرق زعفران مكد نيم كافور نيم دانگ

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:33 pm

تحفه حکیم مومن:

ذرور
منقول از معالجاة بقراطى
جهة رفع حمرة چشم و رمد و جلاى آثار و طرفه بغايت آزموده است
برگ عنب الثعلب سوخته كشوث سوخته مرواريد مقناطيس سوختهء مغسول
ريگ مكه كه زرگران جلاى نقره به او ميكنند بالسويه

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:37 pm

تحفه حکیم مومن:

بُرود
منقول از معالجات بقراطى و ايلاقی
جهة سلاق و دمعه و جرب و سبل و ضعف بصر و شرناق و ساير امراض نافع است
توتياى كرمانى مغسول به آب غوره تازه پرورده زرچوبه مكد ده جزو
هليلهء زرد تخم زنجبيل مكد 5 ل
دار فلفل ماميران مكد ٢ و نيم
نمك هندى
بعد از سائيدن تا پنج مرتبه به آب غوره بسايند و خشك كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:39 pm

تحفه حکیم مومن:

توتياى غوره
توتياى كرمانى را شسته هفت بار به آب غوره سائيده خشك كنند
جهة دمعه و جرب و حكه و حرارة عين نافعست
و چون با آب نارنج همين عمل كنند در اقسام امراض عين نافعست خصوصا جهة رمد مزمن و حكه و دمعه و سلاق و جرب(+ و رفع نزلات و تقویت طبقات و حفظ صحت عین) و رفع اشفتگى و التهاب
و چون با آب انارين پرورده كنند جهة امراض مذكوره نافع و محلل ورم عين و مقوى بصر است
و چون با آب مرزنجوش پرورده كنند جهة حدة بصر و امراض مزمنه مفيد است
و به دستور با آب رازيانه همين اثر دارد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:40 pm

تحفه حکیم مومن:

برود نقاشين
بغايت مقوى بصر و حافظ صحت و قاطع دمعه
و جهة بياض و حكه و جرب مزمن و تحليل ورم نافعست
و از تاليف جالينوس و مسمى به جلا و كحل الرمانيين است
توتياى كرمانى ساذج نحاس محرق مكد 1 جزو
صبر فلفل دار فلفل ساذج مغسول با مغناطيس محرق مغسول مكد نصف جزو
ماميثا عفص تشميزج انزروت زبدالبحر مكد ربع جزو
سائيده با آب انارين تا پنج مرتبه پرورده در آفتاب بگذارند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:42 pm

تحفه حکیم مومن:

برود القاطع
و برود مارستانى نيز نامند از تاليف محمد بن زكرياست
و او در تقوية اجفان و رويانيدن مژه و رفع برص اجفان و تقوية بصر و منع نوازل مجرب دانسته‌اند
سنبل الطيب سرمهء اصفهانى مكد يک جزو
دانهء خرما دانه هليله كه هر دو را به خمير گرفته سوخته باشند مكد نصف جزو
بعد از سائيدن با آب گشنيز يا آب مورد پرورده خشك كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:45 pm

تحفه حکیم مومن:

برود اكسيريتن
و برود احمر نيز نامند از تاليف قدماست
و جهة التحام قروح و تجفيف رطوباة و رفع جرب مجربست
شاذنج ٤ و اگر نباشد مقناطيس محرق مغسول
سرمه ٢ توبال النحاس 1و نيم صدف سوخته 1
سفيد آب قلعى مرواريد مكد نصف جزو
اقليمياى فضى صمغ عربى نشاسته مكد1
سائيده به آب رازيانه تر پرورده استعمال نمایند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347-346

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:49 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف ابيض
از تاليف بقراط است
جهة امراض حاره و تحليل اورام و ردع آن مفيد است
سفيداب قلعى ٥ كثيرا صمغ عربى ٣ نشاسته انزروت مكد 2
و چون ربع م افيون اضافه نمايند شياف ابيض افيونى نامند
و چون دو قيراط تا نيم م كندر اضافه كنند كندرى خوانند
و كندرى جهة قروح اقوى است
بعد از سائيدن با لعاب بزرقطونا شياف بسازند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:50 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف احمر ليّن
جهة بقاياى رمد نافع است
كثيرا صمغ عربى شادنج هندى مكد يک جزو
مرّصاف دم الاخوين زعفران مكد نصف جزو

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:52 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف وردى
از تاليف ابن رضوان و رادع و محلل و مسكن مواد
و مانع نزلاة و مقوى اعضاى عين و جهة رمد و وردینج نافع و عظيم الاثر است در امراض حاره
گلسرخ پى اقماع ١٢
صندل سفيد و سرخ ٥
كثيرا خضض صبر شياف ماميثا مكد م
با گلاب شياف بسازند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:58 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف مرقاليا
به يونانى به معنى محلل است
از تاليف جالينوس و حنين بن اسحق ترجمه نموده
جهة ظلمة و مواد متجلبه و اوجاع و قروح مزمنه و جرب و طول رمد و اكثر امراض بغايت نافع است
اقليمياى ذهبى توبال النحاس صمغ عربى مكد ٣
مرّصاف سنبل افيون زعفران ساذج مكد1
فلفل سفيد ٦ قيراط
با شراب(حلال=حل کننده) بسرشند و با سفيدهء تخم مرغ استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:01 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف اخضر
جهة(+سلاق) و جرب و حكه و غشاوة و سبل و بياض نافعست
صمغ عربى سفيداب قلعى اشق مكد يكجزو
زنجار شادنج مكد نصف جزو
و اگر شادنج نباشد مقناطيس محرق مغسول كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:02 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف
جهة منع موى زيادة
زاج صداء الحديد مكد جزو
زنجار نوشادر توبال النحاس محرق مكد نصف جزو
با زهرء طيور شياف بسازند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:04 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف مرارات
و به يونانى باسليقون نامند به معنى ملوكى
و بقراط گويد كه از تاليف اسطيطيقانست
و قوتش تا دو سال باقيست
جهة نزول آب و قروح و غشاوه و رطوبة مفيد است
و سريع النفوذ بحديست كه در طبقات تاثير مى كند
اقليمياى محرق ١٥ صمغ عربى ٨
مداد هندى فلفل سفيد مكد ٥
سفيداب قلعى ٤
اشق سكبینج روغن بلسان جاوشير مكد ٢
اگر روغن بلسان نباشد روغن آجر افيون 1 زهرهء کفتار 1
زهرهء ماهى شبوط زهرهء كبك مكد ٧
زهرهء باشه و عقاب و گاو و خرس و گرگ و غراب و باز مكد1 و نصف
و شيخ ابوعلى قدس سره ميفرمايد كه ضرورى زهرهء شبوط و كبك است و ساير مرار پر در كار نيست
و بايد با آب رازيانه اكتحال نمايند
و مجربين تصريح نموده اند كه زهرهء حداءة كه به فارسى غليواج نامند و بوم كه جغد گويند و كبك در رفع نزول آب و غشاوة مجربست
و چون زهرءه غليواج را با آب رازيانه اكتحال نمايند جهة اخراج سم مجرب دانسته‌اند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:06 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف تفاحى
بغايت لطيف و بيغايله و جهة قروح و ضربان و غشاوة و بثور بسيار مفيد است
اقليمياى محرق مطفى در شير الاغ يا شير دختران ١٦
سفيداب قلعى مغسول 8 زعفران ٤ كثيرا ٢
به آب باران سرشته با سفيدهء تخم مرغ استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:08 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف سماق كبير
جهة رطوبات و دمعه و حكه و سلاق و جرب و بياض رقيق و امراض حاره نافع است
سماق ده جزو برگ مورد هليلهء زرد عفص مكد ربع
سماق مجموع را با ده چندان آب بجوشانند تا به ربع رسد پس صاف نموده بجوشانند تا ثلث بماند و اين ادويه را با آن بسرشند و شياف بسازند
شياف ماميثا سرمه توتياى كرمانى نحاس محرق سفيداب قلعى مكد 1جزو
اقاقيا نصف جزو
كثيرا افيون نشاسته مكد ربع جزو

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:10 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف سماق صغير
جهة رمد و حرارة چشم و التهاب و حكه و دمعه و جرب و سبل و حجوظ حدقه و ماق و التصاق پلك نافعست و به تجربه حقير رسيده
سماق بيدانه ١٠ جزو سفيداب 1 جزو
كثيرا نصف جزو كافور ربع جزو
هرگاه سماق را بجوشانند و آب او را ثانيا طبخ دهند تا غليظ گردد پنج جزو او كافى است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:11 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف غرب و ناصور
از محمد بن زكريا جهة غرب ناصور مجرب حقير است
صبر كندر انزروت گلنار سرمه شب يمانى دم الاخوين بالسويه
زنجار ربع يكى با آب بسرشند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:13 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف ابى ناصر
جهة تقوية چشم و منع قبول آفاة و حمرة اجفان و جلاى بصر مفيد است
گلسرخ صمغ آلو صمغ عربى ٣،حضض ٢، اقليميا نقره ١، نشاسته ٤، توتياى هندى مغسول ١ ،انزروت ٤ و نيم ،اقاقيا 1و نيم با آب بسرشند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:15 pm

تحفه حکیم مومن:

خرم المعسّل
جهة رفع بياض بغايت مؤثر است
چند عدد پوست تخم مرغ فاسد و لق شده را خالى كرده آب در او ريخته در آفتاب بگذارند
و تكرار اين عمل نمايند تا هر پردهء كه در آن باشد جدا شود و آب را متعفن نكند
پس خشك كرده بسايند و چند مرتبه از تافته بيرون كنند
و با صدف سوخته و بسد سوخته و سرگين خطاف و سرگين سوسمار و بورهء ارمنى بالسويه مخلوط نموده
با زهرهء بز و کلنک سرشته و شياف بسازند
و با عسل شهد رقيق استعمال نمايند
و قبل از استعمال چشم را به زنجار طبيخ بابونج و اكليل الملك و سداب و حلبه بدارند
و در معالجاة بقراطى مذكور است كه پوست تخم مدبر مذكور را كه خرم صغير نامند با سرگين كبوتر و سوسمار و خطاف ازالهء بياض چشم كه از آبله بهم رسيده باشد مى نمايد
و خرم معسّل سابق قويتر است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:17 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف علائى
جهة جلاى بصر و تقوية چشم و منع آفات و سبل و بياض رقيق و دمعه و حكه نافع است
توتياى كرمانى مغسول هليله زرد مقشر كثيرا مكد ٥
نوشادر يكدانگ زردچوبه ٣ زنجبيل صمغ عربى مكد ٢
با گلاب بسرشند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:18 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف جلا
جهة ضعف بصر رطوبى بغايت مجربست
و از اصناف مراراة بهتر و بيغايله است
و جهة نزول آب و خيالاة بى نظير است
٣٠ م توتياى كرمانى مغسول با آب مرزنجوش تازه كه شب مانده باشد صاف شده سرشته خشك كنند
و با زنجبيل و فلفل و دار فلفل ماميران مكد ٢ نوشادر ١ زعفران حضض كثيرا صمغ عربى اشق نحاس محرق زنجار اقليمياى فضى مكد نصف م مخلوط كرده
با آب رازيانه تازه سرشته شياف سازند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:19 pm

تحفه حکیم مومن:

شیاف قولنج
بوره ارمنی 1/ شحم حنظل 5/ مقل 5/ سکبینج 5/ سقمونیا 1 نیم شکر سرخ 1 نیم شیاف سازند

حاشیه کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:20 pm

تحفه حکیم مومن:

شیافی
که شکم ببندد و رفع اسهال کند
اقاقیا صمغ عربی گلنار کزمازج بلوط برنج بریان کرده مساوی کوفته و بیخته
به آب مورد شیاف سازند.

حاشیه کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص347

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:23 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف ابار
جهة رفع آثار و التحام قرحه مجربست
سرب سوخته نحاس محرق سرمه توتياى هندى غير حار صمغ عربى كثيرا مكد ٨
اقليمياى ذهبى سفيداب مكد ٤
افيون مر صاف مكد نصف م
كندر ٥ با آب بسرشند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص-347 -348

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:25 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف اسود
جهة حرارة و سوزش و شدة وجع و سبل و دمعهء حاره نافع است
سفيداب ٤ صمغ عربى كثيرا مكد ٧
اقاقيا 5 مرصاف نصف م سنبل افيون مكد ٤ دانگ
به آب بسرشند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص348

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:26 pm

تحفه حکیم مومن:

شياف اصفر
جهة ابتداى نزول آب بر غشاوة و بياض رقيق و سحاب و دمعه و جرب و سبل مزمن نافع است
انزروت شياف ماميثا ٨
مرصاف بورهء ارمنى فلفل سفيد ٤
زرنيخ سرخ ٢ زعفران 1و نيم با آب بسرشند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص348

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:27 pm

تحفه حکیم مومن:

قطور
كه در ابتداى رمد بغايت نافع است و مسكن وجع است و حقير تجربه نموده
تشميزج به دانه تخم خبازى از هر يك ١٠ عدد نيمكوب كرده
با نشاسته نیم م حضض ٢ دانگ به آب بجوشانند تا غليظ شود
پس صاف نموده با قدرى سفيدهء تخم مرغ در شيشه كرده بر همزنند و نيم گرم در چشم بچكانند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص348

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:29 pm

تحفه حکیم مومن:

قطور دیگر
که در ایام تزاید رمد نافع است
و تشمیزج به دانه مکد 30 عدد نیمکوب کرده
با 1 ل و نیم انزروت سفید در شیشه کرده
با آب عصی الراعی و شير دختران در آتش نرم بجوشانند
و صاف او را در چشم بچكانند
و آب برگ بارتنگ بدل عصى الراعى مى شود

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص348

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 11:31 pm

تحفه حکیم مومن:

قطور ديگر
كه در انحطاط بسيار نافعست
و مسكن و محلل و مانع ظهور بثور قرحه است
قلعى را به كف دست بسيار بمالند تا دست سياهى بسيار از او بردارد
پس با گلاب كف دست تر كرده سياهی را جمع كنند و با شير دختران بچكانند
و سياهى سرب را همين خاصيت است
و در تسكين وجع شديد مكرر به تجربه رسيده است كه گوشت بی چربى گوسفند را ورق بسيار رقيق كرده آن مقدار در كف دست نگاهدارند كه گرمى دست در او اثر كند
پس بر پشت چشم و پيشانى به بندند در حال درد ساكن گردد و هيچ ضماد بر اين اثر نيست

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص348