علویان بنين
بنین از شمال به بورکینافاسو و نیجر، از غرب به توگو، از شرق به نیجریه ، و از جنوب به اقیانوس اتلانتیک جنوبی محصور است. (تصویر شماره ۱۹) این کشور با مساحتی بیش از ۱۱۲،۶۲۲ کیلومتر مربع [۱]و جمعیتی افزون بر ۹۰۰۰۰۰۰ نفر، بیش از ۴۲ نژاد افریقایی را در خود جای داده است. پایتخت بنین، پورتو نووو (Porto-Novo) و بزرگترین شهر این کشور کوتونو (Cotonou) است. [۲]زبان رسمی بنین، فرانسوی و واحد پول آن، فرانک افریقایی میباشد.
شصت درصد این جمعیت مسلمان هستند اما علی رغم این اکثریت، حکومت در دست مسیحیان است.
جمعیت شیعیان این کشور به سال ۲۰۰۹م. کمتر از ۲۲۰۰۰ تن اعلام شده است. این شیعیان بیشتر مهاجرانی هستند که از آسیای مرکزی به این مناطق وارد شدهاند. بر پایه برخی گزارشها، گرایش به تشیع پس از انقلاب اسلامی ایران در این منطقه، رشدی چشمگیر داشته است.
این کشور که قبلاً « داهومی» نامیده میشد، سرزمین کوچکی بین نیجریه و توگو است.
در شمال غرب کوه آتاکورا قرار دارد. در شمال شرق، جلگهها به سوی دره نیجر متمایل است. فلاتهای مرکزی بنین به منطقه کم ارتفاع حاصلخیزی در جنوب منتهی میشود . در پشت جلگهای ساحلی و باریک مردابها جای دارند
اسلام گرائىدر مرحله شمالى بنين كه تحت نفوذ سودانيها يا هوساها به اسلام گرديده اند تحت تأثير فرقه قادريه قرار گرفته اند. برخى از اقوام بومى اين سرزمين در برابر اسلام مطلقاً غير قابل نفوذ باقى ماندند. در كوههاى آتاكورا جزء فاراجبانى كه از نيجر، نيجريه و غنا آمده اند و مسلمانند مسلماً ديگرى وجود ندارد.
در منطقه جنوب بنين اسلام اساساً شهرى است. پيروان مذهب تيجانيه در كوتونو و پورتونوو و اطراف آن زندگى مي كند. شهر پورتونوو محل برخورد مسلمانان آفريقائى و مسلمانان مهاجرى بود كه از آمريكاى جنوبى آمده بودند. اسلام خيلى زود به اين شهر وارد شد و حضور تاجران مسلمان در اين شهر در اواخر قرن 17 ذكر كرده اند.
مستبصری که یک میلیون نفر را شیعه کردنکته مهم در مورد این کشور کوچک آفریقایی، فراگیر شدن مذهب تشیع و انتشار آن است که می توان از آن به عنوان یک معجزه الهی یاد کرد، چرا که در کمتر از سی سال، قریب «یک میلیون نفر» به مکتب اهل بیت (ع) گرویده و تشیع را آئین مذهبی خود قرار داده اند. این امر عظیم چیزی نیست جز اراده الهی که به دست پرتوان مردی تلاش گر و مجاهد، بنیانگذاری شده و به این حد از پویایی رسیده است.
«شیخ محمد سیوطی»، مدیر مدرسة اهلبیت (علیهمالسلام) شهر پارگو بنین و امام مسجد امام صادق(ع)، پس از معرفی اجمالی خود، به تبیین برنامههای آموزشی، پژوهشی، تربیتی و فعالیتهای المصطفی در این کشور پرداخت و اظهار داشت: «از سال ۱۳۶۰ش تا ۱۳۶۹ش، در مجتمع آموزش عالی فقه تحصیل کردم و به خوبی با المصطفی آشنایم. پس از دانشآموختگی، با همکاری سازمان تبلیغی تهران به بنین رفتم و مدرسة اهلبیت(علیهمالسلام) را تأسیس نمودیم. اکنون، شماری از طلاب مرد و زن در این مدرسه مشغول تحصیلاند».
ـــ شنیده ایم که شما از ابتدا شیعه نبوده اید بلکه از مستبصرین هستید. چگونه مذهب تشیع را شناختید؟ سیوطی: بسم الله الرحمن الرحیم. نه، من شیعه نبودم. آشنایی ام با مذهب اهل بیت (ع) نیز برمی گردد به سفرم به دمشق. چون در کشور ما بنین مدرسه و نظام درسی وجود نداشت من در ابتدای جوانی برای تحصیل به کشور سوریه رفتم. در آنجا با یک روحانی شیعه ی عراقی ملاقات کردم. او با من برخورد گرم و دوستانه ای داشت و حتی در امور زندگی به من کمک کرد. کم کم که رابطه ما بیشتر شد وی درباره تشیع برایم صحبت می کرد و برخی منابع و کتب را به من معرفی نمود. این امر بتدریج موجبات شیعه شدن مرا فراهم نمود.
ـــ آیا غیر از سوریه در جای دیگر هم درس خواندید؟سیوطی: بله، من و بعضی از برادران که در سوریه درس می خواندیم پس از مدتی به ایران آمدیم و مدت ۹ سال در قم درس خواندیم و سپس به بنین برگشتیم.
ـــ بنین کجاست؟ سیوطی: کشوری آفریقایی است در نزدیکی نیجریه.
ــ جمعیت بنین چقدر است؟سیوطی: حدود هفت میلیون نفر.
ــ آیا همه مسلمان هستند؟ سیوطی: نه! شصت درصد مسلمان بوده و بقیه مسیحی هستند.
ــ وضعیت سیاسی این کشور چگونه است؟ سیوطی: با وجود اکثریت داشتن مسلمانان، حکومت، مسیحی است.
ــ جمعیت شیعیان در بنین چند نفر است؟ سیوطی: تقریباً یک میلیون نفر شیعه در بنین زندگی می کنند.
ــ این، یعنی حدود یک چهارم جمعیت مسلمان بنین! پس تشیع در این کشور ریشه دار است؟ سیوطی: نه، قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در بنین هیچ شیعه ای وجود نداشت!
ـــ پس چگونه تا این حد پیشرفت کرد؟ سیوطی: من و دوستانی که در حوزه علمیه قم درس خواندیم پس از بازگشت از ایران در بنین مدرسه علمیه تأسیس کردیم و الحمدلله توانستیم بیشتر از دویست طلبه را آموزش داده و به جامعه تقدیم نمائیم. الآن هر یک از این فارغ التحصیلان، از علمای شیعه محسوب می شوند که در مناطق مختلف کشور اقدام به تأسیس مدرسه نموده اند و در تربیت طلاب علوم دینی، همتی خاص مبذول می دارند به طوری که اینک برای هر عائله ی بنینی، یک عالم شیعه وجود دارد. بله، به این شکل شیعه توانست به سرعت در بنین پیشرفت کرده و فراگیر شود.
وی آغاز فعالیتهای جدی المصطفی را در بنین پس از بومیسازی، همزمان با تأسیس مدرسة الکوثر دانست و خاطرنشان ساخت: پس از بومیسازی در بنین، حجتالاسلام طباطبایی، نخستین مدرسة اسلامی را به نام مدرسة الکوثر در بنین تأسیس نمود. مراحل علمی تحصیل در حوزههای علمیه بنین بدین شرح است که پس از دورههای تمهیدی، طلاب در مقاطع بالاتر ادامة تحصیل میدهند و پس از آن، برای انجام برنامههای علمی، تبلیغی و تربیتی در مساجد، مدارس و… آماده میشوند.
از جمله فعالیتها، ایجاد رابطه بین حوزههای علمیه و دانشگاه و وحدت این دو بوده است. بدین ترتیب، زمینههای پژوهش و گفتمان بین حوزه و دانشگاه و کرسیهای آزاد علمی و نیز برگزاری دورههای کوتاه مدت برای دانشجویان در حوزههای علمیة بنین فراهم آمده است؛ آنان برای فراگیری زبان عربی و عقاید اهلبیت (علیهمالسلام) اقدام نمودهاند.
از دیگر فعالیتهایی که صورت پذیرفت، برقراری رابطه با علما و بزرگان تیجانی بود که در دستگاه حکومتی نیز دارای جایگاه ویژهای هستند. این روابط منجر به حمایت ایشان از مکتب اهلبیت(علیهمالسلام) و حوزههای علمیه برای انجام فعالیتهای علمی-تبلیغی در این کشور شده است. از جملة این کارها میتوان از امام یوسف محمد، امام کل و مفتی شهر پاراگو، نام برد که تیجانیمذهب میباشد و از بزرگترین دوستداران اهلبیت(علیهمالسلام) در پاراگو به شمار میرود و در مراسم مذهبی شرکت و از مکتب اهلبیت(علیهمالسلام) در برابر وهابیت حمایت مینماید.
بازتاب این روابط، تأثیر مستقیمی در همکاری علمای شیعه و علمای تیجانی داشته است و با تشکیل مجلس اعلای ائمه جمعه و مشاورة تبلیغی و مسائل پاراگو، از این جانب و برخی از بزرگان دعوت شده است تا در این جلسه شرکت نمایند.
وی، با بیان خاطرهای از امام خمینی(ره)، بیداری اسلامی را مرهون فکر ایشان دانست و اظهار داشت: «امام خمینی(ره) میفرمود این انقلاب باید به کشورهای مظلوم صادر شود. اکنون، پس از گذشت اندکی، این اتفاق رخ داده و زمینهساز بیداری اسلامی در دنیا گشته است. به لطف خداوند، افکار سیاسی امام خمینی(ره) توانست در سی سال گذشته در برابر امریکا و انگلیس ایستادگی کند و سبب اتحاد بیشتر در کشور و زمینهساز بیداری و تحول در کشورهای دیگر گردد تا پیش از انقلاب اسلامی ایران، کسی جرئت نداشت بر سر استکبار فریاد بزند و اعتراض کند، ولی، امروزه، دنیای اسلام به خودباوری رسیده است. در همة کشورها، فریاد حقطلبی و استکبارستیزی با تکیه بر آموزههای دینی، سراسر جهان را به لرزه در آورده است».
شیخ محمد سیوطی تواناییهای بنین را در عرصههای سیاسی بسیار مقتدرانه خواند و در این باره تصریح کرد: «اکنون، مردم میدانند باید به دنبال چه کسانی گام بردارند. کوتاهترین و سادهترین راه برای رسیدن به آرمانهای انسانی در جامعه، پیروی از اسلام ناب و مکتب اهلبیت(علیهمالسلام) است».
مدیر حوزة اهلبیت(علیهمالسلام) فعالیتهای علمی-تبلیغی حوزههای شیعی را در بنین بسیار زیاد خواند و در ادامه، برخی از مشکلات و موانع در این زمینه را تشریح کرد و خواستار حمایتهای معنوی و مالی المصطفی شد و خاطرنشان نمود: «یکی از درخواستهای ما، حمایت المصطفی برای ساختن مسجد جامع در بنین است؛ بیش از هفت سال پیش، زمینی برای این کار در نظر گرفتهایم، ولی –متأسفانه- موفق به احداث مسجد نشدهایم».
وی افزود: «از مطالبات دیگر ما از المصطفی، حمایت از دانشآموختگان حوزههای بنین است. هر ساله، افراد زیادی از حوزههای علمیه دانشآموخته میشوند، ولی برای آنان امکان ادامة تحصیل در بنین وجود ندارد. از جامعهالمصطفی میخواهیم شماری از بهترین دانشآموختگان ما را در سیستم آموزشی خود بپذیرد تا امکان ادامة تحصیل ایشان فراهم شود».
شیخ محمد سیوطی احداث رادیو شیعی را برای تبلیغ هر چه بهتر اسلام ناب محمدی(ص) ضروری برشمرد و اظهار داشت: «ما امکانات بسیار محدودی برای تبلیغ داریم، در صورتی که وهابیت از امکانات و ابزار تبلیغی و رسانههای فراوانی بهرهمند است. بسیاری از علما در بنین آمادگی تبلیغ مکتب اهلبیت(علیهمالسلام) را از طریق رادیو و… دارند. ما برای این که آموزههای گرانقدر مکتب اهلبیت(علیهمالسلام) را به گوش افراد بیشتری برسانیم، باید از امکانات افزونتری برخوردار شویم».
در ادامه، «شیخ داود ابراهیم»، امام مسجد امیرالمؤمنین(ع) و مسئول تبلیغ در منطقه و یکی از مشهورترین مبلغان بنین، پس از معرفی خود، به تشریح فعالیتهای تبلیغی پرداخت و اظهار داشت: «من با شیخ محمد سیوطی همدرس بودم و همزمان دانشآموخته شدیم. پس از این که به بنین رفتیم، در لافیای غنا و در مدرسة اهلبیت(علیهمالسلام) بودیم و در زمینههای مختلف به خدمت پرداختیم».
وی، در ادامه، مراحل آموزشی را تشریح و تصریح کرد: «برنامههای آموزشی ما در سه مرحله انجام میشود: پس از این که دانشآموختگان به سطح مطلوبی رسیدند، از آنان در سه برنامه بهرهمند میشویم: ۱٫ ابتدا، آنها برای تربیت، تعلیم و تدریس به مدارس وابسته به حوزة اهلبیت(علیهمالسلام) در پاراگو و مناطق دیگر فرستاده میشوند؛ ۲٫ تبلیغ در مساجد و انجام برنامههای مذهبی و تبلیغی، از دیگر فعالیتهای ما به شمار میرود که به دلیل نبود مسجد و مکانهای مذهبی، نمیتوانیم از همة پتانسیلهای موجود بهرهمند شویم؛ ۳٫ از دیگر فعالیتهای تبلیغی ما، حضور در مدارس، دانشگاهها و آکادمیهای موجود در بنین و مناطق مختلف میباشد».
ـــ آیا در این راه با مشکلی هم برخورد نمودید؟ سیوطی: بدیهی است که چون تشیع به تازگی وارد بنین شده و سابقاً وجود نداشت عکس العمل هایی را برانگیخت. وقتی من و دوستان به بنین برگشتیم و اقدام به تأسیس مدارس علوم دینی و تبلیغ شیعه نمودیم به لطف خدا موفقیت خوبی بدست آوردیم. لذا وهابی ها از شکوفایی شیعی در بنین غافلگیر شده و می پرسیدند: این از کجاست؟ این شیعیان از کجا آمدند؟
اکثریت این افراد کسانی بودند که در عربستان سعودی و کویت، درس خوانده بودند و شیعیان را در آنجا دیده بودند، ولی در حقیقت به شیعه نزدیک نشده بودند و ایشان را بدرستی نمی شناختند، لذا وقتی که به بنین برگشتند می گفتند: «شیعیان کافر هستند! ما اینها را در کشورهای خلیج می شناسیم، اینها بمب هستند!» لذا بسیار ترسیدند و شروع به ایجاد تشویش و اضطراب بین مردم نمودند و هدفی جز تخریب وجهه شیعه نداشتند.
هم اکنون نیز دائماً تبلیغ می کنند که شیعیان کافرند و معتقدند که «علی» پیامبر و رسول خدا است! در حالی که ما چنین اعتقادی نداریم بلکه می گوییم امام علی ـ علیه السلام ـ اولین جانشین و خلیفه مظلوم پیامبر است.
منابع و مأخذ1- گسترش اسلام در غرب آفريقا - مروين هيسكت - ترجمه احمد نمائى- محمد تقى اكبرى
2- مسلمانان آفريقا- ژوزف ام كوك- ترجمه دكتر اسد الله علوى
3- تاريخ آفريقا- بزيل ديو يدسن- ترجمه هرمز رياحى - فرشته مولوى
4- مسائل ژئو پلينگ اسلام، دريا، آفريقا- ايولاكست - ترجمه دكتر عباس آگاهى
5- نگاهى نو به كشورهاى جهان - سازمان گيتاشناسى
6- نشريه مطالعات آفريقا- دوره جديد- شماره اول - وزارت امور خارجه
7- نبرد اسلام در آفريقا - سيد هادى خسرو شاهى
منبع: کتابخانه دیجیتالی تبیان - پایگاه جامع اطلاع رسانی استبصار