علویان آذربایجان

[pejuhesh232]

.

[pejuhesh232]

آیا نزاع آذربایجان و ارمنستان مذهبی است؟

با فروپاشی شوروی سابق، چندین و چند جمهوری کوچک و بزرگ سر بر آوردند. جمهوری‌های شرقی وسیع‌تر، مسلمان‌نشین و غالباً ترک‌زبان و جمهوری‌های غربی کم‌وسعت‌تر، مسیحی و نزدیک به فرهنگ اروپا.



غربی‌ترین جمهوری مسلمان و از قضا شیعه‌نشین تازه استقلال یافته، جمهوری آذربایجان بود که مرزهای مشترکی با گرجستان و ارمنستان غیرمسلمان داشته و دارد.
آذربایجان و ارمنستان هر دو در سرزمین رنگارنگ قفقاز قرار دارند. سرزمینی ترکیب یافته از اقوام و زبان‌ها و ادیان مختلف. قره‌باغ به عنوان سرزمینی تاریخی برای ترکان به شمار می‌رود و این، حداقل از نام این ناحیه برمی‌آید. دست‌کم از دوران مغول‌ها این نام بر این ناحیه نهاده شده است. اما کش و قوس‌های تاریخی هم‌چون حرکت جمعیتی ارامنه عثمانی به سوی قفقاز در حاشیه سرزمین مسیحی روسیه، و گسیل دسته‌ای از مسلمانان غالباً شیعه قفقاز به سوی عثمانی به عنوان سرزمینی اسلامی، در دوران جنگ جهانی اول، باعث به هم خوردن ترکیب جمعیتی برخی نقاط در قفقاز شد. ایروان که زمانی به عنوان شهری شیعه‌نشین و ترک‌زبان مطرح بود، تبدیل به شهری ارمنی‌نشین شد و دامنه آن تا قره‌باغ پیش رفت. از دیگر سو سرزمین‌های خالی از جمعیت ارمنی شرق آناتولی نیز تبدیل به محل سکونت مسلمانان گریخته از دست روس‌ها شد.

اینک قره‌باغ که موضوع بحث ما است، تبدیل به منطقه‌ای مسلمان و ارمنی‌نشین شد اما تعلق تاریخی و مستندات اداری آن تغییر نکرد و هم‌چنان در حوزه جمهوری آذربایجان باقی ماند. حتی ارامنه ساکن باکو نیز دست از خانه و کاشانه خود کشیدند و مهاجرت کردند.

با استقلال دو جمهوری آذربایجان و ارمنستان، ارامنه آرزوی تأسیس ارمنستان بزرگ را دست‌یافتنی دیدند. آنان شرق ترکیه، نیمی از آذربایجان ایران تا تبریز و از دیگر سو تا قره‌باغ را سرزمین ارمنستان بزرگ می‌دانند. همین کافی بود تا آتش جنگی دامان این منطقه را در بر بگیرد و ارمنستان به سوی قره‌باغ لشکرکشی کند. جنگ با اشغال بیست درصد از خاک آذربایجان یعنی همان منطقه قره‌باغ با برپایی صلح به صورت موقت خاتمه یافت. آذری‌ها با آرزوی بازپس‌گیری سرزمین از دست رفته خود، و با تکیه بر قدرت نفت روز به روز بر توان اقتصادی و نظامی خود افزودند. اما از دیگر سو، ارمنستان روز به روز از نظر اقتصادی به قهقرا رفت و اکنون یکی از کشورهای فقیر منطقه به شمار می‌رود.

گرچه کم و بیش آتش‌بس بین دو کشور در طول این بیست سال نقض می‌شد اما اینک جنگ صورتی جدی به خود گرفته است. آذربایجان دست برتر را دارد و چندین شهر و روستا از جمله شهرهای فضولی و آغدام را آزاد کرده است. آغدام همان شهری بود که مساجدش تبدیل به طویله گاوان گردید و تصاویر آن در اینترنت منتشر شد.

بگذریم از این که چه کسی آتش جنگ را برافروخت و حکومت‌های ترکیه، روسیه و حتی ترکمنستان و پاکستان در این میانه چه اهداف سیاسی را دنبال می‌کنند، اما آن‌چه در رسانه‌ها شاهدیم، نوعی بی‌طرفی و تلاش برای غیرمذهبی نشان دادن این نبرد است.

گرچه حکومت آذربایجان نگاه سرزمینی به جنگ دارد و نه مذهبی و حتی منطقه حائل بین آذربایجان و نخجوان (منطقه مرزی بین ایران و ارمنستان) را حق تاریخی و از دست رفته خود می‌داند و آن را مطالبه می‌کند، اما ارمنستان علاوه بر نگاه سرزمینی نگاه مذهبی نیز دارد. ارامنه هم‌چون یهودیان، قومیت و مذهب را در هم آمیخته‌اند.

سخنان مقام معظم رهبری را در محکومیت جنایات نیروهای ارمنستان در قره‌باغ و حمایت از مردم مسلمان این منطقه را به خاطر بیاوریم،‌ آن‌گاه که فرمودند: «در منطقه قره‌باغ، دولت ارمنستان و ارامنه آن منطقه به مسلمانان ستم می‌کنند. ما این حرکاتی را که اخیراً ارامنه در منطقه قره‌باغ، به پشتیبانی دولت ارمنستان انجام می‌دهند، محکوم می‌کنیم» (دیدار با مردم تبریز در سال 1372). در پی حوادث چند روز اخیر، استفتایی از مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و نیز حضرت آیت‌الله نوری همدانی در خصوص کشته شدگان آذربایجانی در نبردهای بین دو جمهوری آذربایجان و ارمنستان، صورت گرفت و هر دو فتوا به شهید شمرده شدن کشته شدگان این جنگ داده‌اند (islamazeri.az).

توضيح: البته مواضع دولت ج.ا.ا. ايران در طول سالهاي اين منازعات بيشتر به ارمنستان نزديك بوده است تا اذربايجان!