خمس

[aelaa.net]

سؤال:
شخصى براى تهيه منزل جوابگوي نيازش؛ خانه مسكونيش را فروخته و در منزل اجاره ساكن شده؛ و زمينى خريده تا بسازد، ولى نتوانسته و مدتي هم بخاطر سعي در اين جهت گذشته؛ ناچار مأيوس شده، و چون نياز ضرورى ديگرى (مانند سر و سامان دادن به زندگي فرزندش بجهت ازدواج و تحصيل معاش او) داشته؛ زمين را فروخته است كه در اين جهت صرف كند، شنيده ام كه مي گويند بايد خمس پول اين زمين را بدهد؟ آيا همينطور است؟ لطفا تكليف او را بيان فرماييد.

جواب:
تمامي مراحل فرض مذكور جزو مصارف لازمه زندگي او بوده، ولذا از آنجهت خمسي بدهكار نيست، ولي اگر از پول اخير (پس از تامين موارد نياز خود) چيزى زايد باشد خمس مقدار زايد را بپردازد. [شمارة ثبت: (688) منبع: المسائل المشرقية]

[aelaa.net]

سؤال:
اگر براى رفتن به مكانهاى زيارتي پولي را پس انداز كنيم چون نمي توانيم نقدا آنرا به پردازيم؛ اگر سال خمسي بر آن پول بگذرد؛ آيا به آن پول خمس تعلق مي گيرد؟

جواب:
اگر فيش و يا اعتبار سفر را تهيه نموده؛ و به صورت اقساط بپردازد اشكالي ندارد، و اگر تأمين نيازي در زندگي مستلزم تهيه تدريجي مقدمات آن باشد؛ اين هم مشمول خمس نيست، ولي اگر پس از تأمين مصارف و مايحتاج سال جاري پولي زياده بيايد؛ اين مقدار زائد مشمول خمس مي باشد، و اداى خمس خودش عبادتي است؛ و سفر معنوي از مال پاك و خمس داده شده انجام مي گيرد. [شمارة ثبت: (1156) منبع: المسائل الهمدانية]

[aelaa.net]

سؤال:
اگر فرزندمان كه دانشگاه آزاد مي رود و هر ترم حدودا پانصد هزار تومان هزينه دارد؛ اگر ما پول ترمهاى او را پس انداز كنيم؛ با گذشت سال خمسي آيا به اين پول خمس تعلق مي گيرد؟

جواب:
تأمين هزينه تحصيلي فرزندتان در طول سال؛ از مصارف شما محسوب مي شود؛ و مازاد بر هزينه هاى سالانه مشمول خمس است، و در صورتي كه كل اعتبار هزينه تحصيلي فرزند را يكجا تهيه نموده؛ و بطور اقساط آنرا از مازاد درآمدتان بپردازيد؛ بطوريكه در هنگام محاسبه سالانه تقريبا مال زايدي نداشته باشيد كه مشمول خمس باشد؛ اين هم اشكالى ندارد، ولى اگر پس از تأمين هزينه هاى سالانه پولى زايد باشد؛ ابتدا بايد خمس آنرا پرداخت نموده و مال خالص را پس انداز و در وقت نياز مصرف نماييد. [شمارة ثبت: (1157) منبع: المسائل الهمدانية]

[aelaa.net]

سؤال:
سال خمسي من 25 مهر ماه است، 21 مهر سال قبل مبلغ 2.5 ميليون جهت ثبت نام خودرو به كارخانه داده ام، در تاريخ 5 آبان امسال مبلغ 3.8 ميلون ديگر بايد بپردازم تا خودرو را دريافت نمايم، خمس 3.8 ميلون را امسال داده ام، اما 2.5 سال قبل را دقيقا نمي دانم؛ چه مقداريش را سال 82 خمسش را داده ام، ان شاء الله بعد از تحويل خودرو قصد دارم آن را فروخته و ملكي خريداري كنم، در ضمن ارزش خودرو در هنكام فروش بيش از مبلغ 6.3 ميلوني است كه به كارخانه داده ام خواهد بود. حال وضعيت خمس اين مبلغ چگونه مي شود؟

جواب:
اگر خمس مالى را داده باشند و بعد آنرا ذخيره كنند؛ يا با خريد و فروش ارتفاع قيمت پيدا كند خمس ندارد، ولى اگر شخصي درآمد ضمن سال خود را براى فرار از خمس قبل از حلول سال خمسي تبديل به جنسي (كه ظاهرا مورد نيازش است ولى او قصد ذخيره مال يا خريد و فروش آن را دارد) نمايد با اين كار مانع شمول خمس نمي شود، اما اگر واقعا نياز به آن وسيله دارد و قصد كاربرد آن را در زندگي خود دارد و تدريجا آنرا تهيه مي كند، اين مشمول خمس نمي گردد؛ هر چند بعدا آنرا بخاطر نياز مهمتري مانند تهيه خانه بفروشد و صرف در تأمين آن نمايد. همچنين اگر شخص براى تأمين بقيه مايحتاج زندگيش (مانند خانه) نياز داشته باشد كه بخشي از درآمد سالش را سرمايه كسب كند؛ و مثلا با آن خودرو خريده و بعد با فروش آن تهيه خانه نمايد، در اين صورت نيز سرمايه لازم براى تتميم معاش خود نيز از خمس معاف است. [شمارة ثبت: (1253) منبع: المسائل الهمدانية]

[aelaa.net]

سؤال:
من هم اكنون در منزل پدرم ساكن مي باشم؛ و ان شاء الله تا دو سه سال ديگر كه برادرم بخواهد ازدواج كند ساكن آنجا هستم، در آمد ساليانه ام با توجه به اينكه كارمند هستم ان شاء الله مستمر است، يعني بعد از باز گشت از سفر (به شرط سلامت و توانائي كار) مشكل معيشتي ندارم، براي ثبت نام حج تمتع واجب؛ مبلغي را پس انداز نموده كه ان شاء الله تا چند ماه آينده به حد مناسب مي رسد، با اين توصيف آيا من واجب الحج ميباشم؟ و آيا اين مبلغي كه براي حج پس انداز ميشود خمس به آن تعلق مي گيرد؟

جواب:
اگر پس انداز او به قدر تدارك انجام سفر حج رسيد؛ و جهات ديگر استطاعت از قبيل سلامتي و مجوز سفر به حجاز را پيدا كرد؛ حجّ بر او واجب مي شود، پس اگر ذخيره او براى تأمين مصارف حج؛ از مال مخمس يا در آمد ضمن سال قبل از حلول سال خمسي بوده؛ اين مشمول خمس نمي باشد، ولى اگر از مازاد مصارف سال خود مي خواهد ذخيره نمايد و به حج برود؛ پس ابتدا خمس آنرا پرداخته و از مال خالص حج بگذارد، ولى اگر فيش حج را با تهيه وام يا به صورت اقساط تهيه نمايد و بازپرداخت وام يا اقساط را از درآمدهاى ضمن سال تأمين كند اين مشمول خمس نمي باشد. [شمارة ثبت: (1254) منبع: المسائل الهمدانية]

[aelaa.net]

سؤال:
اكَر كسي پزشك باشد و درآمد و مخارج زندكَيش نيز از اين راه تأمين مي شود، اكَر بخواهد احداث مطب كند يا كلينيكي داير نمايد، آيا هزينه راه اندازي مطب يا كلينيك جزو مخارج سال او حساب مي شود؛ كه مشمول خمس نيست؟ يا اينكه حكم ديگرى دارد؟ اكَر اين پزشكـ زن باشد كه مخارج او توسط شوهرش تأمين مي شود يا مردي است كه با والدينش زندكَي مي كند، و مخارج او توسط پدر و مادرش تأمين مي شود و به درآمد طبابت نيازي ندارد؛ در اين صورت احداث مطب يا كلينيك جزو مصارف سال اوست يا صورت ديكَرى دارد؟

جواب:
اگر (بنابر متداول) طبابت وسيله كسب اوست؛ پس هزينه هاى راه اندازي مطب يا كلينيك به حكم سرمايه كسب مي باشد؛ و چون معيشت او از راه ديگر فراهم است و براى تأمين آن نياز به درآمد اين كسب ندارد؛ لذا ابتدا خمس سرمايه خود را پرداخته و سپس آنرا در كاسبي طبابت بكار ببرد، اما اگر براى تأمين معيشت نياز به درآمد اين كسب دارد؛ پس آن مقدار از سرمايه (كه حاصلش براى تامين زندگيش كفاف مي دهد) مشمول خمس نبوده؛ و بقيه سرمايه (كه موجب درآمد بيشتر از مصرف سالانه اش مي باشد) را ابتدا خمسش را پرداخته و بعد در كار و كسبش (طبابت) بكار ببرد. ولى اگر (بر خلاف آنچه رايج است) طبابت واقعا و حقيقتا وسيله كسب و درآمد او نبوده؛ و مانند يك پزشكي كه در بيمارستان خيريه افتخاري كار مي كند؛ يا شخصي كه خيريه طبي داير كرده است؛ عمل مي نمايد (هر چند امور ضروريش از طريق مطب و كلينيك بگذرد) و درآمدهاى حاصله را عمدتا براى توسعه كار علمي طبي خود يا خدمت و مساعدت به بندگان خدا بكار مي برد؛ در اين مورد مي تواند هزينه احداث مطب يا كلينيك و اداره آنرا از مصارف زندگي خود تلقي نموده؛ كه در اين صورت مشمول خمس نمي باشد. [شمارة ثبت: (1255) منبع: المسائل الهمدانية]

[aelaa.net]

سؤال:
سال خمسي من 15 آبان است؛ موافقت نامه اصولي كلينك درماني را مهرماه امسال دريافت كرده، و به مدت يكسال فرصت دارم كه مكاني را اجاره كرده وسپس تجهيز كنم، واكنون بيكار مي باشم ومقداري پول پس انداز كرده ام؛ ولي اوّلا مقدار اين پول براي رهن مكان كافي نبوده؛ و دومّا هنوز مكاني پيدا نشده است، آيا تأخير مصرف اين پولها تا پيدا شدن مكان و به حد كافي رسيدن پول؛ (اگر از زمان 15 آبان بگذرد) بايد خمس آن را بدهم ؟ وهمچنين براي خريد وسايل مورد احتياج كلينك با اين پول؛ اگر تا 15 آبان فرصت براي خريد نشود؛ و از اين تاريخ بگذرد بايد خمس پول داده شود؟ با توجه به اينكه آن وسيله مورد احتياج است ؟

جواب:
اگر هزينه هاى مزبور به عنوان سرمايه كسب جهت تأمين مخارج ضروري اوست؛ پس مشمول خمس نمي باشد، و اگر جزو هزينه هاى سالانه و مخارج سال اوست و در سالي كه در پيش دارد به صرف آن نياز دارد اين نيز مشمول خمس نمي باشد، و در اين صورت عدم صرف آن در مصارف مزبور تا حلول تاريخ فوق موجب شمول خمس نمي شود؛ اگر در اين سال حالي كه در پيش دارد آنرا صرف در مورد نياز نمايد. ولى اگر هزينه هاى مزبور وسيله كسب اوست ولى نه در مخارج ضروري (مانند اينكه در آمدش بيشتر از مصارف سالانه اش باشد؛ يا حقوق مكفي جداگانه داشته باشد يا مخارج سالانه اش توسط شخص ديگري تأمين باشد؛ و يا جزو هزينه هاى سالي كه در پيش دارد نمي باشد) در همه موارد اخير مشمول خمس مي باشد. [شمارة ثبت: (1256) منبع: المسائل الهمدانية]

[aelaa.net]

سؤال:
اگر كسي براي تهيه جهيزيه در طول چند سال اجناسي را بخرد و يا پولي را پس انداز كند؛ آيا مشمول خمس مي شود؟

جواب:
اگر وسايلي را كه نياز به تهيه آن داشته و يا مصارفي را كه در نظر دارد انجام بدهد؛ آنها را بطور تدريجي واقعا هزينه نمايد؛ مشمول خمس نيست؛ ولى پس اندازي كه زايد از هزينه هاى سال مي باشد مشمول خمس است. [شمارة ثبت: (1181) منبع: المسائل الهمدانية]

[aelaa.net]

سؤال:
شخصي زميني خريده و در آينده واقعاً مورد نيازش ميباشد و در حال حاضر توان ساختن آن را ندارد، آيا تا زماني كه زمين را نساخته به آن خمس تعلق مي گيرد؟

جواب:
اگر فعلا از نظر مسكن در مضايقه بوده و نياز به آن داشته؛ ولى درآمد او براى تهيه يكباره آن مناسب نيست؛ و تنها با تهيه تدريجي آن عملي است؛ در اين صورت تهيه زمين و لوازم ساختمان در طي سنوات مشمول خمس نمي باشد. ولى اگر طوري باشد كه ولو به نام تهيه مسكن خريداري كرده ولى در هر فرصت رونق بازار و مناسبت براى فروش (ولو براى امر غير ضروري) آنرا مي فروشد، و يا اينكه واقعيت امر و هدف او يك نوع پس انداز غير نقدي باشد (كه خاصيت ارتفاع قيمت هم براى او دارد) و نيز اگر شخص فعلا از نظر مسكن ولو به نحو مساعدت خانواده؛ يا اجاره تأمين است، در همه اين موارد مشمول خمس است، پس خمس آنرا پرداخته و در زمين خالص مسكن خود را با ديگر اموال پاك خود بنا مي كند. [شمارة ثبت: (1220) منبع: المسائل الهندية]

[aelaa.net]

سؤال:
شخصي چون شنيده است، كه قرض دادن و گذاردن در حساب قرض الحسنه مشمول خمس نيست و مانع از اين مي شود كه پولش مشمول خمس بشود؛ لذا پولهايي را كه مي خواهد پس انداز كند؛ قبل از گذشتن سال بر آنها؛ به حساب قرض الحسنه مي ريزد، و هر وقت هم مي خواهد برداشت مي كند، و در واقع پولهاي زايد بر مصرف سالش را پس انداز مي كند؛ بدون اينكه مشمول خمس شود، اين روش چه صورتي دارد؟ آيا مانع از وجوب خمس در آن مي شود؟ آيا اصلا در پس اندازهاى قرض الحسنه هر چند زايد بر مصارف سالش باشد؛ خمس واجب نيست؟

جواب:
1- باز كردن حساب قرض الحسنه به حكم قرض دادن به آن صندوق است.
2- مالي را كه شخص به صندوق قرض مي دهد بايد كه قبل از اين خمس به او تعلق نگرفته باشد؛ كه مثلا از درآمد ضمن سال او بوده؛ و هنوز از مخارج سال زايد نشده و مشمول خمس نگرديده آنرا به صندوق قرض دهد.
3- قرض دادن موجب در دسترس نبودن مال ولذا مشمول خمس نشدن مي گردد تا اينكه مسترد شود، و وقتي آنرا مسترد مي كند اگر مورد نياز مصارف سال جاري او بود كه صرف نيازهاى خود مي كند؛ و اگر زايد بر مخارج سالش بود؛ خمس آنرا مي پردازد.
4- اگر دادن آن به حساب قرض الحسنه يك نوع پس اندازي باشد كه چون سود به آن تعلق نمي گيرد عنوان قرض را داشته ولى در واقع يك نوع ذخيره و پس انداز است، و يا صرفا صورت قرض داشته باشد؛ ولى در واقع يك نوع ذخيره مال زايد باشد؛ پس عنوان صوري آن مانع شمول خمس نبوده؛ و در صورتي كه از مخارج سالش زياده بيايد مشمول خمس مي گردد.
5- ملاك براى هر يك از اين دو عنوان مشابه ولى با حكم متفاوت؛ نيت و عمل خود شخص است، فلذا اگر واقعا آنرا قرض داده است پس به حكم قرض مي باشد، و اگر به قصد ذخيره و پس انداز است پس به حكم ذخيره مي باشد. [شمارة ثبت: (1202) منبع: المسائل الهمدانية]