مدرسه صدر اعظم

[najm111]

بسم الله

[najm111]

«مدرسه صدر اعظم»
يكى از مدارس مهم، بزرگ و قديمى حوزه علميه نجف اشرف به شمار مى‌آيد. اين مدرسه در ضلع شرقى حرم اميرالمؤمنين (عليه السلام) انتهاى بازار بزرگ نجف (سوق‌الكبير) كنار باب‌السيف قرار دارد. درب اصلى مدرسه به همين بازار گشوده مى‌شود. (اکنون مسدود شده) درب ديگرى هم دارد كه از پشت به خيابان امام زين‌العابدين (عليه السلام) باز مى‌شود.

مختصات
https://goo.gl/maps/7J2KgZioCg9RqMyV9

بزرگان بسیاری در این مدرسه درس خوانده اند از جمله:
سید ابوالحسن اصفهانی
شیخ محمد کوفی
شهید مدرس
علامه سید محمد علی موحد ابطحی (حجره 31)
علامه محمد تقی جعفری
آیت الله شیخ حسن صافی اصفهانی

در ابتداى تأسيس داراى سى حجره و نهصد متر مربع زمين بود كه بعدها در تعميرات به مساحت و حجرات آن افزوده شد.

بانى و مؤسس اين مدرسه، شخص نيكوكارى به نام «محمدحسين‌خان اصفهانى» است. او در سال ١١٧۴ قمرى به دنيا آمد. بعدها به حكومت اصفهان دست يافت و پس از پشت سر گذاشتن مقامات حكومتى، در سال ١٢٣۴ قمرى، در زمان فتحعلى‌شاه قاجار به صدارت رسيد و لقب «صدراعظم» گرفت. لقب ديگر او «نظام‌الدوله» بود.[3] او در اين مدت خدمات بسيارى انجام داد. املاك وسيعى را در مناطق اصفهان و عراق وقف كرد و سه مدرسه نيز در پاقلعه و فتح‌آباد اصفهان ساخت.[4] متن كامل برخى از وقف‌نامه‌هاى او در آخر كتاب «تاريخچه اوقاف اصفهان» ثبت شده است.

محمدحسين‌خان در سال ١٢٢۶ مدرسه صدر نجف را تأسيس كرد و هم‌زمان با آن، ديوار و حصارى نيز در اطراف شهر نجف بنا كرد كه هزينه اين ديوار و مدرسه، مبلغ ٩۵ هزار تومان شد.به علاوه، موقوفاتى براى آن قرار داد تا از درآمد آن چند شب در هفته و چند روز در ماه، طلاب ساكن را اطعام كنند.[6]

مؤسس مدرسه صدر در سال ١٢٣٩قمرى در اثر بيمارى يرقان چشم از جهان فروبست. جنازه‌اش به نجف اشرف منتقل و در زيرزمين مدرسه كه قبلاً توسط خود وى تعيين شده بود، به خاك سپرده شد.[7] بعدها، فرزندان و ساير اعضاى خاندان او در همين محل دفن شدند.[8]

علاوه بر موقوفاتى كه مؤسس در شهر اصفهان و نجف به مدرسه صدر اختصاص داده بود، موقوفات ديگرى نيز در شهر نجف داشت؛ از جمله يك كاروانسراى بزرگ معروف به «سيف بلال» از طرف فرزند مؤسس به‌نام «امين‌الدوله خان» وقف مدرسه شد تا از درآمد آن، شب‌هاى جمعه اطعام داده شود و آب سقاخانه در جنب مدرسه نيز تأمين شود.

علماى ساكن در مدرسه
مدرسه صدر طى سال‌هاى طولانى در حوزه علميه نجف محوريت داشت و محل سكونت و تدريس بسيارى از بزرگان، مراجع و علماى اعلام بوده است. آيت‌الله سيد ابوالحسن اصفهاني رحمه الله از جمله مراجع بزرگى است كه در سال ١٣٠٨ قمرى در سن بيست‌وچهار سالگى، وقتى از اصفهان به نجف اشرف هجرت كرد، چند سالى در مدرسه صدر سكونت اختيار كرد و در درس اساتيد نجف حاضر شد.[12]

مرحوم آيت‌الله سيد محمدعلى موحد ابطحى اصفهانى از علماى مورد احترام اصفهان كه مدت زيادى در مدرسه صدر ساكن بوده و با امام موسى صدر در اين حجره با هم به درس، بحث و تحقيق مى‌پرداختند در خاطرات خود مى‌گويد:

در بحث‌ها زياد با هم مأنوس شده بوديم. ايشان (امام موسى صدر) به قدرى متواضع بود كه من دلم مى‌سوزد. . . حجره ما در مدرسه صدر كه قديمى‌ترين مدرسه نجف و خراب و سياه بود، قرار داشت. اطاق درش به اندازه‌اى كوتاه بود كه يك فرد عادى نمى‌توانست عبور كند و مجبور مى‌شد خود را خم كند. اتاق هم سياه بود؛ چون سابقاً شاخه‌هاى خرما مى‌سوزاندند. اتاق (حجره) ما، مار داشت، سوسك و عقرب داشت. آقا موسى هر روز مى‌آمدند و آن قدر پيشانى مبارك ايشان به بالاى در خورده بود كه دلم مى‌سوخت. هر وقت نزديك حجره مى‌شد، صدايش را مى‌شنيدم كه اين شعر را مى‌خواند:

تنها تو مى‌خواهى مرا با اين همه رسوائى‌ام [21]
آيت الله شهيد سيد حسن مدرس پس از اتمام تحصيلات در حوزه اصفهان، در سال ١٣١١ عازم نجف اشرف شد و در همين مدرسه صدر ساكن گرديد و با عارف نامدار شيخ حسينعلى اصفهانى هم‌حجره بود.[13]

همچنين آيت‌الله حاج شيخ حسن صافى اصفهانى از علماى برجسته اصفهان نيز در همين مدرسه ساكن بود و از سمت درب بازار بزرگ، سمت چپ، حجره دوم، بالاى مقبره مؤسس مدرسه، سكونت داشت.[15]

آيت‌الله شيخ مجتبى لنكرانى از علماى مورد احترام نجف كه از شاگردان بارز حضرات آيات سيد ابوالحسن اصفهانى، آقاضياء عراقى و شيخ محمدحسين اصفهانى به شمار مى‌آيد، در اين مدرسه سكونت و تدريس داشت و شاگردان بسيارى تربيت كرد. او هر روز به مدرسه صدر مى‌آمد. عبايش را كنار حوض بر زمين مى‌انداخت و روى آن مى‌نشست. بلافاصله طلبه‌ها اطرافش را مى‌گرفتند و سؤال و اشكال درسى مى‌پرسيدند. ايشان نيز با روى گشاده جواب مى‌داد. بحث علمى تا ساعت‌ها ادامه پيدا مى‌كرد. ايشان گاهى طنز و مزاحى هم مطرح مى‌نمود و بدين وسيله از طلاب و فضلا رفع خستگى مى‌كرد.[14] او در سال ١٣۴٨ شمسى در اثر فشار رژيم بعثى عراق به ايران آمد و در اصفهان ساكن شد. مدرسه صدر، چون منسوب به اصفهانى‌هاست و بيشتر ساكنان آن از طلاب و فضلاى اصفهانى بودند، به همين سبب ارتباط مرحوم آقاى لنكرانى با آنان بسيار صميمى و قوى بود. وقتى وارد ايران شد، علماى اصفهان از وى دعوت كردند و ايشان نيز پذيرفت و تا سال ١٣۶۵ كه درگذشت، در اين شهر سكونت داشت. پيكر آن مرحوم را به قم منتقل كردند و در حجره ٢۵ صحن بزرگ حرم مدفون شد.