لعوقات

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 12:01 pm

بسم الله الرحمان الرحیم

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 12:02 pm

تحفه حکیم مومن:

قسم ثانى از دستورات از جامع موسوم به تحفة المؤمنين كه آن مشتمل است بر تشخيصات ودستورات
در بيان اعمالى كه متعلق است به ادويهء مركبه
و اگر هر يك از مركبات ... هر علتى و مرضى را به دواى مفرد مداوا نميتوان نمود بنابراين موافق هريك بايد تركيب از مفردات كرده
و هر چند از مركب قليل الاجزاء مقصود حاصل شود بهتر از كثير الاجزاء است
و سبب كثرة اجزاء بسيار مى باشد مثل ادخال چيزی كه بدرقه دواى مقصود باشد و يا مصلح گردد يا معاون شود يا تقوية و نفوذ او منظور باشد و امثال آن از مايحتاج اليه از دفع كراهة طبع و حفظ قوت و اختلاف كيفية استعمال او
و بايد در مركبات اجزائی كه اصل و عمده باشد و از كبار ادويه باشد حذف نكنند مثل قرص افعى كه از ترياق كبير
و هر چه مفسد آن باشد داخل ننمايند مثل بلادر كه مفسد قرص افعى و اكثر ادويهء ترياق است
و هرچه از ادويه كه اثر هر يك ضد ديگرى باشد در قدر شربت مساوى نكنند كه فعل يكديگر را مانع نشوند مثل تساوى اجزاى مسهل با اجزاى قابض
و بايد طبيعت علل و طبيعت اعضاى معلوله طبيعت ادويه و خصوصيت آن به هر عضوى و خلطى و فصلى و مكانى و عادتى و سستى منظور باشد
و چون بعضى از ادويه شديد القوة اند مثل افيون و فرفيون
و بعضى ضد فعل دواى شديد القوه اند
و بعضى ضعيف القوة
و بعضى ضد فعل دواى شديد القوة
و بعضى كثير المنفعة و با منفعت خاص اند مانند غاريقون
و بعضى قليل المنفعة كه زياده از يك منفعت نداشته باشد
و بعضى شريف الفعل
و بعضى خسيس
و بعضى مشترك النفع اند با ديگرى
و بعضى در منافع منفرد
و بعضى مضعف قوة ادويهء نافعه اند
پس در تركيب شرط است كه از كثير المنفعة و شريف و از ضعيف القوة و كثير المنفعة قدر زياده داخل كنند
و از قوى القوه و قليل المنفعة كمتر
و از آنچه در منافع متفرد بود و از هر چه شريف الفعل قليل المنفعة باشد بقدر مقصود كنند
و از انچه قوة دواى نافعه را ضعف كنند بقدر ضرورت
و از دواى قوى كثير المنفعة و از ضعيف قليل المنفعة قدر متوسط كنند
و به دستور در مرعاة عضو عليل قلت و كثرت مقدار ادويه مختلف مى شود
چه هرگاه عضو بعيد باشد از دواى كثير المنفعة شريفهء ضعيف القوة قدری را زياده بايد کرد
و هر گاه عضو قريب باشد مثل معده و مرى بقدر اعتدال كنند
و اگر با كثرة منافع قوى القوة باشد از مقدار معتدل نيز كمتر بايد گردد
اما
طريق دانش مزاج مركبات آنست كه
اجزاء حاره و بارده و رطبه و يابسه هريك از مفرداة آن تركيب را از قرار قدر شربت آن حساب نمايند
و اقل را از اكثر وضع نموده
باقى را بر سمّى عدد ادويه كه عبارت از عدد شربت هر يك است قسمت كنند
و خارج قسمت از مزاج مركب دانند
مثل مزاج مركبى از زنجبيل كه در دويم گرم و خشك است
و كندر كه در سيم گرم و خشكست
و بنفشه كه در دويم سرد و تر است
هر گاه از زنجبيل دو شربت باشد
و از كندر و بنفشه يک شربت
اجزاى حارهء اين مركب يازده
و بارده شش
و يابسه مثل حاره
و رطبه مانند بارده خواهد بود
بدينصورت
حاره(11 جرو) بارده(6 جزو) رطبه(6 جزو) يابسه(11 جزو) زنجبيل(شربت که هر شریت حکم مفردی دارد) كندر( یک شربت) بنفشه( یک شربت) اجزاء حاره(زنجبیل 6 جزو)یابسه( زنجبیل 6 جزو) اجزاء حاره(کندر 4 جزو) يابسه(کندر 4 جزو) اجزاء حاره(بنفشه 1 جزو) يابسه(بنفشه 1 جزو) بارده(زنجبیل 2 جزو) رطبه(زنجبیل 2 جزو) بارده(کندر 1 جزو) رطبه(کندر 1 جزو) بارده (بنفشه 3 جزو)رطبه(بنفشه 3 جزو)
پس چون اقل كه اجزاء بارده و رطبه است از اكثر كه حاره و يابسه است كم شود
پنج جزو از حاره و پنج جزو از يابسه(+باقی) ميماند
و چون پنج را به سمّى عدد ادويه كه به حسب عدد شرباة چهار است قسمت كنند
خارج قسمت يك و ربع است
پس مزاج مركب مذكور در اوايل درجهء دويم گرم و خشك خواهد بود و على هذا القياس
اما
طريق دانش قدر شربت مركبات آنست كه
بعد از تحقيق وزن و عدد شربات مفردات آن جزوى از مركب اخذ نمائيم كه نسبت آن به مجموع وزن مركب چون نسبت واحد باشد به عدد شربات
مثلا وزن مجموع او سى درهم باشد و عدد شربات مفردات ده جزو چون واحد را نسبت به ده كه عدد شرباتست نسبت عشر است پس از سى كه وزن مركب است عشر اخذ نموديم كه او سه درهمست
و اگر فرضا عدد شربات سى باشد و وزن مركب ده شربت آن مركب ثلث م خواهد بود زيرا كه نسبت ثلث به ده چون نسبت واحد است به عدد شربات كه سى باشد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص228-299

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 12:03 pm

تحفه حکیم مومن:

در لعوقات
لعوق ما بين معجون و شربت است
كه در قوام انگشت پیچ گويند و اندك اندك بليسند
كه چون اكثر آن مخصوص آلات تنفس است بتدريج اثر او(+در حین) مرور به حلق و قصبهء ريه برسد
و جبرئيل بن بختیشوع گويد كه از اختراع جالينوس است
اما در قرابادين يونانيين احدى مشاهده ننموده و از اينكه معجون حب القطن را(+ که از تالیف جالینوس است متاخرین لعوق حب القطن) ناميده اند دليل اختراع لعوق نمى شود كه از جالينوس باشد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص339

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 12:05 pm

تحفه حکیم مومن:

لعوق طباشير
منقول از كامل جهة سرفه و تب دق و سل
صمغ عربى قاقلهء كبار از هر يك ٦ ل
نشاسته كثيرا مكد ده ل
طباشير ٤ ل نبات سفيد ٣٠ ل
مغز تخم خيار حب صنوبر كبار از هر يك ٧ ل
نرم سائيده به روغن بادام چرب كرده با مساوى ادويه عسل كف گرفته كه بسيار بقوام نياورده باشند بسرشند و با شير الاغ استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص339

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 12:06 pm

تحفه حکیم مومن:

نسخهء ديگر
جهة حرارة مفرط و خشونة سینه كه با سل باشد
صمغ غربى نشاسته خشخاش سفيد از هر يك ٢٠ ل
مغز تخم كدو مغز تخم خيارين از هر يك ١٠ ل
طباشير ٤ ل
تخم خبازى تخم خطمى از هر يك ٣ ل
نرم سائيده با روغن بادام شيرين و عسل يا دوشاب انگورى با شيرهء ترنجبين بقدر حاجت لعوق نمايند
و حقير اين ادويه را اضافه نموده انفع يافته
كثيرا ٣ ل نرم سائيده با روغن بادام شيرين و عسل با دوشاب انگورى رب سوس گلسرخ مغز تخم هندوانه

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص339

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 12:09 pm

تحفه حکیم مومن:

لعوق صبيان
جهة حرارة و خشونة گلوى اطفال و سرفه با شير مرضعه يا شير الاق بنوشند
رب سوس كثيرا صمغ عربى فانید از هر يك ٤ ل
مغز دانهء به يك ل با روغن بادام و جلاب لعوق سازند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص339

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 12:10 pm

تحفه حکیم مومن:

لعوق صنوبر
كه حقير مكرر تجربه نموده جهة سرفه كهنه و ضيق النفس و گرفتگى آواز و خفقان رطوبى و ربو بغايت آزموده و بيعديل
حلبه را خيسانيده مقشر كنند بعد از آن كوبيده شيره گرفته با دوشاب انگورى با عسل شهد بجوشانند تا غليظ شود
و مساوى حلبه مغز جلغوزه مقشر و بسيار نرم كوبيده مخلوط كرده چند جوش داده استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص339

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 12:11 pm

تحفه حکیم مومن:

لعوق خشخاش
از مجرباة ابوى ره جهة نزلاة بيعديلست
تخم خطمى 7، بهدانه 7، اصل سوس 10 را در دويست و پنجاه ل آب خيسانيده روز ديگر بجوشانند تا بنصف رسد
و با صد و بيست مثقال نبات بقوام آورده
خشخاش سفيد 5 و سياه 5 مغز دانه به 3 ،صمغ عربى 3، كثيرا 4 ،نرم صلايه نموده مخلوط كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص339

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 12:13 pm

تحفه حکیم مومن:

لعوق حلبه
جهة ضيق النفس و ربو و سعال يبسى بغايت نافع است
حلبه 20 ،مويز بيدانه 20، بنفشه 5، جو مقشر 20 ،بهدانه 3 ،گل گاو زبان 5 جوشانيده آب او را با عسل ١٥٠ ل بقوام آورند
و مغز تخم كدو 3 مغز جلغوزه 3 تخم رازيانه 3 كوفته اضافه نمايند
و ٥ ل آن را با ماء الشعير بنوشند
(+لعوق الحرمل جهت ضیق النفس و سرفه رطوبی بیعدیل است
تخم کتان و حرمل بالسویه با عسل لعوق کنند و مداومت نمایند)

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص339

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 12:14 pm

تحفه حکیم مومن:

لعوق حب القطن
جهة بحوحة و رطوبة حنجره بغايت نافع است از مجربات ابوى ره
مغز دانه پنبه 20/ مغز جلغوزه 20/ حلبه 10تخم كتان
10 با عسل 75 و يا دوشاب انگورى لعوق كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص339