مربیات و بعضی حلویات

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن:

ورد مربا عسلى
او را به فارسى گل انگبين نانمند
و معرب او جلنجبين و شكرى او را به فارسى گل شكر و گلقند گويند و به عربى جلنجبين شكرى
و قوة گل انگبين تا چهار سال و گلقند تا دو سال باقيست
و عسلى در آخر دويم گرم و خشك
و شكرى در اول دويم گرم و در یبوسته معتدل
و هر دو مقوى دماغ و معده و مجفف رطوبة غريبهء معده و بعد از غذا مانع صعود بخارات بدماغ اند
و عسلى جهة مبرودين و فضول بارده اوفق
و جهة درد مفاصل و نقرس و فالج و تفتيت سنگ گرده و مثانه و عسر البول
و با ربع آن زيره جهة تحليل رياح غليظه و درد كمر و هضم طعام نافع
و چون او را با تربد و تخم كرفس جوشانيده صاف نمايند و مكرر بنوشند جهة ازالهء لقوه و فالج و استرخاى لسان و ابتداى مفاصل مجرب دانسته‌اند
و شكرى او را جهة محرورين و يابس المزاج اوفق
جهة ابتداى وسواس و جنون نافع است
و چون گلقند را با مثل او اسطوخودوس بالسويه و از مرباى بنفشه نصف گلقند ممزوج نموده مداومته نمايند جهة ازالهء رمد كهن و بخار و ضعف باصره و درد سر و شقيقه و اخلاط سوخته و رفع سدر مجرب مى دانند
و چون با تمر هندى و عناب بجوشانند جهة ازالهء سدد بغايت مفيد است
و هر دو قسم گلقند را چون بجوشانند و صاف نمايند نايب مناب شربت ورد مكرر است
و گويند مضر جگر و مورث تشنگى است
و مصلح او خشخاش
و قدر شربتش در طبيخ تا ١٤ ل و از جرمش ٤ ل است
و طبيخ او بايد با شش مثل او آب باشد تا به ثلث رسد
و ضرر او به جگر به خلاف قياس و تجربه است
صفة آن
گلسرخ را از تخم و اقماع پاك كرده به دست چندان بيفشارند كه خوب درهم شود و با قند بسايند و تا سه روز هر روز صبح و شام بر هم زنند
و بعد از آن چهل روز در آفتاب بگذارند و هر گاه شكر كمى كند اضافه نمايند و بايد وزن شكر و گل مساوى باشد
و عسلى را بايد به وزن گل عسل كف گرفته اضافه نموده در آفتاب گذاشت

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص337

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن:

مرباى زردك
جهة تصفيهء صوت و تنقيهء ریه و منع نوازل و سرفه
و ضعف معده و جگر و بدى هضم و استسقا و ضعف باه بيعديليست
زردك را ريزه كرده بجوشانند تا مهرا شود
و عسل اضافه نموده بجوشانند تا با آب زردك جوشيده بقوام رسد
پس به ازاى هر صد ل او اين ادويه را كوفته و بیخته اضافه نمايند
عود قمارى قرنفل دارچينى زنجبيل هيل جوزبوا زرنباد كبابه از هر يك نيم ل

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص337

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن:

بنفسج مربا
به فارسى خميرهء بنفشه نامند
مسهل صفرا و ملين طبع
و جهة خشونة حلق و سرفه حار و ترتيب دماغ و آلات تنفس و تبهاى حار و حرقة البول و نزلات نافع است
بنفشه ء تازه را از اقماع و ساق پاك كرده با نصف وزن آن شكر كوبيده در افتاب چند روز بگذارند
و هر روز بر همزنند و اگر شكر كمى كند قدرى اضافه نمايند
و اگر بنفشهء تازه نباشد بنفشهء خشك پاك كرده را در آبى كه در آن بنفشه را چند جوش داده باشند يک روز خيسانيده با مثل او شكر مخلوط نموده در آفتاب بگذارند
و قدر شربتش از پنج ل تا ده ل است
و اگر گل و به بيدمشك و ساير شكوفه ها را به دستور مربا سازند هر یک را منافع خاصيت كه در اصل آن چيز مذكور است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص337

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن:

مرباى پسته
كه از پوست بيرون پسته به دستور مرباى بالنگ ترتيب دهند
بغايت مقوى دل و معده و جگر و دماغ است
و جهة امراض باردهء مزمنه مفيد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص337

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن:

مرباى جوز
جهة تقوية باه و تجفيف رطوبة معده و تقوية جگر نافع است
گردكان تازه را كه پوست اندرون صلب نشده باشد از پوست بيرون پاك كنند
و اگر صلب شده باشد و از دو پوست بيرون كرده با عسل شهد چند جوش داه بگذارند
و بعد از سه روز ملاحظه كنند هر گاه رطوبة گردكان در عسل سرايت كرده باشد با عسل تازه به دستور بجوشانند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص338-337

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن:

مرباى بادام
كه جهة خشونة سينه و سرفه نافع است
به دستور مرباى جوز ترتيب دهند
و بعضى بادام تازه را در روغن تازه بجوشانند و بعد از سه روز از روغن بيرون آورده با عسل پرورده ميكنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص338

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن:

اما اقسام حلواى آرد و روغن دار
مسدد و غليظ و دیر هضم مى باشد
و مولد خلط مرارى و سوداويست خصوصاً در محرورين
و آنچه بى آرد و روغن باشد الطف و انفع است و قريب الفعل با آنچه از او ترتيب دهند
و تفصيل مجموع او متعذر است و اكتفا به بعضى كرده میشود كه دستورى باشد جهة ساختن غير مذكور

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص338

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن:

حلواى شكر پاره
مولد خون متين و ملين سينه و موافق سودائيكه از بلغم متكون شده باشد
و مسمن بدن و مضر جگر حار است
آرد گندم بسيار نرم را با روغن به آتش نرم بريان كرده شكر را بقوام آورده اندك اندك در آن بريزند و بر هم زنند منعقد گردد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص338

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن:

حلواى گزنگبين
مايل به اعتدال و لطيفترين حلويات
و جهة سرفه و خشونة حلق نافع و سريع الانحدار است
سه جزو گزانگبين صاف كرده را با يک جزو شكر خام با قدرى آب بجوشانند و كف سفيدهء تخم مرغ بر او زده كف بگيرند
و چون به انتهاء قوام رسد قدرى از كف چووه بر آن ريزند كه تا خوب سفيد شود
و بعد از قوام تام چون اندكى او را سرد كرده باشند به اندك حركتى شكسته شود در آن وقت مغز پسته بو داده و نارجيل و امثال او بقدر حاجت اضافه نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص338

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن:

حلواى سوهان
موافق مبرودين و كثيرا الغذا و مولد خون غليظ
و جهة درد كمر و تقوية اعصاب و باه نافع است
گندم را در آب چندان بخيسانند كه نم بردارد
پس در كيسهء كرده در آفتاب بگذارند و هر روز قدرى آب بر او بپاشند تا شروع كند به سبز شدن
پس در آفتاب خشك كرده آرد كنند
با نصف يا مساوى او آرد گندم مخلوط نمايند
و آب را بجوش آورده اندك اندك ريخته و بر همزنند و بجوشانند تا آرد طبخ تمام يافته بسيار غليظ گردد
پس قدرى روغن طعام يا روغن كنجد اضافه نمايند
و بعد از جذب روغن شيره شكر يا دوشاب انگورى بقدر شيرينى كه مقصود باشد اضافه نموده چندان بجوشانند كه روغن جذب كرده شروع به دفع كردن نمايد
بعد از آن مغز پسته و گردكان و نارجيل و دارچينى و زنجبيل و هيل و جوزبوا و قرنفل و فلفل از هر يك بقدرى اضافه نمايند كه بذايقه موافق آيد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص338